Fjallkonan - 06.09.1904, Blaðsíða 1

K-eraur út einu sinni í
viku. Yerð árgangsins 4
krónur (erlendis 5 krónur
eða IV2 dollar), borgist
iyrir 1. júlí (eriendis fyrir-
ram).
BiENDABLAÐ
YERZLUNAHBLlAÐ
TTppsögn (skrifleg) bund-
in við áramót, ógild nema
komin sé til útgefanda fyr-
ir 1. október, enda hafi
kaupandi þá borgað blaðið
Afgreiðsla :
Miðstrœti.
XXI. árg.
Reykjavík, 6. september 1904.
Nr. 35.
Augnlækniko ókeypis 1. og 3. þrd. á
bverjum mán., kl. 11—1 í spitalanum.
Fornoripasafn opið md., mvd. og ld.
11—12.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa opin
á bverjum degi kl. 8 árd. til kl. 10 síðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
sunnudagskvöldi kl. 8V2 síðd.
Landakotskirkja. (juðsþjónusta kl. 9 og
kl. 6 á hverjum helgum degi.
Landakotsspítali opinn fyrir sjúkravitj-
endur kl. IOV2—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—3 (md., mvd. og ld. kl.2—3 til út-
lána) 6—8 síðdegis.
Landsskjalasafnib er opið hvern þriðju-
dag, föstudag og laugardag kl. 12—1.
Nattúrugripasafn, í Vesturgötu 10, opin
á sd. kl. 2- 3.
Tannlækning ókeypis i Pósthússtræti 14b
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. li—1.
Walker’s Jiscuits
John Walke=Glasgow.
baka allar tegundir af hinum ljúf-
fengu smákökum og ódýra skipsbrauði.
Biðjið ætíð um þeirra brauð.
Aðalumboðsmenn þeirra fyrir Is-
land:
G. Gíslason & Hay, Leith.
Til
kaupenda „fjallkonunnar“.
Með því að eg við næstu áramót
sel af höndum „Fjallkonuna", þá vil
eg vinsamlega biðja þá, sem skulda
mér fyrir blaðið, að greiða þær skuld-
ir til mín nú í sumar eða í haust.
Reykjavík, 19. ág. 1904.
Ólaí'ur Ólafsson.
Kirkjumálaskraf.
„Lífskjör presta“ — „Fækkun
prestakalla", 0. s. frr.
(Eftir Björn Bjarnarsoni Gröf).
Stjórnskipuð nefnd situr á rökstól-
um og fjallar um mál ldrkna og
presta á landi hér. Engan mun þvi
undra, þótt prestar láti til sín heyra;
þeir eru og flestir svo ritfærir og
einurðargóðir, að þeir geta það.
Leikmenn þóttu ekki hæfir í nefnd-
ina; eiga þar engan talsmann úr sín-
nm flokki, og er að meiri hvöt fyrir þá,
að hvísla í eyra hinna því, er þeim
hugkvæmist að ieggja til málanna.
Þau taka engu síður til þeirra, og
mega þeir ekki þegjandi hugsa, að
þetta sé langt fyrir ofan sig.
Fjöldinn af alþýðumönnum, er hafa
þekkingu og greind til að ræða al-
menn mál, dregur sig í hlé af ó-
framfærni. Hinir fáu, er vinna skyldu-
verk fjöldans, verða of oft á sjónar-
bviðinu; þeir verða „sískrifandi", og
fá ákúrur, hnútur, háð, brígzl og
skammir — í viðurkenningarskyni og
öðrum til uppörfunar!
En „þeir lifa lengst, sem með orð-
um eru vegnir". Er þrekleysi að ótt-
ast orð. Það er ekki mitt mein.
Engan skyldi undra, þótt „Fjallkon-
an“ legði sinn skerf til kirkjumál-
anna, þar sem ritstj. er prestur að
„fornum og nýjum sið“, og hefur
ýms beztu skilyrði til, að „leggja
gott“ til þeirra inála. Og eg býst
við, að hann vilji einnig lofa rödd-
um leikmanna að heyrast.
Tvær greinar frá prestum hafa ný-
lega birzt í Fjallk., er áhræra hag
presta, í nr. 28 og nr. 30 þ. á.
