Heimskringla - 28.10.1886, Síða 2

„Híiffiskrimla”
kemur út (aö forfallalausu) á Uverjum
fimmtudegi.
Skrifstofa og prentsmiðja:
, 35 og 37 King St. Winnipeg, Man.
Eigandi og ábyrgöarmaður :
Frímann B. Anderson.
Ritstjórn : Frímann B. Anderson.
Einar Hjörleifsson.
Eggert Jóhannsson,
BlaSi-S kostar: einn árgangur $2,00 ;
hálfur árgangur $1.25; og um 3 mánuSi
75 cents. Borgist fyrirfram.
Auglýsingar í blaöinu kosta :
einn dálkur um 12 mánuSi........$200
___L __________6 ... 120
_________________3 .. .. ^5
dálkur um 12 mánu'Si........ 120
_________________6 —.. 75
_________________3 . .. 40
V úr dálki um 12 mánuSí.. 75
_________________6 .. ..40
_________________3 .. .. 30
Minni auglýsingar kosta: fyrir 1 þl.
um 1 mánuð $2,00, um 3 mánuðl $5,00,
um 6 mánuði $9,00, um 12 mánuði
$15,00.
Auglýsingar, sem standa í blaðinu
skemmri tíma en mánuð, kosta: 10 cents
línan í fyrsta skipti, og 5 cents í annað
og þriðja skipti,
Auglýsingar standa í blaðinu, þang-
að til skipað er að taka þœr burtu,
nema samið sje um vissan tima fyrir
fram.
Allar auglýsingar, sem birtast eiga
í nœsta blaði, verða að vera komnar til
ritstjórnarinnar fyrir kl. 4 e. m. á laugar-
dögum.
Skrifstofa blaðsins verður opin alla
virka daga frá kl. 10 til kl. 11,30 f. h. og
frá kl. 2 til kl. 4 e. h. nema á miðviku
dögum.
LAGAÁKVARÐANIR VIÐVÍKJANDI
FRJETTABLÖÐUM.
1. Hver maður, sem tekur reglulega
móti blaði frá pósthúsinu, stendur í á-
byrgð fyrir borguninni. hvort sem hans
nafn eða annars er skrifað utan á blaðið,
og hvort sem hann er áskrifandi eða
ekki.
2. Ef einhver segir blaðinu upp,
verður hann að borga allt, sem hann
skuldar fyrir það; annars getur útgef-
andinn lialdið áfram að senda honum
blaðið, þangað til hann hefur borgað
allt, og útgefandinn á heimting á borg-
un fyrir allt, sem hann hefur sent, hvort
sem hinn liefur tekið blöðin af pósthús-
inu eða ekki.
3. þegar mál koma upp út af blaða-
kaupum, má höfða málið á þeim stað,
sem blaðið er gefið út á, hvað langt
burtu sem heimili áskrifandans er.
4. Dómstólarnir hafa úrskurðað, að
það að neita að taka móti frjettablöðum
eða tímaritum frá pósthúsinu, eða flytja
burt og spyrja ekki eptir þeim, meðan
þau eru óborguð, sje tilrami til svika
(prinia facie of intentional fraud).
NÝJA STJÓRNARSKRÁIN
Á ÍSLANDI.
Það mun flestum vera kunn-
ugt, að alþing íslendinga hefur nú
í annaS sinn sampykkt stjórnarskrá
fyrir Iandig. Þetta sígasta f>ing var
haldift aó konungs bogi, einkum og
sjerstaklega til f>ess ag ræöa um
stjórnarskrármálió, og f>ingig sain-
f>ykkti óbreytt stjórnarskrárfrum-
varpifi f>ag frá í fyrra.
Vjer óskum fslendingum af
heilum hug til hamingju meS f>etta
yerk. Af öllum þeim íslendingum,
sem hjer eru vestan hafs, eru f>eir
víst sárfáir, ef f>ag er nokkur maS-
ur, sem eigi eru á f>jóSarinnar og
fúngsins bandi í f>essu efni, og
sem f>á annars hafa sett sig lifandi
vitund inn í J>aS.
