Fjallkonan - 19.07.1907, Side 2

I .-±
FJALLKOXAX
þvi, að frumvarp stjórnarinnar yrði
samþykt, eins og líka varð.
Þingmannafrumvörp eru afarfá kom-
in enn inn á þingið og verða það
sennilega að þessu sinni. Stjórnar-
írumvörpin eru, eins og kunnugt er,
nálægt 50 að tölu, cg sum þeirra
töluvert viðamikil. Hefir og ekkert
gerzt sögulegt ennþá á þingi að kalla
má. Helst mætti nefna það, að Björn
Bjarnason sýslumaður kom með þá
spánýju vizku í þingræðu einni, að
menn yrðu að hafa að borða til þess
að geta lifað, og Jón Jakobsson skamm-
aði blaðið »ísafold« stórskömmum i
efri deildar þingræðu einni.
Nú nálgast konungskoman og þing-
mannanna dönsku. Þingið er sárveikt
af »móttökufeber«, og harðnar þó
væntanlega betur á bárunni.
Guðjón Guðlaugsson kominn, og
síra Einar Þórðarson kominn á fætur.
Kirkjumálafrumvörpiii.
Þau eru nú svo mörg, frumvörp
stjórnarinnar i kirkju- og klerkamál-
um, að vart verður i þeim grynt.
Þau eru: 1. Frumv. til k.ga um
skipun prestakalla, 2. um veitingu
prestakalla, 3. um laun sóknarpresta,
4. um lán úr landssjóði til byggingar
íbúðarhúsa á prestssetrum landsins,
j. um ellistyrk presta og eftirlaun,
6. um skyldur presta til að kaupa
ekkjum sínum lífeyri, 7. um laun
prófasta, S. um umsjón og fjárhald
kirkna, 9. um sölu kyrkjujarða, 10.
um skipi.11 sóknarnefnda og héraðs-
nefnda, og ef til vill enn fleiri. Að
mestu mun þessi súpa runnin frá
milliþinganeind þeirri hinni frægu, er
skipuð var í kirkjumálin 1904, þ. e.
a. s. frá meiri hl. hennar, því að
minni hlutinn fói aðra leið, sem kunn-
ugt er.
Getur verið, að sumum þyki þessi
frumvarpamergð- bera vott um hugul-
semi hjá stjórninni og lofsverðan
áhuga á trúmálum; getur verið, að
þeim finnist hér gengist fyrir mikils-
háttar framförum, og mikil hyggindi
og umbótaþrá birtist í þessum grein-
um. En sé þetta mál með nokkru
viti íhugað, _og tii þess nægir meira
að segja afar einfaldur hugsanagangur,
þá getur engum dulist það, að með
þessu er ramskakt á stað farið af
stjórninni (og meiri hl. milliþinga-
nefndarinnar), ramskakt, ef það er
ætlunin að komast upp úr því feni,
er kirkja — og klerkamál synda
nú í hér á landi (og víðar um heim).
»Kvartanir« klerkalýðsins ísler.zka
eru orðnar þjóðkunnar, kvartanir um
alt, er að einhverju leyti snertir hans
mál eða hag; og þessar kvartanir,
er hljómað hafa um margra ára skeið,
munu vera aðalorsökin til þess, að
farið var að káka við að róta í jarð-
veg þeim, sem hið »feyskna tré«
stendur í. Prestar og kirkjunnar menn
hafa kvartað yfir guðleysinu, sinnu-
leysinu, áhngaleysinu hjá alþyðu.
Kirkjurnar standa auðar, enginn hirðir
að hreyfa sig til að -hlusta á orð
sálusorgaranna, orðin sem allir þekkja,
útlegginguna, sem alloftast er söm og
jöfn og flestum er orðin hundleið.
Ef fólk fer til kirkju, er það mest-
megnis til að »sýna sig og sjá aðra«,
heyra fréttir og talast við um áhuga-
mál héraðs eða lands eður og almenn
efni, að ógleymdum hrossalýsingum,
tilsögnum um óskilafé og umkvörtun-
um ágangs btifjár; menn fara til kirkju
í sveitum til þess að létta sér upp og
skemta sér, og gera það þvi ekki
nema fám sinnum á ári: í kaupsLð-
um til þess að koma í mannþyrping,
virða fyrir sér náungann og láta
bera á nýjum klæðum eða öðrurn
dýrum djásnum. Menn vita, að svona
er þessu farið allvíða, og prestarnir
kvarta, því að þeim þykir sinn boð-
skapur að litlu marki hafður og má
þeim það til vorkunnar virða.
