Heimskringla - 19.07.1888, Blaðsíða 2

„Heinnkrinila,”
An
Icelandic Newspaper.
PuBLISHED
every Thursday, at
The Heimskkinola Nok.sk Pubushi.vg
House
AT
36 Lorabard St......Winnipeg, Man.
Frimann B. Anderson a Co.
PRINTER8 & PuBLISHERS.
Subscrlptíon (postage prepaid)
One year........................|2,00
6 months........................ 1,33
3 months.......................... 75
Payable in advance.
Sample copies mailed FREE to any
•ddress, on application.
að
Keriiur út (að forfallalausu) á liverj-
um flmmtudegi.
Bkrifstofa og prentsmiitja:
35 Lombard St..........Winnipeg, Man.
Blaðið kostar : einn árgangur $2,00;
hálfur árgangur $1.25; og um 3 mánuái
76 cents. Borgist fyrirfram.
'Vill einhver af nágrötínmn
T e i t s sál. Teitssonar, er fyrir
skömmu beið bana af þrumuslagi
nálaegt Mountain, Dakota, gera
svo vel og gefa ritst. uHkr.” upp-
(ýsingar um ætt hans, hvaðan hann
var af íslandi og hve gamall hann
var.
Ritst.
ÍSLENDINGA HÁTÍÐ.
Ýmsir hafa gefið í skyn, að
æskilegt væri að íslendingar hjer
vestan hafs hjeldu einn pjóðhátíðar-
dag á ári hverju eins og tlðkast
tneðal margra pjóðflokka hjer í
(andi, pví pað mundi hjálpa til að
viðhalda íslenzku pjóðerni og efia
fjelagsskap manna á meðal.
t>ví munu fáir neita að hug-
myndin sje góð og fögur, og að
verkleg tilraun i pá átt væri pörf
og möguleg. Oss virðist, að hvað
helzt sem setur menn í nánara sam-
band hvern við annan, setn glæðir
betri tiltínningar, setn vekttr hærri
huírsun um stefnu pjóðar vorrar,
'*sj#f>tt??le#t. 7 A
Það er varla að búast við að
aj-lir líti eins á petta tnál, en vjer
hyggjum að margur muni sjá, að
par sem vjer erum að eins fáar pús-
undirá við og dreif innan um marg
ar miljónir annara pjóða, pörfnumst
vjer, pess er heldur oss i fersku
minni pvl góða er vjer eigtim föð-
urpjóð og fósturjörð að pakka, að
vjer sem ekki höfum vanist fjelags-
skap nje lært sent aðrar pjóðir, að
stríða gegn sameiginlegri hættu
'eða skoða oss sent sjálfstæða pjóð
og vinna að saineiginlegri velferð,
pörfnumst pess, er sameinar hugi
vora; að vjer. sem- erurn flestum
pjóðum vanmáttugri og verðunt af
peim að læra, pörfnumst pess, er
ftykur pekking vora; að vjer pörfn-
umst pess er glæðir pjóðlífið, sam-
einar kraftana og kennir oss að
vinna að pjóðarheill.
Að aðrar pjóðir sjá gagn pess
konar hátíðahalds parf ekki að
brýna fyrir peim, er sjeð hafa Eng-
lendinga, Skota, íra, Svía og Norð-
menn halda pjóðhátiðir sínar lijer I
landi. Þvl skyldu pá íslendingar
ekki sjá pörfina.
Eða er oss ekki mögulegt að
hafa slíka hátíði' Það, sem menn
mundu álíta pessu hel/.t til fyrir
stöðu er fjarlægð nýlendanna hterr
ar frá annari og peningaleysi, en
pað sem einkum mun purfa að ótt-
ast er óeining.
Hvað fjarlægð snertir, pá parf
sá örðugleiki ekki að vaxa inönnum
í augum, par seni jafn greiðar eru
saingöngur og jafnfljótfarið, eins og-
hjer I Ameríku. En hvað peninga
snertir. pá mtinu fæstir dugandi
tnenn svo illa staddir að eigi hefðu
aflögu paðer kostuaðurinn (itheimtir.
