Heimskringla - 02.08.1888, Page 2

Am
Iceltuiclic Newgpaper.
PVBU9HKD
eveiy l'Bursday, at
The Heimwkkínoi.a Norsk Pubi.ishijíc.
Housk
AT
35 Lombard St.........Winnlpeg, Man.
Frimann B. Anderson * Co.
PrINTF.RS & PuBLISHERS.
Subscri|>ti()n (postsge prepaid)
One year .........................f2,00
6 months.......................... 1,25
3 montlls........................... 75
Payable in advance.
Sample copies mailed krf.e to any
address, on application.
Kemur út (að forfallalausu)á hverj-
um fimmtudegi.
Skrifstofa og prentsmiðja:
35 Lombard 8t.........Winnipeg, Man.
Blaðið kostar : einn árgangur $2,00;
bálfur árgangur $1.25; og um 3 inántrM
75 cents. Borgist fyrirfram.
SAMEINtNG.
Það er mikið rætt og ritað um
frelsi og framfarainál tslendiuga, en
J>ví miður virðast skoðanir manna og
verk, svo ölík or gagnstæð að ekki
er auðvelt að sjá hver stefna J>jðð-
arinnar er.
Hvort sem tnisklíð fietta
kemur af f>ví, að málefnið er mönn-
um ekki fullkomlega lj<5st, eða af
f>ví að hugsunarhættir f>eirra eru 6-
líkir, f>á hefur f>að hinar sömu afleið-
ingar. Það tálmar framkvæmd
manna. Að vísu sýnir f>að að
menn finna f>örf á betra ástandi,
og hugsa sjálfir án f>ess að rígbinda
sig við skoðanir annar. En ef
menn ekki vinna að sama takmarki;
eða ef skoðanir manna eru ekki í
líka átt, ef menn vinna hver á mót1
öðrum, |>á verður áraugurinn að
f>eir eyða kröptum sfnum. Gagn-
stæð öfl eyða hvort öðru í pjóðfje-
laginu sem annars staðar.
Eða hver er aðal orsökin að
með öllu pví sem rætt erog ritað,
með öllu pvf sem reynt. er og starfað,
f>á verður svo lítið ágengt í f>ví að
efla verulegt frelsi og verulegar
framfarir pjóðarinnar. Er pað ekki
innbyrgðis sundrung.
Hvað sýnir sagau? Misstu ekki
íslendingar frelsi sitt, og fjell ekki
lýðveldi peirra fyrir fnnbyrgðis
sundrung; fyrir óeining milli beztu
manna ðjóðarinnar. Og ófrelsj
peirra um meir en ó aldir síðan, er
pað ekki einkum innbyrgðis sundr-
ung að kenna? Að vísu hafa peir
nú lært að sjá pörfina á sameigin-
legri vinnu og reynt að starfa sam-
eiginlega, og pessi tilraun hefur
borið peim ávöxt byrjanda frelsis
og raxandi framfara. En saint eru
pó nokkrir enn, sem strfða á inóti
frelsi og framförum, sem enn pá
sundra og eyða.
Saga Islendinga hjer vestan
hafs, Þó ekki nái híin yfir langt
tímabil, sýnir að helzta tálmun fram-
fara vorra hefur einnig verið inn-
byrgðis óeining. Flestar tilratinir
hafa verið merktar hinu sama tnarki,
hvort heldur pær hafa verið til að
efla laudnám og bæta atvinnuveg-
ina, að koma á fót menntastofnun
eða fjelagsskap, pá hefur innbyrgðis
sun-rung ætíð veikt kraptana og
eytt verkinu. Inniiyrgðis sundr-
nng hefur ætíð verið pað átumein,
sern hefur eitrað pjóðlíkama vorn.
Jafnvel pegar um sameiginleg vel-
ferðarmfil hefur verið að .gjöra. jafn-
vel pegar gilt hefur verndun og
viðhald íslenzks pjóðernis <>g fram-
för íslendinga, hafa menn stundum
verið svo blindir að peir ekki hafr
hirt að afstýra hættunni utan frá,
heldur einblínt á smámuni er peitn
innbyrgðis báru á inilli, og sýnt prek
sitt í pví að ónýta hver annars verk.
