Fjallkonan - 20.07.1906, Síða 1

Kemnr út einn sinni og
tvisvar í viku, alls 70 bl.
um árið. Verð árgangsins
4 krónur (erlendis 5 krónur
eða 17* doliar), borgist fyrir
1. júlí (erlendis fyrirfram).
FJALi
BÆNDABLAÐ
tJppsögn (skrifleg) bnnd-
in við áramót, ógild nema
komin sé tii útgefanda fyr-
ir 1. október, enda hafi
kaupandi þá borgað blaðið.
Afgreiðsla:
Hafnarstr. 22.
YERZLUNAllBLAfi
XXIII. árg.
Reykjavík, 20. júlí 1906.
Xr. 34
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þriðjudag í
hverjum mán. kl. 2—3 í spítalanum.
Forngripasafn opið á mvd. og Id. 11—12.
Eins og liinum neiöruöu
viösKiptamönnum
mun kunnugt, eru einkunnarorð verzlunarinnar: „Litill ágöði, fljót skil,“ en nú
geturhúu sagtmeð sanni: ÐUU minniágööl, fLJÓtarÍ
SKÍI Til þess að sýna, að þessi orð séu ekki markleysa ein, selur verzlunin nú
margar Vörur í Nýlenduvörudeildinni með talsvert lægra verði en áður hefir viðgeng-
ist, og auk þess heíir hún fengið tvo nýja vagna, er flytja vörurnar heim til kaup-
enda. Munum vér með ánægju senda öllum viðskiftamönnum vorum í bænum allar
vörur kostnaðarlaust heim til sín.
Elutabankinn opinn kl. 10—27* og BV*—7.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á hverjnm degi kl. 8 árd. til kl. 10 siðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
sunnudagskveldi kl. 87* siðd.
Landakotskirkja. Gnðsþjónusta kl. 9
1 og kl. 6 á hverjum helgum degi.
Betél sd. 2 og 67* mvd. 8, ld. 11 f. h.
Landakotsspítali opinn fyrir sjúkravit-
| jendur kl. 107*—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 10—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—3 og kl. 6—8.
Landsskjálasafniö opið á þrd., fimtud.
ld. kl. 12—1.
Lœkningar ókeypis í læknaskólanum á
hverjum þriðjudegi og fóstudegi kl. 11—12.
Náttúrugripasafniö, Vesturg. 10, opið á
sunnud. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypis í Pósthússtræti 14.
og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Danir og heimboðið.
______
Til hvers er alþlngísmönnum
stefnt út?
Kaupm.h. 1. júlí.
Blaðið „Köbenhavn“, stjórnarblað,
flutti um daginn grein, sem sýnir mjög
vel, hvernig Danir líta á íslands mál-
* Greinin er um „heimboðið.“ Höfund-
urinn segir að um stjórnmál íslands
þurfi ekki að tala við þingmenn. Það
mál sé algjörlega útkljáð; þótt
fáeinir æsíngamenn vilji fá lands-
stjóra eða eitthvað þessháttar, þá
komi slíkt ekki til mála, enda séu
all-flestir íslendingar á móti því.
Ekki er heldur nein þörf á að tala
um landið og landbúnaðinn, því að
það eigi íslendingar ómótmælanlega.
1 Nei, það er sjórinn og sjávarútveg-
urinn! Alþingismennirnir eiga að
gefa okkur (Dönum) vitneskju um
hvernig við getum hagnytt ókkur eign-
ir okkar í sjónum kringum Island.
Blaðið „Pressen“ tekur í sama
strenginn. Því finst Danir nota sér
illa milljónirnar, sem þeir eigi í land-
helgi íslands.
Og svona hugsa nærri því allir
Danir — ekki sízt stjórnarmenn.
Stjórnmálið er útkljáð; það mál, sem
nú liggur fyrir, er, hvernig Danir
geti haft sem mest upp úr íslandi.
Eins og „Köbenhavn“ segir, hafa þeir
hirt það sem þeir gátu af jarðeignum
landsins. Verzluninni halda þeir enn,
sumstaðar með fullkominni einokun,
— og í fávizku sinni halda þeir, að
þessari verzlun sé engin hætta búin.
