Fjallkonan - 11.04.1900, Blaðsíða 2

2
F JALLKO.N AN.
hjá þessum kyníiokki í löndunum kringum
Miðjarðarhafið, áður en kristniu kom til valda.
Enn fremur er þess að geta, að í austurlöndum
er þrengra — olbogarúmið minna, en hér í álfu
og Ameríku, þar sem eru þúsund orustuvellir
og svigrúm fyrir menn og málefni eða hafa
verið að minsta kosti.
Á þetta alt saman verður að líta og rnargt
fleira, þegar um það er að ræða, hvort kristn-
inni beri að þakka framfarirnar í vesturlönd-
um.
Hinsvegar skal ég játa, að sannur kristin-
dómur er blessun fyrir hverja þjóð. En þar
með er það ekki sagt, að okkur séra Friðrik
komi saman um, hvað sé sannur kristin-
dómur.
Það er ekki nóg að boða Krist, heldur er hitt
aðalatriðið, hvernig hann er boðaður. Yið vit-
um t. d., að hann hefir verið boðaður hér i
landi öld eftir öld. En eins og auðvitað er,
hefir hann verið slælega eða ranglega boðaður.
Til þess að sannfærast um þessa fullyrðing,
þarf ekki annað — að minni ætlan — en lesa
og íhuga ágæta ritgerð í „ísatold11, sem heitir
„Kristindómurinn og tímanleg velgengni“.
Hún er eftir „leikmann“ (E. H.) og horfir miklu
dýpra í uppsprettulind sannleikans, heldur en
fyrirlestur séra Friðriks og yfirborðsfullyrðing-
ar hans um það, að kristindómurinn (í óákveð-
inni mynd) umskapi og endurfæði jarðríkið.
Séra Friðrik hneykslast á þeim orðum, sem
ég talaði eitt sinn, aÖ þegar um bókmentir er
að ræða, væri ekki ató-atriðið, hvað sagt væri
heldur, hvernig það væri sagt. — Hann hefði
átt að fara varlega á þessari hneykslunarhellu,
svo að honum yrði ekki fótaskortur. Hann ætti
þó að vita það, presturinn, hvað búningur hugs-
ananna þýðir. Hversu vegna er full kirkja
hjá séra Páli, en tómhjáPétri? Báðirprédika
sömu kenningu, sömu trú. En það sem mis-
muninum veldur, er þetta: Páll orðar og býr
kenningu sína þannig, að hún laðar að sér menn-
ina. Hann hefir listina á valdi sínu í einhverri
mynd. En veslings Pétur er klaufi, og ef til
vill heimskur. Hann heldur að það sé nóg að
stagast á Kristi og honum krossfestum, og að
telja upp ritningargreinir í þaula. Listiu hefir
mikið að þýða, þegar um rithöfundinn er að
ræða; en hún hefir engu minna gildi fyrir guð-
fræðinginn eða prédikarann.
III.
„Mitt ríki er ekki af þessum heimi“, segir
meistarinn.
En séra Friðrik gengur svo langt í glamrand-
annm, að hann kennir kristindómsvöntun þjóðar
vorrar um pölitiska flokkadrætti!
Eiumitt það!
Nú skulum við gæta að, hverjar orsakir
liggja til þess, að ágreiningur verður um lands-
mál.
Orsökin til þess ágreinings, og alls annars,
er: mismunandi skoðanir yfirleitt (og persónu-
leg óvild).
Hver maður, sem er vandaður og samvizku-
samur, fylgir fram skoðun sinni og er óhrædd-
ur við að lenda í minni hluta. Þetta er alveg
óviðkomandi trú og kristindómi. Kristnir menn
eru alls ekki samheldnari en ókristnir, hvorki
í landsmálum né trúmálum.
Hversvegna skildi Calvin við Lúter(strú)?
Hvers vegna gat Lúter ekki fylgt katólsku
kirkjunni? Hvers vegna urðu þeir ósamþykkir
séra Jón Bjarnason og séra Páll Þorláksson,
og svo séra Jón og Hafsteinn?
Var kristindómsvöntunin orsökin?
Mér sýnist annars óþarfi að gera pólitíkina
að brúði Krists. Hún er ekki þess háttar val-
kvendi, að honum sé vegur eða styrkur í þeim
ráðahag.
Mannkynssagan sýnir og sannar, að trú-
arskorturinn er ekki undirrót flokkadrátta. Þeir
hafa jafnan verið og munu verða jafnt fyrir
utan landamæri trúarinnar sem fyrir innan
þau.
