Heimskringla - 16.05.1889, Qupperneq 2

„Heimstmíla,"
An
Icelandic Newspaper.
P''BLI8HED
eveiy lnursday, by
The Heimskringla Printing Co.
AT
35 Lombard St.....Winnipeg, Man.
Subscription (postage prepaid)
One year...........................$2,00
8 months........................... 1,25
3 months............................. 15
Payable in advance.
Sample copies mailed free to any
address, on applieation.
Kemur út (aö forfallalausu) á hverj-
am fimmtudegi.
Skrifstofa og prentsmiSja:
35 Lombard St........Winnipeg, Man.
BlaSiS kostar : einn árgangur |2,00;
hálfur árgangur $1.25; og um 3 mánuöi
15 cents. Borgist fyrirfram.
Upplýsingarum verð á auglýsingum
„Heimskriaglu” fá menn á skrifstofu
blað sins, en hún er opin á hverjum virk
nm degi (nema laugardögum) frá kl. 9
f. m. til hádegis og frá kl. 1,30 til 6 e. m.
Á laugardögum frá kl. 9 til 12 hádegi.
|y Undireins og einhverkaupandi blaðs-
ins skiptir um bústað er hann beðinn aS
senda hina breyttu utanáskript á skrif-
stofu blaðsins og tilgreina um leið fyrr-
wandi utanáskript.
Utan á öll brjef til blaðsins skyldi
skrifa: The Heimskringla Printing Co.,
35 Lombard Street, Winnipeg, Ma,n . eða
O. Box 305.
KAUPENDUM UHKR.”
ng ððrum viðskiptamönnum vorum
í íslandi kunngerum vjer hjermeð,
að herra Sigurður Kristjánsson, bók-
*ali, í Reykjavík, er aðal-umboðs-
aiaður vor á íslandi, og hefur fullt
vald til að innkalla andvirði blaðs-
Ins eða gera aðra samninga sölu
£ess og útvegun áhrærandi.
Utsölumenn vora og alla ein-
staka kanpendur blaðsins viðsvegar
ninj landíð biðjum vjer pví vinsam-
saVdega að snúa sjer til hans fram-
vegís, sem og að mörgu leyti getur
verið f>eim þægilegra, heldur en að
skrifa og senda peninga heiman að
frá sier vestur um haf.
Útg.
U M BÚNAÐARFJELAG
-í—
NÝJA-ÍSLANDI.
Það hefur opt verið kvartað
nm að búnaðar-framfarir í Nýja-
íslandi sje óvenju litlar, að nýlendu-
búar geri svo ósköp lítið til að hag-
nýta sjer hinn frjófsama jarðveg
nýlendunnar á sama hátt og hjer-
lendir menn mundu gera, ef þeir
væru f>ar búsettir. Af f>essu fá
sumir pá hugmynd að Nýja-ísland
sje ónýtt til akuryrkju, aptur aðrir
að þeir sem í nýlendunni búa sje
yfir höfuð að tala úrtir.ingur íslend-
inga hjer í landi. Hvorugt er rjett,
J>ar vantar mikið til. Það er rjett
»g satt, að framfarir í búnaði eru
J>ar óvenju iitlar. En hins-
vegar er ekki rjett að kenna pað
iandinu, nje heldur er rjett ein-
göngu að sakfella nýlendumenn
sjálfa fyrir að svona er. Það parf
að athucra krinaumstæðurnar.
