Heimskringla - 06.06.1889, Blaðsíða 2

„Heinstriula,”
An
Icelandic Newspaper.
I'TTBLISHED
eveiy I nnrsday, by
The Heimskrinola Printing Co.
AT
85 Lombard 8t......Winnipeg, Man.
Subscription (postage prepaid)
One year..........................$2,00
6 months.......................... 1,25
8 months......................... 75
Payable in advance.
Sample copies mailed free to any
address, on applieation.
Kemur út (a8 forfallalausu) á hverj
um Qmmtudegi.
Skrifstofa og prentsmiCja:
85 Lombard St........Winnipeg, Man.
BlaSitS kostar : einn árgangur $2,00;
hálfur árgangur $1.25; og um 3 mánutii
75 cents. Borgist fyrirfram.
Upplý8Íngarum verð á auglýsingum
„Heimskringlu” fá menn á skrifstofu
blaðsins, en hún er opin á hverjnm virk
um degi (nema laugardögum) frá kl. 9
f. m. til hádegis og frá kl. 1,30 til 6 e. m.
Á laugardöguin frá kl. 9 til 12 hádegi.
tyUndireins og einhver kaupandi blaðs-
lns skiptir um bústað er hann beðinn aC
senda hina breyttu utanáskript á skrif-
stofu blaðsins og tilgreina um leið fyrr-
wramU utanáskript.
Utan á öll brjef til blaðsins skyldi
skrifa: Tke Ilcimakrinyla Printmg Oo.,
36 Lymbard Street, Winnipeg, Sfan . eða
JrÍTP. O. Box 305.
PÓLITISK UPPFRÆÐSLA.
Uað er almennt álitið, að hjer
i landi sje aljjýða á tiltölulega háu
stigi í stjórnfræðislegri tnenntun, að
hún yfir höfuð að tala skilji meira en
alþýða í Evrónu í þeim málum sem
snerta hinn sameiginlega og marg-
brotna búskap pjóðarinnar. Sjer-
staklega er petta tilfellið I tilliti til
Bandaríkjanna. Það er lika liklegt,
að petta sje rjett álitið. Maður
hlýtur að skoða það svo, pegar
maður athugar með hve mikiili
gailmgæfni að fjöldinn yfirvegar
nærri hvert einasta málefni, sem
stjórnin hefur á prjónunum. Frarn-
sóknar-ákafi almennings, til að láta
sína meiniugu i ljósi, pegar almenn-
ar kosningar eru í nánd, er og vott-
ur f>ess, að hann skilur málefnin
einhvern veginn, að hann kannast
við ábyrgðina sem á honum hvflir,
og veit hvað J>að hefur f för með
sjer, ef illa er með farið, ef hugs-
unarlaust er kosið.
En J>rátt fyrir J>essa alj>ýðu-
menntun í J>essu efni, J>ykir forvíg-
ismönnum pólitiskra mála i Banda-
ríkjuin ekki meira til J>eirrar ment-
unar koma en svo, að J>eir skoða
pað sein lifsnauðsyn að afla al{>ýðu
pólitiskrar uppfræðslu. Fjelags-
skapur til J>essa var stofnaður árið
1S80, og í J>að fjelag gengu jafnt
demókratar og repúblíkar, er í pessu
atriði vinna einhuga eins og bræð-
ur að pessari uppfræðing, sem peir
álíta fyrsta skilirðið fyrir pvf að
stjórnin verði gagnleg og rjettvís.
í stefnu fjelagsins er meðal ann-
ars ákveðið: að stuðla áð sjálfræði
kjósanda á kjörstaðnum, aö koma í
veg fyrir að embættismenn hafi vald
á atkvæði nokkurs manns, að sjá
um að peir fái hurða hegnihgu, er
gefa eða pig(!íja mútur, að sveita-
málefni skuli greinilega aðgreind frá
pjóðmáluin, svo að pe'im sje aldrei
blandað saman. Svo er og ákveð-
ið að stuðla til pess, að allir silfur-
peningar gefnir út hafi jafnmikið
gildi hvar seiner, aðlögreglu lands-
ins skipi ekki nema heiðvirðir menn,
og að vinnumaðurinn eigi heimting á
hinum hæstu launum, sem fengist
geta, og að löggjöfina purfi að
sníða svo, að auðug fjelög eða ein-
staklingar hafi ekki pau ráð í hendi
8Ínni, eða á einn eða annan hátt taki
fram fyrir hendur löggjafarvaldsins.