En ef mannkynssagan getur ekki samfært
séra Friðrik um þessa fullyrðing mína, ætti
kirkjusaga vestur-íslendinga að geta fært hon-
um heim sanniun. Hún ber reyndar kviðinn á
séra Friðrik. En hún er jafn-sannfærandi og
sannorð fyrir það. — Höf. segir, að sá sem
aldrei læri að beygja sig fyrir guði almáttug-
um, beygi sig heldur ekki fyrir flokksforingja
í félagsmálum. — Þegar séra Jón Bjarnason
kom vestur um haf, hóf hann flokk móti séra
Páli Þorlákssyni. Reyndar vóru trúaratriði
höfð til blóra. En félagsmál munu þó hafa
verið undirræturnar. Og Jón vildi ekki beygja
sig fyrir Páli og Páll vildi ekki beygja sig
fyrir Jóni. Eins fór með þeim séra Jóni og
Hafsteini. Það er trúa mín, að allir þessir hafi
verið sannir trúmenn og guðs vinir; og þó gátu
þeir ekki orðið sammála.
Ég þykist nú reyndar gera höf. hátt undir
höfði, þar sem ég eyði tíma og skriffærum til
þess að hrekja þessa vitleysu hans, og vona ég,
að ég njóti þess hjá honum í einhverju, þó seinna
verði!
Eins og þegar er sagt, eru mismunandi skoð-
anir orsök til flokkadrátta og persónuleg óvild
stundum. Stundum ræður mannleg framgirni
og metorðalöngun æði miklu. Hún er góð inn-
an vissra takmarka, og ekki lastverðari í al-
þingishúsi íslendinga en í Winnipeg, eða „undir
linditrjánum“ í Ameríku.
(Niðurl.)
lSLENZKURJSÖGUBÁLKUR
Æfisaga Jóns Steingrímssonar,
próíasts og prests að Prestsbakka.
[Eftir eiginhandarr. Landabókas. 189, 4to].
(Framb.).
33. Áður enn eg öðlaðist áður nefnda kóngs náð og
æruskenk, hlaut eg mikið að líða af vondum og öfund-
sjúkurn mönnum, því þess framar sem guð blessaði míg
og stðð með mér í öllu, þess meir ólmuðust þeir að sverta
mig og gera mér alt til meius, so segjast mætti eg yrði
þar í Mýrdalnum fyrir þeim verstu og fölskustu mönnum,
er þar vóru til á þeirri tíð. Get eg þð ei nema þeirra,
er eg komst í opinberar lagadeilur við. Einn hét Árni
Jónsson. Hann var landseti í Eeynishverfi. Eg fðr svo
vel með hann sem eg kunni og uraleið hann oftsinnis og
gaf honum upp skuldir. Eitt sinn er eg kom til hans að
heimta þær og eg vissi hann hafði efni, snýst hann so
illa við, að hann S8gir: „Þínar umlíðanir hafa hleypt
mér nú í þær (skuldir)11, tekur upp staur og drífur
mig í burtu. Komst so til laga og réttargangs okkar í
milli, sem þð niðurslóst fyrir meðgöngu annara og gæf-
lyndi mitt, að ei var við hann gert eftir verðugleikum.
Fór hann svo á eina klausturjörð, flosnaði þaðan upp og
dð í vesöld vestur í Gullbringusýslu. Ánnar heitir Árni
Oddsson, fullur af hrekkjum, falsi og vélum. Hann var
og þar landseti minn. Hann lýsti mörgum ðsannindum
upp á mig í okkar viðskiftum, og þá hann opinberlega
fyrir rétti hafði étið ofan í sig sínar lygar og þvætting
og beðið mig fyrirgefningar, slepti eg feginn þessu þræl-
menni. Þó var hann síðar sá fyrsti höfundur til minnar
burtferðar úr Mýrdalnum, sem hér verður of langt í frá-
sögn að færa. Hann hafði verið áður vinnumaður sýslu-
manns Lýðs, hver eð hinum og öðrum veitti jafnan fylgi
á mðti mér, so heimuglega sem mögulegt var. Þriðji
hét Árni Þorgilsson, gufumaður, en falskur og undirför-
ull. Hafði fyrst verið landseti minn, síðan ráðBmaður hjá
sýBlumanni með konu sinni; þar um talast ei, hversu
hversu þeir vðru lyndislíkir í lauslæti og fleiru. Hann
varð búandi þar eftir á HrífuneBÍ. Kemur sýslumaður
honum til, sem Árni sagði síðar frá, að festa sjónhending
austur úr svokölluðu Fauskalækjargljúfriyíir þverar Flögu-
engjar mðti hefð og öllum réttindum; útveguðu (þeir) sér þar
til lygavitni, sem varla nokkuð til vissu, hvar til áður
nefndur Einar Eiríksson var forgöngumaður með þeim.
Yðru þar haldin um tvö þing. Dæmdi so sýslumaður
eftir sjálfs síns og þeirra vild engið undan Flögu jörðum.
