Heimskringla - 04.12.1888, Side 2

„Hciœstriiila,”
As
Icelandic Newspaper.
PUBLMHED
eveiy 'l .'i ursday, by
Thf. IIeimskrinoi.a Priktiso Co.
at
35 Lombard St.......Winnipeg, Man.
Subscription (postage prepaid)
One year.......................$2,00
6 months....................... 1,25
3 months......................... 75
Payable in advance.
Sample copies mailed krke to any
address, on application.
Kemur út (að forfallalausu)á hverj-
um fimmtudegi.
Skrifstofa og prentsmiðja:
35 Lombard St......Winnipeg, Man.
BlaSi'íi kostar : einn árgangur $2,00;
hálfur árgangur $1.25; og um 3 inánuM
75 cents. Borgist fyrrirfram.
Atlmga!
Utan á öll viðskiptabrjef
til blaðsins eru menn framvegis
lieðnir að rita þannig:
Thi Heiniskringla Printintj Co.
35 Tombard Street,
Winnipeg, Man.
UÚ" Allar ávísanir, hvert heldur á
banka, pósthús eða K.>ress• fje 1 (’ig,
eru viðskiptamenn blaðsins vinsam-
lega beðnir að rita þannig: uPeiy
to Heimskringla". Þessi áritun er
hentugust fyrir útgefendurna og
engu ópægilogri fyrir viðskipta-
mennina.
Um leið og vjer tökumst á
Jiendur útoáfu , Heiniskrinr/lu” vild-
uin vjer vinsamlega minna kaup-
endur blaðsins á, að nú eru eptir ó-
útkomin af pessum árgangi að eins
4 blöð, en óinnheimt er enn meira
en helmingur af andvirði pessa ár-
gangs.
Frá þessum tíma og pangað til
eptir nýár er hentugastur tími fyrir
bændur að borga, og yfir höfnð fyr-
ir alla, þar sem sumar- og haust-
störfunum er um pað bil lokið, svo
allir liafa meiri og minni peninga í
höndum sjer. Og einmitt pess
vearna, að neniug'ar koma í liendur
fæstra verkamanna og bænda fyrr
en á haustin liafa útgefendur blaðs-
ins ldífzt við að ganga hart eptir
peninguin. Vjer vonum því að
peir, sem enn hafa ekki borgað, láti
pað ekki dragast hjer eptir að borga,
og láti ekki útgefendurna gjalda
pess, að peir hafa verið vorkunn-
samir.
*A*
Hjer í bænum eru margir kaup-
endur Ileimskringlu”, sem enn hafa
ekki borgað fyrir pennan árgang
blaðsins, og sem ýmsra kringum-
stæða vegna ekki hafa hentugleika
á að kotna með peningana á skrif-
stofu blaðsins. Hessuin mönuum
til pægðarauka skulum vjer geta
þess að peir
Eyjólfur Kyjólfsson, ver/.lunarm.,
Cor. Young & Notre Dame St. W.
°g
Tb. /■'iuney, verzlunarm.,
173 líoss Street
veita móttöku ölluin innborgunuin
tilblaðsíns, oir taka einnig á móti
nöfnuin peirra, er kvnnu að vilja
uerast kaiipendur pess frainvegis.
— • > —
Fvi’St lllll SÍIIII
*
kenmr /h iinskrmgla ekki út, á á
kvörðúðuin <h“gi (fimtudegi). Á-
stæðan er sú, að fyrir skönimu varð
viku- uppihald á útgáfu blaðsins, og
vilduni vjer reyna að jafna pað ineð
pví að gefa út einu blaði fleira en
ella hefði orðið, frá pessutn tíma til
næstk. jóla. Vjer vonum pví að
viðskiptamenn vorir misvirði ekki
þennan rugling á útkomudeginum.
ENN l'M SKOLAMÁI.ID.
Pess var getið til í síðasta blaði
að brjef próf. Bryees yrði ekki hið
eina eða hið síðasta, er fram kynni
að koma um sama efni, um liirðu-
levsi íslendinga að hagnýta sjer al-
pýðuskólana hjer í landi.