Ö “
Fyrst og fremst er að líta á
J>að, að nýlendan er öll skógi vaxin,
að undanteknum mj'radrögum, sem
gerð eru að engjum. t>ó þessi
skógur sje smár og ljettvægt að
ryðja hann úr vegi, pegar teknir
eru til samanburðar skógar í ýms-
nm öðrum hlutum landsins, pá er
fiann erfiður viðeigtiar fyrir útleud-
inga sein ekkert kunna að skóg-
vinnu þegar hingað kemur. Svo
eru |>að flest fátæklingar—margir
algerlega efnalausir — sem pangað
hafa fiutt um undanfarin ár, ekki
af J>ví að íslendingar á öðrum stöð-
um hafi endilega viljað hlaða ó-
megð á í.ýlenduna, heldur af pví að
par er margfalt ljettara fyrir eigu-
lausann famillumann að framfleyta
húsi sínu, heldur en nokkurstaðar
annarstaðar hjer í vestuhluta lands-
ins. Það er Winnipeg-vatn og f>ess
fiskisæld, en ekki beinlínis Nýja-
ísland, sem er pað segulafl, er að
sjer dregur alla hina fátækustu ís-
lenzka innflytjendur. Skógurinn á
vatnsströndinni er og einkar hjálp-
legur í pessu efni. Víðast hvar
annarstaðar í landinu, í íslenzkum
byggðarlögum, er talsvert örðugt
að afla sjer húsa- og eldiviðar, en í
Nýja-íslandi er hann allstaðar við
hendina, umhverfis húsið á allar
siður. Þetta hvortveggja er [>að,
sem veldur pví, að fieiri fátæklingar
flytja til Nýja-íslands en í aðrar ís-
lenzkar nýlendur. En pessi inn-
straumur eintómra fátæklinga í ný-
lenduna er auðvitað stór-skaðlegur
fyrir alla er par búa fyrir. Jafnótt
og hinir eldri búendur hafa safnað
ofurlitlum kröptum til að beita gegn
skóginum, kemur nýtt áhlaup alls-
lausra landsmanna, og peim býður
skyldan mönnum að bjarga hvað
sem öðru liður. Þegar pannig geng-
ur ár eptir ár, pá er ekki undra-
vert pó framsóknarafl nýlendu-búa
sje litið, og pá ekki heldur að búast
við stórkostlegum framförum.
í öðru lagi er að líta á pað, að
nýlendu-búar eru parna algerlega
afskekktir, og geta pvi ekkert lært
af hjerlendum bændum. Þó peir
sje mitt í Ameríku standa peir í
pessari nýlendu eins greinilega fyrir
utan áhrif hins hjerlenda pjóðlífs,
eins og pó peir væru heima á ís-
landi, hafa alveg ekkert af pví að
segja fyrr en peir koma út fyrir
endimörk nýlendunnar. Þeir flytja
parna inn í skóginn undireins og
peir koma af íslandi, og kunna pá
ekki annað af hjerlendum atvinnu—
greinum en kvikfjárrækt og veiði-
skap. Þegar peir leita burtu úr
nýlendunni til að fá sjer vinnu,
lendir allur fjöldi peirra annað-
tveggja í járnbrautavinnu eða bæja-
vinnu par sem peir vitaskuld sjá
ekki bændur, pví síður að peir læri
hjerlenda búnaðarháttu. Þeir fáu
sem gefa sig í bændavinnu hvort
heldur í Dakota eða Manitoba fá
fyrst augu sín opnuð fyrir pví, að
fleiri atvinnuve^ir eru arðsamir en
kvikfjárrækt og fiskveiðar. Þeir
sjá pá að par er fjörmeira en í Nýja-
íslandi, par sem allt stendur f stað,
að pví er akuryrkju snertir. Af
pessu leiðir að peir fá ýmigust á ný-
lendunni, ægir við að fara pangað
aptur í skóginn, og æskja einskis
fremur en að komast burtu paðan
alfarnir. Reyndin hefur líka orðið
sú, að margir duglegir menn hafa
flutt paðan, einn og einn í seiin, út í
aðrar nýlendur íslendinga par sem
hjerlendir búnaðarhættir hafa verið
viðteknir, og sem hafa reynzt svo á-
gætlega, pví íslendingar eru engra
eptirbátar pegar peir kunna vinnu-
aðferðina, í hverju sem er.
Hvortveggja petta veldur pví
að miklu leyti að framfarir í land-
búnaði í nýlendunni eru svo litlar.