En ef óeiuing hindrar. pá er hún
pess Jjós vfittur, að vjer enn pá
eruin ekki koinnír á svo hátt mennta-
stig. sem pjóð, að vjer getum unnið
í sa m e i n i ii g að pví, er vje r pörfn-
uinst, er iillitin til gagns, og pjóð-
inni til sóma.
níögulegt
Það er skoðun vor
tiefnt hátíðahald sje
og jafnvel á allsherjar samkomu
prátt fyrir. ofangreindar tálmanir.
til- Meðvitund vor gefur oss að
pekkja, ekki að eins tilveru sjálfra
vor, heldur eiunig anuara hluta.
Vor skyujandi kraptur kemur fram
Og' pví til sömutnar • bendum v jer
mönnum á að íslenzka kirkjufjelag-
ið héfur um ttokkur ár haldið alls-
herjarfundi, eða ping, par sem mætt
hafa fulltrúar hinna ýmsu nýlenda.
En ef verkið er parft og mögu-
legt, ættum vjer pá ekki að starfa
að pví, Hafa ísl. ekki rjett til
að halda sjer pjóðhátíð? Þeir eru
frjálsir borgarar. Eða álltum vjer
pjóð vora ekki pess verðuga? Ef
svo er, pá er pjóðerni vofu hætta
bfiin. Vjer purfunt ekki að fyrir-
verða oss pjóðarinnar vegna, heldur
fyrir voru eigin ættleraskap. ís-
letidingar eiga tiltölulega jafnmik-
inn, ef ekki meiri pátt I sögu mann-
kynsins, sem aðrar inenntaðar pjóðir,
pegar á mannfjöldan er litið. Forn-
íslendingar líktust forn-Grikkjunt
meir en nokkur önnur pjóð. Og
löngu eptir að 1 j ó nt i frægðarinnar,
frelsisins og listarinnar hvarf af
Olympus-tinduin, sló hann gttllfögr-
um geislum á prúðhelga Þingvelli ís-
lands.Fundur Vínlands, lýðveldihetj
anna og bókmenntir peirra, eru prir
gimsteinar ákórónu hinnar islenzku
pjóðar, sem tímans hrifsandi hönd
hvorki fær rænt eða hulið. ís-
lands frægð er enn pá ekki horfin,
nje afreksverk forfeðranna gleymd;
pau lifa enn og lýsa oss áleiðís; I
oss lifir enn audi forfeðranna og
hvetur oss að verða að göfugri
menn og ineiri pjóð, og láta verk
vor verða fegurri
og betri.
kennir
Og
saga pjóðanna kennir oss
að pað sem gagnlegt er sje rjett.
En pað, hvort hátíð pessi skyldi
lialdin á allsherjar samkornu eða ekki,
eða hvort hún skyldi vera á afmælis
dag pjóðhátíðar íslauds eða I sama
mund og lsl. kirkjufjelagið heldur
ping sitt, eða um sama leyti og
pjóðhátíðir Bandaríkja og Canada,
eða einhvern annan dag; pað eru
spursmál, sem síðar má íhuga.
Málefrii pað, er vjer höfum hjer
Jeitt athygji ii^inna ^að^ er nokkurs
vaaðandi og gifeti ef vei væri með
farið komið rniklu góðu til leiðar.
Það er vonandi að góðir inenn
taki málið að sjer og ekki, að e'ns
komi fram ineð skoðanir slnar, held-
ur einnig hlynni að pví verklega.
’t///'«ð er lif og /ivað er heim-nrf''
Svo spyr hin preytta slleitandi
sál. Og enn pá hefur gátau aldrei
verið fyllilega ráðin.
Að [pekkja samband vort við
hinn ytra heim hefur verið Hfsstarf
vísdórnselskaranna frá alda öðli og
augnainið mannviiiaiina, hefur verið
að auka samhljóðun inilli vor og
kringumstæðanna.
Vjer verðum varir við áhrif hlut
annaáoss og hjá sjálfum oss finn-
um vjer krapt til að verka á pá
Vor innri kraftur lýsir sjer sem með
vitund, pekkjandi sjálfan sig og á-
stand vort.
'Til pess að geta ilæmt mn
ástand vort, purfuin vjer ekki aðeins
að pekkja sjálfa oss, heldur einnig
kringumstæður vorar.