Hin takmarkalausa fyrirlitning þeirra
á ísléndingum og einstaka þekking-
arleysi á landinu og framförum þess
varnar því, að þeir geti hugsað sér
nokkurn vilja eða getu hjá lands-
mönnum sjálfum til þess að nota sér
auðsuppsprettur landsins. Þessa skoð-
un styðja líka fleðulæti sumra íslend-
inga frammi fyrir Dönum, sem hljóta
að vekjafyrirlitningu allrafrjálslyndra
|
manna. — Danir halda því, að þeir
hafa þau tök, sem haldi, á verzlun-
inni og að ekki verði grætt meira
á landbúnaðinum. Aftur á móti hafa
þeir heyrt að talsverður fiskur sé í
hafinu kringum ísland — og þá verð-
ur að hirða hann.
Til þess að gefa Dönum góð ráð í
þessu máli.vill „Köbenhavn“ — og
þorri danskra manna — að alþingis-
menn komi hingað í sumar. '
Danir búa sig nú í óða önn undir
að taka á móti þingmönnunum. Ætla
má að einhver helzti viðburðurinn verði
veizla sú, sem ríkisþingið ætlar að
halda. Þar verður konungur og alt
ríkisþingið, ráðherrarnir, bæjarstjórn-
in öll, háskólakennarar, helztu rit-
stjórarog rithöfundar, forstjórar helztu
verklegra fyrirtækja (t. d. stóra nor-
ræna ritsímafélags, þess sameinaða),
flestir þeir sem eitthvað hafa komið
við íslandsmál (Hovgaard, Hammer,
Prytz o. fl.), margir „íslenzkir“ kaup-
menn - og íslenzkir stúdentar. Sam-
tals yfir 500 manns. Sjálf móttöku-
hátíðin verður í háskólanum. Þar
opnar Eiríkur fyrst „kommóðuskúff-
una.“ Um ferðirnar út áJótland o.
11. og aðrar veitingar skrifa eg að
líkindum seinna. —
Blaðið „Politiken“ gefur yfirlit yfir
flokkaskiftinguna og ætlar að segja
æflsögur helztu þingmannanna. Þar
er Björn Ólsen orðinn helzti maður
Heimastjórnarflokksins; Arni Jónsson
er tækifærisskáld o. s. frv. Eiijs og
kunnugt er, er próf. Finnur Jónsson
ráðunautur blaósins í íslandsmálum.
„Nationaltidendo“ biður veizlu-
menn að halda ekki of margar ræð-
ur svo að íslendingar hafi ekki of
miklu að svara. Stækur flokksmaður
íslenzkur, sem er búsettur hér, vill
að þingmennirnir verði sammála og
minnist ekki á stjórnmál.” Samlynd-
inu vill hann ná með því að skifta
ræðum á milli flokkanna eftir hlut-
föllum. Þjóðræðismenu eiga að „fá“
að svara þetta mörgum o. s. frv.
Já, hollum ráðum og barnalegum
tillögum rignir hér jafnt yfir rétt-
láta sem rangláta. Vonandi að menn
fari að ráðunum; tillögurnar geta
varla talist hættulegar.
Einbætta-samsteypau.
Eftir
Harald Nielsson.
II.
Óhætt mun að gera ráð fyrir, að
brátt komi fram krafa um það, að
prestar alls landsins fái að kjósa
biskupinn. Slíkt er aldrei nema eðli-
legt. Og fáist því framgengt, verð-
ur einhver duglegasti og áhugamesti
prestur landsins fyrir kjörinu. Slíkur
maður getur verið ágætlega lagaður
til að vera biskup, en illa fallinn til að
yera forstöðumaður prestaskólans.
