Fjallkonan - 13.01.1905, Page 1

Kemur út einu sinni í
viku. Yerð árgangsins 4
krónur (erleiidis 5 krónur
eða IV2 dollar), borgist
fyrir 1. júlí (erlendis fyrir-
fram).
BÆKDABLAÐ
YERZLUNARBLAÐ
Uppsðgn (skrifleg) bund
in við áramót, ógild nema
komin sé til útgefanda fyr-
ir 1. október, enda hafi
kaupandi þá borgað blaðið-
Afgreiðsla og skrifstofa:
Hafnarstræti 22.
XXII. árg.
- Reykjavík, 13. janúar 1905.
Nr. 2.
Verzlunin EDlNBOliG í Beykjavík þakkar hinum m'órgu viðskiftamönnum sínum fyrir viðskifti
þeirra þetta liðna ár og vonar að lienni takist að njóta hylli þenra framvegis. Verzlunin mun sem að und-
anfórnu leitast við að sýna það og sanna, að hún kann að útvega almenningi góða vöru fyrir lágt verð.
Hinn afarftjóti vöxtur hennar þessi 10 ár, sem hún nú hráðum hefir staðið, sýnir, að landsmönnum liafa
geðjast vörur hennar og verzlunaraðferð.
Verzlunin var stofnsett 1895, og seldi hún það ár vörur fyrir kr. 42754,08, en keypti enga inn-
lenda vöru. Síðan hefir verzlunin stöðugt aukist, og í ár 1904 mun hún hafa selt vörur fyrir yfir 860,000
krönur, og keypt innlenda vöru, aðallega fislc, fyrir rúmar 770,000 kr. i Reykjavík eingöngu.
Óskandi öllum viðskiftavinum verzlunarinnar gleðilegs og farsœls komandi árs.
Virðingarfylst
Ásgeir Signrðsson.
Augnlæknino ókeypis 1. og 3. þrd.
hverjum mán., kl. 2—3 í spítalanum.
Poengripasafn opið md., mvd. og ld-
11—12.
K. P. U. M. Lestrar- og skrifstofa opin
á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. 10 síðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
sunnudagskvöldi kl. 8V2 síðd.
Lk.NDAKOTSKiRK.iA. Guðsþjónusta kl. 9 og
kl. 6 á hverjum helgum degi.
Landakotsspítali opinn fyrir sjúkravitj-
endur kl. 10V2—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—3 (md., mvd. og ld. kl. 2—3 til út-
lána) 6—8 síðdegis.
Landsskjalasafnib er opið hvern þriðju-
dag, fimtudag og laugardag kl. 12—1.
Náttúrugripasafn, í Vesturgötu 10, opið
á sd. kl. 2- 3.
Tannlækninö ókeypis í Pósthússtræti 14b
1. og 3. inámud. hvers mán. kl. 11—1.
Landritaraembættið
og flokkadeilur,
—:o:—
Siðan er fyrv. landshöfðingi Magn-
ús Stephensen gerði stjórnarmönnum
þann grikk að koma því upp, að
nafn hans hafðí verið sett á hluthafa-
skrá stjórnarblaðsins í algerðu heim-
ildarleysi, hefir mönnum ekki verið
með öilu Ijóst, hvað þeir ættu að
hugsa um þann stjórnarblaðsfélags-
skap. Menn sögðu við sjálfa sig, að
vel gæti verið, að traustataki hafi
verið tekið á fleiri nöfnum, jafnvel
ekki óhugsandi, að allar breytingar,
sem gerðar hafa verið á hluthafaskrá
þessa einkennilega félags, væru að
meira eða minna leyti fals og mark-
leysa. Mönnum var ekki ljóst, hvers
hr. Magnús Stephensen ætti sérstak-
lega að gjalda hjá stjórnarmönnum,
né að nein von væri til þess, að
þeir leyfðu sér meiri ófeiini við hann
en aðra.