Var (eg) ei ánægður með þann dðm, stefndi honum til
alþingis, er fell, að sýslumaður var dæmdur að láta úti
1 rdl. til jústitskassans, 3 rdl. til mín og dæma so á
ný aftur I héraði, þar þessi héraðsdómur var álitinn sem
ódæmdur, hvar til þó ekki kom, því að fóveti Skúli, sem
það sama haust 1769 var hér á ferð, skipaði Flögu bónd-
anura að brúka land jarðarinnar sem ætíð hefði brúkað
verið. En sýslumaður og fylgjarar hans skyldu hætta,
ef þeir vildu ei verr færi. Fyltust nú enn framar af
fjandskap mínir mðtstöðumenn við mig, nema Einar Ei-
ríksson lét af með kontrakt við mig, hvar um áður er
ávikið. Eitt er til dæmis, um umsátur þeirra þá við
raig, meðan málgrey þetta yfir stóð: Eg gisti þá um
nætur í Ásum hjá sra Sigurði Högnasyni, er þar var þá
prestur. Svaf eg i rúmi fyrir framan svefnhús hans í
rólegheitum, því eg vissi guð mundi gefa góðu máli sig-
ur. Mér heyrðist um morgun einn, þá eg svaf, vera
sungið þetta vers: „Heiftarmenn herrans vaka“ etc. Við
það vakna eg, og segi til prests: „Nú þyki þér eg hafa
nógu lengi sofið, að þú fórst að vekja mig þanninn", en
hann svarar: „Annar vakti þig nú, og sýnir þér hvað
þú átt að gera og búast við í dag“. Það kom og fyrir
dag, sem þeir höfðu tilbúið um nóttina, er guð gerði þó
að öngu. Eg helt Flögujarðir í 17 ár; fekk eg þær um
nokkur ár til ágðða-nota Sigurði Magnússsyni, fóstra
Guðnýjar dóttur minnar. Fyrir einfeldni mína að trúa
fóveta Skúla fyrir uppboði á þeim í eitt sklfti, og annan
hans umgang með þá nýju jarðabók, hleypti hann upp á
mig fyrir þær 15 rdl. restance. Stóð það og yflr i nokk-
ur ár, að eg vildi ei betala þá skuld; var sú sök yfir-
skoðuð utanlands og innan, og féll loksins af sjálfu sér.
(Frh.).
Makt myrkranna.
Eftir
Bram Stoker.
(Framh.)
Eg get ekki lýat raeð orðum þeim áhrifum,
sem frásögn hans hafði á mig, sem virtistvera
alveg laus við alla mannlega tilfinslu. Það dró
niður 1 honum; það var eins og hann væri að
taka eftir því, hvernig mér yrði við það sem
hann sagði.
„Enginn veit hvað hún hafðist að, en glugg-
inn var látinn aftur, og síðan var alt kyrt.
Q-reifinn beið nokkra daga, en svo fór hann
inn til hennar á sama tíma sem elskhugi henn-
ar hafði hlaupið fyrir ætternisstapann. Enginn
veit, hvað þeim hefir farið á milli, en hann
heimsótti hana, að sagt er, á hverju kveldi um
sama leyti. Það hafa að líkindum verið gleði-
tímar fyrir hann, ef til viil síðu? fyrir hana,
en hver má vita! Enginn hefir séð eða heyrt
það. Máauði síðar lét hann sækja stúlkur í
þorpið til að veita henni nábjargirnar. Hún lá
dáin í rúmi sinu — meira vissu menn ekki.
Hún var færð í þann búning, seœ líkastur var
þeim er hér er sýndur á myndinni, og kistu-
lögð í bonum eftir skipun húsbóndaus. Hún
hvílir hér í kapellunni sem fleiri ættmenn henn-
ar. En sem þér sjáið, vinur, er hún enn jafn-
fögur og áður“.
„Yoðalegt er að heyra þetta“, sagði ég, og titr-
aði allur af taugaóstyrk, sem eg gat með naum-
indum haft af mér. Hefði eg verið kvenmað-
ur, hefði ég haldið, að ég væri taugaveikur, að
minsta kosti hefi eg aldrei fyrri fundið til
slíks. Þó eg hefði séð í einum svip ofan
í iður jarðarinnar og djöfla og brennisteinsbál
miðaldanna þar niðri, þá hefði mér ekki orðið
ver við.
„Já“, sagði hann“, það var mikil yfirsjón af
honum. Fólkið hér í grendinni, tsekar, zigaun-
ar, valakar, alt það hyski, sem hefir troðið sér
inn í það land, sem vér Szekelar erum fæddir
til að ráða yfir, hefir alt af haft horn i síðu
okkar, og staðið stuggur af okkur, einkum þeim
sem eru af Dracúlitz ættinni, og þeir fengu þá
nýtt efni í þvaðursögur sínar. Þó við virðum
orminn einkis, sem skríður á jörðunni, bítur
hann eigi að síður. — Eg hefi reynt það. —
Því bý eg nú sem einstæðingur, og uglur og
krákur búa í turnum feðraborgar minnar. —
Menn hafa líka ef til vill reynt að spilla yður
við mig, kæri vinur, — segið þér mér nú satt
— hvað hafa menn sagt yður um Draculitz,
áður en þér komið hingað til mín?“