Heimskringla - 13.10.1887, Blaðsíða 2

Heimskringla - 13.10.1887, Blaðsíða 2
„HeifflskriBila” kemur át (aS forfallalausu) á hverjum fimmtudegi. Skrifstofa og prentsmiSja: 16 James St. W.........Winnipeg, Man. Útgefendur: Prentfjeiag Heimskringlu. BlaSiS kostar: einn árgangur $2,00; hálfur árgang r $1.25; og um 8 mánuSi 75 cents. Borgist fyrirfram. Smá auglýsingar kosta: fyrir 1 pl. um 1 mánuS $2,00, um 3 mánuSl $5,00, Um 6 mánuSi $9,00, um 12 mánuSi $15,00. Þakkarávörp, grafminningar ogeptir- mæli kosta 10 cents smáleturslínan. Auglýsingar, sem standa i blaSinu skemmri tima en mánuS, kosta: 10 cents linan í fyrsta skipti, og 5 cents í annaS og priSja skipti, Auglýsingar standa í blaSinu, pang- aS til skipaS er aS taka pœr burtu, nema samiS sje um rissan tíma fyrir fram. Allar auglýsingar, sem birtast eiga i nœsta blaSi, verSa aS vera komnar til ritstjórnariunar fyrir kl. 4 e. m. á laugar- dögum. BWrifstofa blaSsins verSur opin alla vlrka daga frá kl. 11 til kl. 12 f. h. og frá kl. 1 til kl. 2 e. h. nema á miSvikut dögum. ASsendum, nafnlausum ritgerðum verður enginn gaumur gefinn. LAGAÁKVARÐANIR VIÐVÍKJANDI FRJETTABLÖÐUM. 1. Hver maSur, sem tekur reglulega móti blaSi frá pósthúsinu, stendur í á- byrgS fyrir borguninni. hvort sem hans nafn eSa annars er skrifaS utan á blaSiS, og hvort sem hann er áskrifandi eSa ekki. 2. Ef einhver segir blaSinu upp, verSur hann aS borga allt, sem hann skuldar fyrir þaS; annars getur útgef- andinn haldiS áfram aS senda honum blaSiS, þangaS til hann hefur borgaS alit, og útgefandinn á heimting á borg- un fyrir allt, sem hann hefur sent, hvort sem hinn hefur tekiS blöSin af pósthús- inu eSa ekki. 3. pegar mál koma upp út af blaSa- kaupum, má höfSa máliS á þeim staS, sem blaSiS er gefis út á, hvaS langt burtu sem heimili áskrifandans er. 4. Dómstólarnir hafa úrskurSaS, aS þaS aS neita aS taka móti frjettablöSum eSa tímaritum frá pósthúsinu, eSa flytja burt og spyrja ekki eptir þeim, meðan þau eru óborguS, sje tilraun til svika (prima facie of intentional fraud). I síðasta blaði var þess getið að alfsýða hefði í sumar er leið skotið saman fje til J>ess innleyst yrðu öll úkistandandi skuldabrjef sjúkraliúss- ins og eignin gerð skuldlaus. Það er illt frásagnar en engu að siður satt, að íslendingar, sem sjerstakur pjóðflokkur, komu ekki fram með einn einasta dollar af sam- skotum til p>essa fyrirtækis. Ein- stöku menn hafa ef til vill og efa- laust gefið eitthvað í J>ennan sjóð, en f>að sjest hvergi. Af útlendum f>jóðflokkum, að undanteknum Bretum og Frökkum og ef til vill Þjóðverjura, eru ís- lendingar fólksflestir hjer í bænum. Eptir pví að dæma er f>á ekki nema náttúrlegt að sjúkrahússtjórnin hefði vænt eptir tilleggi frá peim, sem pjóðfjelagi, f>ar sem öll hin pjóðfje- lögin, hversu fámenn sem voru, lögðu eitthvað fram. Hún hafði líka ástæðu til að vonast eptir pví, par sem ís- lendingar eru hinir einu af nórður- Evrópu mönnum, er hjer eiga lög- bundið fjelag, og standa að pvi leyti framar en margir aðrir útlendingar, hjer samankomnir. En hafi hún von- ast eptir samskotum frá peim, pá brást sú von algerlega. peir gáfu ekki neitt. Það eru pó ekki svo fáir íslend- ingar, sem á hverju ári pyggja iijúkr- un og lækning á húsinu, sem nærri má líka geta geta pegar pað er at- hugað, að hver 25. eða 26. maður af íbúum bæjarins, er íslendingur. Fæstir peirra eru pví vaxnir, að borga fyrir sig $1 á dag, meðan peir eru á húsinu, en sem fjölda margir af annara pjóða möimum gera, sjer- staklega hjer innlendir menn. Þess vegna iná gera ráð fyrir að 