Fjallkonan - 25.09.1909, Blaðsíða 2

146
FJALLKONAN
sjálfar né börn þuifi eða geti horft
á slátrunina.
Bæjarstjórnir ættu að semja
strangar og ákveðnar reglur uin
slátrun og alt er að því lýlur og
fylgja þeim hart fram. Þá mundi
þetta lagfærast á skömmum tíma.
Eg ætla mér eigi að benda á neina
sérstaka slátrunaraðferð, þar eð eg er
enginn sérfræðingur í þeirri grein.
Fó þekki eg þær allmargar, 5—6, og
eru allar miklum mun betri en skurð-
araðferðin, sem er einhver su grimmi-
legasta, vidbjóðslegasta og villimann-
legasta aðferð er þekkist hjá siðaðri
Þjóð.
Og það veit eg, að sæist maður
vinna að slátrun erlendis á íslenzka
vísu, væri hann óðara tekinn fastur!
Og svo að lokum nokkur orð til
hafnfirzkra foreldra:
Látið eigi börnin yðar horfa á
slátrunina! Reynið i hamingju bæn-
um að sporna við því af öllum mætti!
Það er enginn barnaleikur að lífláta
Bkepnur, þótt menn verði að gera
það, og l)örn eiga aldrei að vera
sjónarvottar að því, hve góð sem
slátrunaraðferðin er — og allra sízt
þegar um skurðaraðferðina er að
ræða! — Það spillir hjartalagi og
tilfinningalifl þeirra og gerir þau köld
og kæringarlaus gagnvart blessuðum
skepnunum, sem eru oss gefnar til
þess að annast þær og láta þeim líða
vel, í þakklætis skyni fyrir það, að
þær þjóna oss á margvíslegan hátt!
Hér eru upptökin að iilri meðferð
á skepnum, sem er eitt af ijótustu
brennimerkjum íslendinga:
Horfellir sauðfjár og hálsskurður,
ill meðferð og útigangnr hesta. Alt
þetta eru þjóðarsyndir, svo gamiar og
rótgrónar, að nú verðum vér, sem
ungir erum, að taka hóndum saman
og rífa þær upp^með rótum fijótt og
einarðlega.----------— —
Eg býst eigi við að fá þakkieeti
mikið frá Hafnfirðingum fyrir línur
þessar, og er hins vegar ekkert sér-
lega hræddur við hnútur þær, er eg
fæ á bakið. En eg hefi svo þrásinn-
is ár eftir ár staðið sneyptur og
skömmustulegur frammi fyrir út-
iendingum, er þeir hafa spurt mig
eftir ísl. slátrunaraðferðinni, sem ill-
ræmd er um öll Norðurlönd, að mér
þykir eigi nema maklegt, að Hafn-
firðingar og aðrir íslendingar, er
vilja hugsa ofurlítið, standi sem
allra snöggvast sneyptir — frammi
fyrir sjálfum sér.
Helgi Valfýsson,
...C>»<X> ....
Sitt aí hverju
úr Suður-Múlasj'slu.
Góð heflr blessuð tíðin verið hér
í sumar, bæði til sjávar og lands.
Fað er því gott útlit á að fiskiafli
muni verða vel í meðallagi. Par sem
aðallega er um þá atvinnu að ræða.
Sildarafli kvað vera mikill, einkum
nú á Fáskrúðsfirði, en afli kvað fást
þar minni nú á vélabáta, en róðrar-
báta síðan aflinn gekk á grunninn.
Heyaflinn verður óefað mikill og
góður nú. Pó hefir heyrst, að ekki alls
fyrir löngu hafi taða á túnum á Hér-
aði legið öll óhirt og farin að blikna.
, Yeizlunin er ekki góð aem stendur,
Útlenda varan í háu verði, en innlend
1 lágu fremur, eins og fiskur og ulL
Bændum veitist þvi fremur örðugt að
halda við búskapnum, og þarf ekki
eyðslu þeirra einni um að kenna. Út-
gjöldin eru margvísleg, fyrir utan það,
sem fer i munn og maga þeirra sjálfra,
svo sem: þinggjald, sóknargjald,
kirkjugjald, sýslusjóðsgjald, aukaút-
svar og fátækratíund tollgjald af toll
skyldum vörum, svo og brunabóta-
gjald, sem margir nú gjalda, sumir
lifsábyrgðargjald og svo má ekki gleyma
gjaldinu þvf, sem ekki mun minst, þ.
e. það sem gengur til innlendra og
útlendra kaupmanna og þjóna þeirra
allra. Eg þekki bændur, sem hafa
4—6 ómaga og jafnvei fleiri og lífs-
stofn þeirra er : um 100 kindur, (60
ær, 10 geldkindurog um 30 gemlingar),
2 kýr og 2 hestar. Af þessum 60 ám
eru 20 leiguær, og þarf að gjalda af
þeim 30 kr. í leigu. í útgjöldum áð-
ur töldum þarf að greiða um 150 kr.
og er þó ekki meðtalið þar í bruna-
bótagjald, og ekki það sem rennur í
vasa kaupmanna, sem maður ekki
veit hvað mikið er í raun réttri.