Það er líka framkomið nú peg-
ar. Næsta óp um petta kemur nú
frá Brandon. í peim bæ eru ekki
nema tiltölulega fáir íslendiugar,
en pegar frjettaritari blaðsins Kree
Press sá petta brjef frá Bryce,
mundi hann allt í einu eptir, að
einmitt sama ástanilið var í Bran-
don. T>að er máske satt og máske
ekki satt—gerir lítið til hvort er,
pví íslendingabyggð í Brandon er
bæði lítil og ung—ekki neina árs-
gömul. En einmitt pað sj'nir að
úr pví íslendingar eru nú einusinni
sekir í pessu hirðuleysi Cg hafa
gefið hjerlendum mönnum tilefni til
að tala um pað opinberlega, pá
mega peir nú búast við látlausri
klögunarhrið fyrst um sinn. Hvað
mundu hjerlendir inenti segja, ef
peir væru kunnugir skólamálinu í
Nýja íslandi, par sem—svo fraint
vjer vitum, ekki einn einasti löglega
stofnaður skóli er enn þá til? Það
parf ekki að leiða neinar getur að
pví, livað yrði sagt; það liggur svo
opið fyrir.
Það má máske segja, að pað
sje öðru máli að gegna í Nýja ís-
landi; að nýlendumenn geti ekki
sent börn sín á pann skóla sem ekki
sje til. Dað er að pví leyti rjett,
að þeir hafa pá afsökun, sem ísl. í
Winnipeg eða Brandon liafa alveg
ekki. En þá er aptur hitt. Hverj-
um er það að kenna ncma nýlendu-
mönnum sjálfum að par eru ekki
skólar? Sú nýleuda er orðin jafn-
gömul byggð ísl. í Winnipeg og
eldri, ef nokkuð er, svo það er ill-
hægt að kenna skólaleysið því, að
byggðiii sje svo ung. Yitanlega
hefur nýlendan átt örðugt uppdrátt-
ar með köflum, og lengi útlit fyrir
algerðri eyðilegging' hennar fyrir
burtflutning manna paðan. En par
sem tekið er fyrir þá flutninga nú
fyrir 2—3 árum, pá er ekki Jengur
liægt að kenna peiin um. SKÓlarn-
ir hefðu mátt vera komnir upp fyr—
ir 1—2 árum, að minnsta kosti hefði
mátt vera farið að bóla á vinnu í þá
átt að koma þeim upp nú. Sveitar-
stjórnin setn nú er fengin fyrir 14
ári, hefði átt að sjá skyldu sína í
að hvetja menn til framkvæmda, úr
pví menn sjáltír virðast vera svo
hugsunarlausir i pessu velferðar-
ináli.
Ný-íslendi ngar mega tel ja það
alveg sjálfsagt, að til þeirra verður
tekið ekki síður en Winnipegmanna
ef peir ekki þ\í fyr sýna áhuga í
menutaináli unglinga. Fram úr
pessu getur naumast liðið laugt, par
til fylkisskólastjórnin fer að athuga
fyrirkomulag skólanna í Gimlisveit,
og pað yrði sannarlega hörmulegt,
ef hún pá fininli ekki einn lögleg-
stofnaðan skóla í svo mannmargri
og svo gamalli byggð. En það er
óskandi að til pess komi ekki, ósk-
andi, að nýlendumenn láti sjer ekki
lengur r.ægja hið forn-íslen/ka skóla
fyrirkomulag.
4- 4^ -♦ -
ÍSLAND AÐ BLÁSA UPP,
fyrirlestur sá, er sjera Jón Bjarna-
son ílutti að Mountain, Dakota, á
síðasta kirkjupingi, og svo nokkru
síðar lijef í bænum, er nú nýútkom-
inti í prentsmiðju Sigfúsar Eymunds
sonar í líeykjavík. Bæklingurinn
er 30 bls. í 8 bl.broti, vel prentað-
aður og á góðutn pappír. Fæst
hann keyjitur hjá höftindinum sjera
.1. B., 19<) Jemima Str. Iijer í bæn-
um, fyrir 10 cents.
