Fjallkonan - 08.11.1901, Blaðsíða 2

2
FJALLKO'NAN.
hásætissalur Nebukadnezirs. Hann er 78 álna
langur og 26 álna breiður og þar leifar af ýmsu
allvel varðveittu mynda-skrauti; er vegg-
hvilft í öðrum enda salsins beint audspænis
dyrum, og í henni hefir hásætið staðið. Þá
hafa og fundist leirtöfiur letraðar (bróf, samn-
ingar og orðasöfn) afarfornar, og það frá eldri
tímum en biblían greinir um.
Námur í Færeyjum. í septemberm. síðast-
liðnum vóru hinir sænsku námagraftarmenn
komnir langt með að r&nnsaka kolamagn og
málmefna á Suðurey, og reyndist að þar er
gnægð af kolum, járngrjóti, eirrauða og eld-
traustum leir, og eirefnið svo hreint, að gera
má ráð fyrir að lítið gangi úr við bræðsluna.
Rigningaótíðin sama sem verið hafði sumar-
langt á Færeyjum hélzt þá enn og gerði erfitt
fyrir með að byrja námavinnuna.
Landauðnir í Evrópu. Þó ótrúlegt kunni
að þykja, þá eru auðnir eða óræktarsvæði
afar-arðlitil eða arðlaus heldur að aukast en
minka í Evrópu, og stafar það meðfram af
skógar eyðingu. Mestallur suðurhluti Rúss-
lands er þess konar land, og er það svæði
ait talið að vera um 18,000 □ mílur, eins er
og geysimikið auðnarland í Austurríki, sjötti
hluti Italíu hér um bil, og í Þýzkalandi 670
□ mílur. Samtals reiknast að 22,000 □ mil-
ur af Evrópu sé eyðiland, og er það eins mik-
ið og Þýzkaland, Austurriki, Ungarn og Hol-
land samanlagt.
Fjallið Sinai, sem öllum er kunnugt frá
Mósebókunum og bibliusögunum, og haft hefir
mikia helgi á sér jafnvel til skams tíma, það er
nú á þessum trúarlitlu og óskáldlegu tímum
orðið eign miljónamanns eins á Englandi, sem
hefir keypt það til að reka í þvi námugröft,
mest eftir gimsteinum, sem sagt er að sé þar
miklir. Klaustur eigi allfá eru á fjallinu, hið
elzta 1300 ára gamalt, og sýna munkarnir enn
ataðinn þar sem Jehóva vitraðist Móse í log-
anda þyrnirunni. — Tímarnir breytast.
Ríkustu mennirnir í heimi tveir eru,
annar Englendingur en hinn Kínverji. Eng-
lendingurinn heitir J. Beit og á helming
málmnámanna í suður-Afríku. Eigur hana
eru metnar 1800 milj. kr. Kínverjinn er
enginn annar en Li-Hung-Tschang, og á hana
viðlika mikið, en leynir auðlegð sinni sem
hann getur fyrir Kínadrotningu. Hinn þriðji,
sem þeim gengur næst, er auðkýfingur einn
í suður-Afríku Róbínson að nafni, og á hann
um 1550 milj. kr. Þá kemur næst Rochefeller
steinolíukóngurinn í New-York, með 1080 milj.
kr. Svo kemur Yanderbilt, hinn íjórði í röð-
inni með 600 milj. kr., — lítið meira en
bjargálnamaður í samanbui'ði við hina.
Bækur
sendar Fjallkonunni.
Færöerne — Island — Grönland paa Verdens-
udstillingen i Faris 1900 heitir ritlingur, sem
kapt. D. Bruun hefir samið um muni frá þesa-
um hjálendum, sem Danir kalla, á Parísar sýn-
ingunni síðustu. Rit þetta er með mörgnm
myndum, einkum af búningum frá öllum þess-
um löndum, mest frá íslandi.
Svo er að sjá, sem íslenzka deildin, sem að
mestu leyti var fornmenjar, hafi vakið mikla
eftirtekt, en jafnframt hefir hún auðvitað orð-
ið til þees að setja Island skör lægra en í raun
og veru er rétt, og má því telja víst, að sýn-
ingin hafi spilt áliti íslands í augum annara
þjóða.
Höfundurinn getur þess, að meiri hlutinn af
8ýnismununum muni verða hluti af þjóðsafni
Dana (störste Parten vil udgöre en Del af
Nationalmuseet).
Þeir menn, sem gengust fyrir því með kapt.
Brnuu að safna giipnm tii þessarar sýningar,
hafa því beinlínis og óbeinlínis stutt að því, að
svifta ísland allmörgum góðum forngripum.
Það er orðin venja á síðustu árum, að þeir
sem sízt skyldi, og jafnvel yfirvöld landsins,
eiga þátt í því að sópa dýrindis forngripum úr
landinu.
F'ornleifafélagsstjórnin skiftir sér ekkert af
þessu; henni er þsð líklega ekki fullkunnugt.