Þessi sífeldi kritur meðal íslend—
inga er orðinn svo alræmdur, að suin
ir hafa jafnvel að orðtaki: að tveir
ísleirdingar. geti ekki fundist án pess
að rífast. Þessi rfgur á sj'er ekki
einungis stað meðal lítt-uppjýstra
mauna, heldur einnig ineðal peirra,
sein notið hafa nokkurar upplýsing-
ar. Ekki er rígur pessi heldur eir,-
ungis meðal einstakra manna, held-
ur einnig meðal heilla fjelaga. milli
nýlendna, jafuvel íslendiuga í Ame-
ríku og fi'iðurpjóðarinnar á Fróni.
Og pessi sundrung manna á meðal
hefur blindað pásvo peir hafa ekki
sjeð aðalverkefni sitt og veikt pá
svo f>eir hafa litlu til leiðar komið.
Aðal-mein vort íslendinga hefur
verið óeining.
Ef vjer lítuin á sögu annara
pjóða sjáum vjer, að sundrung hef-
ur leitt af sjer ógæfu, en samein-
ing heill. Það var innbyrðis sundr-
ung, sem eyðilagði Grikki freinur
enn útlendir óvinir. Innbyrðis sundr
ung eyðilagði Rómverja. Saga
Frakka, Þjóðverja og Engleudinga
og Ameríkumanna sýnir á líkan hátt
afl einingarinnar og eyðilegging
sundrungarinnar. En saga Norður-
landapjóða Jsýnir petta ekki iniður.
Fyrir innbyrðis sundrung misstu
Norðmenn frelsi sitt ogurðuað lúta
Dönum: fyrir innbyrðis sundr-
urðu Sviar einnig að lúta yfirgangi
peirra, og fjrir innbyrðis sundrung
hafa pjóðir pessar enn ekki náð pví
að teljast með stórveldum Norður-
álfunnar. Og á hinn bóginn get-
um vjer ráðið af dæmum eins og
Kalmar-sambandinu, hve miklu sam
eining gæti til leiðar komið. Hví-
líkt stórveldi gætuekki Norðurlanda
pjóðir sameinaðar verið. Og saga
ísleudinga sýnir að pótt peirsjeu fá-
menn pjóð, gætu peir staðið langt-
um framar og framkuæmt margfalt
meira, ef peir ynnu í sameiningu.
(Framhald).
MENNTUN. (CIVILISATION).
Tilraun eptir Kalpt Waldo Emerson.
(Lauslega þýtt).
Framfarastigið frá hinu lægsta á-
standi sem maðurinn tinnst í, hvortheld-
ur bergbúi, byggjandi í trám eins og
api, sem mannæta, eða orma og sniglnæta
framfarastigiS frá þessu takmarki er
kallað menntun.
Orðið hefur ótakmarkaða og
margvíslega merkingu. Enginn
hefur reynt að þýða það. Herra
Guizot sem hefur skrifað bók um
menntun ber það ekki við, Það gefur
í skyn að maðurinn með síniim göfugu
hætilegleikum hati gegnum ummyndun
náð hinni fegurstu hugsunarstefnu 1
þjóðstjórn, i trú, í frelsi, í ráðvendni og
smekk. Um leiðog vjer hikum oss við að
segja hvað orðiðer gefum vjerþaðí skyn
með að segjahvað það ekkier. Þá þjóð sem
hvorki þekkir föt nje járn uje skript nje
hjónaband nje iðnað nje hreina hugs-
un, þá þjóð kölluin vjer vilta. Jafn-
vel eptir að margt hefur verið upp-
götvað og margskonar iðnaður leiddur
inn hja þjóðinni eins og meðal Tyrkja
og hinna Márisku þjóða, þá er það opt
heldur oflof afi kalla hana menntaða.
Sjerliver þjóð þroskast eptir sínum
eigin þjóðaranda. Menntun Kínverja
er á háu stigi, svo og einnig Japverja,
en hvorug líkist menntun Evrópumanna,
svo sem Spánverja og ekki heldur Ame-
rikumanna.
í dýrunuin verSllin vjer ekki varir
viðnein þesskonar framför, og svo virðist
sem hinar viltu þjóðir maiinkynsins sjeu
fremur á fallanda fæti en á framfara-
vegi. Indiánar lijer i landi hafa ekki lært
svo mikið sem vinnubrögð hvítra manna,
og svertingjar Suðurálfunnar eru enneins
viitir og þeir voru á Herodotusar döguiji.