Það verða þá með leigunni af 20 ám
180 kr. útgjöld. sem hægt er hér að
telja á þessu litla búi. Hvernig
skyldi nú annars embættismönnunum
1 landinu lítast á, ef þeir þyrftu að
lifa af svona litlu? Á þessu — já
minna en þessu lifa nú margir bænd-
ur í landinu fyrir sig og sina og gera
þó oft gott náunga sínum af þessum
litlu efnum. Svo bætist nú við út-
gjaldaliðinu þegar þarf að fara að
kenna börnunum, fæði handa kennara
og laun hans o. fl. — Það skal því
engan undra, sem íhugar það rétt,
þó kveinað sé og kvartað af bændum,
þegar útgjöld aukast, þó þeim sé illa
við ýmis konar bitlinga úr sjóðunum,
sem þeir þurfa að leggja í, þó þeim
sé illa við fjðlgun embættismanna og
hærri laun handa þeim og svo loks
eftirlaun á laun ofan handa öllum
þessum. — Nú geta ekki prestarnir
lifað og sveizt með bændunum upp á
gamla mátann lengur. Peim er dá-
litið fækkað, hækkuð laun þeirra og
eiga svo að hafa meira að vinna en
áður, en flestir þó að likindum, sem
vinna engu meira en áður, allia sízt þó
að barnauppfræðslunni, sem var ein-
mitt í þelrra verkahring eða hefði
átt að vera, þvl þá gátu þeir haft
nóg að starfa yfir veturinn, þótt um-
dæmi þeirra hefði verið að eins hver
einstök sveit, og við það mátt spara
aukamenn við það starf, en láta laun-
in ganga til þeirra til að bæta upp
„brauðið" (o: kenslulaunin). — Og
þá hefðu menn þó loks fengið vel
mentaða kennara. — En nú er útlit
á, að í landinu sé að myndast nýr
embættismannahópur, kennarar, með
auknum launum, sem prestar o. fl.
Pví þá ekki að fara að hafa þá fyrir
guðsorðsprédikara líka? Megum vér
við því, að fjölga svo embættismönn-
unum? Pað er ekki sama „Gósen-
land“ hér, sem sum löndin handan
við hafið. Náttúran tekur mann
mýkri tökunum þar, og margt er
þar hægara við að eiga. —
Pví er nú ekki farið til að taka
annars beizlið fram af klárnum í
kirkjumálunum ? Stafar drátturinn
að eins af hræðslu um að prestarnir
muni þá ekki hafa atvinnu þá sem
þeir nú hafa? Á því mun engin hætta.
Liti raenn að eins til ýmsra félaga,
sem myndast í landinu af frjálsum
vilja t. d. Goodtemplara-og Ungmenna-
félaganna. Og þannig lagaður félags-
skapur er þúsund sinnum skemtilegri
og gagnlegri en lagaskipanir. Ping-
ið ætti að fá sóknunum allt kirkju-
vald í hendur, og umráð yfir eignun-
um, og svo styrkja kirkjufélögin ef
með þyrfti. Engan biskup að hafa.
Prestaskólaforstöðumaðurinn gæti ver-
ið í stað hans. Hvort að losnaði um
bönd Lúterstrúarinnar varðar náttúr-
lega þingið ekki um, því hver á frjálst
að trúa því, sem hann trúa vill, enda
ekki neitt víst að menn alment kæri
sig um að halda sig við aðra trú
fremur en Lúterstrúna. —
Lágt leggjast þeir og flatmaga sig
í skammarsorpinu sumir leiðtogarnir,
sem þykjast vera, nú um stundir,
gegn stjórninni. Pað hefði víst þótt
Ijótt og vítavert orðbragð af álþýðu
ölluppnefnin, sem ráðherrahefirfengið.
Það gerir mann steinhissa að „læið-
ir menn“ leggja sig við slíku. Svo-
leiðis uppnefni muna menn vist ekki
að neinn einn maður hafi verið nefnd-
ur. Pað er verra en ódældar götu-
strákar láta fara fiam úr sér. Fyr
má nú finna að en gera það svo.
Slíkt getur aldrei orðið til að bæta
fyrir eða friða, og er þó ófriðurinn
nógur samt; ekki rekur það eftir Dön-
um um að gefa eftir, meðan svo
gengur hér á landi. —
Og ekki leggjast þeir grynnra í
sorpinu á sinn hátt, sem vilja halda
vínflóðinu á landinu og við það, í
stað þess ef mögulegt væri með lög-
um að veita því í burtu. Feir þekkja
þó vonandi, margir af þeim, marga
hörmung sem vín heflr vaidið; margur
peningur heflr fyrir það eyðst, mörg
konan fellt tár af hvarmi vegna víns.
Já mörg konan (og margt barnið) ver-
ið nakin svöng og klæðalítil, vegna
víns og margt lífið týnst vegna þess.