í hverju landi í heiminum, par
sem nokkurt lag er á stjórnarfyrir-
kornulagi landsins, hefSi f>essa tvö-
falda samj>ykkt pingsins veriS nóg
til f>ess, aS stjórnarskráin hefSi orS-
iS aS lögum. Hugsum okkur parla-
mentiS á Englandi, eSa látum okk-
ur nægja meS fylkispingiS hjerna í
Manitoba, hugsum okkur f>aS kall-
aS saman, beinlínis til f>ess aS skera
úr einhverju vissu máli, en svo
jafnframt sagt viS f>aS um leis:
ÞaS stendur alveg á sama, aS hvaSa
niSurstöSu f>ú kemst, f>ví f>aS verS.
ur ekkert faris eptir f>ví. ÞaS
f>ætti stök ókurteysi, ef J>annig
væri fariS aS vis einhvern einstak-
ann mann, og ósvífnin keyrir fram
úr öllu hófi, f>egar f>annig • er tal-
vis 1 ö g g j a f a r f> i n g.
Þetta var sá boSskapur, sem
fylgdi skipuninni um aS aukaj>ing
skyldi haldast í sumar. Og f>eir,
sem eitthvaS f>ekkja til Nellenrans
og fjelaga hans, sem völdin hafa í
Kaupmannahöfn sem stendur, f>eir
vita aS hann er vísastur maSur til
aS standa viS f>aS-
ÞaS getur J>ví virzt svo í fljótu
bragSi, sem hjer sje ekkert aS
óska íslendingum til hamingju
meS. Ef f>aS er nokkuS, sem ætti
aS geta sýnt íslendingum J>aS svart
á hvítu, aS f>eir eru enn ekki frjáls
J>jóS, aS sú pólitíska sjálfstæSi, sem
stjórnarskrá f>eirra heimilar, er ekk-
ert nema húmbúg, ef einhver vill
hafa sig til aS nota liana svoleiSis-
f>á ætti J>etta mál aS geta J>aS. Og
hún hefur allt af veriS notuS svo-
leiSis, stjórnarskráin f>eirra. ESa
hvaSa gaumur hefur veriS gefinn
aS skoSunum fúngsins á sumuin
f>eim málum, sem J>eim hefur ver-
iS mest áhugamál um, t. d. laga-
skólanum og afnámi amtmannaem-
bættanna ? En J>aS lítur svo út,
sem f>etta mál hafi opnaS augun á
almenningi fremur en nokkurt hinna,
enda er J>aS líka mikilsverast.
Og sje svo, og hjaSni -ekki
von bráSar f>essi stjórnmálaáhugi
niSur, sem, eptir síSustu kosning-
um aS dæma, er kominn í íslend-
inga, J>á er sannarlega betur faris
en heima setiS- ÞaS kemur dagur
eptir pennan dag, og J>jóSirnar lifa
lengur en einstök ófrjálslynd kon-
unga-ráSaneyti, f>ó f>aulsætin sjeu.
ÞjóSirnar koma f>ví fra.n á endan-
um í stjórnarmálum. sem pær alvar-
lega v i I j a—f>aS er enginn vafi á
f>ví—og eins Islendingar, eins og
aSrir menn. Og paS er ekki svo
mikill skaði skeSur, eins og sýnzt
getur í fyrstu, þó f>ær J>urfi aS hafa
nokkuS fyrir J>ví. aS ná frelsi sínu.
Því f>eim J>ykir J>á f>ví vænna um
f>aS eptir á, og verSa f>ví fastheldn-
ari á f>ví, ef einhver skyldi vilja
taka J>aS frá J>eim aptur.
UM SJÁLFSTÆÐJ.
Ræða Einars Hjörleifssonar
á síðustu samkomu „Framfarafjelagsins”.
ÞaS hafa sjálfsagt margir af
ykkur, mínir herrar og frúr, heyrt
söguna af b ó n d a n u m og a s n a n-
u m. Jeg ætla samt aS segja ykkur
hana í fljótu bragSi.
ÞaS var einu sinni bóndi, sem
átti sjer einn son og einn asna. Svo
ætlaSi hann einu sinni aS fara til
markaSar, bóndinn, ogselja asnann,
og hann lofaSi drengnum sínum aS
fara meS sjer. Þeir lögSu svo á
staS, feSgarnir, og teymdu asnann.