Vöxtur <>g viðgangur annara kyn-
bálka lieldnr áfrarn óhindraður, en fram-
för þeiira smærri kynkvísla er ekki ó-
sviputt barnsins nm þatt leyti þvi spretta
tennur, það fer þá að sjá lilutina í
nýrri og fullkomnari mynd. Þessi
þroski þjóSanna er innifalinn í meðvit-
und uni siverkandi krapt frjálsrar fram-
sóktiar sinnar og henni fylgir sameinandi
hugsiinaratl tjl að bera saman, og fram
leiða nýar hugmyndir.
Indiáninn verður myrkuri skapi og
angraðurí lund, þegar hann erknúður til
að láta af siðum sínum og trúarbrögum.
Honum fellst hugur við aðkomu hvítra
manna, og augu hans daprast.
Þegar nýtt fjör veknr einhverja
þjóð til framfara þá er orsökin ætið
einhver nýung, sein hrifur þjótsina til
undrunar og egnir hana til áframhalds
og umbreytingar. Þannlg hefur liver
endurbót sinn höfund, svo sem Cadrmus’
I*ytheas, Manco Capac. Einhver afbragðs
útlendingur i*rir þjóðinni undraverSar
listir og kennir henni. Auövitað hHtin
má ekki vera of fróður, en blýtur að liafa
velvild þeirra er hann ætlar að kenna,
tala þeirra tungu og játa þeirra trú.
Sjáfarstrendurnar hafa ætíð veritS
aðsetur menntunarinnar ekki síður en
verzlutiarinnar, hinir mestu farmenn
heimsins hafa ætið fremstir að menntun.
Þróttur sá er hafið vekur tijá farmnnn-
inum gjörir hann fljótt dugandi, og hvarf
lands og lýðs hreinsar hugu hans af
heim8ku-rugii kotuuganna.
Hvar eigum vjer þá að byrja eSa
enda sögit frelsisins og uppgötvunarinnar.
Hvorttveggju hafa myndað ný tímabil i
æfl mannkynsins.
Tökum byggingalistina t.il dæmis.
Húslð, hvort heldur úr viði eða steini,
hefur mikil áhrif á frið, vald <>g fegtirðar
tiltinniug mannsins. Hellrabúar, tjald-
búar eða flakkarar (Nomadar) láta ekki
vitund meira eftir sig eim skynlausar
skepnur. En þegar menn hafa komist svó
langtaðkunna að byggja sjer hús, þáhafa
þeir um leiS vígi gegn óvlnum sínum,
vörn gegn óargadýrum og skýll fyrir ó-
veSri, hita og kulda. Og þá fara manns-
ins fögru hæfileikar að koma í ljós og
bera ríkulegan ávöxt. Þá fæðast upp-
götvun og listir, eins og friður og fje-
lagsskapur, fegurð og gletíi.
Þáð er undravert hve ftjótt frumbýl-
ingamir útvega Fortr. piano í kofa sína.
rjett eins og þeir hefðu fundið þau und-
ir trjástofnunum; en á eftir hljóðfærinu
kemur latnesk málfræði. Og svo allt
í einu keraur einhver þessara þöngulhöfða
mets Ijómandi kvæði. Þjer öldungaráfi
og háskólar, gætið yðar. Frumbýling-
nrinn hefur sameinað þekking yfiar og
hugsun í sinni tröllauknu sál, og með
járnefldri mundtekið til sín kóronu yíar.
Þegar götustigurinn verSur breiður
og sljettur vegur, vertSur hann boði
þekkingarinnar, trúarinnar og friðarins;
boði verzlunarinnar, iðnaðarlns og auð-
legtiarinnai.
Xnnað framfaraskref stíga menn, þegar
þeir hætta hernaði og ístað veiða og
kvikfjárræktar læra aS stunda jarðyrkju.
Hinlr norrænu forfetSur vorir nafn
eftir skilið oss merkilega þjóðsögu:
Einu sinn bjó tröllkona i helli. Hún
átti sjer dóttir, semvarenná barnsaidri.
Það var einn dag að stelpa fór tít að
skemmta sjer, sá hún þá hvar maður var
að plægja akur og gengu uxar fyrir.
