Fjallkonan - 09.06.1900, Blaðsíða 1

Kemur út einu sinni
í viku. Verð árg. 4 kr.
(erlendis 5 kr. eða 1V2
doll.) borgist fyrir 1.
júlí (erlendis fyrir-
fram).
Uppsögn (skrifleg)bund-
in við áramót, ógild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. októ-
ber, enda hafi bann þá
borgað blaðið.
Afgreiðsla: Þing-
holtsstrœti 18.
XVII. árg.
Reykjavk, 9. júní 1900.
Xr. 22.
Landsbanhinn eropinn hvernvirkandagkl.il—2.Banka-
stjórnin við kl. 12—1.
Landsbókasafnið er opið hvern virkan dag kl. 12—2 og
einni stundu lengur til kl. 3 md., mvd. og ld. til útlána.
Forngripasafnið er í LandBbankahúsnu, opið á mánud.,
miðvikudögum og laugardögum kl. 11—12 f. m.
Náttúrugripasafnið er í Doktorshúsinu, opið á Bunnu
dögum kl. 2—3 e. m.
Ókeypis lœkning á spítalanum á þriðjudögum og föstu-
dögum kl. 11—1.
Ókeypis tannlœkning í Hafnarstræti 16, 1. og 3. mánu-
dag hvers mán., kl. 11—1.
Gleðitíðindi.
Verzluuarvandræðin leysast.
Fjárverzlunin enska hefst aftur.
Það eru sönn gleðitíðindi fyrir íslendinga, að
nú er staðráðið að Englendingar fari að kaupa
hér íé í stórum stíl, eins og áður, þrátt fyrir
það bann, sem þar er Iagt á innflutning iif-
andi fjár.
Það er verzlunarhúsið Parker & Fraser í
Liverpool og Birkenhead, sem er einhver stærsta
fjárverzlun á Engiandi og hefir staðið í mjög
mörg ár. Þeir höfðu á þessu ári leigt 20 gufu-
skip til fjárflutninga frá Argentínu, og hafa
keypt þar að undanförnu fé sitt, en vegna fjár-
pestar urðu þeir nú algerlega að hætta því.
Upptökin að þessari nýju væntanlegu fjár-
verzlun eru að þakka dugnaði Ásgeirs kaup-
manns Sigurðssonar, sem af hendingu í ferð á
Englandi hafði kynzt manni, sem var i þjón-
ustu þessara fjárkaupmanna, og hafa þeir Messrs
Copland og Berrie i Leith einnig stutt að því,
að fá þessa fjárkaupmenn til að byrja verzlun
sína við ísland.
Þeir Parker & Fraser hafa nú þegar afráð-
ið að byrja á því, að kaupa hér fé í haust fyr-
ir peninga út í hönd, eins og þeir R. Slimon
og John Coghill gerðu og landinu varð ómetan-
legur hagnaður um mörg ár.
Þeir hafa áður keypt íslenzkt fé mörgum ár-
um saman, bæði af hr. Zöllner og Yídalín í
Newcastle og af þeim hr. R. Slimon og
hafa sern eðliiegt er orðið að borga féð nokk-
uð dýrt, þar sem hinir hafa eiunig orðið að fá
eitthváð fyrir snúð sinn. Þeim er því ve! kunn-
ugt um íslenzkt fó og ætla þeir að ala það í
tíu daga eftir að það er komið í lendingarstað,
eins og þeir hafa gert við argentínska féð und-
anfarin ár, og segja þeir að það hafi gefist mjög
vel. Að öðru leyti er þeim mjög umhugaðum,
að fjárflutningsbanuið enska verði afnumið, sem
alls ekki er vonlaust, að geti orðið áður langt
líður að því er ísland snertir, og mega tilraun-
ir þeirra í því efni sér mjög mikils fyrir þá
sök, að þeir eru alenskir menn og standa fyrir
einhverri stærstu fjárverzlún á Englandi.
Þeir gera ráð fyrir að borga féð vel, en vilja
ekki annað fé en sauði 2—4 vetra. Ekkerter
ákveðið um það, hve margt fé þeir munikaupa
hér í haust, enda búist við, að það muni í þetta
skifti verða miklu færra en framvegis, af því
að kaupféiöginnyrðra munu skuldbundin til að
senda fé sitt í haust eins og að undanförnu.