Þegar f>eir voru koinnir spölkorn
áleiðis, f>á mættu f>eir manni. uSæll
vert J>ú, kunningi”, segir maSurinn.
uBlessi f>ig”, segir bóndinn—uSvo
f>ú teymir asnann f>inn”, segir
maSurinn. uFinnst þjer ekki J>aS
mundi fara eins vel um J>ig, ef J>ú
færir á bak á ólukkans asnann ?
Jeg mundi aS minnsta kosti lofa
honum aS bera mig, ef jeg væri í
þínurn sporum”.—uÓjú, J>aS er nú
annars satt”, sagSi bóndinn, og svo
fór hann á bak asnanum, og hjelt
áfram leiSar sinnar, og ljet dreng-
inn rölta. BráSum mætir hann öSr-
um manni. uEn aS sjá til J>ín,
manneskja”, segir f>essi maSur, uaS
pú skulir geta fengis J>aS af J>jer,
svona stór og sterkur, eins og f>ú
ert, aS láta drenggreyis ganga, en
ríða sjálfur, eins og prófastur. Jeg
lield J>jer væri nær, aS lofa lieldur
strákgarminum aS tylla sjer upp”.
—uÓjá, J>aS er nú annars satt”, sagSi
bóndinn, og svo fór hann af baki,
setti stráksa upp á asnann, og gekk
sjálfur. As stundarkorni liSnu mæt-
ir hann priSja inanninum. uEn aS
sjá nú annaS eins og petta”, segir
J>riSji maSurinn, uaS ungur og frísk-
ur strákurinn skuli vera aS glenna
sig á asnanum, og J>ú, gamall og
slitinn, eins og pú ert, skulir labba
meS hliSinni. Jeg held ykkur væri
J>á nær, maSur minn, aS tvímenna á
ólukkans asnanum, ef strákurinn
getur ekki gengis”.—uÓjá, J>aS er
nú annars satt”, sagSi bóndinn, og
svo tvímenntu f>eir á asnanum dálitla
stund. Loksins mæta J>eir gapialli
kerlingu. Kerlingin var hálf-úrill
og ergileg, og byrjar strax á ónot-
um. uEn aS horfa á ykkur, bölfaSa
slánana, geta fengiS af ykkur aS niS-
ast svona á blessaSri skepnunni,
orindhoraSri, afframalli oo- úttauir-
ö 7 ír» o.o
aSri. Jeg held paS væri nær fyrir
ykkur, aS bera sjálfir asnatetriS, en
aS láta hann bera ykkur báSa”.— Ó-
já, paS er nú annars satt”, sagSi
bóndinn. Svo fóru J>eir báSir af
baki, bundu saman lajipirnar á asn-
anutn, fóru út í skóg og sóttu sjer
viSarspíru, hrugSu henni undir bönd-
in, fóru sinn undir livorn endann á
sj>írunni,‘ vógu allt uj>p á herSarnar
á sjer, og þrömmuSu svo á staS meS
asnann. Svo komu {>eir aS dálítilli
ársprænu. ÞaS lá örrnjó trjebrú yfir
ána, og ekkert- utan meS á hvoruga
hliS—alveg eins og brýrnar yfir
skurSina hjerna í Winnipeg. Brúin
fór fljótt aS láta undan, pegar pessi
fmngi kom út á hana. ÞaS kom
skjáljiti á feSgana og peir inisstu
spíruna ofan af öxlunum á sjer ; asn-
inn lenti utan viS brúna, pegar hann
kom niSur ; þeir höfSu ekki vit á
aS slejipa, en höfSu ekki afl á aS ná
asnanum upp—og svo steyptist allt
saman út af brúnni, ofan í ána,
bóndinn, drengurinn og asninn, og
J>aS eru öll líkindi til aS f>eir liggi
f>ar enn I dagr ’
ÞaS er i raun og veru J>essi
gamla saga, sem inenn eru ósköp
opt aS jagast uin—miklu ojitar en
margur heldur—um þetta, hvort
bóndinn má ríSa sínum asria, J>egar
honum sýnist, láta strákinn ríSa
honum, pegar hann vill paS heldur,
tvímenna á honum, pegar J>aS á viS,
<>g f>a enda bera hann, ef hann er
nógu heimskur til J>ess; paS er
spursmáliS um J>aS, hvort hann á
aS liafa J>etta, ej>tir J>ví, sem honum
finnst sjálfum haganlegast, eSa hann
á aS skipta um, eptir þvi sein öSr-
um finnst hann eigi aS haga sjer.
