Heimskringla - 11.04.1889, Side 2

„Heimslriiila,”
An
Icelandic Newspaper.
PwbLISHED
eveiy Inursday, by
The Heimskringla Phinting Co.
AT
85 Lombard St......Winnipeg, Man.
Subscription (postage prepald)
One year.........................$2,00
6 months......................... 1,25
3 months........................... 75
Payable In advance.
Sample copies mailed fuek to any
address, on application.
Kemur dt (aS forfallalausu) á hverj
om fimmtudegi.
Skrifstofa og prentsmiSja:
35 Lombard St.........Winnipeg, Man.
BlaSitS kostar : einn árgangur $2,00;
hálfur árgangur $1.25; og um 3 mánubi
75 cents. Borgist fyrirfram.
Uppiýslngar um verð á auglýsingum
I „Helmskringlu” fá menn á skrifstofu
blaðsins, en hún er opin á hverjum virk
nm degi frá kl. 9 f. m. til hádegis og frá
U. 1,30 tii 6 e. m.
“Undireins og einhver kaupandi blaðs-
ins skiptir um bústað er hann beðinn aS
senda hina breyttu utanáskript á skrif-
stofu blaðsins og tilgreina um leið fyrr-
terandi utanáskript.
Utan á öll brjef til blaðslns skyldi
skrifa: The Heimskringla Printmg Co.,
35 Lombard Slreet, Winnipeg, Man . eSa
O. Box 303.
HERRA STEFÁN B. JÓNSSON
álítur að vjer höfum misskilið grein
sína um skólamál Ný-íslendinga.
Má vel vera að svo sje. En eptir
peirri grein að dæma getum vjer
ekki sjeð, að misskilningurinn sje
eins herfilegur og hann álítur. Það
er skýrt fram tekið í peirri grein,
að sjerskyldu skóiarnir sjeu svo
mikið betri en þeir með lögboðna
fyrirkomulaginu af pví íslenzkan
yrði pá aðal-námsgrebiin. Vitan-
i lega á öðruni stað í greininni eru
pessi orð, innan sviga: tjafnframt
enskunni”, [>ar sem talað er um að
bömin læri móðurinál sitt málfræðis-
lega á sjerskyldu skólunum. En
Það er engin áherzla lögð á ensku-
námið, og hvergi í greininni gefið i
skyn, að hún eigi að verða aðalnáms-
grein. Vjer kunnuni að hafa mis-
skiliö hvgsuu höfundarins lierfilega,
en orðin hiifnm vjer ekki stórlega
misskilið.
Að ekki verði til fyrr en seint
og síðarme.ir íslenzkir barnaskóla-
kennarar álítuin vjer óparfann ótta.
. Það er bvert á móti vor ineining, að
ekki líði langt til pess að fieiri verða
islenzir keimarar. en til verða ís-
ten/.kir barnaskólar. I>að eru nú
.pegar til B kennarar, frá [>ví í fvrra-
vor. og 2 af peiin hafa síðan iiaft
. barnHketinslu á liendi. Það inun ó-
hætt að gera ráð fi rir aö hjer í Win-
nipeg standist að niinnsta kosti 'l ís-
lenzk ungiiienni kennarapróf í næst
komandi jfinímánuði, ef [>au 'ilja
taka [>aö. \ erða [>á til stmx í sum
íslandi sjeu til menn, sem vilja fara
að fiýja þaöan vegna útgjalda
til skóla og sveitarþarfa, og að
sá fiutningur sje jafnvel í vænd-
um nú þegar, eins og herra St. B,
lætur í ljósi i grein sinni. Það er
í hæsta máta ótrúlegt, að á þessari
upplýsingaröld skuli vera til menn,
sem kalla sig siðaða og sem vilja
láta aðra skoða sig sem menntaða
menn og framgjarna, er hafi þvílík-
an skrælingja hugsunarhátt og
veigri sjer ekki við að láta hann
koma f dagsljósið. Ef margir af
þjóð vorri hefðu þvfiíkan hugsunar-
hátt væri svona langt á eptir tím-
anum, þá væri sönn ástæða til að
spyrja, hvað úr fslendingum í þessu
landi ætlaði að verða, ástæða til að
óttast framtíðina, og fyrirverða sig
fyrir það land, er hefði framleitt
svona andlega hruma vesalinga.
