Fjallkonan - 13.10.1900, Blaðsíða 1
Kemur úteinu sinni
i yiku. Verð árg. 4 kr.
(erlendis 5 kr. eða V/a
doll.) borgist fyrir 1.
júlí (erlendis fyrir-
fram).
Uppsögn (skrifleg)bund-
in við áramðt, ðgild
nema komin sé til út-
gefauda fyrir 1. októ-
ber, enda hafl hann þá
borgað blaðið.
Afgreiðsla: Þing-
holtsstrœti 18.
XVII. árg.
Reykjavík, 13. október 1900.
Xr. 40.
Biöjiö ætíö um:
OTTO MONSTEDS
danska smjörliki,
sem er alveg eins notadrjúgt og bragðgott
og smjör.
Verksmiöjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefaö
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði viö gæðin.
Fæst hjá kaupmönnunum.
Landsbankinn er opinn hvernvirkandagkl.il—2.Banka-
stjórnin við kl. 12—1.
Landsbókasafnið er opið hvern virkan dag kl. 12—2 og
einni stundu lengur til kl. 3 md., mvd. og ld. til útlána.
Forngripasafnið er í Landsbankahúsnu, opið á mánud.,
miðvikudögum og laugardögum kl. 11—12 f. m.
Náttúrugripasafnið er í D iktorshúsinu, opið á sunnu-
dögum kl. 2—3 e. m. ^
Ókeypis lœkning á spitalanum á þriðjudögum og föstu
dögum kl. 11—1.
Ókeypis tannlœkning í Hafnarstræti 16, 1. og 3. mánu-
dag hvers mán., kl. 11—1.
Lesið þetta. Undirskrifaður útvegar til allra
héraða iandsins, vandaðar skilvindur og 811 áhöld smjör-
gerðar með afslætti frá verkstæðisverði.
Jafnframt útvegar hann fólkí hátt verð í peningum
utanlands fyrir ágœtlega vandað smjör, leiðbeinir í smjör-
verkun eftir nýjustu regium, og kennir verklega að með-
höndla þau áhöld er hann útvegar.
Sérstök kjör til umboðsmanna er panta mikið í einu.
— Skrifið eftir verðlista og nánari skýringum, með næg-
um fyrirvara fyrir næstu vetrarpöntun.
Dunkárbakka l«Dalasýslu.
S. 33. Jónsson.
Búnaðarsýningin í ððinsvéum.
II.
Hjáleigubæadurnir eða „hásmennirnar“ hata
koraist upp jafnframt hinum öðrum smærri
bændum. Þegar hjáleigublndinn hefir séð,
hvernig búnaðurinn hjá bændunum í kringum
hann hefir blómgast, þá hefir honum skilist, að
litli bletturinn hans hlyti að geta veitt honum
tiltölulegan ágóða. Hann hefir því farið að
dæmi nágranna sinna og reynt að sníða sér
stakk eftir vexti. Og hanu hefir oft skarað
fram úr hinum stærri bændum, endahefirhann
líka oft fengið þekkingu sína í lýðháskólunum.
Stjórn og löggjöf Dana styður landbúnaðinn
meira en víðast gerist annarsstaðar. Hér getur
hver duglegur maður, sftm getur unnið &ð jarð-
rækt, eignast jarðarblett og hús, þegar hann er
orðinn fullþroska.
Víðast á hinum smærri heimilum hér eru úti-
húsin áföst við íbúðarhúsið. Það sparar mikinn
byggingarkostnað, og er mjög þægilegt, og engir
ókostir fylgja því, ef nógu vel er búið um sam-
skeyti íbúðarhússins og útihúsanna.
Ég verð að tala hér fáein orð um eitt smá-
býlið.
Við komum fyrst inn í fénaðarhúsin. Það
er ekki minst vert um þau. Öll er þau björt,
rúmgóð og þrifaleg, og sérstaklega verð ég að
nefna hæsnahúsin; mig furðaði mest á stærð
þeirra.
„Þaðer mjög nauðsynlegt", sagði húsbóadínn
að hafarúmgóð hæsnahús. Því rýmrisemþaueru,
því betur verpa þau. Og ekki er það síður
nauðsynlegt, að þar sé bjart og þrifalegt, eink-
um á sumrin".
Frá fénaðarhúsunum lágn Iokaðar rennur
ofan að sementeruðu safnkeri, sem geymdi lag-
aráburðiun. Var búið sem vandlegast um renn-
urnar og gryfjuna, svo að stækjuefnið (ammó-
níakið) gæti ekki gufað burtu. íslendingar eru
ekki svo hirðusamir, að þeir hirði lagaráburð-
inn. — Áburðarhaugana meta þeir hér gulls
ígildi — svo vel hirða þeir um þá. Yfir þá
er bygt, og undirstaðan er vatnsheld, og frá
haugunum llggja rennur í lagarsafnkerið. Lag-
aráburðinum er ausið upp úr safnkerinu
með dælu, og handhæg og ódýr áhöld eru höfð
til að dreifa lagaráburðinum yfir land það sem
á að rækta.
„Heima hjá mér hirða menn ekki áburðinn
svona vel“, sagði ég.
„Þeir hafa hann þó víst undir þaki?“
„Nei, reyndar ekki“.
„En þá verður ekkert eftir af honum. All-
ur kiaftnrinn rýkur burt“.
í fénaðarhúsunum vóru 3 kýr og 6 svín.