Fólk er almennt á móti bónd-
arium; f>aS finnst flesturn hann hafi
fariS hlægilega aS ráSi sínu. Hann
ætlaSi aS geSjast öllum, og hann
missti asnann, soninn og sjálfan
sig.
En liugsum oss aS sagan hefSi
endaS dálítiS öSruvísi. Hugsuin oss
aS J>aS hefSi eigi orSiS fyrir bóndan-
um nein á, og J>ar af leiSandi heldur
eigi nein brú, og aS f>eir hefSu get-
aS rogazt meS asnann inn á markaS-
inn, feSgarnir, og selt hann. HvaS
var J>á í rauninni um aS tala.
Bóndagarmurinn koin sínu fram, og
hann lagaSi sig auk J>ess eptir öSr-
um, reyndi aS komast svo nærri al-
mennings álitinu, sein hann gat.
Menn hæSast meS öSrum orS-
um aS bóndanum, af J>ví hann á
endanum varS undir, eigi af J>ví
aS hann á 11 i s k i 1 i s aS verSa und-
ir. As minnsta kosti er J>aS víst,
aS margir aular eru hafSir í háveg-
um, J>ó f>eir sjeu aular, ef þeir geta
komis vel ár sinni fyrir borS.
4(Átti skiliS aS verSa undir”.
Þ\í f>eir menn eiga í rauninni
æfinlega skiliS aS verSa undir, sem
annaS hvort eigi hafa hugsaS sig um,
hvaS f>eir ætla aS fara aS gera, áSur
en peir gera J>aS, eSa f>á ekki J>ora
aS standa viS J>aS, sein J>eir J>ó eru
sannfærSir uin aS sje rjett.
Eiga menn J>á ekkert aS laga
sig eptir öSrurn mönnum ? Er al-
mennings álitis í sjálfu sjer . einskis-
vert ?,~ Vitaskuld. menn eiga aS laga
sig eptir ÖSrum mönnum, uáttúrlega
er almenningsálitiS mikilsvert. Og
úr pví jeg á annaS borS, hef nefnt
almenningsálitiS tvisvar sinnum, J>á
er bezt jeg segi uin paS nokkur orS-
pví fyrst og fremst stendur J>aS í
nánu sambandi viS J>etta, sem jeg
er aS tala um. Þegar um sjálfstæSi
er aS gera, J>á er almenningsálitiS
vanalega annar málspartúr, einstakl-
ingurinn æfinlega hinn málspartur-
inn. Svo hef jeg heyrt aS jeg hafi
orSiS fyrir óvild manna, aS minnsta
kosti nöldri og slettum, sjerstaklega
fyrir eina grein I uHeiinskringlu”,
J>ar sem talaS er í fáeinum orSuin
um almenningsálitiS, og sein mjer
er kennt—eíns og líka er rjett, f>ví
greinin er ej>tir mig. Jeg er viss
um aS J>au ergilegheit í mönnum eru
bara misskilningur, og jeg er sann-
færSur um, aS J>aS mál er einmitt
eitt af [>eim fáu, sem jeg er alinenn-
ingi, eSa öllum heilvita mönnum,
samdóma um. ’
Almenningsálit og almennings-
álit geta veriS tvær hugmyndir hvor
annari algerlega ólíkar. Eitt er al-
menningsálit á jiólitískuin sökum,
smáum og stórum, eins í minnsta
fjelagi og í voldugasta stórveldi,
annaS er almenningsálit á cföruin
málum.