Það er vonandi og óskandi, að
það sjeu ekki margir þannig skapi
farnir, en þvf er miður, að það mun
allt of satt að þeir sjeu til, og sjeu
þeir, sem vonandi er, að eins fáir,
þá er gott að þeir flytji úr nýlend-
unni og það sem fyrst; það er góð
landhreinsun. En hinsvegar verð-
ur ekki sjeð, hvað þeir geta gert,
hvert þeir geta flutt, þar sem sams-
konar kvaðir hvíla ekki á þeim. Að
því mega þeir ganga sem vísu, að
vilji þeir heita menn, eignast hús
og fasteignir, og jafnvel þó þeir
aldrei vildu komast hærra en að
búa til lengdar í sama stað í leigðu
húsi, þá verða þeir, óbeinlínis. ef
ekki beinlínis að gjalda í skóla- og
sveitarsjóð engu minni upphæð en
af þeiin yrði krafist í Nj'ja íslandi.
Útgjöldin til sveitarstjórnar I Nýja
íslandi munu enn sem kornið er
vera minni af hverju doliarsvirði,
heldur en í flestum, ef ekki öllum,
öðruin sveitum, hvort heldur í Mani-
toba eða Norðvesturlandir.u. En f
Canada yfir höfuð að tala eru sveit—
arútgjöld lægri, heldur en í Banda-
ríkjunum, sem er mjög vel skiljan-
legt, þegar þess er gætt, að fylkin
í Canada fá á hverju ári ákveðna
fjárupphæð úr sambandssjóði. Hin
einstöku ríki Bandaríkja fá engan
þvílíkann styrk, en þar sem tiltölu-
lega mikil upphæð útheimtist hver-
vetna f landinu, til að halda öllu
saman gangandi, eru ríkisstjórnirn-
ar nanðbeygðar til að ieggja [>eini
mun hærri skatt á einstaklinginn.
Það eru skipaðar sveita- og skóla-
stjóruir n m þvera og endilanga Ame-
| ríku undir eins og það ermögulegt,
i svo stjórn verðurekki umflúin, nenia
| stund og stund f senn, ef menii ]>á
vilja gera sig ásátta með að flýja
hinn menntaða heim, að hrökkiast
allt af uiidan siðaðr.i manna liyggð
lengra og lengra út í óbyggðirnar,
með þvf að færa sig niður, [>angað
til menn standa á sama stigi og índí-
ánar eða aðrar villiþjóðir. Það
kostar ekki minna en þetta. að
revna að umflýa það, sem ekki verð-
ur umflúið— ráðstöfun þjóðarinnar
fyrir sjálfri sjer. eða (iðru nafni,
(lstjórn”, sein svo marga, fvrir fá- j
fræðissakir, hryilir við, og skoða
stæðu, en ekki að það sje meining
þeirra, að útgjöldin sjeu eða verði
óþolandi byrði fyrir bændur.
Annars viijumvjer ætla, að burt-
fararhugurinn í Nýja íslandi sje
ekki nema sárlftill, að umtalið um
hann sje sprottið af misskilningi.
Vjer getum naumast trúað þvf að
hann eigi sjer stað nema hjá ein-
stöku mönnum, semýmsra kringum-
stæðna vegna eru óánægðir með
byggðarlagið. Þesskonar menn er
að finna í hvaða byggð sem er, sem
aldrei eira nema stutta stund í stað.
