Fjallkonan - 29.03.1901, Blaðsíða 3

FJALLKONAN.
3
hag& bæði með tilliti til sölu á þeim, eða
kröfum markaðarins, og eigin þarfa og stað-
hátta.
Hvað markaðssölu snertir, þá er undir selj-
endum komið eða eigendum hestanna, hvernig
hún fer úr hen di eða hepnast. Ef hestaræktin
batnaði, og það getur hún gert, bæði með
kynbótum og betri meðferð, þá er mjög lik-
legt, að sala á þeim út úr landinu haldist og
ef til vill að hún geti aukist. Á seinni ár-
um hefir íslenzkum hestum verið veitt meiri
eftirtekt, t. d. i Danmörk, en áður var, og
enda viðar. Eg minnist þess nú, að um það
var getið fyrir nokkru í einu blaði hér, að ís-
lenzkur hestur hefði verið seldur á Englandi
fyrir 18(X) kr. („Dagskrá“ II, 108. bls., 1898).
Hann var sagður brúnn á lit, norðlenzkur að
kyni, góður brokkari og friður á allan vöxt.
„Fjallkonan“ gat þess nýlega, að grein um
íslenzka hesta hefði staðið í danska blaðinu
„Börsen“, þar sem leitt er athygli að þeim,
og sýnt fram á, hverja kosti þeir hafa.
í „Tidskrift for HesteavV‘ (5. árg. 1900)
hefir kapt. Lund Larsen, er hér var síðast-
liðið sumar við mælingar, ritað grein um is-
lenzku hestana. Hælir hann þeim mjög, og
segir þá vera bæði harðgeðja, nægjusama
fótvissa og þolgóða, — alt mjög mikils verðir
kostir, sem hver hlýtur að veita eftirtekt, er
kynnist okkar hestum. Hann getur þess
einnig, að íslenzka hesta mætti nota til hern-
aðar handa fótgönguliðinu, og heldur, að þeir
á þann hátt mundu get i orðið að góðu liði. —
Það sést af þessu, að hestunum okkar er veitt
tölverð eftirtekt í Danmörku, og að það eru
meir að segja ýmsir þar, er hafa verið að
hugsa um að kaupa hér hesta, þótt eigi hafi
orðið af því, að minsta kosti svo miklu nemi.
Að vísu eru fluttir þangað árlega fleiri og
færri hestar héðan, en sú sala, sem þannig á
sér stað, verður þó eigi talin að hafa mikla
þýðingu eins og nú er. En það er eigi
ósennilegt, að þessi sala á hestum til Dan-
merkur heldur færist í vöxt, sérstaklega ef að
því kæmi, að þeir væru keyptir til hersins,
eða handa fótgönguliðinu. Ef íslenzku hest-
unum væri sómi sýndur, svo að þeir yrðu
stærri en þeir alment eru nú, fengju betri
meðferð og tamningu, og væru sem mest ein-
litir, þá eru fullar likur til, að þeir mundu
keyptir að töluverðum mun.
Danir kaupa nú sem stendur töluvert af
hestum frá Rússlandi, en þeir þykja eigi neitt
hentugir. Þeir eru fóðurþungir, en þó eigi
stórir, er kvillahætt, og miklu dýrari en okk-
ar hestar eru nú og munu verða fyr3t um
sinn.
í Danmörku . hafa heyrzt raddir í þá átt,
að bændur þar ættu heldur að kaupa hesta
héðan, en hætta við Rússa. Færi nú svo, að
þetta yrði meira en ráðagerð, mundi markað-
urinn aukast fyrir hesta héðan af landi.
EfDanir færuað kaupa hesta hér fyrir alvöru,
bæði til algengrar hestavinnu, aksturs, plæg-
ingu o. s. frv., og til hersins, mundi það hafa
stórmikla þýðingu fyrir oss. Það mundi ekki
einungis færa peninga til landsins, heldur
hlytu þau viðskifti einnig að stuðla að um-
bótum hestaræktarinnar.
En til þess, að nokkur von sé um að þetta
megi verða, þarf strax að byrja á því að gera
meira en gert hefir verið til þess að bæta
kyn, uppeldi og meðferð hestanna.
Sigurður Sigurðsson.
* *
*
Athugas. ritstj.: Tvö atriði í þessari grein virðast mér
nanmast svo rökstudd, sem vænta mætti af landbúnaðar-
ráðanautinum, þó hann gefi hér ýmsar góðar bendingar.