Höfundarnir ganga undir „huliðs-
hjálmi", eins og oft er háttur „merkra
manna". Því nefni eg þá eftir blaða-
nr.: sr. 28 og sr. 30, er eg hér
minnist á greinar þeirra. Eg nota
þær máske öðru hvoru sem texta.
Mér datt fyrst í hug, er eg las
fyrri greinina, að efast um sann-
sögli ritstj., að hún væri send af
„einum hinna merkustu manna hér
á landi“. „Bréíkafli nútíðarprests-
ins“ er svo úr garði gerður, að orð
færi og efni, að ótrúlegt er —þó það
sé sízt fyrir að synja —að hann sé
eftir prest; og hitt engu betra, að
„merkasti maður“ skuli gera presta-
stétt vorri þá hneysu, að birta hann.
„Smakki fleiri, hvort ekki er —“.
Bréfkaflinn er stillingarlaus barlóm-
ur um „skammarlega meðferð", og
vöntun „hæfilegra launa“; og „merk
asti maðurinn“, sá er kemur þessu
prestlega pródúkti á framfæri (sjálf-
sagt með vilja og vitund höf., hitt
væri „ekki merkilegt"), áféttir með
þeirri áminning, að nú sé „vissulega
kominn tími til að hlynna betur að
prestastéttirmi", og færir sem ástæðu,
að „hún hafi haldið við þjóðerninu,
geymt andlega fjársjóði þjóðarinnar,
styrkt menn og hughreyst gegnum
hörmungar miðaldarma0. Hefði höf.
í nr. 28 fært sennileg rök að
því, að prestastétt landsins mundi
gera þetta: Yernda þjóðernið, halda
uppi bókmentum, styrkja hugrekkið
í lífsbaráttunni, á komandi öldum,
það hefði eg og fleiri skiiið sem á-
stæðu. Nei, nú eigum við að fara
að veita heiðursmönnunum, sem vóru
uppi fyrir 2—6 öldum, þau eftirlaun,
að „hlynna betur að“ stéttarbræðrum
þeirra, sem liættir eru að mestu að hafa
samskonar þýðingu fyrir þjóðfélagið!
Lítum á þetta nákvæmar.
Fyr á öldum voru prestarnir næst-
um hinir einu, er nokkurrar mentunar
nutu. í þá stöðu völdust því flestir
hæftleikamestu mennirnir. Þeim var
launað sómasamlega. Þjóðfélagið fékk
þeim beztu jarðirnar til ábúðar og
ýms hlunnyndi og einkaréttindi, auk
talsverðra launa, og söfnuðirnir trúðu
á þá hálfri til heilli trú. Þess var
ekki krafist, að þeir lifðu dýrara en
aðrir bændur, og til námsins kostuðu
margir þeirra ekki nema litlum tíma
(2—3 vetrum og varla það, gátu má-
ske róið vetrarvertíðina), a. m. k.
þeir, er lærðu í „heimaskóla". Þeir
voru stórbændur, er unnu að öllum
búsýslustörfum, voru foimenn til
fiskiróðra, fóru skreiðarferðir (t. d.
Jón Halldórsson í Hítardal), stóðu við
slátt, „fóru á milli“ 0. s. frv., og
kvörtuðu ekki um „króknun", „þrælk-
un“, „skammarl. meðferð", né að
þeir „þyrftu að drepast", þótt þeir
byggju i moldarkofum ", eins og sr. 28.
Það voru þessir prestvígðu mynd-
arbœndur, er báru uppi þjóðernið og
bókmentirnar á fyrri öldum —oghafa
gert fram á næstliðna öld.
Nú er þetta ekki lengur undir prest-
unum einum komið. Og mörgum
þeim störfum, er þeir þá urðu einir
að gegna (— þeir voru „alt í öilu“
—) er nú af þeim létt, alveg eðaað
mestu.
En það er satt, að í sumu tilliti
er nú ver farið með þá enn fyrrum.
Bújarðirnar og launakjörin hafa þeir
að vísu líkt og fyr, en „átrúnaður-
ínn“ er að miklu leyti horfinn. Og
versta meðferðin er það, að láta þá
vera 10 — 14 ár að læra undir prest-
stöðuna, ætlast til „fínna" og dýrara
lífs af þeim eu almenningi, og gera
þá með þessu ómögulega til að bjarga
sér eins og við á eftir ástæðum og
landsháttum. Af þessu mikla, langa
og dýra námi hafa þeir fæstir nein
not, eða þörf fyrir, til að gegna em-
bætti sínu; og hinar auknu lífskröf-
ur, samfara því, að urn skólagöngu-
tímann týna þeir um of niður líkam-
legri vinnu, er það, sem rýrir líkam-
legt og andlegt þrek þeirra, og „drep-
ur“ þá marga efnalega.