En þeir eru þá svo fáir að þeirra
gætir lítið. Það er líka minui á-
stæða nú en opt áður fyrir inenn að
viija leita burtu úr Nýja íslandi,
nema ef satt er að þeir vilji enga
stjórn og þar af leiðandi útgjöld
þola, en svo fáfróðir eru að vænd-
um fáir. Nýlendan er núna á
greinilegum framfaravegi. Það er
fyrst núna að menn eru almennt
farnir að hugsa um að nota jörðina,
farnir að aflasjer akuryrkjuverkfæra
af ýmsum tegundum. Fyrir aðgerðir
sveitarstjórnarinnar er nú talsverð
von um að brautin upp til Selkirk
verði vagnfær áður en mjög langt
lf,'ur. Byggðin er stórum að auk-
ast nú á hverju ári, og þó margir
af nýbyggjum sjeu fátækir, þegar
þeir flytja þangað, þá auka þeir
samt afl nýlendunnar í heild sinni
og verða lfka á furðulega stuttum
tíma sjálfstæðir menn f efnalegu til-
liti. Það er nú líka óðuin að lag-
ast, sem áður hefur verið fundið að
svo mjög, sem sje, að til Nýja ís-
lands sjeu sendir frá Winnipeg að
eins hinir bláfátæku ii.nflytjendur.
Efnaðir menn flytja þangað nú orðið
tiltölulega eins margir, eða nálægt
því, eins og í hverja aðra íslen/.ka
nýlendu. Verzlanir eru að stækka
‘>g fjölga í nýlendunni og markaður
er fenginn innan hennar fyrir hvern
fisk, er á vetrum veiðist í vatninu.
Fleira mætti tiltína, erbendiráfram-
farir í nýlendunni, en þetta upp-
talda er nóg til að sýna að^umskipt
in til hins betra eru orðin stórmikil
nú á síðustu 2 árum.
Að nokkrir sjeu þar óánægðir
er mikið líklegt, ekki afþví að sveit-
arstjórn er uppkomin og skólar í
vændum, heldur af því, að framfarir
í nýlendunni eru ekki nógar, að fje-
lagsskapur allur er á svo lágu stigi.
j Ef menn alinennt lærðu að verða ó-
(ánægðir með það, væri mikið feng-
ið. Þá væru miklar iíkur til að
nálgaðist sá tírni, að inenn legðu á
sig nieiri útgjöld, legðu meira í söl-
urnar en þeir gera nú, til þess að
einhverjar verklegar framkvæmdir
væru sýnilegar á bújörðunum. Und-
ir eins og í það horfið væri komið,
myndi enginn hugsa til að flytja
iiurtu úr jafngóðri nýlendu og Nýja
ísland í raun og veru er, og þvf síð-
ur niundu þeir láta þá fyrirætlari í
I jós.
—♦ ---------
PRESBYTERÍA RU G LIÐ.
þannig? Það er fyllilega vor mein-
ing að þeir ætli sjer að fylgja vor-
um söfnuðum hjer vestra eins og
skugginn. Setjum nú svo að pres-
byteríanska kirkjan hætti að viður-
kenna þá sem sína útsendara, hvað
þá? Næsta dag yrðu þeir komnir
inn f methodista-kirkjuna, eða, ef
það tækist ekki, þá í sáluhjálpar-
herinn, eða annau þvílíkan soll.
Þeir kæra sig að vorri ætiun koll-
ótta hvað kirkjudeildin heitir. Það
sýnist ekki vera presbyteríanska sein
þeir eru að kenna fremur en ein-
hver trú út f bláinn. Að þeir
fái að bölsótast í trúarefnum undir
verndarvæug einhverrar kirkjudeild-
ar eða einhverskonar trúboða er hið
eina er þeir æskja. Þeim finnst
náttúrlega að þeir hafi sjerstaka
köllun^til aðcprjedika, og þessvegna
ekki uema eðlilegt að þessi mono-
mania þeirra knýi þá til að glamra
svona alla sína daga, upp á sínar
egin spítur ef ekki viil betur til.
Og það er ekki ástæða til að ætla,
að þeir vinni lútersku kirkjunni
mikið mein. Þeir valda líklega
meir leiðindum en tjóni.
