Fjallkonan - 16.09.1903, Blaðsíða 1

Kemur út einu sinni í
viku. Yerð árgangsins 4
krónur (erlendis 5 krónur
eða IV2 dollar), borgist
fyrir 1. júlí (erlendis fyrir-
fram).
FJALL
BÆIHDABLAÐ
Uppsögn (skrifleg) bund-
in við áramót, ógild nema
komin sé til útgefanda fyr-
ir 1. október, enda hafi
kaupandi þá borgað blaðið.
Afgreiðsla:
Laekjargata 12.
VERZLUNARBLAÐ
XX. árg.
Reykjavik, 16. september 1903.
Nr. 37.
Vegna þess að ritstj. ferðast á
morgun austur í Árnessýslu og verð-
ur um viku burtu, þá kemur „Fjall-
konan“ ekki út næsta þriðjudag. —
Kaupendur munu samt fá jafnmörg
tölublöð fyrir það áður en árgangin-
um lýkur.
Af sömu orsök verður heldur ekki
messað í Fríkirkjunni á sunnudaginn
kemur.
Stutt athugasemd frá hr. Gunnari
Einarssyni get.ur ekki komist að fyr
en í næsta blaði.
Atignlækning ókeypis 1. og 3. þrd. i
hverjum mán., kl. 11—1 í spítalanum.
Forngripasafn opíð md., mvd. og ld.
11—12.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa opin
á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. 10 síðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
sunnudagskvöldi kl. 8V2 síðd.
Landakotskirk.ta. Guðsþjónusta kl. 9 og
kl. 6 á hverjum helgum degi.
Landakotsspítali opinn fyrir sjúkravitj-
endur kl. 10i/2—12 og 4-6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2 og einni stundn lengur (til kl 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Náttúrugripasafn, í Vesturgötu 10, opið
á sd. kl. 2—3.
Tannlækning ókeypis í Pósthússtræti 14b
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Walker’s gisciiits
Jolin Walker=Glasgow
baka allar tegundir af hinum lj úf-
fengu smákökum og ódýra skipsbrauði.
Biðjið ætíð um þeirra brauð.
Aðalumboðsmenn þeirra fyrir ís-
land:
G, Gíslason & Hay, Leith,
þegnskylduvinna,
Litlu fyrir þinglok bar Hermann
Jónasson fram i n. d. svo látandi þings-
ályktunartillögu:
Alþingi ályktar að skora á lands-
stjórnina að semja og leggja
fyrir næsta alþing frumvarp til laga
um þegnskylduvinnu á íslandi, er
bindi í sér eftiríylgjandi ákvæði:
1. Að allir verkfærir karlmenn, sem
eruáíslandi og hafaréttinnfæddra
manna, skuli, á tímabilinu frá því
þeir eru 18—22 ára, innaþegn-
skylduvinnu af hendi á því sumri,
er þeir æskja eftir og hafageflð til-
kynningumfyrir 1. febrúarnæst á
undan. En hafi einhver eigi int
þegnskylduvinnuna af hendi, þeg-
ar hann er 22 ára, þá verði hann,
frá þeim tíma og til 25 ára aldurs,
að mæta til vinnunnar, nær sem
hann er til þess kvaddur, en megi
þó setja gildan mann í sinn
stað, eí knýjandi áetæður banna
honum að vinna sjálfur af sér
þegnskylduvinnuna.
2. Að þegnskylduvinnan sé 1 því
falin, að hver einstakur maður
vinni alls 7 vikur á einu eða
tveimur sumrum, eftir því sem
hann óskar, og að vinnan sé end-
urgjaldslaus að öðru en því, að
hver fái kr. 0,75 sér til fæðis
yfir hvern dag, sem hann er
bundinn við nefnda vinnu.
3. Að þegnskylduvinnan sé fram-
kvæmd með jarðyrkju, skógrækt
og vegavinnu í þeirri sýslu, sem
hver og einn hefir heimilisfang,
þegar hann er skráður til þegn-
skyl duvinnunnar.
4. Að þeir, sem vinnunni stjórna,
geti kent hana vel, og stjórni eftir
föstum, ákveðnum reglum, líkt
og á sér stað við heræfingar í
Danmörku.