Á þessu þarf að ráða bót.
Sr. 28 þykir það „hart“ fyrir sveita-
prestana, að „skrifa skýrslur og bréf“
í köldum og rökum húsum. En nú
eru það fleiri, sem þessi störf eru
heimtuð af. Alþýðumenn: Oddvitar,
hreppstjórar, 0. s. frv., er vinna fyrir
þjóðfélagið launalaust, ættu þá hkl.
beimting á fé til betri húsakynna til
að skrifa „skýrslur sínar, bréfetc.“í.
En þeir eru skynsamari en svo, að
fara slíku fram. Þeir vita, að þeim
er annaðhvort að duga eða „drepast"
á eigin kostnað.
Óánægjan, möglið, hugleysið fer illa
þeim, er ætlast til launa fyrir það,
að vera frömuðir og fyrirmyud í
hverskonar dygðum.
Búnaðarféiag íslands.
—0—
Forseti félagsins kom með Hólum
frá Seyðisfirði. Eftir fundarhald á
Akureyri í milliþinganefnd í landbún-
aðarmálum hafði hann i lok júlímáu
aðar farið austur Þingeyjarsýslu til
Vopnafjarðar og þaðan um Héraðið.
Á þeirri leið hélt hann fund á Grýtu-
bakka í Höfðahverfi, Hofi í Vopna-
flrði og að Eiðum. Ásarnt starfs-
mönnum félagsins, er voru nyrðra,
var hann á nokkrum fundum í Skaga-
fjarðar- og Eyjafjarðarsýslum og við
sýningar í Vatnsdal og á Sauðár-
krók, og á aðalfundi Ræktunarfélags
Norðurlands i byrjun júlímánaðar.
Aukasýslufund héldu Vestmann-
eyingar hinn 30. júlí síðastl. út af
brófi stjórnarinnar 8. febr. þ. á.,
þar sem óskað var svars um það,
hver almenn framfarafyrirtæki séu
þar talin nauðsynlegust í atvinnu- og
samgöngumálum.
Hin mestu nauðsynjamál héraðs-
ins voru að áliti sýslunefndar:
1. Viðgerð á sýsluvegi þeim, sem
„Strandvegur" heitir og liggur
strandlengis með sjónum. Þarf
hann að vera svo traustur, að
hann standist hafrót, sem iðul.
mæðir á honum og margsinnis
hefir skemt hann. Sé hann
nægil. traustur, er hann um
leið varnargarður fyiir íbúðar-
og fiskigeymsluhús o. fl.
2. Umbœtur á höfninni, dýpka
hana, brjóta steina úr mynni
hennar og hlaða brimgarða svo,
að hún verði örugt skipalægi.
3. Viti á eða í nánd við svokall-
aðan „Stórhöfða".
4. Að feröum milli Austfjarða og
Vestmanneyja verði eigi fækkað
eftirleiðis og nóvemberferð „Hins
sameinaða" haldist framvegis.
5. Að strandyæxla só aukin til að
hefta yfirgang botnvörpunga, því
bátaútvegurinn só annars í ber-
um voða.
6. Að Vestmanneyjar verði ekki út-
undan, ef loftskeytasamband
kemst á milli útlanda og höfuð
staðarins.
7. Að meira fó en að uridanförnu
verði ætlað til lána tii þilskipa-
kaupa, einkum með tilliti til
þess, að komist fyrir alvöru íiski-
skipaútvegur þar á, mundu gufu-
skip miklu sjálfsagðari vegna
þess, hve sérstakiega hagar til
þar í eyjunum.
8. Að skógræktun sé komið á fót
og skógfræðingur landsins látinn
koma þangað til athugunar og
leiðbeiningar.
Búnaðarf'erðalag1.
—:o:—
Sigurður Sigurðsson kom heim 26.
f. m. úr 12 vikna ferð um Borgar-
fjörð, Da!i og Norðurland. Hann
framkvæmdi í ferðinni mælingu í Mý-
vatnssveit og víðar, hélt fundi og
fyrirlestra 0. s. frv. Mætti hann