Gekk hún þá þangað sem maðurinn var
og lypti honum upp með plógnum
og uxunum og ljet í kjöltn sjer, stökk
svo heim til sín og mælti: „Manimn!
livafia skorkvikindi er þetta? Jeg fann
það skríðandi í moldinni”. Tröllkonan
svaraði: „Flegðu því barnifi gott. Við
verðum mí að fara hjeðan, því j>etta
fólk ætlar að byggja landið”.
Annað framfaraskref er póstliúsið.
Ekki að eins útbieiðir það þekking með
þrí að grerSa viðskipti, heldur einnig
vekur helga samviz.kusemi hjá mönnum,
sem sýnir sig í þvi, að jafnvel ofláta, lakk
eða lím vernda brjef svo það kemst til
liins rietta manns eins visst eitis og þi>
lieil stórskota fylking hefSi flutt það.
Þetta virðist að vera allgóður tnælíkvarði
menntunarinnar.
(Framhald).
SKÓG8KEMMTAN.
Það var ekki leiðinlegt í Fagralundi
nm daginn þegar tslendingar lijeldu þar
skemmtan sina.
Lundnr þessi er skóg-ey ailmikil
umkringd stórum grassljettum, <>g
fram lijá bugast elfur breið og djúp.
Gegnum skóginn liggja mörg og mikil
göng, lukt háum laufhvelfinguin, og
brotnar sólarljósið á þeim, svo að í gegn
um síast að eins reikanili geislar, sem
gyllalaufið töfrandi lituin ogskreyta það
yndæiustu fegurS. SumstaSar cru fögur
rjóður. og ytir þau licllir sólin ljótna sín-
uin, og vaxa þar marglitar ilmandi jurtir
<>g blóm. Hjer og þar eru lifamli lindir
og smá tjarnir ineð skæru vatni, sem
spegla skóginu í kring <>g skýin á lopt-
inu. Ljettur vindblær vekur litlar bárur
oghreifir laufin á trjánum, <>g láguróm-
ur liðnr á milli trjánna eins <>g endur-
hljómur töfrandl raddu. Það er söugur
skógarins, Og litlu fuglartiir á greinutí-
iiin lieyra söngiun og takn umlir mefS
skæruin nötúm, og kvetfa mu sorg og
gleði.
Fjöldi fólks er hjer saman kominn,
gullhærð börn, fríðir uuglingar. gjörfl-
iegir menn og gráhærð gamalmennll
Hverjum fylgir ainn svipur og fegurð.
Börnin iklædd blæju sakleysisins og brosi
gleðinnar, ungmennin dýrðlegri fegurð
æskunnar og eldfjöri hennar. Hinir
fuliorðnu likams þreki <>g æglshjálmi
þroskaðrar sálar, <>g hinir öldruðu mildl
reyndra tilflnninga og geislabroti hverf-
andiæfi.
Margvíslegt iunderoi lýsir sjer
í svip <>g viðmóti inanna. Búningur fólks-
ins er jafu margvíslegur, eius.og svipur
og viðmót þeirra, og fer eptir aldri og
upplagi. Sumir eru klæddir jafnskraut-
lega og tiðrildin, sem baða sig í sólskin-
inu, aðrir prjáilaust, enn snoturt; og
uokkrir illa, svo hvorki samsvarar efni,
snið nje litir. Iiörnin eru í einföldum,
en iitfögrnm búningi, unglingarnir i
skrautbúningi og skart klæðum,
hinir fullorðnu í sterkum og þokkaleg-
um, <>g gamalmennin í dökkuin og við-
hafnarlausum fötum.
Þessar tilbreytingar eru á stundum
mjög eptirtektaver-Sar. Hin engilfríðu
börn, sem skjótast áliyggjulaus og glöð
fram og til baka milli blóinanna, líkjast
blómunum sjálfum; iiinir fjörmiklu og
failegu unglingar, sem reika hálf-óstöð-
ugt ft-ani og aptur innan um skógarrunn-
ana eins og í Ovissu eða draumi, líkjast
hinum fögru hálfvöxnu trjám, erenn þá
beygjast fyrir hverjum vindblæ. Þeirfull-
órðnu, sem ganga stöðugt og djarft á-
fram, likjast stórtrjám, sem búin eru að
ná þroska sínum og stauda rjett <>g stöð-
ug, „hvað sem á dynur”, oggamalmenn-
iu, hvíthærS og hrura, líkjast þeim
trjám, sem farin eru að visna og rnissa
kraft sinn og fegurð.