Um tillögu þessa, sem samþ. var
í n. d., fór flutningsmaður meðal
annars þessum orðum:
Það liggur aðallega þrent til grund-
vallar fyrir tillögu þessari. í fyrsta
lagi það, að kenna öllum landsmönn-
um þýðingarmikla vinnu; í öðru lagi
miðar hún að því, að venja þá við
reglubundna stjórn, og í þriðja lagi
er tilgangurinn meðhenni, að rækta
landið og bæta.
Hér er um gagnlegan verklegan
skóla að ræða fyrir þjóðina, skóla,
sem oss vantar tilfinnanlega, skóla,
sem allir karlar á landinu undantekn-
ingarlaust eiga að læra í mjög þarf-
lega landvinnu, skóla, er styrki og
æfi taugar og vöðva þeirra manna,
er eigi hafa vanist líkamlegri vinnu,
skóla, er veiti sjómanninum þekkingu
á að rækta iarðarblett kringumhúsið
sitt, og glæði áhuga hans á að gera
það.
Það getur verið skoðunarmál, hve
lengi þegnskylduvinnan eigi að vera
fyrir hvern einstakan mann. Efhag-
kvæmara þætti að flokka vinnuna
niður en að láta hana fara fram
samtímis fyrir alla ár hvert, þá er
talan 7 hentug tala, að því er verk-
stjórnina snertir; yrði þá hægt að
skifta vinnutímanum árlega niður í
3 sjöviknatímabil, og legðist þá sú
þegnskyldukvöð á hvern einstakling,
að vinna landinu eitt slíkt tímabil.
Reyndar er þetta stuttur skólatími,
en þó betra en það, sem nú er, og
sjáifsagt vissara að gera kröfurnar
eigi of-háar; eigi sízt ámeðanmönn-
um er að lærast að skilja það, hverja
þýðingu það hefir, að vinna fyrir
landið sitt.
Sumir kunna að segja, að þetta
séu þungar álögur á þjóðina, og ótt-
ast að það muni verða til þess, að
flæma menn af landi burt. En það
er aðgætandi, að á þann flokk manna,
sem hér ræðir um, koma venjulega
engin bein gjöld til landsjóðs, og þó
er hann að jafnaði færari um að
bera gjöld en íátækir fjölskyldu-
raenn,
Á þessum árum verður aflafé
margra eyðslueyrir, og fáir munu
verða fátækari að þessu ára tímabili
liðnu, þótt þeir hafi á því int af
hendi þegnskylduvinnuna; en margir
þeirra munu verða ríkari, af því að
þeir hafa lært þýðingarmikla vinnu,
sem á að geta verið þeim framtíðar-
auðsuppspretta, og lífsskoðanir margra
þeirra munu við þetta breytast til
batnaðar.
Eg verð því að ætla, að skyldukvöð
þessi muni ekki auka útflutning, held-
ur draga úr honum; hún muni ein-
mitt verða til þess, að glæða þjóðern-
istilfinuinguna.
Hver góður sonur ættjarðarinnar
á að læra að skilja það, að hann
stendur í skuld við landið fyrir upp-
eldi sitt, og hjá honum þarf að glæð-
ast sú meðvitund, að hann þurfi að
vinna fyrir landið, að það sé bein
skylda hans, að borga því eitthvað af
skuldinni sinni.
Þeim manni, sem þetta hefur lært,
verður ekkert framlag kærara en það,
sem eingöngu miðar að því, að rækta
og bæta landið, gera það byggilegra
og skapa í því hagsældarstöð fyrir
alda og óborna.
Þessi þegnskylduvinna er ekki þung,
þegar litið er til herþjónustuskyld-
unnar í öðrum löndum; þar verða
flestir að gegna herþjónustu störfum
1—3 ár, og auk þess eru þeir skyldir
að mæta við heræfingar endrum og
sinnum þar á eftir um 2—3 tugi ára,
hve nær sem kallað er; þá skal eg
og minna á aðra skyldukvöð, er hvílir
á nágrannaþjóðum vorum og öðrum
fleiri, það er skólaskylda barnanna.
Það er því síður en svo, að íslend-
ingar verði harðari úti en nágranna-
þjóðir þeirra, þótt þessi kvöð væri
lögð á þá.