E>að er ómögulegt að pekkja
nokkuru hlut til hlýtar nema vjer
skoðutn hann I sambandi við aðra
hlnti. Efni hans og eðli verðutn
vjer að bera samau við efni og eðli
aitnara hluta. og áhrif hans viö áhrif
annara. Því ekkert er til, sern er
öllu öðru óliáð. Þekking vorá hlutum
er pví fiillkornnari sem sámbatid
peirra við aðra hluti er oss Ijósara og
petta getuin vjer að eins lært
með ratinsókn.
Af rannsókii lærum vjer, að
samverkiin liliitaiina er allsherjar,
sem skinSetni, tilfinning og vilji. En
áhrif hans eða framkvæmd er ófull-
kominn, eptir pví sem haiin sjálfur
er takmarkaður, og tnismunandi ept
ir pví, sem hann og kringumstæð-
urnar eru mismui.andi.
Þau áhrif kringimistæðaiina, er
vjer verðuin varir við, köllitm vjer
reyiislu, en áhrif vor á kringutn-
stæðurnar framkvæmd.
Það gefur að skilja, að hlutir,
sein sjálfir eru takinarkaðir, geta
að eins haft takmörkuð áhrif. Heim-
urinn virðist oss óeudanlegur, sjálf-
ir erum vjer að eina sein dropar í
hafi og takmarkaðir í tíma og rúmi.
En par eð vjererum pannigtak-
niarkaðir hljóta kraftar vorir og
verk einnig að vera takniörkuð,
pess vegna er hugsun vor takmörk-
uð. Og úr pvl heimurinn I heild
sinni er óeiidanlegur, pá er
oss einnig ómögulegt að skilja til
fulls nokkurn hlut, sem I honum er.
Msð öðrum orðum, pekking vor er
ætið og alls staðar meira og iiiiuna
ÓfúHkomin. Þar með er ekki sagt
að pekking vor sje engin eða alveg
óáreiðanleg. Þekking vor getur
nálgast fullkomna pekking, pó hún
ekkisje fullkomin og sVo áreiðauleg
getur hún verið, a6 vjer megum ó-
hætt fylgja henni.
Þekking vor er áreiðan-
leg eða óáreiðanleg eptir pví
sem hlutirnir eru oss skiljanlegir eða
óskiljanlegir, og á pessu getur ver-
ið næstum óendanlegur mismunur,
sem stafar ekki að eins af misinun
hjá sjálfum oss, heldur einnig á
hlutunum sjálfum. Þannig er ein-
um ljóst pað sem öðrum er óljóst,
og einum pykir trúlagt pað sem
öðrum pykir ekki.
Þegar vjer höftim óyggj -
andi ástæðu fyrir einhverju, pá
segjumst vjer vita pað, eins og t. d.,
ef vjer sjálfir sjdum kuuningja vorn.
I En ef á.sLsaður vprat eru ekki óyggj
andi, pá erum vjer ekki eins vissir,
og I stað pess að segjast vita pað,
segjumst vjer tnia pví, eins og t.
d., ef einhver scgð/ oss að hann
hefði sjeð kunningja vorn. Þekk
ingin styðst við röksemdir, trú við
lfkindi.
Trúin er mismunandi eptir pví
sem líkindiu eru miklil eða litlil.
En pví minni sem eru
rökseindir skynseminnar, pvl iiieiru
ræður tilfinningin. Trú sprettur pá
af von, von af löngun og löngun
af tilfinning.
En pótt kensli vort á sannleika
og rjettlæti sje ófullkomið, getum
vjer samt ekki neitað að sannleikiir
og rjettlæti sjeu til. Sú iieitun
kemur I mótsögn við sjálfa sig.