ÞaS er náttúrlega engin skylda
a S v e r a á s a m a m á 1 i eins og
almenningur í jiólitík. MeS því
þokaSist aldrei neitt áfram, meS því
stæSu menn allt af í staS. En þaS
er skylda hvers manns,sem eitthvaS á
aS gera fyrir almenning, eins og til
aS mynda allar stjómir eiga aS gera,
aS gera ekkert ]>vert ofan í vilja al-
mennings? Vegna hvers. Fyrst og
fremst er þaS af sömu ástæSum, eins
og jeg má ekki fara ofan í vasa þess-
ara gentilmanna, sein hjer eru inili,
taka peningabucldurnar þeirra og
brúka peningana, án þess J>eir vilji
J>aS sjálfir. Þó jeg ætli aS brúka
þá til einhvers, sein þeiin er gagn
aS, þá má jeg J>aS ekki. Þeir geta
ætlaS aS l>rúka jæniugana til ein-
hvers, sein J>eim er enn gagnlegra.
Og jeg má heldur ekki senda þá
eitthvaS út í v eröldina, þvert á móti
vilja þeirra, til þess aS gera eitthvaS,
sem þeir sjálfir hafa þörf á. Þeir
geta haft eitthvaS annaS aS gera,
sem þeim er enn nauSsynlegra. Og
þaS er þeirra sjálfra aS skera úr,
því þeir verSa sjálfir fyrir tjóninu,
ef eitthvert tjón hlýztaf háttalaginu,
og þeir bera sjálfir ábyrgSina. ÞaS
er fyrst og fremst af þessari ástæSu,
aS J>aS getur enginn liaft rjett
t i 1 aS vera í neinni stjórn, nema sá
sem er á sömu skoSunum og almenn-
ingur um almeuningsmál.
En þaS er líka til önnur ástæSa,
og hún er sú, aS þegar til lengdar
lætur, þá g e t u r engin stjórn hafil-
izt viS, nema hún sje samkvæm al-
menningsálitinu. Pólitík hefur æfin-
lega legiS í mætti þess sterk-
a r a. ÞaS er almenningur, sein er
er orSinn sterkastur af öllum. ÞaS
var hervaldiS ásur, [>aS er a 1-
menningur nú. Hann er svo
sterkur, ef hann fylgist aS, aS hann
getur tekiS höfuSiS af stjórnunum,
ef í hart fer, eSa þá hengt J>ær,
ef honum þykir þaS skemmtilegra.
En [>aS geta stjórnirnar ekki gert
vis almenning. Þegar til fram-
kvæmdanna kemur, verSa menn því
aS laga sig eptir almenningsálitinu I
jiólitískum málum.
Þ.ví er allt öSru vísi varis meS
önnur mál, einkuin og sjerstaklega
af því, aö þar liggur ábyrgSin á ein-
staklingnum, ekki á almenningi; [>ar
af leiSandi keinur eiustaklingnum
þaS meira viS, heldur en alinenningi,
og þaS má enda búast viS, aS á viss-
um málum hafi vissir einstaklingar
miklu betra vit heldur en almenn-
ingur.
Jeg skal taka til eitt sösfulegt
O Ö
dæini.* ÞaS var einu sinni maSur,
sem fann [>aS út, aS jSrSin mundi
snúast kringum sólina. Allir aSrir
hjeldu, aS sólin mundi snúast kring-
um jörSina. Þeir sögSust sjá þaS
dags-daglega, og J>aS þyrfti ekkert
aS segja sjer um [> a S. Almennings-
álitiS á þeim tímum sagSi svo : Hon-
um ferst, gikknum, aS halda hann
viti betnr um þetta en viS allir sam-
an. Auk þess er þetta rammhættu-
leg skoSun, sem getur leitt menn til
helvítis. ViS brennum hann, ef hann
jetúr J>aS eigi ofan í sig. Svo át
maSurinn þaS ofan í sig, til þess aS
verSa eigi brendur. En þegar hann
var búinn aS því, þá laumaSist þó út
fir honum : u Og samt snýst hún ”.
Og jörSin liefur þar aS auki allt af
haldiS áfram aS snúast á hverjum
einasta degi, sem guS hefur gefis
síSan, hvaS sem almennings-álitiS á
fæim tímum sagSi, og meira aS segja,
nú segir hver einasti civiliseraSur
maSur í lieiminum, aS jörSin gangi
kringum sólina.
