Fjallkonan - 01.02.1907, Blaðsíða 2

FJALLKONAN
18
FJALLKONAN
kemur út hvern t'ösl udug og oftar. Alls
70 blöð um árið. Verð árgangsins 4 kr.
(erlendis 5 kr. eða V/a dollar), horgist fyr-
ir 1. júli (erlendis fyrirfram). Uppsögn
(skrifleg) bundin við áramót, ógild nema
komin sé til útgefanda fyrir 1. október,
enda hafi kaupandi þá horgað blaðið.
Bitstjóri Einar tJutiuarsson, Templara-
sund 3. (Talsími lbO). Heima kl. 2—3.
Afgreiðslan er á Stýrimannastig 6. (Tal-
sími 117.)
Fjallkonan er útbreiddasta blað og þvi
best að auglýsa i henni. Gjörið svo vel
að senda auglýsingar yðar í Félagsprent-
smiðjuna (Talsími 133) á hádegi daginn
fyrir útkomu blaðsins.
Pólitísk dýr.
II. Hérar.
Fá dýr eiga sér fleiri óvini en
hérarnir. Menn, hundar, úlfar,
gaupur, merðir, refir, kettir, ernir,
haukar, uglur, hrafnar ofsækja' þá
á allar lundir. Og samt lifa þeir.
Og ætt þeirra verður langlíf í land-
inu. Ekki er það aflinu að þakka.
Hérar eru smávaxnir og afllitlir.
Ekki vígtönnum né öðrum vopnum.
Þeir hafa hvorugt, Ekki samtökum
né félagsskap. Slíkt er óþekt með
þeim. Ekki fastheldni við réttindi
sín né skarplegum lögskýringum.
Þeir hugsa ekki um neitt þess háttar.
Ekki slungnum erindrekum meðal
annara dýraþjóða. Þeir eiga enga.
Ekki vináttu við konunga eður keis-
ara. Hérar koma aldrei ósteiktir í
veizlur þeirra. Ekki verzlun né
iðnaði. Hérar vinna hvorki né spinna,
• og verzlunarvöru eiga þeir enga
nema skinn sín og kjöt, en mega
hvorugt missa. — Hérareru nagdýr,
oglifa á jurtafæðu, káli, rófum, viðar-
berki og öðru snarli. Þegar hart er
i ári verða þeir oft að bíta lítinn
kost. Og þó eru þeir pólitísk dýr
og mættu vel verða fyrirmynd vor
og annara smáþjóða. Því sókn og
vörn eru óþektar hugmyndir í póli-
tik þeirra, en þeir skifta litum með
árstíðum og þeir kunna að flýja.
Löngum eyrum, hérahjarta og fráum
fótum eiga þeir lif sitt að launa.
Eyrun eru afarlöng og næm fyrir
hverju pólitísku þruski, hjai'tað er
viðkæmt, svo að frægt er, og frá-
leikurinn frábær í undanhaldi.
Stingum nú hendinni í eiginn barm
Skyldum vér ekki geta lært af hér-
unum? Hvað er það sem nú ætlar
að koma ringulreið á samninga
stjórnar vorrar við Dani? Það er
fyrst og fremst ofstutt eyru. Vér
þurfum að heyrahvert andartak Dana.
Vér þurfum að heyra hvert pólitískt
fótatak Albjarts og Sir Jens forsæt-
isráðherra. Og vér verðum að Iieyra
hvað Brandes segir um uppreistar-
hug Amagerbúa. En hvað stoðar
það, ef það væru aðeins eyrun sem
lengdust? Hvað stoðar oss að heyra
ógnunarorð Dana, ef hjartað hreyfist
ekki, og vér kunnum ekki undan-
haldið? Veit eg að vísu að sumir
hérar kunna það bragð að reka aðra
héra úr bælum þeirra og leggjast í
þau sjálfir — en láta óvinina elta
hina. Slíkt getur bjargað einstakl-
ingnum, en ekki þjóðinni í heild
sinni. Og hvað stoða oss löng eyru
og hérahjarta, ef fæturna vantar
fráleik til flóttans? Látum oss því
alla biðja:
Herra! Gef þú oss löng eyru,
hérahjarta og fráa fætur. Amen!
TJnnar-Steinn.
ísland sinánað,
Georg Brandes var ýmsurn Islend-
ingum áður að góðu kunnur og hafði
oft talað h ýlega í garð íslendinga.
Voru menn bonum þakklátir og gáfu
honum, þegar það heiðursnafn, sem
er einna auðfengnast, „íslandavinur“.
Á þeirri nafnbót sannast það oft um
oss, að litlu verður Vöggur feginn.
En G. B. er frægur maður og þykist
vera meiri en að manulegum hætti
og sannkallað „ofurménni41. Hann
hafði litið svo á, að heiður sinn
mundi vagsa efhann tæki þessa smá-
þjóð undir úlpulatið sitt og hlúði eitt-
hvað að henni. En svo kemst hann
á snoðir um það, að hún vilji í al
vöru vera sjálfstæð þjóð. Þáverður
hann afarreiður og man nú eftir því,
að „ofurmennin11 mega troða þjóðirn-
ar fótum, ef þeim verður þá hægra
að beina fluginn upp í hæðirnar. Hann
hugsar nú með sér að refsa þessum
þjóðarormi og vinua sjáifum sér frægð.