Það getur verið, að sumir óttist,
að með þessu verði ofmargir teknir
frá heyvinnu og sjósókn. En þegar
þess er gætt, að meðaltal drengja,
sem fermdir hafa verið síðustu 5 ár,
er 759, og að þetta meðaltal hlýtur
að vera nokkru lægra, þegar miðað
er við 18—25 ára aldur, þá verða
það sem svarar 200—250 manns, er
missast sumarlangt til þegnskyldu-
vinnunnar, og eru þetta færri menn
en þeir, sem nú ganga að samskonar
vinnu og hér er gert ráð fyrir. Þessi
ótti hefir því ekki við mikið að styðj-
ast; og við en minna hefði hann þó
að styðjast, ef vér notuðum svo vel
og hagkvæmlega, sem skyldi, vinnu-
kraftinn í landinu. Það er t. d. ekki
lítið vinnutjón, er leiðir af því, að
margir yngri mentamenn ganga iðju
lausir eða iðjulitlir sumarlangt bæði
í Reykjavík og út um land.
Þá heyri eg sagt, að það muni
vera um eða yfir 80 verzlanir í Rvík,
og tiltölulega munu þær vera eins
margar víða annars staðar út um
landið; þetta fyrirkomulag er til að
dreifa kröftunum, og draga rnikið
fleiri menn en þyrfti frá framleiðslu-
vinnu. Þegar litið er á alt þetta, og
margt fleira svipað mætti nefna, þá
er svo fjærri því, að þegnskyldan sé
þyngri kvöð fyrir þjóðina en margt
annað, sem hún leggur á sig sjálf-
krafa og að óþörfu.
Eg get búist við að sagt verði, að
það vanti menn til að stjórna verk-
inu og kenna það.
En sé svo, þá verður að undirbúa
þá til þess, og eg bið guð að hjálpa
því landi, er vantar menn, sem
kunna að stjórna og kunna að vinna
á réttan hátt jafn þýðingarmikil verk
og hér er um að ræða. Það er
knýjandi nauðsyn, að allir læri vinnu-
reglur og aga, sem tíðkast hjá öll-
um siðuðum þjóðum, og að sem flest-
ir læri að rækta jörðina.
Það er skylda og knýjandi nauð-
syn, að rækta landið. Menningin
eykst, en óþolið líka. Menningin
getur eigi þrifist og dafnað eðlilega á
bersvæði; hún „vex í lundi nýrra
skóga". Menning og ræktun jarðar-
innar hefir jafnan fylgst að. Ef land-
ið verður eigi ræktað, getur sönn
menning eigi þrifist hér til lengdar.
H. þm. Borgf. og formaður Búnað-
arfélags íslands talaði mjög fagurlega
um það á þjóðhátíðinni í sumar, að
það þyrfti að klœða fjállið; þá hugs-
aði eg, að það yrði seint, sem fjallið
yrði klætt, nema hver einasti maður
gróðursetti nokkrar plöntur; þá hugs-
aði eg um þessa tillögu, og því er
eg á móti síðari brtl. h. þm.
Skáldið Vergeland keypti trjáfræ og
bar það oft í vösum sínum, þegar
hann gekk yfir óræktað land, og sáði
því og sagði, að upp af einhverju
fræinu kynni að vaxa.
Líkt þessu þarf þjóð vor að hugsa.
Það borgar sig ekki fljótt að brjóta
land og yrkja, leggja vegi og þó sér-
staklega að rækta skóg. En þetta
er þó skylda vor gagnvsrt landinu
og niðjunum.
Þetta er skylda, sem hvílir á hverj-
um einasta manni, en hún verður
ekki alment vakin eða knúin fram
nema með þegnskylduvinnu.
Eins og stendur mætti færa mikið
í lag með þegnskylduvinnunni, en
eftir því sem fólkinu fjöigar í land-
inu, eftir því verða framfarirnar, sem
af henni leiða, stórfeldari. Það er
sennilegt, að um eða fyrir lok þess-
arar aldar verði fólkstala hér á landi
orðin um hálfa millión, og í hlut-
falli við síðasta fólkstal ætti þá um
5000 manns að vinna árlega þegn-
skylduvinnu.
Þá fyrst, þegar svo er komið, má
segja, að fyrir alvöru sé farið að
vinna að því, að rækta landið, eink^
um þegar það er einnig tekið með
að þá vinnur sjálfsagt hestkrafturinn
og náttúruöflin meira að ræktuninni
en mannshöndin. Þá mun mönnum
ekki ægja eins mikið og nú að rækta
landið,