En nú hafa liðið svo nokkurar
vikur, að enginn þeirra, er settir
voru á hina nýju hluthafaskrá blaðs-
ins, hefir komið með sams konar
mótmæli, sem þau er landshöfðingi
sendi Fjallkonunni. Fyrir því virðist
engum óréttur gjör, þó að gengið sé
að því vísu, að þeir menn aðrir,
sem færðir voru inn á hluthafaskrá
stjórnarblaðsins, hafi verið ritaðir
þar með vilja þeirra og vitund sjálfra
eða að þeir hafi að minsta kosti
eftir á látið við svo búið standa.
Landritarinn er einn þeirra manna.
Það hefir vakið undrun og megna
óánægju, sem von er.
I breytingu þeirri, er varð í vetur
á útgáfufélagi „Reykjavíkur", kennir
ákveðins og heldur illkynjaðs flokks-
fylgis. Blaðið er rifið út úr hönd-
um og undan yfirráðum kaupmanna-
stéttarinnar með harðfylgi og stjórn-
armönnum er raðað að eigninni, til
þess að afstýrt sé allri hættu við
það, að blaðið geti nokkuru sinni
flutt nokkura aðra skoðun eða tekíð
1 nokkurt mál á annan veg en bezt
kemur sér fyrir stjórnina og hennar
menn.
Almenningur manna átti ekki von
á því, að landritara væri ætlað að
taka þátt í slíku herbragði.
Áður en landritaraembættið var
veitt, ákvað ráðherrann, að landrit-
ari skyldi ekki vera þingmaður og
gerði það að skilyrði fyrir veitingu.
Hr. Kl. Jónsson varð að Rggja niður
þingmensku, jafnframt því, sem hann
fekk hið nýja embætti.
Um þetta urðu nokkurar umræð-
ur í fyrra. Núverandi ritstjóri Fjallk.
tók þátt í þeim umræðum í Norður-
landi. Blað það, sem hann veítti þá
forstöðu, hélt því eindregið fi'am, að
ráðherrann hefði gert alveg rétt í
þessu efni. Blaðið benti þá á, að
landritari ætti ekki að eins sam-
kvæmt embættisskyldu sinni að vera-
í náinni samvinnu við núverandi ráð-
herra, heldur og í sams konar sam-
vinnu við alla ráðherra, sem kynnu
að taka við stjórninni, meðan hann
hefði þetta embætti með höndum;
hann ætti að veita öllum þeim ráð-
herrum sömu aðstoð, hverjar lands-
málaskoðanir sem þeir kynnu að
vera fulltrúar fyrir. Af því leiddi
óumflýjanlega, að það væri ósæmi-
legt, að hann væri þingmaður (Norð-
url. III, 14).
Enginn vafi getur á því leikið, að
Norðurl. hélt þar ekki að eins íram
skoðun íslenzkrar þjóðar yfirleitt,
heJdur og skoðun, sem er ómótmæl-
anlega rétt og sjálfsögð.
En óneitanlega fer að verða minna
í þessa ráðstöfun ráðherrans varið,
ef landritara er samt sem áður ætlað
að taka þátt i svæsnustu og illkynj-
uðustu flokkamálum fyrir stjórnina.
Hvers vegna getur hann þá ekki
eins verið þingmaður? Sé honum á
annað borð ætlað að koma fram
sem ftokksmaður andspænis þjóðinni,
þá hlýtur hann, hvort sem hann er
þingmaður eða ekki, að verða skyndi-
lega miður vel til þess fallinn aðað-
stoða aðra menn, er þjóðin kynni
að vilja fá í hendur forstöðu mál-
efna sinna.
Ein óhjákvæmileg afleiðing af því,
að landritara sé ætlað að va,sast í
flokkadeilunum, er sú, að hann víki
úr embætti, hvenær sem ráðherra
gerir það. Norðurl. hélt því fram í
fyrra, að það væri illa til fundið, og
komst meðal annars að orði á þessa
leið í því sambandi: „Stjórn lands-
ins getur trauðlega fengið næga
framhaldsfestu, ef maðurinn, sem
veitir skrifstofustörfunum daglega
forstöðu, á að vera skyldur til að
víkja úr sessi, hvenær sem stefnu-
breyting kann að verða í þinginu og
ráðgjafaskifti þar af leiðandi óum-
flýjanleg".