Þeir sem par eru búsettir, eru yfir
höfuð að tala, alltaf jafn ófróðir í pví,
er lýtur að hjerlendum búnaðarhátt-
um, og hugsa svo ekki hærra en að
hafa kvikfjárrækt eina, og ofurlitla
garðrækt, til að fullnægja heimilis-
pörfum. Af pessu leiðastmenn smám-
saman til að hugsaá pann hátt: uÞessi
aðferð hefur reynzt mjer mikið vel
síðan jeg kom hingað, pvi skyldi
hún ekki halda áfram að reynast
pannig? Það er ósjeð að nýbreytn-
in hafi nokkuð gott í för með sjer”,
Þetta er sami hugsunarhátturinn, í
öðrum búningi, en að öðru leyti al-
veg sá sami, eins og sá er stendur
svo mörgum—máske öllum—bænd-
um á íslandi fyrir prifum. Þessi
sem sje: (1Þannig bjuggu feður
mínir og lang-langfeður og búnaðist
engu síður en mjer. Það sem peim
var boðlegt er boðlegt fyrir mig, og
jeg hef líka litla trú á byltir.gunum”.
Þetta er banvænn hugsunarháttur
og parf að útbolast svo gersamlega
að ekki sje eimureptir. íslendingar
eru ekki komnir til pessa lands til
pess að gerast standandi forngripa-
safn, par sem hjerlendir menn sjái
og skoði fyrri ára, eða jafnvel fyrri
alda, búnaðarháttu á íslandi, heldur
eru peir hjer komnir til að nema
praktiskar menntir í einu og öðru,
samkvæmt kröfum nítjándu aldar-
innar. En ef Ný-íslendingar taka
ekki að breyta til, hirða ekki um að
fylgja tímanum, gera peir sína víð
lendu nýlendu smám saman að ís-
lenzku fornmenjabúri. Ef peir
vilja ná í pó ekki sje netna litla
kvísl af framfarastraumnum, er flóir
um pvera og endilanga Ameríku,
verða peir sjálfir að Veita honum
um nýlenduna. Annars strandar
hann á skógarbeltinu er umhverfir
hana og fellur svo í aðrar áttir.
Það er naumst hægt að hugsa
sjer meiri mun heldur en sá maður
sjer, sem ferðast- um Dakota- eða
Argyle-nýlendur íslendinga, og fer
að pví búnu tafarlaust að
ferðast um Nýja-ísland. Maður
yrði var við tiltölulega lítið meiri
mun, pó maður í hendingskasti hyrfi
frá framförunum og fleygingnum í
Ameríku upp í einhvern afdalinn úti
á íslandi. En allir sem hvortveggja
pekkja viðurkenna sjálfsagt að sá
munur er pó meir en lítill.
Þetta sem sagt er ekki eingöngn
að kenna nýlendubúum sjálfum,
heldur að miklu leyti pvl, hve af-
skekkt nýlendan er og hún öll
skógi vaxin. Svo og hinu, að svo
margir, eptir að hafa sjeð aðrar
framfara meiri nýlendur, flytja burtu
í stað pess að sitja kyrrir og sýna
kunnáttu sina með pví að ganga á
undan I að umhverfa skóglandinu í
akur, sem yfirgefa pað hjeraðið
sem dyggilegast fæddi pá og klæddi
á ineðan peim voru allar bjargir
bannaðar sökum efnaleysis og ó
kunnugleika. En pví verður samt
ekki neitað, að nýlenduinenn sjálfir,
sem par hafa búið fleiri ár og sem
par ætla að búa, eiga ekki svo lit-
inn pátt I að svona er ástatt í ný-
lendunni. Þeir eru allt of ánægðir
með pað sem er, og allt of tregir til
fjelagsvinnu, en fjelagsskapurinn, í
pessu efni sem öðru, er hið eina
nauðsynlega aflið sem framleitt get-
ur nokkrar verulegar framfarir. Þó
byggð peirra sje afskekkt, pá er
hún ekki á neinum (1hala veraldar”.
Þeir vita pess vegna hvað gerist
umhverfis; að eins vantar pá fram-
kvæmdina og fjelagsskapinn til að
fylgja fjöldanum.
Verðlaun fyrir vel unnið
verk reynist hvervetna hið *5hult-
asta meðal til að hrífa menn til
framkvæmda í hvaða grein sein er.
