Fjallkonan - 19.11.1900, Blaðsíða 2

FJALLKONAN.
ig af náttúrunni, &ð kjark og þol ogeinbeitt&n
vilja þurfti til að búa þar. Landið í kringum
Massachusetts-flóann v#r ekki frjósamt. Það
var mjög fyrirhafnarmikið að rækta þar jörðina,
og mikla alúð þurfti til að afla sér hinna nauð-
syníegustu lífsþarfa. Loftslagið var ómilt, vet-
urinn langur og harður, og frumbyggjar lands-
ins voru harðar og herskár kynflokkur, sem
landnámsmenn urðu að eiga mörg vopnaviðskifti
við, áður en þeir fengu yfirráð yfir landinu.
Þessi litli hópur fekk þó bráðum viðbót heim-
an af Englandi og breiddist út úm alt New
England. Það eru eftirkomendur þessara manna,
sem kallaðir eru Yankeear (jankí-) og í þeim
lifnaði og dafnaði hinn þjóðlegi kjarni Ameríku.
Það vóru þeir, sem vóru lífið og sálin í frels-
isstríðinu við England. Þeir hafa breiðst út
frá Nýja Englandi um öll Bandaríkin, yfir Al-
leghany-fjöllin, yfir slétturíkin og yfir Klettafjöll-
in alt að Kyrrahafi, og þeir hafa haft þann
kraft og yfirburði, að þeir hafa getað brætt sam-
an í eina heild hina ólíku þjóðflokka úr öllum
áttum heimsins, sem hafa flutt tii Ameríku.
í Ameríku geta ekki einstakir stórbæir h&ft
stórko8tleg áhrif á alt þjóðlífið sem í Evrópu,
eins og t. d. París og Kaupmannahöfn. Þjóð-
lífið þar er of stórfenglegt til þess, að nokkur
stórborg geti orðið höfuðborg alls sambands-
ins. Fremur mætti nefna margar stórborgir,
sem hver er sem höfuðborg á sínu svæði, svo
sem New York, Boston, Filadelfia, Chicago, St-
Louis, San Francisco. Eu þar á móti má segja,
að einn hluti af þjóðinni hafi svo mikil áhrif cð
þau nái yfir öll Bandaríkin, og það eru Yank-
eearnir. Það eru þeir sem stóðu fyrir frelsis-
striðínu gegn Englandi og þrælastríðinu, hinum
stærstu viðburðum í sögu Bandaríkjanna. Það
er svo enn í dag, þegar einhver mikil áhuga-
mál eða vandamái eru á dagskrá, að allir hlusta
eftir því sem New Englands ríkin segja. Ná-
iega allir helztu menn Ameríku eru þsðan
komnir, svo sem skáldin W. C. Bryant (Massa-
chusetts), Longfellow (Maine), Hawthorne, E-
merton, Edgar Poe, Oliver Holmes (allir úr Mass.),
sögumennirnir Parkmann, Prescott og Harriet
Beecher Stowe (úr Connecticut); mestu stjóra-
málamenn Ameríku James G. Blaine (Maíne)
og D. Webster (New Hampshire), Horace Gree-
ley (N. Hamph.). Hugvitsmenn svo sem Whit-
ney (Conn.), El. Howe (Mass.), Cyrus W. Field
(Mass.), Benjamin Franklín (Mass.). Hinir
stórhuga Ameríku-kaupmenn eiga líka ætt sína að
rekja til New Euglandsríkjanna, þessir spekú-
lantar, sem ait sjá sér fært og iáta aldrei hug-
fallast, hvort heldur sem þeir verzla með járn-
brautir eða gamiar saumavélar. Kaupmaður
frá Connecticut hafði söluvagn sinn tvískiftan;
í öðru hvolfinu hafði hann kol, en ís í hinu. Þá
var hann viss um, að fá ætíð viðskiftamenn.
Og hvarvetna þar sem niðjar pílagrímafeðranna
hafa farið, hafa þeir flutt með sér skóla, kenslu
og lagaákvæði New Englands og virðingu „púr-
itan^“ fyrir sunnudagshelginni.
Flótti frá IUmm.
Sænskur maður, sem Janek er nefndur og
var í Búa-stríðinu, hefir skýrt frá því, hvernig
houum tókst að flýja úr Transwaal og komast
úr höndum Englendinga, sem höfðu náð honum
á sitt vald.
Hann hafði áður reynt að strjúks, en Eng-
lendingar náðu honum þá aftur. Hann segir
svo frá:
„Eg kom til Pretóríu daginn áður en Eug-
lendingar komu þangað. Eg lét sem minst, á
mér bera og ætlaði að sæta færi að komast
í burtu ef unt væri. Eg fekk leyfi hjá verk-
fræðing einum, að fara með Hollendingum þeim
er gerðir vóru landrækir til Hollands, af því
að Englendiugar álitu, að þeir mundu vera
meinsmenn þeirra. Eg hélt nú að alt væri um
garð gert, og var búinn tii ferðar í tiltekinn
tíma. En svo leið og beið, að ekki var farið
af stað, af því að Búar vóru smámsaman að
brjóta upp járnbrautirnar og hefta þar með sam-
göngurnar.