Fjallk. heldur hinu sama fram nú,
sem Norðurl. hélt fram þá, og skor-
ar á stjórnina að gefa alvarlega gaum
að þessu mikilsverða atriði.
En það er ekki frá þessu sjónar-
miði einu, að vér verðum að krefj-
ast þess, að landritara sé ætiað að
standa utan við flokkadeilurnar. Það
er yfirleitt alveg ótækt, að embætt-
ismennirnir, sem ráðherrann eiga að
aðstoða í stjórnarráðinu, komi fram
sem ákveðnir flokksmenn. En verst
á það við um landritara, af þvi að
hann hefir þeirra mest völd. Trygg-
ingin fer þá að verða svo undurlítil
fyrir allri óhlutdrægni, öllu réttiæti,
bæði andspænis embættismönnum og
mörgum öðrum. Embættismenn í
andstæðingaflokki stjórnarinnar fara
þá að telja sig eiga að sjálfsögðu ilt
aðstöðu, og þjóðin telur sér lítils
réttar von andspænis þeim embætt-
ismönnum, sem fylgja stjórffinni að
málum.
Það er lífsnauðsynlegt, að ekki
lendi öll stjórn landsins í flokkarígn-
um og llokkakappinu. Og það er
gersamlega þarflaust af ráðherranum
að vera að draga skrifstofuembættis-
mennina inn í deilurnar, eins og það
er þarflaust af þeim að láta nota
sig á þann hátt. Ráðherrann hefir
nóga aðra menn, sem boðnir eru og
búnir til að vinna í hans þágu. Og
fyrir skrifstofuembættismennina er
það sjálfsagt tiltöluiega auðvelt að
halda sér utan við flokkariginn, ef
þeir eru sæmilega úr garði gerðir að
kjarki og staðfestu.
Norðurl. tók það frarn í fyrra vet-
ur, að vér ættum að krefjast þess,
að ekki að eins landritara, heldur
og öllum starfsmönnum í skrif-
stofum stjórnarinnar yrði bönn-
uð þingseta. Og beint áframhald af
þeirri stefnu er það, að þeim verði
sömuleiðis bönnuð hluttaka í deilum
flokkanna utan þings. Þetta er sér-
staklega tekíð fram hér í tilefni af
því, að ekki að eins landritari held-
ur og einn skrifstofustjórinn hefir
gengið ínn í útgefendaflokk stjórnar-
blaðsins.
Skólamál.
Eftir Guðm. linnbogason.
II.
(Siðari kafli).
Eg skal nú snúa mér að sérment-
uninni og sambandi barnaskólanna
við hana.
Hr. J. Þ. ætlast til, að vér látum
barnaskólana sitja á hakanum fyrir
unglingaskólum, einkum sérmenta-
skólum, af því hann telur oss ekki
hafa efni á að hlynna að hvorum-
tveggja. Hann ávítar mig fyrir, að
eg hafi í tillögum mínum gengið
þegjandi fram hjá þörf þjóðarinnar á
sérmentaskólum, en það sýnir að
eins, að hann hefir ekki lesið bók
mína til enda, að minsta kosti ekki
með athygli, því í niðurlagi hennar
hefi eg tekið það skýrt fram, að eg
hefi að eins talað um grundvöllinn,
sem framhalds-mentastofnanir og
sérmentastofnanir þjóðarinnar eiga að
hvíla á og verða að hvíla á, ef þær
eiga ekki að hanga í lausu lofti.
Eg hefi enn fremur bent á, að vér
yrðum að koma upp öllum þeim
skólategundum, sem hr. J. Þ. nefnir,
til þess að veita æskulýðnum fram-
haldsfræðslu og frekari undirbúning
undir lífið, og að eg ekki hefi talað
ítarlega um þá skóla, kom af þvi,
að tíminn, sem eg hafði til að inna
starf mitt af hendi, hrökk ekki til
þess; málið er svo víðtækt og vanda-
samt og kraftar mínir því miður tak-
markaðir. Eg hafði þá trú, að betra
væri að reyna að undirbúa grund-
völlinn vel, en að taka alt málið
fyrir í einu og leysa það alt illa af
hendi.