Metorðagirndin knýr hvern einasta
mann til að leggja sig fram og á-
vinna sjer heiður og verðlaunapen-
inga , ef peir eru í boði. í pessu
landi eru líka gefin verðlaun fyrir
nærri alla skapaða hluti. Búnaðar-
fjelög (Agricultural Societies) eru
stofnsett um pvert og endilangt
landið undireins og pessi eða hinn
bletturinn byggist, að meira eða
mitina leyti upp á kostnað fylkja
eða ríkisstjórnanna. Aðal-tilgangur
peirra er, að sjá um að sýningar á
allskonar iðnaði, jarðargróða og
kvikfjenaði sje hafðar á hverju ári
i ákveðnum hjeruðum, og að allir
fái verðlaun í einhverri mynd, sem
að einhverju leyti skara fram úr
öðrum, hvort heldur í iðnaði, jarð-
rækt, eða kvikfjárrækt. Og petta
hrífur. Það keppir hver bóndinn
við annan I að koma á sýninguna
með sem bezt hveiti eða aðrar korn-
tegundir, bezt ræktaða og fjöl-
breyttasta rótávexti, fallegastan og
föngulegastan lifandi pening, og
sem vandaðastan varning hverju
nafni sem nefnist.
Ef eitt almennt búnaðarfjelag
kæmist upp i nýja-íslandi mundi
pað hafa meiri áhrif, heldur en
menn nú geta gert sjer grein fyrir.
Það færði með sjer fjör og lif inn
á hvert heimili í nýlendunni og
sýndi öllum ápreifanlega, hvað mikið
má gera ef rjett er aðfarið. Sj'n-
ingin færði með sjer einn alpj'ð-
legan hátíðisdag á hverju hausti,
par sem menn nytu hvo rtveggja í
senn, skemmtunar og fróðleiks.
Og almennir hátíðisdagar nýlendu-
búa eru ekki of margir pó peir
væru einn eða tveir á ári. Þess-
konar skemmtisamkomur einar eru
nauðsynlegar til að hvíla manninn
með pví að lypta huga hans út yfir
hinn takmarkaða hversdags-sjón-
deildarhring. En á sýuingunni er um
meira að gera en skemmtun ein-
samla. Þar sjá menn og skoða
störf nábúa síns og frjetta hvaða að-
ferð hann hafði, og 1 öllu pví er
lærdómur. Nýlendumenn gætu
líka sjer meinlaust sleppt einum
haustdegi frá heimastörfum. Ef
allir hinir dagar ársins eru hagnýttir
eins og má, pá tnunar ekki um
pann eina. Hjer í landi er hvergi
til al íslenzkt búnaðar og sýninga-
fjelag, og getur naumast verið til,
nema í Nýja-íslandi. Og einmitt
pess vegna ættu nýlendubúar að
vera viljugir að koina pví upp.
Hjer í fylkinu er ætlast til að
eitt búnaðarfjelag sje til og ein sjui-
ing sje höfð á hverju ári í hverju
einu kjördæmi í fylkinu. Þar af
leiðandi er Nj^ja-ísland innibundið
i St. Andrews búnaðarfjelaginu. En
vjer höfum fyllstu ástæðu, byggða
á orðum Greenways sjálfs í pá átt,
til að ætla, að Ný-fslendingar fyrir
hálft orð fengju að stofna sjerskilt
búnaðarfjelag og koma upp al-ts-
lenzkri árlegri iðnaðar og búnaðar-
sýningu, og að peir yrðu sama
styrksins aðnjótandi I pessu efni,
eins og hver önnur búnaðarfjelög í
fy’kinu. Þegar petta er að heita
má alveg víst, pá er ekki sjáanlegt
hvað pví er til fyrirstöðu að búnaðar
og sýningafjelag komist upp í Nj'ja
íslandi—annað en gamla deyfðin og
áhugaleysið fyrir almennum frain-
faramálum. Ef 2—3 menn vildu
taka sig til og stofna búnaðarfjelag,
er að voru áliti ((björninn unninn”.
Eptir að nokkrir menn væru gengnir
í pað mundi pað óðfluga vaxa.
Allt sem útheimtist er að einhver
byrji.
Styrkuriun sem fylkisstjórnin
veitir búnaðarfjelögum, er dollar á
móti hverjuin dollar, er fjelags-
menniriiir verja til fjelagsparfa.