25. hluti sje ekki of há áætlun um skerfinn, sem íslendingum bæri að greiða, ef viðhaldskostnaðinum væri jafnað nið- ur eptir höfðatölu. Það auðvitað ætlast enginn til að peir borgi 25. hluta kosnaðarins, eða nokkra á- kveðna upphæð, enda yrði pað ó- mögulegt. En pað er ekki nema sennilegt að peir, sem hafa umsjón hússins á hendi og vita um tölu ís- lendinga í bænum, vonist eptir að peir geri eitthvað í pessa átt, að peir sýni vilja til að launa að nokkru hjúkrun og lækning landsmanna sinna. En hvað sem nú pessu líður, pá ættu íslendingar sjálfir að finna hjá sjer löngun að koma fram og leggja hönd á plóginn; pjóðarinnar \egna, ef ekki er önnur hvötin. pað er ó- mögulegt annað en hverjum einum íslendingi leiðist að lesa upptalning fjelaga og pjóðflokka, er komið hafa fram, tekið pátt I málinu og lagt eitthvað í sjóðinn, en sjá par ekki minnst á íslendinga fremur en peir værú ekki til, prátt fyrir tiltölulega mikið mannafl peirra. Meðborgarar peirra hljóta líka að veita pessu eptirtekt, pó peir ekki tali um pað. Það er ómögulegt antiað. En pessi dofinskapur—annað er pað ekki—er Ihæstamáta skaðlegur. Ef menn vilja ryðja sjerveg til veru- legs álits I augum hjerlendra manna og viðurkenningar um að íslending- ar sjeu færir menn til hvers sem vera skal, verða peir að taka pátt I öllu, sein meðborgarar peírra taka fyrir, að svo miklu leyti sem pau fyrirtæki á einhvern hátt lúta að opinberu máli. Ekki nóg með pað, heldur verða peir að prengja sjer fram ef hinir viljaí einhverju stemrea stigu peirra, og með pví sýna, að peir ætli að nota borgararjettinn og heimta jafnrjettindin afdráttarlaust. Og pað parf eins að gera petta í pvi sináa eins og pvi stóra, eins i pví að safna samskotum til sjúkrahússins, eða hvers annars sem vera vill, eins og í pví að heimta atkræðisrjett og málfrelsi i pólitískum málum. Nafn íslendinga parf að vera fyrir augum hjerlendra manna hverl sem peir snúa sjer og I hvaða verkahring sem er, pvi pá neyðast peir til að gefa peim gaum og viðurkenna pá. En petta fæst ekki nema með innilegri hluttekning I sem flestum störfum hjerlendra manna. Og fyrr en svo er komið má búazt við að allt of margir líti á íslendinga fremur eins og vesalings útlendinga en meðborg- ara, skoði pá eins og meinleysis rýur, iðjusama, sparsama, o. s. frv., en framkvæmdarlausa, svoekkipurfi að búazt við afreksverkum af peirra hálfu, pað verði að skoða pá eins og l>örn og pað megi líka fara með pá eins og börn. Það langar sjálfsagt engan epti svona stíluðum vitnis- burði, en við honum má pó búazt, ef menn ekki ryðja sjer breiðari veg í framtíðinni en peir hafa gert að undanförnu, I flestum atriðum. Það er aðgætandi, að hluttekning í al- mennum málum útheimtir ekki eins mikla peninga, eins og f fljótu bragði kann að sýnast. t>að að minnsta kosti er víst, að fyrir pjóðflokk eða fjelag er drengileg hluttekning og $100,00 tillag í sumum tilfellum meira virði en $500,00 pegjandi tillag. Hvað sjúkrahúss samskot áhrær- ir, pá er kominn tími til pess, að ís- lendingar gefi pvi máli gaum fyrir alvöru. Þeir tóku auðvitað duglega í pað mál i hitt eð fyrra, pegar peir söfnuðu yfir $100,00 á einni sam- komu. En pað er ekki nóg að gera >að einusinni á 3—4 árum, og pað er heppilegra og umsvifa minna að gera dálítið í pá átt á hverju ári, heldur en að ætla sjer að vinna svo og svo mikið í hvert skipti tvisvar eða prisvar á hverjurn ára tug. t>að er ekki að búaxt við stór- summu á hverju ári, en $40—-50 ætti ekki að vera peim ofvaxið. Og pað er pó æfinlega eitt, sem söfnuðurinn gæti gert sjer að