Ákvarðanirnar eru mikið fleiri en
pessar, en J>ær, sem hjer eru taldar,
sýna innihald allra peirra almenn-
ustu. Hver sem vill komastf fjelagið,
verður að sampykkja meirihlutann
af öllum ákvörðunum pess, er. ekki
er nauðsynlegt að hann sampykki
pær allar.
Þetta fjelag er útbreitt um öll
Bandarikin, frá hafi til hafs, og hef-
ur pess vegna eina framkvæmdar-
stjórn, er á að sjá um útgáfu rita,
er ganga út á að skýra pau ýmsu
málefni, sem fyrir hendi eru i pað
og pað skipti. Og siðan fjelagið
var til hefur pað gefið út 26 slíka
bæklinga. Er hinn síðasti nýút-
kominn og höndlar eingöngu með
vinsölumálið í sambandi við pólitik
landsins. Auk pess að gefa út rit
pessi hefur fjelagið og fyrirlestra,
almenna fundi o. s. frv., sitt i hverju
byggðarlagi, og nær pannig á ein-
hvern hátt nálega til hvers einasta
borgara innan takmarka Bandaríkja.
Með pessu móti gefzt hverjuin sem
vill kostur á að verða gagnkuunug-
ur og fróður í öllum málum, sem í
pað og pað skiptið eru almenn á-
hugamál, og læra um leið, hvernig
peir geta bezt orðið færir til að
hagnýta sjer pað frelsi, er stjórnar-
skráin gefur hverjum borgara.
Þegar pörf pykir á pessari mennt-
un fyrir alinenning í Bandaríkjum,
pá getur hver einstakur getið nærri,
hvort ekki sje pörf á samskonar
upplýsing fyrir islenzka alpýðu. ís-
lendingar virðast flestum pjóðum
fremur hafa ömun á pólitik. Það
eru jafnvel til menn peirra á tneðal,
sem verða bálvondir, ef brotið er
upp á pesskojiar tali við pá. Af
hverju pað kemur er ekki gott að
segja, nema ef pað skyldi vera fyr-
ir óvanann. Ef til vill er pað af
pví, að svo margir eru ekki nógu
framfærnir, ímynda sjer pesskonar
mál of vaxin, pau sjeu að eins fyrir
stóru stjórnfræðingana, er læri póli-
tikina eins og sveitamenn tlkverið”
sitt, og geri sjer að lífsstefnu og at-
vinnuvegi að vinna að stjórnarstörf-
uitl.
Á íslandi er pólitiskur áhugi
hjá altnenningi allt annað en mikill,
hvað 8vo semsagt er um alpýðuvilj-
ann í stjórnarskrármállnu. Að á-
huginn er Htill, sjest af kjörskýrsl-
unuin. Þegar að almennir ping-
kjörfundir eru ekki sóttir af meira
en helmingi, priðjungi, fjórðungi,
eða jafnvel ekki nema af fimtungi
atkvæðisboerra manna, pá er pað
ljósasti votturinn um, að alpýðan er
langt á eptir tímanum f pólitiskum
málum sem öðrum. Það kemur par
fram, og pað greinilega, að hún
skilur ekki til hlýtar, hvað alpýðu
stjórn pýðir. Og I pví valdinu
skáka konungsinnar og apturhalds-
menn. Þeir menn geta ekki feng-
ið ákjósanlegra vopn I hendur, held-
ur en pessa deyfð, pessa fáfræði,
eða hvað helzt maður vill kalla (>að,
sem heldur kjósenduin sem fastast
heima pann daginn, sem peir eiga
að ganga fram og sýna að peirra sje
málefnið, sem verið er að handleika.