Annað er það, að það yrði til ills eins, ef reynt væri
að bæta íslenzkt hestakyn með útlendu kyni. Getnr vel
verið, að þar sé rétt á litið, en höfundurinn hefði átt að
færa ástæðu fyrir því. Ástæðan mun nú vera hin sama
sem búfræðingar vorir hafa lengi haldið fram, að islenzkir
hestar og íslenzkt sauðfé sé svo gott í eðli sínu, að það
verði ekki bætt með útlendum kynjum og þau venjist
ekki heldur við loftslagið og landslagið. Bn búfræðingar
vorir hafa ekki svo eg viti fært nægar ástæður fyrir
þessu áliti sínu og — reynsluna vantar.
Hitt atriðið er það, að Jón konsúll Vídálín verði sak-
aður um það, að Nielsen faktor á Byrarbakka hætti hesta-
verzlun sinni; „J. V. hafi spilt kaupunum“, og segir höf.
að Nielsen hafi þó ekki skaðast. Þetta má maður manni
segja, því „svo gerast kaupin á Byrinni“. Á heimsmark-
aðinum spyr ekki kaupmaður kaupmann: „Má eg selja
vöruna mína hérna?“ og A. kanpmaður væri fábjáni, ef
hann hugsaði á þessa leið: „Af því hann náungí minn,
kaupmaður B., selur vöru sína þarna, og hún seizt þar
vel, verð eg að fara með mína vöru eitthvað annað!“
— Það nær engri átt að kvarta yfir því, að einn kaup-
maður spilli fyrir öðrum með frjálsri samkepni, og or
sprottið af misskilningi á eðli verzlunarinnar. Auk þess
eru engar líkur til, að Vídalín hafi neitt kept við Nielsen,
eða geta þeir ekki báðir N. og V. komist fyrir á Jót-
landi með fáeinar drógar? Bg veit ekki betnr en smá-
kaupmenn bæði hér syðra og víðar sendi hesta til út-
landa hvað sem Vídalín líðnr. En það er nú venja kaup-
manna, að berja því við, að það sé keppinautum sínum
að kenna, ef þeir hætta að selja einhverja íslenzka vöru,
annaðhvort af aðburðaleysi eða því að þeir þykjast ekki
græða nóg á henni.
Bætt smjörlíki. Danir eru, sem kunnugt
er, fremstir allra þjóða í smjörgerð. Nú hefir
danskur maður fundið nýja aðferð við tilbún-
ing smjörlíkis, og er sagt svo, að með henni
verði smjörlíkið bæði ódýrara en áður og að
öllu eins og náttúrlegt smjör; í öðru lagi er
sagt, að sama manni hafi tekist að gera und-
anrennu Iíka nýmjólk, bæði að bragði og nær-
ingargildi, með því að bæta í hana kolahydr-
rötum, og verði slík mjólk bæði góð og
ódýr.
Sjónleikir. Sum blöðin hafa langa, en ekki að því
skapi lærdómsríka dóma um leika „Leikfélagsins“ í
Beykjavík, að minsti kosti í hvert sinn sem nýr leikur er
sýndur. Ekki er óliklegt að lesendum út um landið, sem
ekkert þekkja til, þyki nóg um þær þulur. Félagið, eða
sá sem velur leikritin, hefir að undanförnu ekki látið sér
nægilega um það kugað, að velja mentandi leika, og
ætti félagið að geta valið betur úr nýjum leikum en það
gerir. Síðasti leikur félagsins eru „Gulldósirnar". Sá
leikur er frá 1793, og hefir verið eignaður 0. Ch. Oluf-
sen, prófessor í landshagfræði við háskólann (-j- 1827),
en mjög óvíst er um höfund hans. Hefir hann þö verið
i allgóðu gengi, af því hann kemur mönnum til að
hlæja. Þar hefir Árni Eiríksson vandasamasta hlutverk-
ið eins og oftar, og tekst það svo, að enginn hinna leik-
endanna mundi geta gert það svo vel. — Gunnþórunn
Halldórsdóttir leikur vel bæði í þessum leik og í „Þrumu-
veðrinu", þó hún sé ef til vill of fasmikil. — Kristján Þor-
grímsson stendur alt af sæmilega í sinni stöðu. — Brk.
Solveig Sveinsdóttir leikur bezt í „Heimkomunni11. —
Veitingamaðurinn í „Gulld.“ er mjög vel útbúinn og lip-
urlega leikinn, en ekki nógu húsbóndalegur.
Yfirleitt er „Leikfélagið" svo skipað, að það ætti að
geta færst tilkomumeiri leika i fang en það befir gert
í vetur.
Sama veðurblíðan helzfc á hverjum degi.
Aflabrögð. Þilskipin afla með bezta móti.