inein- lausu, pað, að tileinka sjúkrahúsinu samskotin á einhverjum tilteknum sunnudegi. Þetta er almennur sið- ur hjer. Hver einasti söfnuður í bænum ánafnar pví ákveðin sunnu- dag á liaustin, í október eða nóv- ember, og gefur til pess pess dags samskot. Og til pess að hverjum sem vill gefist tækifæri að gefa meira pennan sunnudag en hina, pá er pessi sunnudagur auglýstur viku fyr. Svona sainskot munar engan um, en pau geta orðið pó nokkrir dollars pegar pau koma í eitt. Það er ekki sjáanlega neitt á móti pví að hinn íslenzki söfnuður taki upp pennan sið, og pað er nærri að segja yfirgengilegt, að hann hefur ekki gert pað fyrir löngu siðan. í eptirfylgjandi kafla úr brjefi til sjera Jóns Bjarnasonar fæst ein sönnun enn fyrir Því, að pað er harðæri á íslandi, pví pegar hafís pekur nærn alla austf jörðu, sem mun vera nærri dæmalaust, pá má geta nærri, hvernig ástatt er á Norður- landi. í pessu brjefi er pess og getið, að frásögn Sigurðar Gíslasonar, um ástand íslendinga hjer, muni hafa tilætluð áhrif, sjálfsagt að nokkru leyti. Eptir pví hafa blaðamenn- irnir í Rvik ekki unnið til einskis, ef sannar eru sagnirnar um pað: hvaða meðöl voru brúkuð til að fá pennan framburð heimkomna vest- urfarans. SEYÐISFIRÐI, 6. sept. 1887. Hjeðan er ekkert að frjetta nema dæmafáan hafís við allt aust- urland, frá Sljettu og suður til Beru fjarðar, og jafnvel lengra, sem tek- ið hefur af allt bjargræði til sjós, sem pó margir hafa eingöngu lifað af. Hvað pessu fólki verður til lífs er varla annað sjáanlegt en sveitar- styrkur. Svona er útlitið eins og stendur. Landbúnaður hefur gengið held- ur vel; grasvöxtur i meðallagi, og nýting á heyi góð, pví tiðarfar hef- ur verið stillt og purkasamt. Það eru mjög margir, sem hafa gert ráð fyrir, að brjótast hjeðan í haust til Ameríku, en pað munu verða færri, sem geta farið, pegar kemur til framlaganna. Lýsing Sigurðar Gisla- sonar frá Bæ á Selströnd á hag ís- lendinga í Amerfku mun og verða til að setja margan aptur. Sjera Stefán Pjetursson á Hjalta- stað er nýdáinn, hann var jarðaður 25. ágúst. UM NÁTTÚRUFRÆÐI. Það er nokknð síðan að jeg setti auglýsing I blaðið um, að jeg skyldi reyna atS leiðbeinajæim nng- mennuin, er vildu safna steinum, jurtum eða dýrum. Vegna annrikis hef jegpví mið- ur ekki haft fyrri tíma til að rita um petta eins og gert var ráð fyr- ir og jafnvel nú verð jeg að hripa petta I flýti. En af pví jeg veit hversu fræðandi og gagnleg nátt- úrufræðin er, og á hinn bóginn, hve lítill gaumur henni hefur verið og er enn gefinn á meðal pjóðar vorrar, pá fann jeg mjer skylt að vekja athygli námfúsra ungmenna á fræðum peim, sem mega heita að- al grundvöllur hinna nýrri visinda. Áform mitt var, að minna ungling- ana á að skoða hlutina í kringum sig, að skoða útlit peirra, efni og eðli, eptir hentugleikum, að safna steinum, jurtum og smádýrum sjer til fróðleiks og skemmtunar. Að senda sýnishorn af sjerhverju á einn og sama stað, og pannig mynda sameiginlegt náttúrufræðissafn, er gæti orðið til mikils gagns. Þetta verk er mjög ljett og einfalt, en gefur peim, sem ástundapað, pekk- ing og skeinmtun.