Áður en við fórum að skoða akurteigana,
sýndi húsfreyjan okkur íbúðarhúsið. Það var
rúmgott og þrifalegt, og var þar í eldhús og
búr, dagstofa og svefnherbergi.
Békmentir.
Guðmundur Giuðmundssou: LJÓÐMÆLI
með mynd höfundarins, 192 bls. 8vo., prent-
uð í Aldarprentsmiðju 1900.
Nú er liðið missiri síðan bók þessi kom út.
Ég hefi búist við að sjá hennar getið í hverju
blaði, en aldrei hefir hún verið nefnd á nafn.
Þess vegna er það, að ég ætla að minnast á
hana fáum orðam. Því að íslenzkar bókmentir
hafa ekki ráð á því nú á tímum, að hnekkja
ungum og upprennandi mönnum með ísköldu
hluttekningarleysi og þögn.
Höfundurinn skiftir bókinni í þessa kafla: 1.
Hafsins börn, 2. Sigrún í Hvammi, 3. Landið
mitt ljósa, 4. Daggperlur, 5. Mislit blöð.
Hafsins börn er langt sögukvæði, 46 ble.
Efnið er þetta: Á tanga einum breiðnm stóð
bær einn fram við sjó, en fyrir ofan var hátt
fjall. Á bæ þessum bjó gamall sjómaður. Átti
hann son einn barna, Auðun að naíni. Auð-
un fór snemma einförum, og hélt sig mjög
frammi við sjóinn. Eitt sinn kemur faðir hans
að máli við hann og spyr, hví hann sitji svo
oft frammi við sjó. Auðun svarar: „Ég heyri
svo sætan söng utan af sjónum, að ’mér dvelst
við þá unaðsóma". Faðir hans kveður þ&ð
vera hafmeyjarhljóð, og biður hann gjalda var-
huga við, að hún seiði hann ekki til sín og
verði honum að bana. Kvað hann hafmeyjar
sálarlausar og svikular. En ekki vildi Auðun
trúa þessu um hina fögru mey, er hann hafði
séð sitja á öldunum og slá hörpu og syngja
um skínandi hallir niðri í sjávardjúpinu. Haf-
mær þessi var dóttir hins volduga konungs
sjávarins, og hafði lagt ást á Auðun. Fór
svo að lokum, að hún gekk í land til hans og
urðu þau hvort öðru unnandi. En hann gat
ekki skilið við landið og hún ekki við sjóinn.
Máttu þau því ei njótast til fulls. En jafnan
kom hún til hans á land, og eins hitti hnn
hann úti við Svörtusker, þar sem var fiskimið
hans. Jafnau aflaði hann vel, og aldrei barst
honum á, hvað sem á gekk, því að bárur all-
ar hlýddu „hafsins dóttur“. En eitt sinn, er
hannlá úti við Svörtusker, og hafði hlaðið bát
sinn, þá finnur hann að eitthvað þungt kemur
á öngnliun. Hyggst hann nú rnunu fá happa-
drátt og dregur upp færið. En er öngullinu
kemur að borði, sér hann að hann hefir dregið
sveinbarn, og er öngulliun fastur í hjartastað.
Yerður honum þá svo bilt, að hann fellur í óvit,
því að hann kendi gerla son sinn og hafmoy-
jarinnar, þar sem sveinninn var. En er hann
lá í óvitinu, kemur báruskvetta á hann. Rikn-
ar hann nú við og fer til lands og er mjög
sorgbitinn. Litlu siðar kemur hafmærin til
hans. Rekur hún þar raunir sínar og segir
það verið hafa yfirsjón af sér, að leggja ást
við menskan mann, er sé svo ólíks eðlis. Kveð-
ur hún sonardauðann vera hefnd fyrir þotta
brot sitt. Biður hún síðan Auðun að fara
ekki oftar á sjó, svo að hann verði ekki dótt-
ur þeirra kornungri að bana, og segist nú verða
að skilja við hann, fyrst svo slysalega hefði
til tekist. — Situr nú Auðun heima langa
hríð og kemur eigi á sjó. En eitt kveld geng-
ur hann til sjávar sem oftar. Heyrir hann þá
að mikil sorg er í sjónum, því að drotning
hafsins, unnusta hans, er þá dáin. Eftir það
situr hann heima í átján ár og syrgir. Talar
hann oft við sjálfan sig um hafsins böru og
halda menn að hann sé geðveikur. Gerist hann
nú gamall og hrumur. Eitt sinn gengur haun
niður að sjó. Hafði hann þá ekki komið þang-
að í átján ár. En sjóiun vill hann sjá áður
en h8no deyr. En er hann stendur í flæðar-
málinu, þá kemur hafmær ung og fríð og legg-
ur hendur um háls honura. Er þar þá komin
dóttir hans. Hnígur hann þá í sjóinn í faðm
hennar og sást ekki síðan.
íslenzk þjóðtrú þekkir h&fgúuua. Húu er
meinvættur og reynir að tæla menn í sjóinn.
í því einu á hún sammerkt við hafmeyna í
kvæðinu, að hún syngur svo vel, að það heill-
ar hugi manna, og fríð er hún hið efra en
fiskur hið neðra. Þjóðtrúin hefir því að eins
verið hvöt íyrir skáldið, en ekki gefið honum
yrkisefnið. Höfundurinn hefir búið til úr haf-
gúunni miklu betri og fullkomnari veru, en alls
ólíka henni að eðlisfari. • Þráðurinn í sögunni
er Ijós og eðlilegur, eftir því sem verið getur í