í uppnámi, ísl. skákrit I—III (Leipzig)
Próf. W. Fiske í Florens, hinn mikii íslands
vinur, er farinn að gefa út í Leipzig íslenzkt
tímarit til að kenna og útbreiða skák. Af þvi
eru komin þrjú hefti, og eru í þeim skákleikir
eftir marga beztu skákmenn í heimi. - Þeir
sem vilja læra skák eiga helzt að læra hana
af bókum, því með því móti lærist hún bezt-
Próf. Fiske hefir þegar gefið út tvö rit öunur
á ísl. um skák og hið þriðja er á leiðinni. Hann
hefir og gefið fjölda af skákborðum og skák-
möunum hingað til lands, meðal anDars tii
Grímseyjar, en þar hefir skák verið mjög
tíðkuð í fyrri daga, og þangað hefir hann 6inuig
gefið bókasafn. — Landsbókasafniuu hefir hann
gefið svo mikið safn af skákbókum, að þvílíkt
s&fn er ekki á Norðurlöudum og er líklega með
hinum auðgustu í sinni röð í heimi.
Læreanstalt for EleJctrotelmik (rafiðnaðar-
skólinn í Kaupmannahöfn) sendir Fjallk. alt af
skýrslu sína, og þykir vert að vekja eftirtekt
á honnm, enda munu íslenzkir iðnaðarmenn
þegar jafnvel farnir að ganga á hann. — Ekki
vantar verkefnið hér heima.
Sagan af Hróbjarti hetti og köppum hans.
Jóan Austfirdingur setti saman eftir fornura
strengleikum enskum. — Barnabók, verður getið
nánara síðar.
ISLENZKUR SÖGUBÁLKUR.
Æíisaga Jóns Steingrímssonar,
prófasts og prests að Prestsbakka.
[Bftir eiginhandr., Landsbókas. 18‘i, 4to.]
Liðu so fram 5 ár, frá 1778 til 1783, að eg lifði hér
sðm aðrir góðn og farsælu lífi, so vor bein voru ei so
sterk að geta þolað þá daga. Bentu margir til þess að
sti velgengni og eftirlæti gæti ei lengi staðið, og
mundi fá rýrnan.—1783 tók sá alvísi guð bæði í vöku og
svefni að benda mér og öðrum að vér skyldum taka vara
á oss og búa oss við yfirhangandi og ókomnu straffi.
Eldsroði sást á lofti og teikn, ormar og pestarflugur á
jörðu, skrímsli í vötnum og eldmaurildi á jörðu, item
hljóð og veinan í hennar iðrum. Yanskapan á nokkr-
um lömbum. Drambsemin sté upp sem ávalt og failinu
næst. Marga skikkanlega menn dreymdi það sem eftir
kom. Tvo drauma dreymdi mig sem vóru þessir: Mér
þótti að stórt hús væri komið hér út undan Klausturs-
fjalli, þar sem eldurinn stansaði síðar. Þar inni þótti
mér Baman komnir allir bændur úr þessu þinglagi,
sem áttu að syngja gleðivers hvor yfir sinni skál. Mitt í
því er sagt ókendur maður sé að kominn, grár af hær-
um, sem inn var leiddur og settur á miðjan bekk,
fengin skál að syngja gleðivers fyrir, en hann tekur
við, upphrópar og segir: „Sól, sól, sól, dómsdagur er
snart kominn". Mér þyki menn kasta að honum orðum,
að hann hafi gert sig fráleitan öðrum með so óviðfeldinni
og fjarstæðri fyrirsögn. Bn eg svara: „Skimpið ei að
ókendum; hann hefir sína þanka fyrir sig; eg skal eiga
tal við hann“. Spyr eg hann að heiti; hann segist heita
Eldriðagrímur, og hafa komið hér austur-landnorðan of-
an af fjöllum. Eg spyr hann hvort honum hafi verið sá
vegur kunnugur, hverju hann játar og segir: „Eg kom
hingað áður sama veg í tíð Sæmundar fróða. „Eg spyr hvort
hann muni það ár, hverju hann játar og segir: „Þaðvar
1112“. Finn eg síðar í annálabók einni, að það ár var
hér eldgangur mikill, sem skemdi land og bygðir. Ann-
an draum dreymdi mig sama vetur áður eldurinn fram
kom. 1 röð féllu úr níu helgir dagar, sem eg gat, ei
embættað á vegna illviðris á þá, þó bezta veður væri
alia vikuna, hvar af eg fékk þunga þanka, þar eg þótt-
ist sjá, að guð var farinn að byrja dóminn á sínu húsi.