Meðan á þessu stóð, hafði enskur njósnari tekið
eftir nafni mínu á n&fnaskrá hinna heimfar-
andi Hollendinga, sem allir vóru járnbrautar-
þjónar. — Einhverir höfðu líka komist eftir
því, hvar eg bjó, og sett hermenn til að hafa
gætur á mér.
Þegar eg varð þess vís, hvað um var að
vera, fór eg ekki heim aftur, en reyndi að kom-
ast á burt, en ég sá ekkert færiá því, af því eg
þoldi ekki að ríða; eg hafði meiðst í lifrinni,
af þvi að hestur hafði slegið mig, og þoldi af
því engan hristing. Eg komst þá að þeirri
niðurstöðu, að réttast væri fyrir mig að lofa
Englendingum að handtaka mig hvenær sem
þeir vildu, og helzt sem allra fyrst.
Eg ráfaði í 2 klst. um helztu götur borgar-
innar, og var að bíða eftir því, að eiuhver
kæmi og legði hendur á mig. Þessi von brást
mér heldur ekki, því eg var tekiun þegar eg
fór fram hjá aðaljárnbrautarskrifstofunni.
Yið fórum nú til Bloemfontein og þar var
mér varpað í ríkisfangelsið með „pólitiskum föng-
um“. Þegar við fórum þaðan gleymdi yfirmað-
urinn hvernig á högum mínum stóð og lét mig
vera með hinum almennu föngum. — Eg not-
aði mér þá tækifæri, vafði ullarflóka um hend-
ur og handleggi og fleygði mér út um glugg-
ann á vagnklefanum kl. */a3 aðfaranótt 5. júlí.
Niðamyrkur var úti og enginn sá til mín. Eg
hljóp nú eins og fætur toguðu og stefndi að
bæ þeim sem Rhenosterkop er nefndur. Varð-
raenn vóru settir við aliar brýr og vegamót, en
af þeir höfðu ailir elda kveikta til þess að orna
sér í vetrarnætur kuldanum, sem var napur
mjög, sá eg þá langar langar leiðlr burt frá
mér og átti því hægt með að sneiða hjá þeim.
Þegaregfór hjá Nelsport, urðu varðmennirn-
ir varir við mig og spurðu hver þar færi, en
þegar eg svaraði engu, eítu þeir mig og skutu
nokkurum skotum á eftir mér. Ekkert þeirra
hitti mig.
Þegar eg kom til Rhenosterkop hafði eg geng-
ið 18 mílur. Eg kom mér þar undir eins í
mjúkinn við yfirmanninn við járnbrautarstöðina,
og tók hann mér báðum höndum og gaf mér
bezta morgunverð, en eg sagði honum langa
sögu um það, að eg væri að elta þjóf, sem hefði
stolið frá mér reiðhjóli og ýmsa aðra neyðarlygi
hafði eg þar á takteinum.
í Durban, sem er borg við austurströndina,
keypti eg mér einkenuisbúning og kvaðst eg
vera enskur sjálfboðaliði, og hefði nú fengið
heimfararleyfi. Af því allir Tommies (Tommy
er auknefni á easku hermönnunum) höfðu að-
gönguleyfi að kapphlaupunum, sem fóru þar
frara, notaði eg mér þá dægrastytting. Þar
varð eg að bíða í fjórtán daga eftir bátsferð
norður með landi. Eg keypti mér farbréf til
Chinde, sem er næsti bær í löndum Þjóðverja
í austur-Afríku, því ekki var nnt að fá vega-
biéf til landeignar Portugalsmanna. Farbréíið
þurfti að fá hjá hinum enska yfirmanni, og þaul-
spurði bann mig um alla hagi mína, hvaðan eg væri
og hvert eg ætlaði að fara, og ætluðu þær spurn-
ingar aldrei að hætta.
Eg stóð vel fyrir máli mínu, laug í sífellu,
og komst með sigri úr þeirri þraut. Siðan var
vegabréf mitt innsigiað.
Á því stóð þó að eg mætti ekki fara í land
í landeign Portúgalsmanna — og varþaðgagns-
iítið ákvæði, með því að skipshöfniuni á strand-
ferðabátnum var ekki unt að hafa gætur á því,
að menn færi ekki ofan í þá óteljandi smábáta,
sem lögðust kringum hann á viðkomustöðunum.