Konungssinnum gefzt pannig kost-
ur á að telja Danmerkur goðunum
trú um að alpýðuviljinn I stjórnar-
skrármálinu, eða öðrum pvílíkum,
sje ekki til nema í hugskoti ein-
stöku óróaseggja, sem fyrir væntan-
lega eiginhagsmuni síðarmeir alltaf
æsa upp lýðinn. Þessi dofinskapur
hlýtur líka að skoðast sem fullgild
ástæða til að neita pjóðinni um
rjettarkröfur slnar. Að minnsta
kosti erpað hjer I landi aldrei við-
urkennd nema agilation, sem al-
gerlega sje marklaus, pegar ein-
stöku menn að eins eru að berjast
fyrir einhverju málefnj, prátt fyrir
aðpað varðar allan fjöldann. Rjett-
arkröfunum er ekki gefin gaumur
fyrr en stjórnin sjer að alpýðan
sjálf, með fundahöldum og ályktana
sampykktum út um allar byggðir,
hefur tekið við taumhaldinu. Þá
kemur vanalegaannað hljóðí strokk-
inn, og pað án mikils undandráttar.
Og stjórnir, par sein nokkurt ping-
ræði er fengið, niunu \ era nokkuð
líkar allstaðar annarsstaðar, hvað
petta snertir.
Það væri ekki vanj>örf á póli-
tisku uppfræðzlufjelagi á íslandi, I
hverri sýslu, I hverjum hreppi. Og
pað ætti ekki að vera ómögulegt að
koma pví á. Það parf ekki að vera
bundið neinum stálslegnum reglum,
nje heldnr er nauðsynlegt að hafa
fundi á nokkrum fsstákveðnum dög-
um. Nokkrir framgjarnir, ungir
menn I hverjum hreppi, gætu gert
mikið að verkum, án pess að leggja
nokkurt fje I sölurnar. Það verður
ekki sjeð neitt pví til fyrirstöðu að
peir hefðu fund með sjer 3—4 sinn-
um á ári. Og pó ekki væri nú fjel-
agsskapurinn I stærri stil en svo,
gæti hann haft talsvert mikil áhrif.
Fjelagsmönnum væri innanhandar
að fá leiðandi menn I stjórnmáluin
til að flytja endur og sinnum fyrir-
lestra I peirri og peirri sveitinni.
Þingmennirnir I hverri sýslu mundu
sjálfsagt fúsir á að koma á pvílíka
fjelagsfundi og skýra hin ýmsu at-
riði málsins og flytja almenna, opin-
bera fyrirlestra, ef pess væri æskt.
Þófjelagsskapurinn væriekki bundn-
ari en J>etta, pá gæti hann líka haft
furðulega mikil áhrif á kjósendur.
Það væri vitaskuld skylda fjelags-
ins að safua sem flestum kjósend-
unuiu saman á kjörpingin, skvlda
hvers eins I pví, að hvetja inenn
til skarpari frainsókuar. Fjelags-
skapurinn gæti pess vegna gert
pessi tvö verk, sein á íslaudi eru
núna mest áríðandi, í senn: upp
lýst sveitameun betur en blöðin
gera um pað, hveruig petta eða hitt
málið stendur, og hvað gera J>arf,
til að koma pví í petta eða hitt
horfið, og aukið áhugann fyrir stjórn-
málum. Og sem sagt, til að koma
nokkru til leiðar I pessa átt, parf
ekki umfangsinikið fjelag.
En ef íslendingar heima á ís-
landi parfnast pólitiskrar uppfræðzlu,
hvað skyldi pá inega segja um pá,
sem hingað til lands eru komnir?
Ef peir heima eru ófróðir ogáhuga-
lausir I pólitik síns eigin fóstur-
lands, pá eru peir, sem hjer eru,
psð ekki slður, I pólitik slns nýja
fósturlands. Að peir sjeu fáfróðir í
hjerlendutn pólitiskum málum er
eðlilegt. Þeir koma hingað van-
kunnandi í pjóðmálinu og heyra
sjaldan mikið um pólitik, nema svo
sem mánaðartíma umhverfis almenn-
ar kosningar. Og eins og flokka-
kappið er hvervetna hjer i laixli, er
sá mánaðartími ekki heppilegasta
tfmabilið að fræðast um ástandið
eins og pa5 er. Myndirnar, sem
pá eru dregnar upp fyrir alpýðu að
horfa á, eru æðimikið litmeiri held-
ur en pær eiga að vera.