—Bezti tíminn til að safna blómjurtum er pegar liðinn, en pó má safna nokkrum enn, og fjölda dýrategunda eins og >ó fyr væri. Til pess að safna, er bezt að 3 eða 4 unglingar taki sig saman og skipti með sjer verkum, að einn safni steinum, annar jurtum og priðji dýrum. Ef fleiri eru, eptir pví skipti peir sjer í fleiri deildir, pann- ig: að sumir taki fyrir sig eina teg- und, aðrir aðra o. s. frv. Eptir steinum leiti peir helzt frain með vötnum eða í hæðum. Eptir jurt- um og dýrum á sljettum, í hæðum eða skógum eptir pvi, hvaða teg- undum verið er að leita að. Þegar leitin er búin, koma allir saman, sýna hvað peir hafa fundið og gefa skýringar og útlistanir um pað sem peir pekkja. Hver skyldi skrifa lista yfir pað, sem hann safnar, og skrifa nr. og nafn hvers hlutar á brjefmiða og lima á hann. Hvað steina snertir, pá er bezt að sýnishorn vegi ekki minna enn £ og ekki mikið meira enn ^ pund, pó fer petta allt eptir pví sem á- stendur, enn fremur, að hver steinn sje hreinn og límdur á hann brjef- miði með nafni hans og fundarmanns og staðar pess, er hann fannst á, Þegar steinar eru sendir, er bezt að leggja pá í raðir og láta sag, hamp eða eitthvað voðfellt milli peirra svo peir skemmist ekki í flutn ingnum. Jurtum verður að safna pegar pær eru I blótna, pvi blórniðjer að- al einkenni jurtanna. Jurtin ætti að takast með rótum, svo rætur gætu einnig sjbst. Þó er pað ekki ætíð gert, en pá er leggurinn vanalega skorinn niður við rót. Til pess að geyma jurtir verður fyrst að pressa úr peim vökvann og purka pær. Þetta er gert með pví, að leggja jurtina I jurtapressu, sem parf^ekki að vera annað en tvær fjalir, með nokkrum blöðum af perripappír á milli; jurtin er lögð á milli pappírs blaðanna, og vandlega gætt að pví, að blöðin og blón.ið sje breidd vel út. Þegar búið er að leggja jurt- irnar sem pær eiga að vera, eru fjalirnar settar undir farg og látnar liggja nokkrar kl.stundir, pá er skipt um pajipirinn og pur pappír látin I staðinn og jurtirnar pressað- ar aptur o. s. frv., par til pær eru purrar, pá eru pær, hver um sig, festar á stífannpappír með pappírs- ræmu og nafn peirra og athugasemd ir settar á iniða, er limdur er rjett neðan við jurtina; tvær eða prjár eru opt limdar pannig á sömu stð- una, og blöð pau, er halda jurtun- um, eru sfðan fest saman og geymd á milli stórra spjalda eins og blað I 'bók. Til pess að finna dýr verður að hafa ýmsar aðferðir eptir pví, hvern ig dýrig er. Lindýr, ormar og skriðdýr verða að geymast í vín- anda. Skorkvikindi, svo sem maur og flugur, má optast geyma með pví að purka pau fyrst vel og festa svo á brjef, sein límt er á borð. Fugla, landdýr og fiska verður fyrst að flá og hreinsa allt kjöt, taka flest bein, en setja vir f staðinn, til pess hamurinn haldi laginu, fylla síðan haminn með hampi eða fínum hálmi eða öðru pvílíku og sauma svo haminn saman. Þegar búið er að fylla haminn verður að purka hann vel. Þess verður að gæta, að skemma ekki ugga fiska nje nef fugla, nje tennur dýra eða klær peirra, pví petta eru aðal-kenni- merki peirra.—-Margt af pessu takar minni tíma að gera pað enn að segja frá pvi. F. B. Anderson. A B C NEMANDANS. Tíminn og rúmið leyfa að eins að drepa á fáein atriði, sem liggja lil grundvallar undir ^hinum ýmsu fræðigreinum. I. FRAMFÖR. Hvað er framför?I>etta er eitt af hinum yfirgripsmiklu orðum tungu vorrar, er vanalega merkir áframhald, og peg ar um pjóðfjelög er að ræða, inni- felur hreifingar og framsókn peirra. Þessi framsókn er leitun mann- kynsins eptir hinu sanna og góða. Srnám sainan læra merin að pekkja hvað or satt og rjett og aðhyllast pað, og eptir pví, sein peir verðá vísari og betri menn, eptir pví fer peim frain; meðöðruro orðuin, fram för er að eins áframhald til full- komnutiar. Mönnum getur í yms- um greinuin borið á milli, hvað sje satt eða rjett, hvað sje gott, eða í hverju fullkomnun manns sje inni- falin, og út af pessum ágreiningi sem kemur af mismunandi pekking og ólíkum tilfinningum, spretta upp ólíkar eða