Það er skorinorður og vel rit—
aöur dómur um Island og ísletid-
inga petta rit. Höfunilurinn dreg-
ur skýra pennamynd af bæði landi
(>or lýð, eii nokkuð er hún svört með
kiiflum, og liægra mundi verða að
segja hann horfa á ástandið heiuia
gegnuui gleraugu pessiuiista en op-
timista. Hann ekki einungis álítur
að landið sje bókstaílega að blása
upp, heldur er hann einnig satn-
pykkur greininni í Kja/lkonunni í
fyrra, par sem sagt er, að íslending-
um sje óðuin að fara aptur í siðferð-
islegu tiliti, og að dyggðir peirra
sjeu að dvína. Og hvað landlýs-
inguna áhrærir, þá tilfærir hann
margar óhrekjandi sannanir fyrir
pví er hann segir, með pví að til-
nefna uppblásin og eyðilögð hjeruð
á landinu.
Jafnvel pó vjer sjeum höfund-
inum ekki alveg samdóina í öllu,
sem hann segir í riti pessu, þá við-
urkennum vjer, að svona rit eru
góð og gagnleg. Það segir sig
sjálft, að ef ganialt sár, sem dauði
er komin í, á að gróa, parf að
skera dauða holdið burtu, pó sjúkl-
ingurinn máske kenni sársauka, og
pó djúpt purfi að rista. En að
djarft sje ritað um ástand landsins
virðast sumir þola svo illa, sjerstak
lega ef pað gera menn, sein búa
hjermegin hafsins. Og pað skyldi
enga undra, pó stjornarsinnar lieima
sem nú reyna til að andæfa vestur-
flutningi ineð svo miklum fítons-
anda, skoðuðu þetta rit sem áskor-
un til Ameríkuferða, jafnvel pó þeir
hinir sömu menn hljóti að vita og
viðurkenna að sjera Jón Bjarnason
sje allra manna ólíklegastur til að
gerast vesturfara-jiostuli.
Á S K O R U N .
Það var áform mitt pegar eigenda-
skipti ur5u‘á „Hkr.” að halda ekki deilu
minni við ritstj. „Lögbergs” lengur áfram
í því blaði, enda lijóst jeg við að liann
og meðútgefendur lians mundu sjá sóma
sinn í þ”í að láta mig lijer eptir afskipta-
lausann; en þar ritstjóri „Lögb.” lief-
ur á ný sýnt mjer áreitni þar sem hann í
40. nr. „Lögb.” ekki einasta vitiurkennir
ekkert ofhermt í framburði sínnm, held-
ur rjettlætir álas sitt, liælist um það, og
gefur þar aK auki í skyn að liann sje til-
búinn að bæta þar á ofan, og af því al-
menningur er ekki öllum málavöxtum
nógu kunnugur, þá finn jeg injer skylt
að svara lijer í þetta sinn.
í 46. bl. „Lögb.” stendur ejitirfylgj-
andi:
„Vjer leyfum oss að taka þatf fram,
að blað vort hefur að eins fundið að F.
B. Anilerson að því leyti, sem liann kem-
ur opinberlega fram og hefur sett út á
störf hans sem umbotSs manns stjórnar-
innar, sem blaðamanns og rithöfundar,
en ekki sem prívat-mann. Og vjer
könnumst ekkivið, að „framlmrður ,Liig-
bergs’ um iir. F. B. Anderson hafi að
mörglt leyti verið óverðskuldaðtir, og ó-
sæmilegur”. Enginn nema sá, sem er
allsendis ókunnugur ínálavöxtum, lilind-
a'Sur af persónulegu niefihaldi. eða heftir
ekki vit á að dæma um málið, getur
haldið slíku fram. Auklieldur þegar
„Lögberg” hefur verið að setja út á
störf Andersons, liefur nlveg verið sneitt
hjáýmsu,sem vjer álítum honum meir til
vansæmdar, en þatS, sem fram hefur
komiti. Þetta erum vjer reiðubtuiir að
sanna, ef þess er óskað.
Og þó F. B. Anderson gefi í skyn í
varnargreinum sínum, að „Lögberg” liafi
ineitt mannorð hans, þá er þetta að eins
út í loptið, eða þvi lögsækir liann oss
ekki, ef blað vort hefur flutt meiðyrði
um hann?”
Þetta innifelur eptirfylgjandi atritSi:
(a) Afi ritstjóri „Lögbergs” (E. II.) þyk
ist ekki hafa reynt að skerða mannorð
mitt.
(b) Að framburSur „Lögb.” tim mig liafi
ekki verið að mörgu leyti „óverðskuld-
aður” og „ósæmilegur”.