Það bera stundum einkennilegar
myndir fyrir. Dökkar, þungbúnar
skuggamyndir sjást fara einförura eins
og þær heyrðu ekki heimi þessum til,
eða væru dökkálfar í manusmynd, og
sem menn ekki myndi geta gjört sjer
grein fyrir nema af búniugnum. Hins veg-
ar líða stundum fram fagurljósar
myndir eins og loftkynjaðar verur etia
ljóssenglar, en oftast fylgir þeim einhver
skuggi, stundum akringluga lagaður, er
sýnir, aö allt þetta er þó jarðneskt.
Stundum getur afi líta svipi þessa í-
klædda hvítum engilskrúða, girtastjörnu-
bláu belti, lagða sólrauðum geislabönd-
um og- krýnda himinljómnndi skýja-
skrúði!!
Svona sveimuðu þessar margvislegu
inyndir fram og aptur eius og ar í sólar-
geisla, allar leitandi eiulivers.
Að hverju leituðu menn?
Þeir Ieituðu að skemmtun, áuægju,
sælu. Augað þráir að sjá, eyrað að
heyra, löngunin gleði. Vjer leituni
þess er vjer ekki höfum og gefum það,
sein vjer höfum. Alla skortir eitthva'8,
og úr þeim skorti reynum vjer að bæta.
Vjer þráum a8 seðja tilhuegingarnar og
það sem þeim fullnægir köilum vjer
skemmtun. Þessi skemmtun er gagnleg
eða eyðileggjandi. Hófleg áreynsla,
hvort heldur líkamleg eða andleg vekur
hæfllegleika vora og um leið gjöriross
gagnlegri, heilbrigðari og ánægðari. Það
er þess vegna, a8 ineuti leita skemmt-
uuar í ýiniskonar tilbreytingum. FJest-
um þykir giunaii að, þeysu vökrum hesti
eða sigla fleygi byr, þegar freyðir á borð-
um, að aka í (VSHuga kerru eSa geysa á
gufuvögnum yfir liálsa og fjöll, yflr dali
og straumliarðar elfur, eða fljúga yflr
lönd og höl' á vængjum hitans og . rafur-
aflsins. Vjer gleðjumst við hreiflnguua
vegna þess hún #r ummyndun líf« og
verkar á það eins og bergmál endurkast-
ar liljóði. Þess vegn;i leituin vjer til-
breytingar.
llvers vtgna liafa menn þá samkomur?
Vegna þess þarlir vorar eru sameig-
inlegar, og sjáltir gleðjuinst vjer bezt
með því að gleðja aSra. I,|tr seui þarflr
vorar eru samskonar leitum vjer hins
sauia, <>g því æðri sem gæði lífsius eru,
því sameigiulegri er iiautn þeirra, eius
Og t. d. að horfa á málverk eða hlýía á
söng. Þess vegna getuiii vjer neytt
æðstu gæða án þess að skerða hver aun-
ars hlut. Á hiiin bógiiiu eykst gleSi vor
við gleði auuara, eins og apturkast Ijóss-
ins eykur fegurð þess, eða eius <>g hiiitir
auka iiver annars aðdrátt. GleKi vekur
gi<>Ki, > iiiáttii, vinúttu hún er sameiiiingar
afl uieðal inamiuiiiiii, eius og aðdráttur
,*ð;< þv iigd er meðal auuaru iiluta. \ el
vildÍD er aðdráttarnfl manDkynsins, húu
er það afl, sem sameinar og viðheldur
fjelagsskipun þess, og ilur vináttunnac
vermir og lifgar oss, eins <>g hiti sólar
innar. Þetta afldráttarafl velvildarinnai-
er orsökin til þess vjer komum samso.
Og þegar vjer náigumst hverjir aðra auk
ast áhrif þessa afls og því líkara seni
upplag vort er, því meir drögumst vjer
hvor að öðnun og því meiri verður viu
áttan. Og við il vináttunnar bráSnar Lsinn,
sem eigingirni og óvizka hefur sofnað
inni fyrir hjá oss. Af viðkynningu hvert
urraargur misskilningur og vídh fundur
vekur sólskin og hita, er framleiðir feg-
urstu blóin. Símkonmr saineina raena,
og sameiniug er afl, afl til framkvæmda
og skilyrði fvrir fjelagslegri farsæld.