Annars geta þeir félagar hæglega á hverju
ári keypt alt það sem íslendingar mega missa
af sláturfé.
Þeir gera sömuleiðis ráð fyrir, að byrja hér
hrossaverzlun á næsta sumri í stórum stíl, en
í sumar ætla þeir að eins að kaupa svo sem
100 hross tii reynslu. Þurfa að hafa nokkurn
tíma til að búa sig undir þá verzlun, af þvi
þeir hafa ekkert við hana fengist áður.
Sonur annars þeirra Parker & Fraser, Mr.
Fraser junior, er þegar hingað kominn og með
honum aldraður maður, sem var áður í þjón-
ustu Mr. Slimons við fjárkaupin hér á landi,
Aiexander Ponton. Eru þeir félagar nú lagðir
af stað austur um sveitir ásamt Mr. Copland,
túlk (Ólafi Þ. Johnson) og fylgdarmönnum, og
ráðgera að ferðast norður um land.
Fríkirkja í Presthólaprestakalli,
Fréttina um að sóknarpresti okkar, prófasti
séra Halidóri Bjarnarsyni, væri vikið frá prest-
skap, fengum við hér í prostakailinu fyrst af
blaðinu „ísafold“, og vildum ekki trúa því, af
því að biaðið hefir verið svo fult af ósannsögli
og óhróðri um prófastinn síðastliðinn vetur, en
þegar við sáum þetta í öðrum blöðum, þá urð-
um við að trúa, þó okkur væri hulinn leyndar-
dómur, hví honum væri vikið frá, og blöðin
ekki segðu okkur það, og þá fór heidur en
ekki að koma rót á fóikið. Sumir vildu skrifa
kirkjustjórninni og heimta af henni að hún
hlutaðist til um, að afsetningin yrði tekin aftur
og presturinn látinn Iátinn fá kall sitt tafar-
laust, en þetta þótti öðrum fyrir lítið koma
mundu, þar sem kirkjustjórninni hefði áður
verið skrifað, að láta okkur fá prestinn og hún
hefði virt það að vettugi. Aðrir stungu uppá
að leysa sóknarbandlð þegar í stað og taka
séra Halldór fyrir kjörprest; því til fyrirstöðu
sýndist mönnum það þá vera, að sóknarprestar
einir mega kjörprestar vera, en það væri séra
Halldór ekki, þegar búið væri að víkja honum
úr embætti, og á endanum varð það meining
manna, að einu úrræðin tii að fá haldið
prestinum væri það vanalega þrautaráð safn-
aðanna gegn þverpokaskap stjórnarvaldanna, að
stofna fríkirkju.
Var það samþykt í einu hljóði á fundi, er
haldinn var til þess á Raufarhöfn, og hefir nú
meiri hluti Preathólaprestakalls sagt sig úr
þjóðkirkjunni og myndað frikirkju, 14 heimili
af 23, sem eru í kallinu, og verða líklega ekki
nema 6 heimili á endanum, sem hengslast eftir
í þjóðkirkjunni; það eru innstæðukúgildi skrif-
stofuvaldsins alræmda hér í kallinu og má þá
vera að eitthvað glatist af því.
Ef þeim stjórnarvöldunum okkar tekst að
koma prestnnum á landssjóðinn, eins og nú
mun vera ráð þeirra, og með því móti krækja
í peninga okkar fríkirkjumanna óbeinlínis, láta
þau sér sjáifsagt litlu skifta óánægju okkar út
af afsetningu séra Haildórs; en takist þeim það
ekki, ertrúlegt, að tekjumissir þjóðkirkju Prest-
hólaprestak&lls angri þau, þó þau ekki kunni
að sjá minkun þá, sem þau gera sér, með því
að ráðast nú á séra Halldór með tilefnislausri
embættis aftöku, er langvint málastapp réttvís-
innar og rógur hefir ekki unnið neinn bug á.