(c) Að ritstjóri „Lögbergs” (E. II.) hafi
sneitt lijáýmsu, er mjer sje til enn meiri
vansremdar, en það sem liann liefur ennþá
borið injer á brýn.
(d) Að jeg myndi lögsækja sig eða út-
gefendur „Lögbergs”, ef jeg sæi málstat!
minn nógu góSan.
Þar sem nú ritsjóri „Lögbergs” E. II.
og útgefendur þess hafa fundið sjer
skylt og sæmandaað lialda deilu sinni og
sakargintum áfram opinberlega i blaði
sínu, jafnvel þó jeg ekki iengur lialdi
neinni opinberri stöðu; og þar sein rit-
stjóri „Lögb.” nú gefur þess að auk í
skj’u að jeg sje sekur í ýmsu sem sje enn
svívirfiilegra en það sein mjer hingað til
hefur verið gefið að sök í „Lögbergi”;
Og þar sem jeg hef ekki tök á atS birta í
blaíú þessu nógu nákvæma og fullkomna
vörn, er lireki allan íramburð ritstjóra
„Lögþergs” (E, II.) með ljósum rökum
og sýni ósannindi iians frá öllum liliðum;
Og þar sein jeg má livorki eyða pen-
ingum, tima og erfiði í opinbera lögsókn
gegn ritstjóra „Lögbergs” og öðrum út-
gefendiun þess, nje heldur vil óvirða
sjálfan inig og landsmenn niína me ti því
að standa í meifiyrða-máli fyrir lijer
lendum rjetti, enda álít maitnorðs-
rán ekki liiett m >ð peningum eða
neinu því er af E. II. og fjelögum lians
er að liafa;
Og bar sem þa5 er skylda ritstjóra
„Lögbergs” (E. II.)og meðútgefenda lians,
að sanna með áreiðanlegtim ogólirekjan-
legum rökum að framlmrSur haus í uLög
bergi” um mig sje sannur og einnig að
ekkert er viðkemur almenningi sje und-
andregiff.
Þá skora jeg lijer með á ritstjóra
„Lögbergs”. lira. Einar Iljörleifsson, og
hina útgefendur blaðsius sem fylgir:
1. Að sýna og sanna a« ekki liafi verið
gerð tilraun til að skerða mannorð mitt
með framburði þeim, er í „Lögbergi”
hefur staðið, þar sein mjer er liorið á
brýn ónytjungsskapur í framkvæmdum,
menntunarleysi, heimska og illgirni i rit-
störfum, fals, svik og óráðvendni í
framgengni; framlmrði sem rit-
stjóri „Lögbergs” (E. II.) óbeinlínis við-
urkennir í endurprentaðri málsgr. hjer
að ofan, að sje mjer til óvirðingar og
og bætir því við að hann geti komið
með ýmislegt fleira mjer til enn meiri
„vansæmdar.
2. Að #ýna og sanna uieð óyggjandi
og Ijósum rökum að allt, sem mjer liefur
verið borið á brvn í „Lögbergi”, einkum
í lirjefi E. II. til mín í 32. tbl. „Lögb.” sje
satt en ekki óverðskuldað og ósæmilegt
álas, og að ritstjóri „Lögb.” (E. II.) sanni
þetta opinberlega, atriði fyrir atriði
nefnil.: 1)
(a) Að inntak ræfSu minnar á opinberum
fundi 14. ágúst síftastl. liafi verið það sem
„Lögb.” segir það hafa verið.
(b) Að jeg hafi endranær reynt að „spilla
fyrir Ivanada”, eða breytt óráívandlega
gegn landi þessu.
(c) Að jeg hufi staðið svo illa í stöðu
minni af! „Kanadstjórn liafi fleigt mjer í
sorpið” og liatí mín vegna „ekki viljað
skipta sjer frekar af innflutningsmálum
íslendinga".
(d) Að jegliatí „skrifnð bók um Kanada”
sem sje „óstjórnlegt lof” eða ósannindi.
(e) Að jeg liafi „haldið því fram í opiu-
berri skýrslu til stjórnarinnar, að setja
þurfi sterkar yrindwr utan um innflytj-
enda húsin, svo að þeir sem hingað sjeu
komnir skuli því síður freistast til að fara
lijeðan í annað riki”.