Ef nú útgjöld til sveitar í Nýja
íslandi eru heldur minni en víð-
ar «kki færri en f> íslenzkir kennar-
ar. útskrifaðir af hjerlendum skól-1 sem hirln versta þjóðarfjanda.
um. f Argyle-nýlendu ern aðeins
2 barriaskólar og í Þingvallanýiendu
einungis einn. Nú þegar eru því
kennararnir, þó fáir sjeu, fleiri en
íslenzku skóiarnir, og Verða því að
sækja gegn hjerlendum kennurum
um kennslu á hjerlendum skólum, j j)ar a;(]re;
ef þeir vilja hafa tilætluð not af lær-
dóroi sinum. Að gera það er vita-
skuld ekkert ueyðarúrræði, því ís-
lenzku kenuararnir standa alveg jafn ^
ve! að vígi og þeir hjeriendu, þegar
þeir geta sýnt jafngóðan vitnisburð,
en þeir inundu engu ófúsari á aðj
asthvar annars staðar í fylkinu, ,þá
verður ekki sjeð livað unnið verður
með að flytja þaðan í önnur hjeruð
landsins. Útgjöld til skólanna verða
meiri en annars staðar,
svo öll útgjöldin til samans halda á-
fram að verða minni en í iiðrum
sveitum. Það er lfka annað að at-
uga, en það er: að í Nýja íslandi
eru íslendingar einir um hituna og
j þar sem útgjöld tii sveitarþarfa eru
miklu leyti f valdi sveitarbúa
taka skólakennslu í íslenzkri ný- Ljftlfra> ?eta þejr fremur sniðið
lendu, allflestir mikið viljugri. Að
öllu sjálfráðu má búast við að ís-
lenzkir kennarar fjiilgi um 2—13 á
hverju ári framvegis, sjerstaklega,
ef þeir sæu íslenzka skóla fjölga.
E>á fyrst hafa þeir ástæðu til að ná
kennarastöðu. Ný-íslendingar hafa
ekki ástæðu til að bfða með að koma
upp skólum, af því íslenzkir kennar-
ar verði ekki til.
f>að er vorkennandi, þó mönn-
um út f frá þyki ótrúlegt að í Nýja
sjer
Þeir
stakk eptir
eru að eins
vexti. Þar
fáir meðal
rijer-
lendra getaþeir ekki komið þvf við;
þeir verða þá nauðugir viljugir að
lúta valdi meirihlutans, þó að hann
samþykkiaðaukaútgjöldin. Efnokk-
ur brögð eru að því, að menn í Nýja
íslandi sjeu enn einu sinni að hugsa
til að flytja þaðan, getur það naum-
ast verið af þeim ástæðum, að þeir
kvfði fyrir útgjöldunum. t>eir kunna
ef til vill að bera það fyrir sem á-
Eptirfylgjandi ritstjórnargrein
úr LtUheran og brjefin frá þéiin
Drs. Reimensnyder og Booth erum
vjer fúsir að taka í blaðið, jafnvel
þó vjer álítum það þýðingarlítið.
l>að auðvitað sýnir hveruig þessir
menn í Bandaríkjunuin lfta á preshy-
terfanska kristniboðið meðal íslend-
inga f þessu fylki, en þá er upp
talið. Og það er ósköp hægt fyrir
þá að skrifa eins og þeir gera þar
sem inálið er svo langt fyrir utan
þe,irra verkahring.
Ef nokkuð ætti að vinnast í
þessu efni sýnist beinna liggja við
að klaga alla þessa kristniboðs
familíu og bakhjalla hennar fyrir
stórþingi presbyteríana í Canada, er
kemur saman í júní á hverju sumri.
Væri málið vel undirbúið og lagt
fyrir það þing, yrði það efiaust
rætt, og ekki ólíklegt að skipuð
yrði rannsókn, til að komast að hinu
sanna áhrærandi kennslu aðferð
postulanna. Gæti það leitt til þess
að kirkjudeildin neitaði að hlúa
meir að þessum nýgræðings kynja-
kvistum en búið er.
En er það ekki að berjast við
I. KITSTJÓHNAR-GRÍHN
í The Luthernn.
Lesendum vorum mun pykja mikið
koma til'brjefanna, semlhjer fara[á eiitir
út af upplýsingúin þum, ’er stúðu i ,The
Lutheran” fyrir tveim vikum. I)r.