Á sötnu leið kvarta klerkar æði-
margir yfir því, að kjör sín séu bág-
borin úr hófi, þ. e. hin tímanlegu
kjör eða hin jarðnesku; þykir það nú
á tímum litt sæmandi þjónum hir.s
hæsta að lifa við sult og seyru. Þetta
virðist vera mannlegt, enda er víst
flestum farið að skiljast það, að þjónar
drottins muni eiga við litla sæld að
búa hér á Klakalandi, ef alment er á
þá litið. Geta menn því vel unt
þeim þess, ef þeim með góðu móti
tækist að bæta kjör sín.
Nú er það tilgangur stjórnarinnar
að ráða bót á þeseu fargani öllu
með því að gera að lögum þau
10 frumv., sem búið er að rubba
upp með aðstoð kennimanna nokk-
urra og komin eru fyrir þingið. Til
þess að kirkjurækni þróist í landinu,
skal prestaköllum steypt saman; koma
þá íærri messur á hvert og því lík-
indi til, að fólk telji síður eftir sér
kirkjuferðir. Prestaköll eru nú nál.
hálít annað hundrað, en eiga að vera
samkv. frv. rúmt hundrað. Sóknar-
menn eiga að fá að velja úr öllum
þeim, er sækja um brauðið, og kosn-
ingin á að fara fram eftir nýtízku-
reglum; mun það þykja vænlegt til
styrkingar veldi klerkadómsins. Land-
ið á að sjá prestum fyrir föstum laun-
um og landssjóður á að veita lán til
húsagerða handa prestum. Þannig
má takast að öryggja það, r.ð klerkar
og kirkja verði nokkurn veginn »óað-
skiljanlegur hluti« þjóðfélagsins eða
ríkisinn. Og til frekari fulivissu rétt-
trúuðum um það, að prestarnir séu á
bandi ríkisins, ekki einungis sem
borgarar heldur og sem klerkar, þá
skulu þeir með lögum skyldaðir til,
að safna sér ellistyrk og kaupa ekk-
jum sínum lifeyri. — Landssjóður
ætlar og að þókna próföstum eftir
tilverknaði.
£n svo að hver silkihúfan sé upp
af annari, skal söfnuðum gert að
skyldu að taka við umsjón og fjár-
haldi kirknanna, ef að eins fæst ein-
faldur meiri hluti fyrir móttökunni á
safnaðarfundi. Sá hluti safnaðanna,
sem ófús kynni að vera á það, að
blanda sér inn í íjárhald þessara rík-
isstofnana eða gangast undir ábyrgð
og skyldur, er því eru samfara, kemst
eðlilega ekki upp með moðreyk, verð-
ur að hlíta ofríkinu eða hröklast
brautu ella úr kirkju þeirri, er klerkar
nefna »þjóðkirkju« og líkast til þó er
ætluð »þjóðinni« í heild, en eigi litl-
um flokki manna. Getur verið, að
þetta eigi að vera smiðshöggið á
samhnoðunartilrauninni, tilrauninni til
að hnoða þessu hverju innan í annað:
Riki — kirkju — almenningi, eins
og þremur hringum, sem smelt er
hverjum í annan, kirkjunni inn í rík-
ið, almenningi inn í kirkjuna, og
skulu hringar þeir rækilega lóðaðir
saman!
Landinu er samt jafnframt öllu
þessu séð fyrir féþúfu, til þess að
standa straum af guðstrú þjóðarinnar;
stjórnin, öðru nafni forsjón þjóðar-
innar, ætla að setja í lög, að selja
megi kirkjujarðir ábúendum, með á-
kveðnum takmörkunum »þó«.