Það er ákveðið í lögunum um petta
efni, að árlegt tillag hvers meðliins I
fjelaginu sje 1 miunsta lagi $1, og fyrir
hvert pað tillag lætur stjórnin úr
fylkissjóði $1,00. Og önnur út-
gjöld en pessi, er ekki ætlast til að
hvíli á neinum sjerstökum fjelags-
meðlim. Auðvitað er fjelagið með
pessu móti skuldbundið að hafa
sýningu á hverju ári, og í pann
kostnað og verðlaun, á meginhluti
fjárins að ganga.
Þess er vert að geta, að fje-
lagið fær ekki löglega tilveru fyrr
en fjelagslimir eru 50 talsins, og
hver peirra hefur greitt í sjóð að
minnsta kosti $1,00. Það er og á-
kveðið, að stjórniu veiti dollar fyrir
dollar undireins og tekjur fjelags-
ins eru orðnar $150,00 á ári, en ekki
veitir hún styrk að peim hlutföll-
um eptir að tekjurnar eru orðnar
meiri en $350,00 á ári. Hrökkvi
ekki upphæð sú er stjórnin veitir,
til pessara útgjalda, getur styrkur-
inn orðið einhverja ögn minni.
Aptur á inóti, sje afgangur, eptir
að hin ákveðna upphæð er greidd til
fjelaganna, er honum útbj'tt meðal
peirra allra, samkvæmt ákveðnum
reglum par að lútandi.
FRJETTAKAFIiAR
Últ NÝLENDUNUM.
MOUNTAIN, DAK. 0. maf 1889.
Bændur eru nú allir. búnir að
sá, og eru akrar orðnir grænir. I m
undanfarinn tíma hafa pó verið tals-
verðir stormar, er hafa gert skaða
hjá mörgum. Eru nú bændur farn-
ir að plægja til undirbúnings undir
sáning á næstkomandi vori, aðrir að
girða jarðir sínar.
Ilerra Árni Björnsson hefur tek-
ið að sjer umboð fyrir peningaláns-
fjelag, og er nú reiðubúinn að lána
peninga gegn fasteignarveði með
góðum kjörum. Einnig tekur hann
í ábyrgð hveiti (standandi á akrin-
um), hey, kvikfjenað o. fl. Hann
er að finna á skrifstofu herra Magn-
úsa“r Stephánssonar, Mountain.
Herra Thor. Thorlackson, sem
að undanförnu hefur haft greiðasölu
að Mountain, er nú hættur pví starfi,
en byrjaður á verzlun; verzlar með
vatnsdælur (Pumps) o. p. h.
i
Um síðastl. mánaðamót lögðu
af stað hjeðan nokkrar fjölskyldur,
er fluttu búferlum til nj’lendu ís-
lendinga norður frá Calgary í Al-
berta. Höfðu með sjer kvikfjenað
sinn og öll búsáhöld.
í grein Jóns prests Bjnrnasonar
((Aptur á bak eða áfram”, er stendur í
p. á. (lLögbergi” nr. 14., telur bann sem
ástæðu fyrir ((andlegum uppblæstri ís-
lands”, hvað lítið seljist par af ((Samein-
iagunni” og sem ástæðu, að í Vopna-
firði, einhverri fjölinennustu sveit á
landinu, sje ekki keypt nema eitt exem-
plar af henni. Fleiri expl. þykist hann
fullvissaður um, a* ekki sje til neins að
bjóða því bygðarlagi, af því að slík rit
((vilji enginn lesa”. ((Menn lesi yfir höfuð
ekki neitt nema sínar gömlu húslestrar-
bækur ogeitthvað af frjettablöðum, ein-
ungis til að fá frjettirnar úr þeim”.
Sökum þess a« jeg hef dvalið I
Vopnafirði svo árum skipti, er því gagn-
kunnugur þeirri sveit, þar til fyrir tæp-
um 5 árum að jeg flutti hingað til Ame-
ríku, samferða Jóni presti, leyfi jeg mjer
að gjöra litla athugasemd vi« tje-Ra grein
■ ..Lögbergi”, eða það í henni, er snertir
\ opnfirðinga.—Þá tíð, sem jeg var í
þeirri sveit, var hún ettaust með þeim
fremstu, ef ekki fremst, hvað bóklega
menutun aiþýðu snerti á Austurlandi, og
fór sivaxandi áhugi manna í því efni.