Háð og hermdaryrði þótti honum til-
tækilegust, en hann var lengi í vafa
um hor; steininn undir þetta nýja
snildarverk sitt. Spurningin gekk um
alt höfuð hans og leitaði svars. Loks
fann hún í kálgarði þessa mikla anda,
það sein hún leitaði að: Atnagermor,
giv mig Guleroer.
Þá sá hann alt í einu, hvernig
lístaverkið átti að vera. Og nú byrjaði
hann:
Amager er litið annað en hluti af
Kaupmannahöfn. Þess vegna þóttist
G. B. tinna þarna heppilega samlík-
ingu, er segði nákvæmlega, hvað hann
og aðrir stórdanir vilja gera úr ís-
landi.
Samanburðurinn er þá þessi:
Arnager — ísland.
Hann skrifar: Hngumstórir ísl.
hafa boðið Dönum birginn með brauki
og bramli. Þeim þykir Danir engan
rétt eiga til þess að veiða í ísl. land-
holgi. Þeir neita að Danir séu fædd-
ir til þegnréttar á íslandi. Þótt nú-
tíðin ráði þeim til hófs, þá minnast
þeir fornrar frægðar. Þótt mannfæðin
minni þá á að fara varlega, þá hugga
þeir sig við stærð landsins. En þótt
Amagerbúar hafi þolað alt hingað til,
þá ætla þeir nú að segja „hinum
Dönunum (maður ætti ef til vill að
segja aðeins: Dönum)“ allan hug sinn.
í þessum vinsemdarorðum gyðings-
ins felst að íslendingar eigi ekki
heimting á meira sjálfstæði en hluti
úr Kaupmannahöfn; að þaðséósvinna
af þeim að vilja sjálíir eiga lands-
nytjar af íslandi, að þeir haíi engan
rétt, af því þeir séu fáir og að þeir
eigi að telja sig danska (megi ekki
tala við Dani heldur hina Danind).
Næsti samanburðarliður er:
Knippelsbrú — Atlantshaíið. —
Þar með lýsir G. B. þeirri skoðun
Dana að ísland sé þeim eins náið og
Amager. Yeizlumatarbrúin eins góð
og Knippelsbrú.
Þriðji liður: Ætterni Amagerbúa
— ætterni íslendinga. —
1516 voru fluttir nokkrir bændur
þangað frá Hollandi. Hafa þeir auð-
vitað aldrei verið nema örlítill hluti
íbúa á þessum útskækli Sjálands.
Býst G. B. því við að menn muni
hlæja að þjóðernis og frelsiskröfum
þeirra ef þeir gerðu þær. Hann helir
svo þetta til að gera frelsiskröfur
vorar að athlægi. Allir sjá, hvað
þessu svipar til landnáms forfeðra
vorra — og um leið hver ambaga
þessi fyndnistilraun er.
Fjórði liður:
Kristjánshöfn — Reykjavík.
Kristjánshöfn (hluti af Khöfn) er
sfærri. Hvaða rétt ætli Rvík hafl
þá? Auk þess má vel hýsa konung
og hirð hans á Amager, en á íslandi
verður að byggja hjall til þess. —
Ný sönnun fyrir réttleysi voru.
Á þessum lið nær G. B. sér niðri,
því að Khöfn flytur úr salernum sínum
út á Amager. Hans fyndni andi
sveimar lengi á þeim stöðvum og yfir-
skyggir þær með vængjablaki anda-
giftar sinnar. Og það var einmitt
yfir þessum kafla, sem „Reykjavíkin"
veltist um af hlátri. Og þá varð
henni þetta að orði: „Mikið eigum
við Brandesi að þakka!“
Fimti liðurinn er:
Kálkerlingarnar skýlislausar — ísl.
stúdentar búandi á Garði. —
Það ættum vér að gera sem fyrst
að biðja Dani að hirða námsstyrk
þann, sem stúdentar vorir fá þar.
Auðvitað er hann eigi annað en end-
urborgun eða réttar sagt vextir af
klaustrafjám vorum. Ea það vita
Danir ekki og þykir hann vera gjöf
og vér eiga að þegja af þakklæti.
G. B. kemur einnig með þetta brígsl
og er þeim mun heimskari en þeir
heimsku, að hann fyrirverður sig ekki
fyrir að setja þvaðrið í opinbert blað.
En er vér afsölum oss þessum styrk,
þágeturhann útvegað kálkerlingunum
sínum hann. Mundu þær þá væntan-
lega halda honum heiðurssamsæti og
bera fyrir houum það merki, sem hann
telur fegurst.
Sjötti samanburðarliður:
Amagertorg — landhelgin kringum
ísland. — Þar með gefur hann oss
bending um að vér eigum ekki meira
með landhelgi vora en kálkerlingar
eiga með ;torg í miðri Kaupmanna-
höfn.