Framkvæmdarsamt starfslíf út á við
og stjórnsemi er sjaldnast samfara
iðjusömu bóknámi og ríkum þekking-
arþorsta. — Og það er blátt áfram
hlægilegt að ímynda sér, að einhver
af prestaskólakennurunum yrði jafn-
an gerður að biskup, eins og sumir
hafa haldið fram. Hættan við sam
eininguna er sú, að í biskupsembætt-
ið veljist maður, sem er lítill guð-
fræðingur, en duglegur og ráðríkur
kirkjumaður. Haqn á svo að vera
yfirmaður yfir fræðslu prestaefnanna,
en skortir ef til vill einmitt það, sem
þar varðar mestu: víðtæka þekking
og djúpa, og það víðsýni og frjáls-
lyndi andans, sem slík þekking
veitir. — Og beiti hann því næst
valdi sínu á hina kennara skólans,
er kenningarfrelsinu vísað á dyr. En
úr því prestarnir eru bundnir af játn-
ingarritum kirkjunnar og mega aldrei
flytja neina kenning, er talið verður
að komií bága við þau, og lendi presta-
skólakennararnir undir fargi ráðríks
biskups, hvernig er þá hugsanlegt að
nokkur framför verði, nokkurt nýtt
sannleiksljós komist að. En guðfræðin
er engu síður en annað háð lögmáli
framþróunar og fullkomnunar. Menn
mega ekki standa í stað þar, frekar en
annarstaðar; þá dofnar yflr öllu; and-
leg visnun getur þá færst yfir allan
kirkjulíkamann áður en varir. — Eg
segi ekki að svona fari, ef samein-
ingin kemst á, en eg bendi á, að
svona geti farið. Og fyrir það á að
girða.
í áliti minni hlutans (L. H. B.) er
því haldið fram, að forstöðumaður
prestaskólans muni hafa svo mikinn
tíma aílögum frá embættisstörfuin
sínum, að ekki sé annað sýnilegt en
að hann muni geta bætt á sig bísk-
upsstörfunum. Og er þar í það vitn-
að, „að núverandi forstöðumaður hafi
svo miklum aukastörfum að gegna,
að fullkomlega muni nema biskups-
störfunum, og heyrist þó ekki annað
en að hann anni öllum störfum sínum,
embættisstörfum og öðrum störfum,
vel.“
Yið þessa staðhæfing er það fyrst
og fremst að athuga, að þótt búnað-
arfélagsstörf forstöðumanns presta-
skólans hafi verið mikil síðari árin,
munu þau hvergi nærri jafnast á við
þau störf, sem nú hvíla á biskups-
embættinu. En mér liggur við að segja
aðaðalflutningsmanni frumvarpsins og
mörgum, sem líkrar skoðunar eru,
sévorkunþóað þeirhugsi svona, því að
allir Iandsmenn vita, að tveir af kenn-
urum prestaskólans hafa nú um all-
mörg ár gefið sig mjög við annarleg-
um störfum. Forstöðumaðurinn hefir
verið mörg ár í bæjarstjórn Reykja-
víkur og nokkur ár forstöðumaður
landsbúnaðarfélagsins; og hinn (síra
E. Br.) hefir um mörg ár gegnt banka-
störfum og annast söfnunarsjóðinn,
og setið í stjórn Búnaðarfélagsins. Báðir
hafa þeir jafnvel ferðast í sumarleyfinu
í þarfir Búnaðarfélagsins. Og báðir eru
þeir alþingismenn. Öll þessi störf
heimta mikinn tíma.
Eg skal þegar taka það fram, að
á því er enginn efi, að þeir hafa
unnið þjóðinni gagn með þessum auka-
störfum sínum. En dettur nokkrum
í hug, að jafnmiklir atgjörvis- og
gáfumenn, sem þeir vitanlega báðir
eru, hefðu ekki getað notað þennan
afgangs tíma sinn, hið ágæta næði,
er embættum þeirra fylgir, til gagns
fyrir prestaefnin og kirkju landsins,
og þá um leið til gagns fyrir alla
þjóðina? Slíkum mönnum er ætlað
að lesa mikið; til þess er næðið lát-
ið vera svo mikið. Þeim er ætlað
að kynna sér nákvæmlega sínar vís-
indagreinir, ætlað að fylgja vel því
merkasta, sem ritað er um þau efni
með menningarþjóðunum. Og eins
og þeir vita, er lesa nokkuð erlend
tímarit og bækur, þá er, alt af verið
að ræða andleg mál af hinu mesta
kappi með menningarþjóðunum, ekki
síztílöndum mótmælenda-trúar. Eru