Eina sunnndags aðfaranótt þyki mér máður koma til mín
tignarlega búinu og segja: „Eg veit þú liggur í þönk-
um, og þeir eru allir réttir, en orsökin er að þú ert
fólkinu ónýtur prédikari, og þá mér kom sú aðfinning
undarlega fyrir, spyr eg hann hvað eg eigi þá að kenna,
en hann segir: „Esaiæ Bpádómsbókar 30sta kapitula, og
haf þú til merkis: nú verður gott veður á morgun, og þú
fær að embætta11. Þaðan í frá duldist eg ei við hvað fyr-
ir hendi lá, og sneri oft mínu ræðn-formi eins og fyrir
var lagt. Því var þó miður, að mín og annara augu
vóru so blind og haldin, að ei þektum né vissum, hvað
til vors friðarheyrði réttilega.
41. So byrjast upphaf drottins typtunar og nýrra
hörmunga, er komu yfir mig og aðra, þó með stærri bið-
lund og vægð en verðskuldað höfðum, sem eftir fylgir:
—1783, þann 8. Júní á hvítasunnuhátíð, gaus hér eldur
upp úr afréttarfjöllum, sem eyðilagði land, menn og skepn-
ur með sínum verkum nær og fjær hvar um eg ei fram-
ar skrifa, þar bæði eg og aðrir hafa þar áður um skrif-
að á parti. So fljótur skaði og töpun kom þá yfir skepn-
ur þær guð hafði lánað mér, að laugardaginn áður en
pestin á kom, vóru frá kvium og stekk heimboruar átta
fjórðungsskjólur af mjólk, en næsta laugardag þar eftir
13 merkur, og eftir því fóru af hold og líf. Sauðfé og
lömb foreyddust strax. En kýr mínar og hesta lét eg
færa út að Leiðvelli og fólkið til að heyja fyrir þeim,
þó til lítils kæmi; því öll ráð, útréttingar og höndlan,
er menn tóku sér fyrir, urðu að ráðleysu, fordjörfun, mæðu
og kostnaði, og flest að aldeilis öngu. Frá 12. Aug.
1783 til 24. Júnii árið eftir átti eg slétt öngvan mjólk-
urmat á mínu heimili. — Yar það einasta að þakka
allra stærsta almætti guðs, að eg oggmínir skyldu lífi halda.
Pestin í loftinu var so þykk, að eg vogaði aldrei að
draga að mér andann til fulls, og varla vera úti þá sól
var ei á lofti alt það ár og það eftirkomandi. Kjötið,
sem étið var af skepnunum var fult af pest; item vatnið,
er menn hlutu nú að drekka, og það fór nú fyrst að
svekkja mína krafta, þar so mikið varð af því að drekka
af því Bifelda ónæði, er eg hlaut allan þann tíma í að
vera. — Eg fór um haustið vestur í Skálholt til biskupa
minna; fékk hjá þeim 20 rd. af fátækra peninga kössum.
Þeir gáfu mér ei einn skilding, auk heldur meir, en 7
fjórð. smjörs seldu þeir mér. Þá eg kvaddi Hr. Finn
segir hann: „Verið þér harður, og látið ekkert á yður
bíta“. Kom mér þessi upphvatning ei síður en lítil gáfa.
Því þetta átti so vel við mitt geð, sem þá var ; var það
og vist, að í öllum þeim býsnum, sem þá gengu, varð eg
ei hið allra minsta hræddur, hvernin sem jörðin og hús-
in hristust og skulfu, skruggur dunuðu, eldblossar flygi
(sic) um mig á allar síður. Var eg í mínum guði svo
hugbraustur, því eg vonaði og trúði, að hann mundi
hjálpa mér bæði í því og fram úr því öllu, ef eg gengi
á hans vegum og gerði mín embættisverk með trú og
dygð. Á þeirri minni haustferð í Skálholt fann eg
marga mína vini, sem nú kendu í brjóst um mig og
gáfu mér smjörfjórðung nokkrir, en sumir minna, og
þáðu þá ei betaling, en þar eftir sannaðist, að ’æ veit
gjöf til gjalda’. Fóru þeir þá að biðja mig um ýmsa
hluti, þar til við urðum skyldir að öllum skiftum og vin-
áttu undir eins, eftir því sem eg tók efnaminni að verða.
Sannaðist enn, að ’margur er vinur vei þá gengur, víst
að nauð, en ekki lengur’. Frá takast börn mín og ná-
ungar, og einn vandalaus, sem var Magnús Ólafsson nú
vísilögmaður, þá ökonomæus í Skálholti.
Spár.
„Litli drenguriim yðar verður einhvern tíma
veraldfrægur rnaður", sagði flakkari við veit-
ingamann í sveit á Ítalíu fyrir mörgum ár-
um. „Konungurinn mun sækjast eftir að
kynnast honum, og margar þjóðir munu syrgja
hann þegar hann deyr".
Yeitingamaðurinn rak upp skellihlátur, en
gaf þó spámanninum í staupinu, svo að hann
gæti drukkið velfarnaðarminni drengsins.
Hann lifði það samt að sjá son sinn Giuseppe
Verdi (f. 1813) verða veraldfrægt tónskáld,
og hefir hann nú fyrir skömmu verið grafinn
á kostnað þjóðarinnar með mikilli sorg.
Tíu árum síðar bar það til í Ameríku, að