Sjöundi liður:
Amagermor, giv mig Gulerod —
Eldgamla ísafold. — Þar sést góð
viljinn og fyndnin.
Áttundi liður:
Fánasöngur Einars Bonediktssonar
— leir um Amager eftir G. B. En
því miður er hér ekki rúm fyrir þýð-
ingu á þessum skáldskap ofurmennis-
ius. Væri slíkt þó æskilegt fyrir þá
sök, að þá mundu margir sjá, að ís-
lenzk blöð eru eigi svo ámælisverð
og léleg sem þeim þykir, ef þau eru
borin saman við dönsk blöð. Því að
ekkert þeirra mundi hafa léð G. B
rúm fyrir svo ósvífinn þvætting um
Dani eða neina aðra þjóð.
Níundi liðurinn verður líklega lengi
að minnum hafður. Þar sýnir G. B.
að hann vill vera forgöngumaður
Hann mun hafa getað hugsað sér að
margir mundu verða til að sýna karl-
mensku sína með því móti, að bekkj-
ast til við fána fámennrar þjóðar.
En hér var leikur á borði fyrir tals-
mann lítilmagnanna G. B. Og hann
varð sá fyrsti. Og hann gerði það
svo götustrákslega, að hann má vera
viss um að enginn af sporgöngumönn-
um hans mun taka honum fram.
Hann lauk meistaraverkinu í sam-
ræmi við ræðuefnið sem nefnt var:
„Amagermor, giv mig Gulerod“. Hann
lætur gulrófuna og kálhöfuðið vera
ljó ið í skottinu.
Hólaborgarálfurinn gerði sig mjög
mjúkan við Áslaugu Hólafifl. „Ofur-
mennið“ Georg Brandes var og mjög
stimamjúkur við íslenzku þjóðina.
Þar um hefir Árni Garborg kveðið:
„Og fölva þá réttir fram höndu
hann,
en hún frá eg stilling týni.
En þegar nú kyssa vill mærin
þann mann,
er munnurinn rottutrýni.11
Frá Færeyjuin.
Síðastliðið ár heflr verið óhagstætt
fyrir Færeyinga á landbúnaði. Korn-
uppskera brást mjög, sökum þess að
vorið var kalt og haustið var vot-
viðrasamt, en hún er ekki veruleg
nema í nokkrum bygðarlögum.
Einnig var lítil uppskera af jarð-
eplum og gulrófum. en það hefir all-
míkla þýðingu.
Hey urðu allmikil að vöxtum, en
hröktust í votviðrunum.
Ærnar ganga úti alt árið á Fær-
eyjum. Lambadauði varð mikill í
vorfrostum og sömuleiðis fórst all-
mikið af ám. Augnveiki í fé kom-
upp á Austurey, sem er önnur stærsta
eyjan, og fórst margt fé sökum henn-
ar. Eyjarnar vantar dýralækni.
Þilskipin og opnir bátar veiddu
vel við eyjarnar, en veiði eyjar-
skeggja við ísland var fremur rýr.
Fiskifloti eyjanna er 120 þilskip
með um 1400 háseta.
Tvö fi kiskip reyndu veiði við
Grænland og höfðu þau styrk til
þess frá ríkinu, en veiðin brást að
mestu.
Á eyjunum eru 6 eða 7 hvalfang-
arastöðvar og gerði varla að veiðin
þar svaraði kostnaði.
Fuglatekja var tæplega í meðal-
lagi. Mest var hún að tiltölu á
eyjunni Mikines, þar búa 40 fjöl-
skyldur og veiddust þar 70,000
lundar.
Yeðurfræði í hálofti.
Mest af þekkingu manna á veður-
lagi í hálofti heflr fengist með
því að láta „flugdreka“ og flugbelgi
fara í loft upp og festa þar við veður-
rnæla. Hinn 29. nóvember 1905 var
sendur upp flugdreki úr veðurfræði-
stöðinni í Lindeberg. Komst hann
6430 metra upp (20487'fet). Við
drekann voru fest veskfæri, ersegja
sjálf til. Eftir þeim reyndist að í
þessari hæð var 25 stiga kuldi, en
niðri á jörð var 5 stigs. Vindhrað-
inn þar nppi var 25 metrar (rúm 79
fet) á sekúndunni, en niðri á jörð
var hann 8 metrar (rúm 25 fet) á
sama tíma. Af drekafestinni voru
gefnir út 14500 metrar (um 46200 fet).
„Skrítna fólkið"
var leikið laugardagskvöldið 26.
þ. m. í Iðnó. Það gerðu nokkrir
stúdentar og jungfrúr til ágóða fyrir
veikan mann. Leikurinn er mjög
skringilegur og hlóu áhorfendur dátt,
enda var vel leikið og af sumum
ágætlega. Húsið var svo troðfult að
slíks eru fá dæmi.
Til tals hefir komið að fá leikflokk
þenna til að leika sama leik aftur
til hagnaðar fyrir heilsuhælið.