V'jer hljótum pvl að állta;
að sannleiknrinn og rjettlætið sjeu
allslierjar hugmyndir hinuar hugsandi
tilveru, eins og stærð og aðdráttur
erti eigiuleikar hins sýnilega heims;
aðal-eiginleikar tilverunnarsjeu alls-
herjar og heimurimi fyrir utan oss,
sje pvi samskonar og vjer; eimfremur
að par eð I sjálfum oss er skynjandi,
verkainli kraptur, liljóti skynjandi
og verkandi kraptur einnig að vera
I heiminuiri fyrir utan oss, og einsog
krapturinn íosser óaðskiljanlegiir frá
sjálfumoss, eins sje kraptur heimsins
fráalheiminum; og aðpareð allieim-1
urinn er fullkomiiiu, hljóti kraptur ;
hans eiimig að vera fullkoiiiiiin, svo
að kraptur sá sem í oss ófiillkom-
lega skynjar sannleik og rjettlæti,
og framkvæmir, er I allieimiiiiim al
vls. aloóður oir almáttiioiir.
Þeiinan krapt ísjálfum sjer getum
vjer aldrei til fulls pekkt, og pvf síður j
petta fagra kvæði. Það ber vott um
lireina . pjóðarást, . góða' skáldgáfu og
þroskaða ímgsuafe—Það'er vonandi að
höfundurinn og aðrir, er jafnvel eða
betur geta. láti alniennihg njóta hætileika
sinna. Ritnt.
6 fSAFOI-D.
Bregð þíuutn langa doða-dúr,
Ó ísafold!
Og drag þig myrkurs hjúpi úr,
Ó, ísafold!
Og sýn pú liatir sonu átt,
Er sýndu duguatf, þor og mátt,
ísem frelsismerki hófu hátl.
O ísafold, <), tsafold!
Sýndu þinna sona verk;
Ó, ísafold!
Þó sjert nú veik, þá varstu sterk,
Ó, ísafold!
Ogsýn þinn brand ogbreiðan skjöld,
Er borið ga/.tu fyrr á öld;
Og birt þín söngs—og söguspjöld.
Ó ísafold, Ó, Ísaíold!
Þú uýta drengi enn þá átt,
Ó, ísafold!
Er eigi brestur þor uje mátt,
Ó ísafold!
Þi'i nokkrir beri liatt sinn hátt.
Sem heimskir eru og kunna fátt,
Sem berja á sínum bneðrum þrátt.
Ó ísafold! Ó ísafold!
V'jer, sem liöfum flutt þjer frá
Ó ísafold!
í fjarlæg lönd of diminann sjá,
Ó, ísafold!
Þitt æ skulum mæla mál,
Sem miklu skærra er en stál;
Það vald skal hafa á vorri sál.
Ó, ísafold! Ó, ísafold!
Og bíirn þín sem aK búa hjer.
Ó, ísafold!
Þeim betur líður en hjá þjer.
Ó, ísafold!
Og þig þau munu minnsst á,
Þó margar aldir líði frá,
Og stivSföst munu styrk þjer ljá.
Ó. ísafold! Ó, ísafold!
Þú býr iuí hrum við bágannkost,
|Ó, ísafold!
Þig brennir eldur, særir frost,
Ó, ísafold!
En þjer inun veitist heiður hár,
—Sem húmið fal um þúsund ár—
Og varir meðan veröld stár.
Ó, ísafo!d! Ó, ísafold!
Afof/nú* Bjumason.
ofs að par eð ekkert verður að; er alheiinskrapttiriiiii oss fitoruiiilan-
eni/ii (iv af eiif/u verður ekkert til, letfiir. Kn eius oj/ vjer kiilluin
pú eru samlö|fð fthrif tilveraiidi | pennan krapt vorti lífsall, anda eða
liluta slfeld iia söin; enn fremur, I súl, eins iiieuuin \jer kalla sanis-1
U | konar krapt alheims lífi/jafa, nAtt - :
úruandn eða alheirtis sál.
að áhrif hlutaiiiia eru inismiinaiKi
eptir pvf, sem peir sjálfir eru mis-
iiiiiiiandi. Þarini^ eru Ahritín á
oss misinuriaudi eptir upplaoi voru
ocr kringtiitistæðnm.
Vjer kiumum höfundi eptirfylgjandi
IjóðnncMs þakkir fyrir að hafn geflð o-s
tækifirii til a-S flytjn lesendum „likr.’,
I’” e g- n 1 i'
Úr hinum íslenzku nýlendum.
CAI.(1AHY, AI.HEIITA 7, Júli 1888.