Vitaskuld getur þjóðkirkjuklerkurinn ekki
lifað á þessu eina kúgildi, og þá verður líklega
farið í landssjóð eftir uppbót á tekjumissi
handa honum, eins og gert var fyrir Hólma-
prestinn í Reyðarfirði. Má það vera viðfeldið
erindi fyrir biskupinn, sem lýst hefir því yfir í
blaði opinberlega, að þrasið við séra Halldór
væri „tóm endaleysa, eða annað verra“. Um
landssjóð tölum við ekki; það eru ekki nein
nýbrigði, að úr báðum endum hans sé reytt,
uppbæturnar úr öðrum og eftirlaunin úr hinum.
Skinnalóni, 30. mai 1900.
Stefán Jónsson.
Fátækramálið.
(Eftir B. B.).
I.
Aftur skrifar höfundurinn „Þ“. um þetta
mál í „Þjóðólfi“ ; nú andmæli gegn tillögu minni
í „Fjallk.“, nm að nema fátækraframfærslu-
skylduna úr lögum, „sem hver meðalgreindur
maður sér undir eins, að er með öllu ótímabær
og ómöguleg“, segir hann, og álítur hana því
„skaðlega11, þar sem hún „trufli framgang máls-
ins i rétt horf“.
Þetta er of harður dómur um tillöguna, og
ber vott um, að h. h. andmælandi minn hefir
ekki skiiið hana. Dómurinn ætti mikið betur
við um hans eigin tillögu, eins og eg skal nú
sýna honum: í hverju máli, sem maður óskar
að leiða til sigurs, er fyrst áríðandi að finna
sanna grundvallar-hugsjön (ideal), er sé takmark
stefnunnar. Kœrleikurinn er grundvallar-hug-
sjón till. minnar. Á honum vil eg láta fátækra-
framfærsluna byggjast. Vil láta nema burt úr
löggjöfinni þau atriði, sem reynslan hefir sýnt,
að eru bróðurkærleikanum til niðurdreps, ea
ala ódygðir og lesti. Vil að dygðir og mann-
kostir fái að hafa tækifæri til að þróast og
verða hinn „leiðandi“ andi í þjóðfélagsskipaninni.
En hefir „Þ“ athugað hver er grundvallar-
hugsjón till. hans? Það er jöfnudurinn, þetta
eilifa þrætu-epli, hugsjón, sem engar likur eru
til að nokkurntíma verði að söunum veruleika.
Tiilaga „Þ.“ er spor í áttina til að fá landið
alt gert að einu fátækrafélagi, þar sem hver á
að ieggja fram siun skerf, „eftir því sem hon-
um ber“ og í „réttu hlutfalli við aðra“. En mín
hugsun er, að hver leggi fram það sem tilfinn-
ingin býður og hann megnar, án tillits til hvort
aðrir gera eius. „Kærieikurinn er ekki sér-
plæginn", en jöfnuðurinn er það í fylsta skil-
ningi, og þessvegua er haan ómögulegur til að
vera grundvöllur nokkurrar líknarstarfsemi.
Auðvitað kemur mér ekki tilhugar, að „hver
einstaklingur“ í þjóðfélaginu hafi nú svo mik-
inu bróðiukærleika til að bera, að hann eigi
mundi liggja á liði sínu; en eg tiúi þvi, erviss
um, að 8vo margir hafa nægilega mikinn sið-
ferðisþroska og kærleiksanda, að fátæklingum
yrði ekki látið líða vor en nú,j>óadfátækralögin
yrðu alveg afnumin alt í einu. Það yrði eins
og með kirkjulífið, semj nú er svo dauðalegt:
Það muudi endurvakna og fara að auda frjáls-
legar, ef reifum ríkisvaldsins væri svift af kirk-
junni. Trúin og kœrleikurinn þurfa að fá að
starfa frjáls, og óháð ytra valdi. — En aðal-
aðstoð jafnadarins er lagavaldiö; og því öflugra
sem það er, þess bersýnilegri verður ójöfnuður-
inn. Það er meinið.
Engin lög né laga-afnám mundi „civilisera“
þjóðina „á svipstundu“; en afnám óhagkvæmra
laga gæti gert byrjun „civilisationar" mögulega,
bvo að þjóðin þessvegna fljótar næði sönnu menn-
ingarstigi.