Yfir kennivaldinu, gangi þess og
tiltektum, eiga að vaka, auk »forsjón-
arinnar«, útvaldir menn t sóknar og
héraðsnefndum. Sérstaklega er sókn-
arnefnd ætlað að vera það auga, er
aldrei lýkst, en ávalt starir á háttsemi
klerka og einstakra lima safnaðarins;
skrifað stendur (í frv.), að sóknarnefnd-
in eigi að sstuðla til þess, að guðs-
þjónustan fari sómasamkga fram« (rétt
eins og það væri ekki vanþörf að
gefa þar prestum gætur!), hún á og
(með klerki) að »viðhalda og efla góða
reglu og siðsemi í söfnuðinum . . .
og halda uppi samlyndi og friðsemi
á heiviilinumt. Mun þetta og þvíuml.
að mestu leyti sniðið eftir dönskum
lögum nýlegum um sama efni (yfir-
leitt eru flest lagafrv., er stjórnin ber
á borð, soðin upp úr dönskum lög-
um), en þessar sóknarnefndir eru þeg-
ar orðnar illræmdar í Danmörku, fyr-
ir sakir þess einkanlega, að þeim þyk-
ir hætta helzt til mikið til að snuðra
í einkamálum manna, svo sem það
væri þeim að ástríðu að vilja reka
nefið ofan i hvern dall.
— I þessu er nú blessun sú fólg-
in, er stjórnin (með aðstoð kirkju-
málanefndarinnar og meðmælum bisk-
ups) hygst að leggja yfir hina villu-
ráfandi þjóð, svo að sönn trú lifni
og dafni i landinu og beri heillaríka
ávöxtu fyrir alda og óborna! Oþarfa
getsakir eru það eflaust að ætla stjórn-
inni, að hún sjái, hvert svona löggjöf
beri, — sem sé lengra út í ógöng-
urnar, dýpra niður í foraðið; því að
líklegt væri þá, að hún hefði ekki
sópað þessum byng inn í þingsalina
án allrar gagnrýni. En er það til of
mikils ætlast af stjórn landsins, að
hún sjái, að öll þessi frumvörp henn-
ar miða að þvi að reira og rigbinda
saman þau »völd«, er alls ekkert hafa
saman að sælda: Ríkið og kirkjuna ?
Þegar prestarnir eru kornnir á lands-
sjóðinn og kirkjan gjörsamlega inn-
limuð í þjóðféiagsheildina sem ein af
stofnunum rikisins, liggur það í augum
uppi, að örðugleikar þeir hafa marg-
faldast, er taldir eru standa skilnaði í
vegi. En aftur getur enginn, sem um
málið hugsar með viti, farið villur veg-
ar urn það, að eina ráðið til þess að
gera báðurn til hæfis (kirkjumönnum
og hinum), eina ráðið til þess að
koma nokkru lagi á þetta mál, lagi,
sem geti verið trúuðum og vantrúuð-
um holt hvorum um sig, í stuttu
máli: Eina ráðið, sem að haldi kem-
ur, er alger skilnaður ríkis og kirkju.
Trúmál eru einkamál manna; stjórn-
in á ekki að skifta sér af því, hverja
guðstrú menn hafa eða á hvern hátt
þeir vilja tilbiðja sinn guð, komi það
eigi í bága við almenna velsæmi.
Menn eiga að geta verið sjálfráðir um
það, hvort þeir vilja gjöra það í fé-
lagi með öðrum (kirkjufélagi), eða út
af fyrir sig, eða alls ekki — og eiga
alls ekki fyrir því að standa neitt ver
að vígi til að neyta þeirra réttinda,
er þeim bera sem meðlimum þjóðfé-
lagsins. Og á meðan þessu er þann
veg farið, á meðan ein kirkja nýtur
verndar og styrks ríkisins annari fram-
ar, á meðan er trúfrelsi ekki í land-
inu eður jafnrétti í trúarefnum.
Vita höfundar frumvarpanna ekki
þetta ? Eða hvers vegna er ekki und-
inn bráður bugur að því, að ráða fram
úr þeirri þrætu, sem öllum kemur
saman um að kirkjumálin séu komin i,
á þann eina rétta veg — Hvers vegna
er ekki höggið á hnútinn?
G. Sv.
Konimgskomaii
og
dönsku þingmanDanna.