Hjeðan er að trjetta góða og hag-
Stæða tíð 1 tilliti til alls jarðargróða, er
líka lítur vel út. Það sem af er sumrinu
hefur httinn orðið hjer rnestur í forsælu
urn 70—75 stig en tiin 90 á móti sól,
Naumast verSur sagt að í sumar hafl
enn sem KomiS er heyrst þrumur nema
á sunnudaginn 24. þ. m. Þá gerði hjer
undir kvöldið allskarpann skúr með
eldingum og þrumum. Harðasti skúr-
inn varði um klukkustund, þó rigndi af
og til meiripart nætlirinnar. Þennan
þrumuskúr kölluðu inenn hjer þrurnu-
veður, en hvort hanu liefSi náð því
nafni í Dakota geta vorir nýkomnu land-
ar þaSnn betur um sagt þar eð sumir af
þeitn þá einmitt voru í tjöldum með kon-
ur og bfirn á leið hjeðan norður til Iled
Deer þar sein þeirhafa áformaðað setjast
að. I>riitt fyrir blauta vegi sökum all-
mikilla rigninga er gerði vikuna er þeil
dvöldu hjer í btenum komust, þeir þó
liellu og höldnu norSur 29. f. m. Þetta
nýkomna fólk frá Dakota var talið um
60 alls og fór það allt norður tll hinn-
ar fyrirhugnðu iiýlendu við Red Deer,
nenia örfáar konur og börn og y karl-
meiin sem hjer stHÖmemdust fil lítits
tinia.
Ekki gat jeg aunað merkt af við-
tali við þetta fólk, en áð því litist hjer
■ el á sig, og var það allt, eins konur sem
karlar, von gott um framtíðina. Bloðin
hjer fagna þessu fóijci mikif) vel, og
telja alit útlit fyrir að þvi búnist hjer
vel og að þaS verði lijeraðinu til upp-
bvggingar.
AS flestir þessir uieiin sjeu allvel
staddir í efnalegu tilliti sýndu þeir ineð
því aS þeir keyptu hjer 3 pör liesta og
akreiði. 2 kýr og og talsvert af verkfær-
I
uin iika alimikiiin forða af matvöru þar |
á meðal 3000 pund af liveitimjöli.
I.ika höfðu þeit’ keypt 10 kýr, 1 kvígu
og H eldastór 1 Manitoba. Á þeim kaup-
um þar eystra inunu þeir ekki hala lialt
nokkurn teljaudi ágó-Su. Að vísu eru
kýr hjer taisvert dýrari, en þær eru lika
ytir liíifuð aS tnln stærri og væmii skepn-
ur. í þett.i sinni tiirdi jeg ekki um að
skrifa um prísa á þ'í er landar keyptu
lijer, þar jeg tel víst aS þeir sjálflr áSur
langt líður tinni sig kmíða til þes«,!
þeim til leiðbeiningar, sem framvegis
kunna að flytja hingað, en sem standa
í þeirri villu að allar nanðsynjar sjeu
hjer inikið dýrari en í Manitoba.
Blöðhi hjer 4. þ. m. segja að ís-
lendingar í Man. sjeu búnir að safna sín
á ineðal 20,000 króiium til styrktar ís-
lenzkum emigröntum vætttanlegum í
sumar frá íslaHdi. Hefur mjer sjest yflr
þetta í íslenzku blöðunum? Eða er þetta
ekki rjett.
o. o.
[Ath. Hvað þessar 20,(XlO króuur á-
hrærir, þá stendur svo á með þá fregn,
að þegar getið var uni komu vesturfar-
anna til Bkotlands var sagt aS íslendimrar
hjer '-estra liefðu sent heim fyrir far
gjöld út hingað 1,008 pund sterling, eða
um 20,000 krónur. En aS hjer sje 30,
000 króna sjóður íslendingum til styrktar,
um það veit víst enginn nema (lalgary
blöðin. liitstj.l.
ÞINGVALLA NÝLENDU, N. W. T.
Langenburg, 6. júlí 1888.