Og þarna gægist einmitt fram
ný ástæSa fyrir J>ví, aS almenningur
eigi aS láta einstaklinginn í frisi,
þegar um J>au mál er aS ræSa, sein
eigi leggja neina ábyrgS á heiulur
almenningi, og sem liann aS öllum
líkingum hefur ekkertvitá. Hún er
alveg samsvarandi seinni ástæSunni
fyrir því aS einstaklingurinn á aS láta
almenning ráSa í pólitík. Hjer
kemur alveg eins frain máttur
þess sterkara. Sannleikurinn
er nefnilega sterkari en almennings-
álitiS, og þegar hann á annaS borS er
kominn á staS, J>á er eigi aS nefna ann-
aS, en hann verSur at5 fara sinnaferSa.
Sannleikurinn getur haft endaskipti
á almennings-álitinu, andlega tekiS,
en almennings-álitiS getur aldrei
háft endaskipti á sannleikanum.
Þetta játa nú víst flestir menn,
þegar talaS er um þaS svona almennt.
En J>aS erörSugaraaSstandaviS J>aS,
þegar til reyndarinnar keinur. Og
ísl. eiga því örSugra meS þaS, sem
þjóSin hefur eigi í sjer neina virS-
ingu fyrir andlegu þreki út af fyrir
sig. Húu ber virSingu fyrir krók-
óttum bragSarefum, en eigi óforsjál-
um ídealistum. Hún ber virSingu
fyrir líkamlegri karlinennsku, eigi
andlegri karlmennsku út af fyrir sig.
MaSur sjer J>a5 á sögum þjóSarinnar,
bæSi [>eim, sem færSar eru í letur og,
eins hinum, sem ganga í munnmæl-
um frá inanni til inanns. Og alveg
eins og þeir fyrirgefa aulunum allt,
ef þeir koma vel ár sinni fyrir borS
og hæSast aS bóndanum, af því hann
missti asnann, en eigi af því hann
var ílón, eins meta þeir mikilinennin
eptir því, hverju þau geti til leiSar
komiS, en eigi fyrir þaS aS þau eru
mikilmenrii í sjálfu sjer. ÞaS liggur
auSvitaS töluvert til grundvallar fyrir
þessu u þvl af ávöxtunum skuluS J>jer
þekkja þá”. En aS hinu leytinu er
þetta þó rammskakkt, þvi þaS er eigi
einn inaSur, sein kemur neinu til
leiSar, heldur er J>aS maSuririn í sam-
bandi vis svo margt og svo margt,
sem fyrir utan hann liggur. Og þaS
er oj>t, aS mikilmenniS getur [>aS eigi
á einuin tíma, sem lítilmenniö bæSi
getur og gerir á OSrum tíma. En
þrátt fyrir J>aS, er þó mikilmenniS
mikilmenni og lítilmennis lítilmenni.
En þetta stuSlar aS J>ví,
aS það er allur fjöldi inanna,
sem á erfitt ineS aS þola þær
skoSanir, sem eru þvert ofan í ]>eirra
eigin hugmyndir. Og menn eiga
svo örSugt meS þaS, aS jeg fyrir
mitt leyti þyrSi eigi aS ráSa nokkr-
um manni til þess svona skilinálalaust
út í bláinn aS verSa sjálfstæSur maSur.
Eigi af því, aS jeg álíti, aS maSur
>urft endilega aS koinast í hár saman
vis almennings-álitiS, þó maSur sje
sjálfstæSur, aS maSur geti eigi veris
sjálfstæSur og þó á sömu skoSun og
allur þorri manna. ÞaS dettur mjer
eigi í hug. En liitt sjer hver lifandi
maSur, aS ef einhver vill af heitum
hug verSa sjálfstæSur maSur, þá
tekur hann ekkert meira tillit til
skoSana alinennings, en annara
skoSana, og [>aS g e t u r [> v í v e 1
veriS, aS hann lendi í illdeilum
við þetta mikla' vald. Og fari svo,
>á græSir hann eigi á sjálfstæSinni.
Hún er sanfiarlega engin speculation.
ÞaS eru öll líkindi til aS hann tajú
áliti sfnu, vinfengi manna og mögu-
legleikunum til aS komast áfram í
veröldintn. Hann getur yfir höfuS '
tapaS öllu -nema sjálfum sjer. En
aS hinu leytinu verSur hann auSvitaS