Á bátnum var enskur njósnari, og var eg
hinn málhreyfasti við hann og atytti mér stund-
ir með því að segja honum sögur af því, hve
vel eg hefði skemt mér í Durban, og þótti hon-
um meira en nóg um vaðalinn.
Hann sór við alla Olympsguði, að eg skyldi
ekki fá að komast í land í Loreuso Marques
(tandi Portúgalsmanna), og eg sór við sama
heilagleika að ef eg kæraist svo langt skyldi
hvorki Þjóðverjar né Portugalsmenn hefta för
mína*) — Þegar við vórum komnir á höfnina
við Lorenso Marques, hljóp hann fram og aft-
ur um skipið sem óður væri, og setti verði al-
staðar, þar sem nokkur Iíkiudi vóru að flúið
yrði af ekipinu. Eg sat makráður uppi á þil-
fari, og horfði á hversu hann sveittist og kept-
ist við.
Miðskipa var smábátur við skipið með hárri
siglu. Eg sat og beið þar til hann áttiaðfara
í land, þá stökk eg fyrir borð á gufubátnum,
náði í bátsigluna og rendi mér ofan i bátinn í
sama vetfangi og þeir drógu upp seglið. Far-
þegarnir á bátnum og menn úr landi, sem vissu
hvernig í öllu lá, gerðu mikið gaman að þessu.
Þegar njósnariun kom í laud, stóð eg á brygg-
jnnni með hattinn í hendinni og glotti í kamp;
þeir sem stóðu hjá, skellihlógu allir saman, og
njósnarinn hefði eflaust sprungið af voazku, ef
hann hefði ekki verið svo tröllaukinn og búk-
sterkur.
Nú er eg kominn heim og sit á skrifstofu
minni.
Frá Austurríki.
F erðasögubrot
eftir
Helga Pétursson.
III.
Yér yfirgefum nú Yin um stundarsakir og
förum yfir um ána til Korneuburg. Einkenni-
legust af brúm þeim sem eru á Doná um þess-
ar slóðir er hin svo nefnda „fljúgandi brú“; er
það nokkurskonar sviflerja, sem straumurinn
knýr fram eða aftur eftir því hvernig hún horf-
ir við honum. Slíkar ferjur eru mjög ódýrar að
tiltölu, og er ekki óliklegt að mætti nota þær
sumstaðar hér á landi.
Streymandi vatn hefir svipiík áhrif á hugann
eins og sumar tegundir söngs eða skáldskapar,
og sitja Korneuborgarar oít á bekkjum þeim sem
„fegrnnarféiag“ [Verschönerungsverein] bæj-
arins hefir látið setja hér og hvar fram með ánni,
og horfa á hið breiða blikandi vatnsband, sem
er á hraðri ferð austureftir. Að Doná sé blá,
eins og jafnan er sagt um hana, fremur en
önnur fijót, er engu sannara en flest af því sem
er í hámælum haft. Er litur hennar talsvert
svipaður því sem er á Hvítánum hér á landi.
Stundum má sjá gufuskip, sem ösla með erfið-
ismunum á móti strauminum, eða önnur sem
berast hraðan undan straum á austurleið, en á
Doná er þó ekki eins mikil sigling og t. a. m.
á Elbe (Saxelfi), sem er þó svo miklu minna
vatnsfall og kemur það m. a. af því, að Doná
rerraur í Svaríahafið.
Korneuburg er lítiil bær, ekki mikið stærri
en Reykjavik, og segja sumir bæjarmenn að
þar mundi þykja „þurleg seta“ ef ekki væri
Vín svona nálægt, enda má svo heita, að brodd-
arnir í Korneuburg séu með annan fótinn í
Vín. Frá Korneuburg sér maður ýms fell og
hæðir, og eru sumar þeirra krýndar af klaustr-
um eða köstulum frá miðöldunum, og verður ef
til vill minst á eitthvað af því siðar. Þar er
turn afar-forn og merkilegur, dómstóll fyrir
neðra-Austurríki og vinnustofnun fyrir fanga,
sú stærsta sem til er i Austurríki, að því er
mig minnir, og voru þar í vetur fram und-
ir 1000 manns. Stofnun þessi er raunar eins
og bær útaf fyrir sig, og er þar framleitt alt
sem verður framleitt í Austurríki, svo að ekk-
ert slíkt er þar keypt að. Eg fór einu sinni
með embættismaDni í Korneuburg að skoða
þessa scofnun og var þar ýmislegt merkilegt
að sjá, Menn gera sér alt far um að kenna
föngunum fyrst ýms almenn fræði, og svo ein-
hve’rja iðn, sem þeir geti haft ofan af fyrir sér
*) Enska stjórnin hefir eamið við þýzka gufubátafélag-
ið am það að sleppa engum öðrum á land hjá Portugals-
möinnum þar syðra en þeim sem hafa enskt vegabréf.
/