Reimensnyder gerSi vel í fiví, afi fra'ða
þá um petta mál, sem samkvæmt era-
bættisstöðu'sinni sjerstaklega Jhafa mest
að aegja í presbyteríönsku kirkjunni. 8á
andi skín út úr brjefl dr. Booths, sem
vjer erum sannfftrðir nm að einkennir
allan porra presbyteríana hvervetna par
sem menn eru málinu kunnugir. Þegar
upplýsingar eru lagðar fram, mun að
mfklu ieyti mega gera þaf gott, sem bú-
ið er að koma í ólag, með því að ,láta
hina ötulu íslenzku bræður vora, þó þeir
hafi of mikið að gera, eina um kirkjumál
iólks síns, og, ef unnt væri, jafnvel veita
þeim hjálp til framkvæmdar þvi starfi, er
þ*úr hafa fyrir ntafni.
II. BR.IEF FKÍ. I)r. REIMEN
8NYDER tii The Lutheran.
New Tork 15.marz 1889.
Kæri hr. ritstjóri!
Jeg varð aumur út af upplýsingum
þeim, sem komu fram núna, alveg ný-
iega í ritstjórnargreinum blaðs yðar við-
víkjandi hiiuim ókristilegu tilraiinura af
hálfu nokkurra ofsa-fenginna presby-
teríanna til að leiða fólk í lúterskum
söfnuðum íslendinga í Manitoba yfir um
til sín. Og þar sem jeg var svo sheppinn,
að vera persónulega kunnugur I)r Booth,
sein er einn i þeirri nefnd presbyteríanna,
er stendur fyrir trúarboði þeirra lijer
innan lauds, og var sannfærður um, að
hann, annar eins ágætis maður og hann
er, mundi beita áhrifum sínum til að
stöðva þann ógæfusamlega óróa, er þetta
uppátæki hefur af sjer leitt, þá sendi jeg
honum án nokkurra atliugasemda frá
sjálfummjer, eitt blað af „The Lutherau”
með uafni mínu á. Og Dr. Booth svar-
aði mjer nærri tafarlaust með eptirfylgj-
andi röggsamlegri mótmæla-yfirlýsing
gegn hinura umræddu trúarbotis tiltekt-
um, og efast jeg eigi um, að hún verði
feginsamlega meðtekin af lesendum
blaðs yðar.
Með bróðurlegum óskum
yðar
./. />. fíeimemnyder.
III. BRJEFFRÁDr. booth TIL
I)r reimensnyder.
Englewood, N../., 9. marz 1889
Dr. J. B. Reimensnyder.
Kæri bróðir!
Með áhuga og sorg hef jeg lesið
greinina í blaðinu „The Lutheran” fyrir
7. þ. m., sem hefur fyrirsögnina: (iUn-
warranted intorference” (afskiptasemi,
sem eigi verður bót mælt). Jegfylltist
gremju, er jeg las vitnisburði þá, sem sú
ritgerSvar byggð á, um það, hvernig
menn innan presbyteriönsku kirkjunnar
hafa sett sig upp á ínóti lútersku
kirkjustarfi. Slíkur ranglátur ofsi er
kristninni til fiindrunar. Drottinn kristn-
innar myndi tala í þungum orðum, ef
hann væri hjá oss holdi klæddur. Það
er mjer hugnun að geta sagt, að þessar
tilraunir í Manitoba eru alveg utm endi-
marka presbyteríönsku kirkjunnar í
Bandaríkjum, (the General Assembiy of
s^uggann 8mn> elta þá bræður the U. 8. of America), sem trúarboðs
nefndir vorar standa í sambandi við. Dr.
Bryce hlýtur að heyra til presbyteriðnsku
kirkjunni í Canada. Nafn hims stendur
ekki á kennimannaskrá vorri.
Jeg kann yður þökk fyrir þaS, a*
þjer hafið gefið mjer tækifæri til að full
vissa yður um, að vjer berum enga á-
byrgð á þessu, og,er með mikilli virðin|«
yðar einlægur,
Uenry M. Booth.
MISSKILNINGUR.
Þegar jeg ritaði um skólamái
Nýja íslands, er útkom í 7. nr.