(f) Að jeg liafl „í sömtt skýrsltt þakkað
það mínu eigin blaði „Ilkr.” að svo
mikiir innflutningar urðtt í fy.rra hingað
frá íslandi”.
(g) Að jeg hafi „lifað á því uni tima
að þykjast vera að vinna að Innflutning-
máltim til lands þessa”.
(h) Að jeg hafi „gengið á milli manna
og sagt þeim að nema þeir ljetu mig hafa
svo og svo mikla peninga etSa annan svo
og svo mikinnstyrk þá skyldu allir landar
mínir snúast öndverðir mót þeim”.
(i) A'5 jeg hafi „komið mjer út úr húsi
vififlesta eða alla almennilega menn,bæði
hjerlenda og íslenzka”.
(j) Afi jeg liafl sýnt rangsleltni i við-
skiptum inínum „við Helga sál. Jónsson,
Sigtr. Jónasson, W. B. Scarthog Iíanada-
stjórn, o. s. frv”.
(k) Að „livar sem jeg sjáist og liafi mik-
ið saman vit! menn að sælda verði jeg
landsmönnum mínum til óvirðingar”.
(l) Að jeg sje svo „ómenntaður” og
heimskur og ritstörf mín svo ,vitlaug’ og
fyrirlitleg, ,að það hljóti at! kasta skugga
ekki einasta á íslendinga’ lijervestan liafs,
lieldur einnig „á hjerlenda skóla”.
(m) Að jegliafi ritað í jxilyglot’-númerið
og að þar standi, ,'að frönsku orðin fils
og fille sjeu s k y 1 d (e'kki tilsvarandi) ís-
lensku orðunum „sonur” og „dóttir .
(n) Að ,Boyesen sje alveg óþekktur í
Noregi og riti allt á ensku’.
(o) A5 málsgreinin sein tekin er í brjef-
ið úr grein minni um „Sameining” ineini
ekki: að innbyrðis sundrung meðal
norðutlandaþjóða hafi veikt krafta þeirra,
og að Kalmar sambandið liafl sýnt af!
sameining meðal þeirra sje möguleg og
gæti miklu til leiðar koinið.
* (p) Að hendingin „Fjallið livín í jötun-
móð” sje mikið torskildari en liendingin
„Lítíð hvarf og lei'Sindin”, (imns eigin
skáldskapur).
(<]) Að ritstörf mín lýsi livarvetna 2)
,græningjaska]>, hálfmenntun ogheimsku’
1) Eptirfylgjandi tilvísanir til brjefs
lira. E. II. til mín, eru lijer nauðsynlega
í óbeinni framsögn, en ekki beinni fram-
sögn, eins og í brjefinu (sjá brjef herra
E. II. í 32. tbl. „Lögbergs”).
2) Jafnfraint þessu vil jeg leiða at-
liý'gli inanna að því, að í þesstt inikla
lirjefi E. IT. til mín komn þó tvö atriði
3. Að jafnframt og ritstjóri „Lögbergs”
satinar ofangreii.d atriíii, tilgreini hann
einnig og sanni o]únberlega, með áreið-
anlegum rökum, allt það er liaim hingað
til liefur sneitt hjá og sem „hatin álítur
mjer til enn meiri vausæmdur en það sem
fram hefur komið”, svo að ttlmenningur
sje engu leyndur.
Allt itið ofangreinda skora jeg á
lira. E. II. og hinaaðra útgefendur „Lög-
liergs” vi'5 drengskap þeirra að sanna
opinberlega með áreiðanlegum og ijósum
röktim.
Það tjáir ekki fyrir E. II. og fjelaga
lians aö bera sakir á mig nje aðra án
þess að frera gildandi ástæður fyrir máli
sínu. Og fyrr en jeg er skyldur að færa
nákvæma og fullkomna vörn af minni
hálflt, verfiiir ritst. „Lögli.” (hra. E. II.)
og fjelagar lians að færa sönnur á múl
sitt, ekki íneð dylgjum og illniælum,
heldur með ótvíræðum orSum og gild-
andi rökum; en það hefur hvorki E. II.
nje fjelagar lians ennþá gert.