KVÆÐI,
flutt á Göngumannagildi íslendinga
30 f. m.
Já, smfim saman hærra og iiærra.
Burt staúrslegt kíf!
Koin starfandi líf
Me8 verkefni stærra og stærra,
Með þrek og dá8
Og þarfleg ráð.
T-át svitann um vangana Ijrvnja í
hrönuum
I harðstæltu vððvunum titra fjör;
Þo ísland sje karlægt hjá einstöku
mönnum
Er audinn aem vígmóðug hetja,
Sem blóðugum heldur á hjör.
Já, smám aaman—lítið er litið
Þeir eru að leita
Og áliti breyta
Á oes, það er skemtiö oe skrítið.
Og þeir fundu móð
Og fjörugt blóð,
Og ómjúklega klappuð með harðkrept-
um hnefa
Og linetinn var stórskorinn, æðaber;
En hverslíkann átti þeir hvörfluðu í efa,
Uns hissa og gramir þeir fundu
Einn tslending ofan á sjer.
Og lijerlendra hruka-dramb froðan
Af vindintim þeytt
Ei verSa mun neitt
En síga í sorpið og liroðann;
Ei kúgandi þjóð
Mun kyngöfugt blóð
Fá stíflað nje hindrað, með straumfalli
þungu
þaS streyrat hefur gegnum svo marga
þraut
t íslenzku hjarta og íslenzkri tungu
Kr kII, s«m ao íoKsins mna nöja
Sjer markverSa minnlngar-braut.
Og sannleikans seinast mun skína
Hi8 loganda ljós
Á litla rós
tsland á ætibraut þina,
Á misstigin spor
Og máttvana þor,
Sem hniprar sig innuudir forugar fætur
(Ef for sú erkinjuð af Danmerkur-grund)
Og tárast og kjökrar <>g troða sig lætur
Og trúir á auðmýkt
Með hálfvolgu hjarta og mund.
Krittinn Stefdnstoii.
PEMBINA CO. I). T. 23. júlí 1888.
Hjeöan er fátt að frjetta, ein.s
og vandi er til, f>ar f>etta er eitt af
J>eim pl&zum, sein sveitakyrðin hef-
ur helýrað sjer, og |><5 einstðku sinu-
um heyrist smá umkvartanir utn
skylduraektarleysi náungans og |>es*
háttar smávegis ónot, ]>á trui>lar f>að
aldrei til lengdar hina lognblíðu ró,
seni niá heita að drottni hjá okkur
alinennt. \ fir höfuð að tala liggur
injOg vel á okkur um |>essar inundir,
einkum f>ó J>eim, sem eiga akra og
kýr, pví blessuð tiðin er svo liag-
kviem að heita niá að hiinang drjúpi
eða muni drjúpa af hverju strái, og
»vo náttúrlega mjólk af hverri kú;
og svo er nú lausafólkið í hlýjum
huga við náttAruua líka, |>ví |>að
fiykist sjá, að hún fái ollað pví að
fleiri og stærri molar, seni hírðingar
eru verðir, muni nú hrjóta af ÍKirðum
hundrað og sextíuekru höfðingjauna,
en Btundum hefur átt sjer stað aö
uiidanförnu. En samt seni áður er
J><‘> gleðin, yfir uppfylling gróðavon-
ar þeirrar, blönduðmeð svíðandi sorg,
sem eingöngu stafar af íhuguu og ó-
hjákomanlegri uppfyllingu pessant
orða: Ulnuan lftils tíma iiiuiiuui við
ekki sjást”, ]>ví nú uiu f>essar inund-
ir eru piltamir <>g stútkurnar að búa
sig til burtferða, sitt í liverja áttina,
til að vinua fje og frama, og fa;st af
f>eirn keiuur heini til aðseturs fyrr en
ufoldin klædil er fannahjúpi, og
fölnuð liggja blóm í ipold1’. Eu
ef ]>au bregða sjer lieíin um lielgar •
til að sjá kuniiiiigjaiui, er |>ó ekki > on-
laust uiii að koma nuetti á fót svo
sem einiiui dan/i, |>ví |>ó að hami