Ójá, maður þekkir sitt hvað í þessa
áttina, t. d. manninn sem byrjaði að
drekka á 17. árinu. Hann átti þá
um 70 fjár, margt af því sauðir,
Allt var það eytt áður en hann náði
tvltugs aldri. Eitt árið tók hann út
í reikning sinn 1 tunnu af brennivíni
alls, fyrir utan annað vín, og fyrir
utan vín sem hann keypti beint fyrir
peninga út í hönd. Móðir hans, góð
og greind kona, drekkti sér útaf
óreglu þessari. Faðir hans varð rugl-
aður, af sinni ofdrykkju og sonarins,
og dó 1 eymd. Sonurinn hefir nú ver-
ið ræfill undir 40 ár. að flækjast
manna á milli. — Það er meira en
orð nær yfir, að nokkur skuli geta
gerst málsvari þess, að haida þessu
við í landinu, ef hægt væri að reka
það i burtu. Feir geta ekki gert það
með rólegri og góðri samvizku; það
eitt er þó víst. —
Eg minnist dáiítið á verzlun fyrst
í bréfi þessu. Matvara er dýr hér
víðast hvar, t. d. hjá Ö. & W. versl-
un mun hún þannig; Rúgur 24 kr.
tn., rúgmjöl 25,00, bankabygg 26,00,
hrísgrjón 36,00, baunir 36,00 og hveiti
40 kr. tunnan. Fyrir ullatpundið gef-
ur sú verslun 75 aura. Fiskur: 16,
13, 10, (ýsa) pd.
Nei, verziunin er þungdræg fyrir
bændur nú, og mundi það bezta ráð-
ið að fara að minka viðskiftin, kaupa
minna, en reyna að notfær.-. sér sem
bezt það sem maður framleiðir
sjalfur. Viðskiptahagnaðurinn sýnist
fremur lenda í yasa kaupmanua, rac«
lendra og útlendra, en bænda sjálfra í
í landinu.
Og það sem menn verzla, ætti ekki
vera annað en það sem menn reka
með kaupfélagsskap á sem kostnað-
ar minstan hátt sem auðið er —
og með sem haganlegastri og beztri
stjórnsemi. —
Eitt var það enn sem mig langaði
til að minnast á.
Oft hefir sú spurning hreyft sér í
huga mínum, hvernig á því búskap-
arlagi og stjórnsemi standi, að iandið
skuli ekki treysta sér að leggja út i
að kaupa 1 strandferðabát og svo
bæta við smátt og smátt. Eftirlauna-
fúlgan mundi t. d. draga langt til þess.
Hún er víst 120 þús. á fjárhagstíma-
bilinu.
Og ekki dettur mér annað i hug
en að Thor. E. Tuiinius hafi viljað
landinu aiít hið bezta með tilboði
sínu. En það kann vera að félagið
hafi þurft að fá einhvern dá’ítið vel
styrkan í félag við sig, t. d. allt ís
land. Sumir fá ekki skilið að það
hefði ekki átt að hafa ráð á því að
ganga í félagið, eins og árlega að
kosta nokkrum tugum þúsunda í hið
Sameinaða, en eignast samt aldrei
eitt einasta skip. Thoie hluthafar og
ísland hefði átt að geta kept við það
féiag. Einstakir menn og félög kaupa
sór gufuskip, þvi getur þá ekki ís-
land farið að eignast eina fleytu?
Z.
Látinn
er suður á Þýzkalandi í Altoná,
Einar Bessi Baldvínsson, son-
ur Baldvins Einarssonar, hins merka
og nafnkunna landa vors, er andaðist
í Kaupmannahöfn 1833 á alt of ung-
um aldri. Einar var kominn á 79.
aidursár. Dvaldist hann á Þýzka-
landi allan aldur sinn, nema nokkur
ár i æsku hór á landi. Hann var
lengi tollheimtumaður í Altona.
Kvæntur var hann danskri konu, og
er sonur þeirra, Baldvin, stjórnarráðs*
embættismaður i Berlin. Þeir feðgar
komu skemtiferð hingað til lands í
fyrra og áttu þá vikudvöl í Reykjavík
hjá frænda sínum, Páli borgarstjóra
Einarssyni.
Lagaskólinn.
Aukakennara á að setja þar með
1600 kr. ársiaunum. Um það starf
hafa sótt þessir lögfræðingar: Björn
Pórðarson, Magnús Guðmundsson,
Bogi Brynjóifsson, Magnús Sigurðsson
og Jón Kristjánsson.
Yatnsveitan
hér í bænuin er nú það á veg
komin, að byrjað er að grafa fyrir
pípunum ofan úr Lækjarbotnum.
Vinna um 50 verkamenn að því á
degi hverjum. Yfirmaður við vinn-
una er Sigurg. Gíslason vegaverkstjóri.
Heflr hann brugðið lítið eitt út af
fyrirætlun verkfræðingsins (Th. Kr.),
þessari sem hann sagði sjálfur um,
að ekki mætti byggja á til fuilnustu,
og verður sú breyting sýniiega tii
þess að spara fé og fyrirhöfn. Járn-
smiður Ingvar Vigfússon frá ísaflrði
er ráðinn til þess að koma fyrir pip-
unum i skurðina, og er hanu kominn
hingað til bæjarins.