ÞaS er langt síðan að menn í þess-
ari nýlendu hafa látiS til sío heyra, og
er þó næsta undarlegt, þar sem menn i
flest (illum hinum islenzku nýlendúnum
bjer í Canada hafa gert meira og miun.i
í þvi efni. Þingvalla nýlendan ætti þó
ekki sfður en liinar að hafa eitthvað
sögulegt. Að vísu er liún nú yngri en
hinar og fámennari og því ekki eins
langt á veg komin, hvorki í verklegu t.ii-
liti nje heldur í andlegum þroska.
Það er samt ekki þar með sagt að hún
þurfi tiltölulega að reikna sig standa
á baki hinna. Það væri því ekki má-
ske ótilhlýðilegt að líta stuttlega yfir
þetta stutta æfiskeiS hennar. Það getur
samt ekki orðið nein nákvæm skýrsla
i þetta skiptið.
Það eru nú að eins 2 ár síðan fyrstn
íslendingar fluttu til þessar nýlendu og
þá ekki allmnrgir, því um það leyti vorn
talsvert margir er ekld höföu sem bezta
trú á að lijer væri svo byggilegt iand.
Ei að síSur tíndust þangað um 30 fjöl-
skylduinenn þnð áriS, er settust þar uð
og geðjaöist þeim vel að landinu og kost '
um þess yfir höfuð. Sama sumarið var M.
& N. W. járnbrautin lögð til Langenburg
sem er að eins 3 mílur frá nýlendunni,
eins og áðitr hefur verið sagt, og var pað
nýlendubúum mikill hagtir, hvað atvinnu
snerti, þar eð allir gátu feugið vinnu er
vildu, og kringumstæður höfðu aS hag-
nýta sjer, svo og öll þægileglieit, sem
flýtur nf því að vera svo stutt frá mark -
aðf.
Þhö er því fljótt yflr sögu að fara.
Þethi selnna ár hafa taisvert margir flutt
hlngaö, svo það mun láta nærri að lijer
sje nú um 55 landtakendur. Það mundi
því ekki vera úr vegi fyrir íslenzku blöð-
iu í Winnipeg að breyta 3 í 5. Nokkrir
af þessum hafa flutt hingað síöastliðiun
vetur og í vor, og eru flestir af þeim
þegar búnir aö koma sjer upp allgóðnni
liúsum; einnig hafa sumir itf þeim, sem
áður vorn komnir, endurbætt hús síu
og stækkað.
Þó nú bísna margir landtakendur liati
bæzt við þetta síðastliðna ár, þá eru þeir
K» ekki eins maigir og við hefði mátt
búast, þegar litið er til landskosta og
ómetanlegs hagnaðar, sem þessi nýlenda
nýtur af afstöðu sinni, nefnil.: að hún
liggur fast að jórnbraut, sem fáar ís-
lenzkar nýbygðir lijer í Canada hafa get-
að taliö sjer til gildis, en sem—eins og
áður liefur verið vikið á er ómetanlegt
gagn.
Það er annars leiðinlegt að lillgsa til
þess, livað margir íslendingar sitja í Win-
nipeg, sjáanlega ekki ytir neinu, en sjá
landið tekið máske daglega af öðrum
þjóðum, en Íslendingar geta ekki notið
þess. Þaö er þó víst áreiðanlegt að land-
ið er eins gott og eius vel iagað fyrir ísl.
eins og aðra, og ef til viil betur. En
hvaö er þnð þá, seni bindur ísl. fasta við
Wtnnipeg? Er það svo mikil skemrutun
sem þeim finnst, er þeir verða þar að-
njótandi,eða halda þeir að það sje Ijett-
ara fyrir þá að l>úa þar? Eða sýnist |e:ni
framtiðin þar bieði fyrir sig og nikom-
endur sína vern eittlivað álítlegri? Eða
halda þeir að gróöinn 'erði meiri? Nei,
þftð er nauinast liugsandi.
Ef það skyldi nú vera lireint og beiut.
hugsunarleysi, þá væri ekki úr vegi fyr-
ir þá mö líta í kringum sig og skoða þetta
mál lieiur. Það væri ekki óhugsundi að
þeiv kynnu að komast að þeirri niöur-
stöðu, aö nieð því iið reyna að setjv.st að
á landi mundi ftfcmtíðin veröa fullt svo
álítieg. Þaö er vltaskuld nð þ;ið eru