Nú hafa menn um langan tíma verið
að umskapa Reykjavíkurbæ. Allir mála
hús sín, þessa nýtízku, íslenzku eld-
spítustokka, af nýju, hver í kapp við
annan. Mála Jiau gul, græn, rauð,.
hvít og í stuttu máli öllum regnbog-
ans litum. Göturnar fyltar upp með
leir, mold og sandi, svo að rétt sér
á kollinn á sumum húsunum. Mest
kveður þó að þessu með »hinn al-
menna mentaskóla«. Hann er mál-
aður hvítur á veggjunum, en rauður
á þaki. Innanvert kvað hann vera
fádæma skreyttur. Til þess ber það,.
að konungur á að búa í honum þann
tíma, sem hann dvelst hér i bænum.
Ekki er nóg með það. Fleira þarf
undirbúnings við en húsin. Mann-
fólkið þarf og að afla sér þeirra hluta,
er nauðsyn ber til að hafa, þegar svo
tignir menn gista landið og bæinn..
Hingað hefir verið fenginn danskur
dansmeistari (öðruvísi meistari en Bogi)
til þess að kenna konum og körlum
að stíga dansinn eftir öllum »kúnst-
arinnar reglum«, og marga aðra kurt-
eisi, er konum og körlum þykir sama,
er þeir skulu vera með tignum mönn-
um. Þykjast vitrir menn sjá orðin
allmikil umskifti á konum og körl--
um, er lært hafa tiginna manna háttu
hjá dansmeistara þessum. Konur eru
sagðar miklu liðugri í öllum hreyf-
ingum, og hafa lagfært vöxt sinn eigi
all-lítið. Karlar slíkt hið sama.
Þá hefir og skáldunum eigi farið
aftur- um yrkið. Ort hafa ýmsir..
Kunnugt er um Matthías, Þorsteina
tvo, Gislason ritstjóra og Björnsson
guðfræðing. Drápur þeirra munu eigi
komnar fyrir almenningssjónir ennþá,
svo að kunnugt sé.
Móttökunefndin hefir og int mik-
inn og vandasaman starfa af hendi,
og hafa þó ekki sést öll afrek hennar
ennþá. Stórhýsi hafa verið bygð, á
Þingvelli, við Geysi og ef til vill
víðar. Vegir hafa verið bættir sum-
staðar og brýr gerðar.
Hafa nefndarmenn, með aðstoð ým-
issa annara, farið austur um sveitir
til þess að líta eftir öllu því, sem gert
hefir verið og íhuga, hvers sé þörf.
I lok þessa mánaðar tekur þingið
sér hvíld frá störfum sínum, nál. hálfs-
mánaðar hvíld að líkindum.
Áætlun um landferðina er komin
fyrir almenningssjónir. Birt er áætl-
un sú sér, svo að mönnum gefist
færi á að vita nokkuð um ferðina til
Þingvalla, Geysis og Gullfoss.
Áætlun sú er þannig:
Fimtudaginn 1. ágúst kl. 83/4 um morg-
uninn fylkjast þingmenn á Lsekjartorgi und-
ir ferðasveitarmerkjum sínum. Kl. lll/2—1
dagverður í Djúpadal 'upp af Miðdal. Kl.
6 komið á Þingvöll.
Laugardaginn 3. ágúst kl. 8 um morgun-
inn farið af stað frá Þingvöllum. Kl. 11—
12 dagverður á Laugarvatnsvöllum.
Farið af kaki austast i Laugardal og við
Brúará. Kl. 6 komið að Geysi.
Sunnudaginn 4. ágúst kl. 12 á hád. farið
af stað frá Geysi til Gullfoss. Kl. 5 e.
hád. komið aftur að Geysi.
Mánudaginn 5. ágúst k). um morg-
uninn farið af stað frá Geysi. Kl. 91/»
farið af baki við hrú á flvítá. Kl. 11—
12 */2 dagverður við Skipholt. Farið af
haki við Álfaskeið og hjá Húsatóftaholti..
Kl. 7 komið að Þjórsárhrú.
Þriðjudaginn 6. ágúst. Þjóðhátið Rang-
æinga og sýningar. Kl. 2 e. hád. farið '
af stað frá Þjórsárbrú. Yiðstaða við Ölf—