gagnstæðar kenningar, sem leiða menn að gagnstæðum takmörkum. En prátt fyrir allan pann misskilning og missátt, sem eiga sjer stað, pá eru pó nokkur grundvallar sannindi, sem almennt eru pekkt og viðurkennd, og pau eru sá grundvöllur, er vjer allir stöndum á. Allir viðurkenna, að peir hafi meðvitund, að til sje satt og rjett, og allir prá að nálgast pað. En til pess að pekkja hlutina, purfum vjer að skoða hann frá öll- um hliðum og samband hans við aðra hluti. Vjer pekkjum með pví að bera saman. Ef pessi saman- burður er ófullkominn, verður pekk ingin að pvi skapi. Þvi lengra, sem vjer leytum og pvi fleira sem vjer skoðum, pví ljósara verður samband hlutaríns við aðra. Ef vjer pví viljum pekkja ástand vorrar eigin pjóðar verðum vjer einnig að lita á ástand annara. Breyting er alls staðar og ætíð. Ekkert stendur í stað, pótt á óend- anlega litlu timabili sje hreifingin óendanlega lítil. Duptið undir fót- um vorum, frumagnirnar, sem mynd- uðu og enn mynda, hvort heldur steinana I fjöllunum eða jurtirnar, sem skrýða engin, eða dýrin, sem hugsa, hver og ein hrærist eigi að siður en stjörnurnar, sem virðast standa kyrrar. Hinn hugsandi heimur hreifist. Maðurinn, hvers ópreytandi anúi pekkir ekki hvíld, sækir áfram án afláts. En stefna mannsins, ‘eins og hvers annars hlutar, verður afleiðingin af öflum peim, sem á hann verka, hinum ytri öflum eða kringumstæðum, og hans innra krapti.' Það gefur að skilja, að pvi prekminni, sem maðurinn er, pví meira verður hann krin^um- stæðunum undirgefinn, en pví krapt- meiri sem hann er, pvi óháðari er hann peim. í hrinu fyrra tilfelli berst hann svo að segja fyrir straum- inum, i hinu siðara ræður hann stefnunni. Svo er og með stefnu pjóðanna. Það er einkanlegapeirra innra afl sein gerir pær miklar, pó kringumstæðurnar geti einnig gert nokkuð að verkum. Afl pjóðarinn- ar, eins og einstaklingsins, kemur bezt í ljós, pegar prautin er mest, og mikilleiki hennar er að pví skapi sem hún sigrast á örðugleikuin sín- um. Stefna einstaklingsins er jafn margvísleg eins og karakter manna er frábrugðinn, og stefna pjóðanna eins og pjóðerni peirra. Lifsstefna inanna eru eins og ferill dropanna, sem rísa og fnlla í ölduin sjávarins og stefnur pjóðanna eins og straum ur hafsins. Til pess að vita frain- för og stefnu vora, purfum vjer pví ekki að eins að skoða vor eigin verk, heldur einnig annara, verðum að skoða, ekki einungis mítíðina, heldur einnig Þdtíðina, Saga fornaldar- innar verður pví leiðarvísir vor, ekki síður en pekking nútíðarinnar. Sagan skýrir oss frá rás viðburðanna og orsökum peirra á fyrri tiinum, kennir oss reynslu forfeðranna og gefur oss tækifæri að sjá hvar við stöndum. Þegar vjer lítuin yfir söguna sjáum vjer, að prátt fyrir bina margvíslegu baráttu pjóðanna hafa pær pó eina aðalstefnu; ájrarn. Framför hverrar einstakrar pjóðar er opt lítil og óviss, pegar um eitt- hvert lítið tímabil er að ræða; en taki maður margar pjóðir til greina yfir langt tímabil, verður ályktanin ajtíð sú: að peim hafi yfir höfuð miðað áleiðis, að pær hafi náð meiri pekking og liærri lífsskoðun. Því lengra sein tímabilið er, pví stærri er munurinn. Fornöldin er móðir nútíðarinnar, en forfeðurnir skemra á leið komnir en afkomendurnir. Frá inenning pessara tíma með allri sinni pekking, listum og uppgötv- unum, frá skrautlegum borguin, ökrum og aldingörðum, járnbraut- um og rafurpráðuin og ótal upp- findingum til að auka hamingju manns, lítuin vjer á villiháttu for- feðranna, er lifðu í skógum og hell-

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.