«Hkr.” þ. &., þá bjóst jeg við að
einhverjir kynnu að misskilja skoð-
un mína & málinu, af því það er svi»
títt að misskilningur á sjer stað. E»
jeg gat ómögulega búist við, að
hin háttv. ritstjórn ((Hkr.” mundi
misskilja mig oins herfilega, eins og
framkemur i ritstjómargreininni una
það mál í 8. nr. blaðsins.
■I '‘g játa.að þessi ritgerð miu
var naumast nema yfirlit skoðunar
minnar á málinu, einungis til fæsa
ntuð að vekja eptirtekt hlutaðeig-
anda á þar tilgreindum atriðum, er
áður voru óljós.
Dað var aldrei meining mfn aA
útiloka enskunámið frá skóhinuM
með þessu mínu fyrirkomulagi á
þeiin, því sú eina námsgrein, sem
jeg sjerstaklega tók frarn að þyrftá
að vera kennd á skólunum, var en&k-
an. Dó segir ritst., injög athugun-
arlitið? að tnaður sá, er útskrifist ai
slíkurn skólum (sem f>eim er jeg
held fram), standi ekki feti framar,
ekki minnsta korn betur að vígi,
heldur en forfeður haus, sem hingaA
fluttu fullaldra úr fjarlægu landi (og
ekki kunna eitt orð i ensku?), og að
þá fyrst verði hann neyddur til að
byrja á að læra stafrójið, eins og
þeir er flytji af Islandi hingað & full-
orðinsaldri. Hvernig gæti þetta orð -
ið tilfelljð, ef enskan væri kennd
sem sjerstök námsgreiu á skólunum
bóklega og verklega? Enganvegin.
Jeg hef því hjer með svarað
allri ritstjórnargreininni frá byrjun,
sem »11 gengur út á að sýna fram 4,
hve hættulegt ((ólán” sje að aðhylL
ast skoðun mína á málinti, af því
enskan verði útundan, og hve mikl-
ar ((bábyljur” það sjeu, að íslenzkt
þjóðerni, saga og bókmenntir þurfi
að glatast, þó islenzkan sje ekki
framar lærð rjett og málfræðislega,
tða einsoghaun kemst að orði: ((E>é
Íslenzk ui.gmenni læri að verða hjer-
lendir men'n í hugsunarhætti og
framferði”.
Dað virðist svo seni hin háttv.
ritstj. álíti það óhjákvæmilegt, að
þeir. sem Iæri islenzkuna tnálfræð-
islega rjett—þó þeir kunni
enskuna jafnvel—hljóti «ð vera is-
leozkir i hugsunarhætti og fram-
ferði. Og—að f>að sje annað enn
fallegt?(!)
Dað var ekki tilgangur minn,
að reyna til að setja skoðunum
manna um skólamálið nokkur tak-
tnörk, nje að seinka þeim tima að
skólarnir kæmust í viðunanlegt horf
I N.V.Ía íslandi, þvert á móti, til-
gaugur minn var, eins og jeg bef
áður tekið frain, einungis sá, að
vekja athygli almennings á því,
hvaó verið var að gera. með því jeg
áleit niálið mikilsvert. Það væri
því rauglátt að væna mig um það
óhreinum hvöturn.
Mjer blandast ekki hugur um
að tími sje til þess kominn að skól-
ar komist á í Nýja íslandi, þó hætt
sje við að sumum gjaldendum í ný-
lendunni þyki meðstofnun skólanna
(í hvaða fomi sem eru)»svo þröngv-
að kostum sínum í tilliti til útgjald
anna, að þeir þess vegna flýi burt
úr nýlendunni og yfirgefi hús sín
og lönd, enda er nú strax íarið að
bera á því að menn eru farnir að
ráðgera að fara burtu af þeim sök-
um, þó herfilegt sje til þess að
hugsa, einkum vegna þess, að meö
því sýriist svo sein þeir ekki vilji
leggja mikið á sig fyrir menntun
ungdómsins. Munu þó óvíða í landi
þessu minni opinfjer útgjöld í lög-
bundnum sveitarfjlelögum en í Nýja
íslandi. i