Þegar menn svo gœta þess, að frarn-
burður lira. E. II. í fundarmálinu og
viðvíkjandi stöðu minni liefur engan
veginn reyn/.t áreiðanlegur, og að í brjefi
sínu kemur liann livað eptir annað í
mótsögn við sjálfan sig, að liann varla
nokkurn tíma ber við að sanna neitt full-
komlega, en livarflar alt af frá einu til
anuars og skammar stjórnlaust og blygð
unarlaust, eins og sá er lítt hirðir
hvað hann segir, þegar menn athuga,
hve ófyrirleytið liaiin liefur ri<að um
aðra, þegar menn svo skoða mála
vextina frá bá'Stim hliðum, og íhuga,
livernig hann hefttr kveikt þennan ófrið-
areld og alið þetta bál. Þegar menn í
huga allt þetta, þá munu hinir gætnari,
sanngjarnari og göfugri menn að
minnsta kosti hika sjer viö að dæma um
málið eptir hans framburði ein
um. Til að sanna mál sitt |fyrir almenn-
ingi þarf ritst. „Lögb.” að koma mefl
ljósari rök og sterlcari sönnttr en hann
ennþá hefur gert, þarf eitthvað áreið-
anlegra en sína eigin sögusögn. Herra
E. II. þyrfti að fá sjer „vottorð” enn þá
einusinni, lielzt fleiri enn eitt, ef mögu-
legt væri, og bezt að það væri frá efn-
liV4»rjum rj*»tttr\íuðum kirkju-MHuð, <»r
aldrei liefSi neinna stórglæpa uppvísorð-
ið, til að gefa orðum sínnm ofurlítin
sanninda-blæ. Og enn fremur, þótt
allir ,íL5gbérgs”-útgefendur leggist á
eitt, þá verðtir þeim ekki of auð-
velt að lireinsa sig af því að
hafa látið blað sitt útbreiða
meðal almennings álas og ósannindi
um saklausa; en af því eru þeir
skyldugir að hreinsa sig, jafnvel sjálfra
sín vegna, því ekki munu menn almennt
verða ofviljugir að kaupa „Lögb.” eða
ljá því húsnæði, þótt það byðist fyrir 50
cents eða minna, ef það hefur lítið ann
að en lastog ósannindi meðferðis, jafnvel
Kanadastjórn mun veigra sjer við afi
byggja mikið á ekki traustara, „bergl”.
A'S lyktum endurtek jeg ofangreinda
áskorun og mana hjer ineð ritstjóra
„Lögbergs” Einar Hjörleifsson, til a*
sýna og saiina o]>inberlega nllnn fiam-
tmrð sinn um mig er i „Lögbergi” stend-
ur, svo sem til er vísað og framteki'S
l>jer að ofan í liðum, 1. 2. og 3., atriði
fyrir atriði með gilduni og góðum ástæð-
um og ljósum og óhrekjandi rökum,
fyrir sem heita inega nokkurnvegin sönn.
Annað þeirra er það, að(Borjesen’ erekki
norskt skáld, oger það niisritun inín:
þar á inóti er Börjesson s æ n s k t skáld, á
þessari öld, ritaði leikritin „Ur Ivarl XII
Ungdom”,„Brödra Sku|,den”,„EirikXVI’
o. fl. ()g ef lira. E. II. cand. phil. efast
um þetta, þá get jeg vísað honum á bók-
menntasögu ejitir A. C. L. Botta, og
einiiig á Frederik W. llornes bókmennta-
sögu.
Ilitt atriðið er það, :t5 i hinhi svo
köllivKu skýrslu, sem vel að merkja, er
busalega útlögð í „Lögbergi” og víða
rangfierð, konia villur fyrir, einkuin í
tölunum, t.d. þnr sem 50 cr prentnSí staðin
fyrir 100. En flest annað sem hra. E. II.
reynir að hengja þar hatt sinn á t. d. þess
ar voðalegu grindur sem liann hefttr
si'5an verið fastur í, þrer koma alls ekki
fyrir í frumritinu, þat! er afbökun þýð-
araus.
Jeg þarf ekki að taka það fram að
meining skýrslunuar er enganvegin liin
saina sem E. H. liefur reynt að sýna.
Um leið og'jeg viðurkenni þá þessi tvö
sannleikskorn í lirjefi hra. E. II., vilili
jeg því vottorði viðbæta að ailt annað í
brjefinu er annaðtveggja meiningarlaus
þvættingur eða óblönduð ósannindi og
lýgi.