Varla var það heimili, er ekki hjelt eitt
af dagblöðum landsins; mörg er hjeldu
2—3, slim öll blöRin; var víst um það, að
þau voru víRast rækilega lesin; varð
maður þess fljótt var, ef koiniR var á bæ
og boðiR inn (VopnfirRingar eru allra
manna gestrisnastir og lij'býlaprúðastir),
var bóndi þá ávalt kominn meR eitthvað
úr blaðisínu eða blöðum, til aðræða um
við gestinn, ekki frekar frjettir en ann-
að. Nokkrir bændur voru þar í Bók-
menntafjelaginu, aðrir i Þjóðvinafjelag-
inu. Flest þau rit, sem út komu á ís-
lenzku og voru að nokkru nýt, voru þar
keypt mjög víða, einkum af yngri
mönnum. Þar var lestrarfjelag, sem
náðiyfir mikinn hluta sveitarinnar; bóka-
safn þess það auðugasta af bókum og
ritum, er jeg vissi að til væri á Austur-
landi. í því voru, auk fjölda af íslenzk-
um bókuiu fornum og nýjum, mikiR af
útlendum bókum eptir ýmsa merka rit-
höfunda, norska, svenska og danska,
einnig enskar og þýzkar, þýddar á
dönsku. Að bækur fjelagsins hafi verið
vel valdar, þarf varla að efast um, þar
sem hlutáttu að niáli Halldór sál. próf.
á liofi og Jón prestur sonur hans, er
voru stofnendur fjelagsins og lengst af
forstöRumenn þess.
Húslestrar voru vítiast vel ræktir í
Vopnatírði, en að þar hafi einungis verið
brúkaðar gamlar liúslestrarbækur er ekki
satt. Þar voru almennt notaðar til hús-
lestra lielgidaga [irjedikanir, liugvekjur
og bænir Pjetnrs biskups og nýustu út-
gáfur sálmabókarinnar. Telji Jón prest-
ur þessar bækur gamlar, eru samt Vopn-
firðingar afsakaðir, því aðrar yngri var
ekki að fá. Sú eina af eldri bókum er
jeg vissi þar brúkaða voru Passiusálmar
Hallgríms Pjeturssonar; getur einnig
verið, að einstöku eldri bændur hafl les-
ið í Vídalíns postillu við og við.
í sambandi við þetta leyfi jeg mjer
að minnast á eitt heimili þar í sveit:
\ akursstaði. Þar hefur búið um 60 ár,
og býrenn, ef lifir, Jón óðalsbóndi Jóns-
son, mets konu sinni 54 ár, og síðan börn-
um sínum, barnabörnum og barnabarna-
Mrnum. Jón var efalaust talinn sá mesti
framfara, dugnaðar og heitSursmaður i
sinni sveit og þó víðar væri leitatS; hann
var sannköllutS andleg oglíkamleg hetja.
Þegar jeg kynntist Jóni var hann kom-
inn um áttrætt. í Bókmenntafjelaginu
var hann þá og hafði víst verið jafnlengi
búskapnum. Flest dagblöð iandsins voru
keypt og lesiu á heimili hans. Nýju fje-
lagsritin og yflr höfuð flest rit, sem út
komu í seinni tíð og eitthvað miðuðu
til framfara, hafði haun kynnt sjer. Far-
in var liann mjög at! gleyma inu liðua,
en nýu ritin las hann jafnótt og lianu
fjekk þau, og fylgdi nútíðinni með lífi
og sál sem uugur væri. Að „Sameining-
in” sje ekki keypt á heimili Jóns þykir
mjer ekkert ótrúlegt; var hann þó guð-
rækinn og allt hans fólk, en laust við allt
trúarstagl og kreddur.
Mjög var S'opnf. annt uin menntun
barna og unglinga. Þegar jeg fór þaðan