E;u nokkur þeirra komin inn fyrir skömmu.
Fyrsfc kom „Swiffc“ (skipstj. Hjalfci Jónsson)
með 18l/2 þús., og síðan hefa komið „Björg-
vin“ (Kristinn Magnússon) 17 þús., „Svanur-
inn“ (Sig. í Görðum) 12 þús., „Guðrún“ frá
Glufunesi (Björn Ólafsson) 10 þús., „Josefine“
(Jón Ólafsson) 14 þús., „Sjana“ (Jafet Ólafsson)
15 þús. „Palmen“ (LofturLoftsson) 3x/2 þús.,
„Guðrún“ Helga kaupm. (Karl Ólafsson) 3 þús.
„Yesta“ kom í nótfc norðan og vestan um
land með fjölda farþega.
Sunnanfari IX 3; sem út kom 18. þ. m.,
hefir inni að halda: Höfðingjaskiftin á Eng-
með myndum af konungshjónunum nýju, þeim
Játvarði konungi YII og Alexöndru drotn-
ingu. Bréf til vinar míns, kvæði eftir Guðmund
Friðjónsson. Fyrirgefning, saga eftir Einar
Hjörleifsson. Spilabankinn í Monaco með
mynd. Presturinn (saga, niðurl.). Ferðarolla
Magn. Stephensens. Gaman og alvara.
Sunnanfari kosttr 21/., kr. árg., 12 arkir,
með 3—4 myndum i hverju blaði, m. m.
4
en brast kjark til að fylgja því fram, sem honum mátti þó vera
ljóst, að bæði honum og söfnuðinum hagaði bezt“.
Það mátti sjá á svip margra þeirra sem við vóru staddir, að
þeim líkuðu iila þessi ummæli prestsins, en þeir sem næstir hon-
um stóðu kinkuðu kolli til samþykkis.
Biskupinn þagði, og enginn af hinum eldri mönnum vildi halda
áfram þessu samtali. Þá stóð upp ungur maður, sem setið hafði
á bekk úti fyrir laufskálanum. Hann roðnaði lítið eitt og sagði
með græskulausum gletnissvip og hálftitrandi röddu:
„Af þvi enginn annar tekur málstað prófastsins sáluga, sem
embættisbræðrum hans, semhéreru staddir, ætti þó að vera kunn-
ugt um, bið eg menn að afsaka það, þó eg, sem hér er yngstur
allra, leyfi mér að mótmæla því ámæli, sem prófessor von Born
hefir veitt formanni sínum, og segi ég það ekki af því, þó eg sé
venzlaður því fólki, heldur af því eg álít það rétt og satt. Séra
Vikman var prestur í anda og sannleika; hann hreif ekki síður
tilheyrendurna fyrir það, þó það væri kærleikurinn einn, sem réði
orðum hans, og þegar hann á sóknarfundum lét að vilja sóknar-
manna, var það ekki af áhugaleysi, heldur af þeim skilningi, að
það væri málefni sóknarmanna og ekki hans eins, sem um væri
að ræða“.
Allir urðu forviða og horfðu á unga manninn, sem allur var
sem á nálum af ákafa.
Eftir stundarþögn tók prófessórinn til máls:
„Mér hefir verið sagt, að Hellstedt lyfsali væri deilugjarn í
meira lagi, og eg heyri nú, að það er satt sem sagt er um það.
Skógarmaðurinn.
Sænsk saga
eftir Joh. Ankarloo.
1. Yígslugildið.
I sunnanverðri Svíþjóð er prestdæmi með tveimur kirkjusókn-
um, sem heita í Homdölum og i Vindinge.
Þetta stóra og arðsama prestdæmi liggur þar sem skógar og
sléttur mætast; Homdala sóknin er í skóglendinu, en Vindinge á
sléttunni, — og af því landshættirnir eru svo ólíkir í þessum sókn-
um er samsvarandi munur á búnaðarháttunum og fólkinu.
Sóknarskiftunum ræður botnlaust kviksyndi, sem ekkert kvikt
komst yfir í fyrndinni nema fuglinn fljúgjandi, og var því áður
míluvegur milli kirknanna, þó ekki sé nema steinsnar yfir kvik-
syndið. Á síðari timum hefir þó tekist að gera akveg yfir þetta
sund, en nú veit enginn hvenær þetta hefir verið gert, eða hver
það hefir gert, þó munnmæli séu um það.
Sumarið 185. var óvenjulega fjölsótt kirkja að Homdöl-
um einn sunnudag. Kirkjueigandinn hafði kvatt þar til prestskap-
Skógarmaöurinn. 1