En pað er óparfi, og pað er
minnkun fyrir menn, að vera frá-
beittir hjerlendu pólitikinni eins og
peir almennt eru. Menn eru að
hrósa liappi yfir að vera sloppnir
uudan umráðum hinnar einvöldu
Danmerkur stjórnar. En eptir pvi
sem menn koma fram mætti ætla,
að peir einmitt vildu einvalda kon-
ungs eða keisara sijórn, en ekki
pessa frjálsu alpýðustjórn, sem peir
nú eiga að venjast. Þeir sj’nast enn
ekki búnir að læra pá nauðsyclegu
lexiu, að pegar um kosning emb-
ættismauna er að gera, pá eru ein-
staklingamir ekki að vinna fyrir pá-
verandi eða tilvonandi stjórn, held-
ur fyrir sig sjálfa. Að láta allt aitja
við pað sama, að kjósa pann aptur,
sem kosinn var áður, sýnist hjá
mörgum vera aðal-stefnan, ef peir
á annað borð fást til að skipta sjer
svo inikið af málefninu, að koma á
kjörfundinn og greiða atkvæði.
Þetta öfugstreymi gengur I gegnum
alla vora eigin, lítilfjörlegu, smá-
fjelags-pólitik. Það sýnistvera kom-
in allt of mikil hefð á að kjósa sömu
mennina I fjelagsembættin ár eptir
ár. En svo kemur opt fyrir, eins
og eðlilegt er, að fjöldinn verður ó-
ánægður með frammistöðu pessa
eða hins mannsins, og um pað er
möglað I pað óendanlega utan
funda, að pað purfi að koma öðrum
að næst. En samt er ekkert líkara
en að sami maðuriun verði endur-
kosinn, máske I einu hljóði, pegar
næst.i kjörfundur keinur, og pað }>ó
hver einn sje pvernauðugur og með
sjálfum sjer öskrandi vondur út af
úrslitunum. Þetta áhugaleysi, eða
pessi linjuskapur, hlýtur að vera
sprottinn af peirri skoðun, að nýr
maður hljóti að vera ófær til að
gegna embættinu, af pvl hann hafi
aldrei staðið I pvl áður. En pvilík-
ur hugsunarháttur, pvllikt vantraust
á sínu eigin atgervi, situr illa á
frjálsum pjóðflokki I frjálsu landi,
par sem allt á að stjórnast að fyr-
irinælum einstaklingsins. Haldi
petta áhugaleysi áfram verður pað I
sjálfsforræðis og frelsislegu tillitifyrr
eða siðar peirra hengingaról. Það
er og stórkostleg vanvirða fyrir ame-
rikanska íslendinga, ef peir I pessu
verða eptirbátar íslendinga heima,
eins afskekktir og undirokaðir eins
og peir eru.
í eigin pólitik eru Islendingar
I Winnipeg að sumu leyti á undan
öðruin ísl. hjer I landi, ættu
lika að vera pað, par peir svo marg-
ir búa saman I einum bæ. En I
hjerlendri pólitik eru Winnipeg-
íslendingar aptur á móti eptirbátar
allra nýlendnanna. Það er sú eiua
byggð peirra, J>ar sem peir hafa al-
veg ekkert að segja I sveitarmáluin.
Þegar fjöldi íslendinga í liæniim
er athugaðurí samanburði \ið fjölda
annara-{>jóða uianna, pá er [>að
greinilegt, að samkvæmt honum
ættu peir að eiga tvo inenn af
peim 13, sem ganga undir nafninu
htvjarstjórn. Það gæti pá ekki á
litist ranglátt pó peir heimtuðu að
koma eirmrn iiianni I ráðið, og pað
ætti ekki heldur að vera óviiuiandi
verk. Til [>ess útheimtist fremur
öllu áhugi fyrir málinu. Kf menn
ætla sjer pað, má ekki láta pað
hlaupa á reiðanum hvert nafn manns
stendur á kjörskrá bæjarins eða
ekki, eins og svo fjölda margir ís-
lendingar hafa látið sjer lynda allt
til pessa. Ef peir sjálfir sjá ekki
um að nafnið konn'st á kjörskrána,
verða ekki aðrir til pess. Og með-
an nöfn peirra eru ekki nema örfá á
skránni, hafa peir vitanlega ekkert
að segja.
Það var I haust er leið mikið
talað um að koma íslendingi I bæj-
arstjórnina, en fórst fyrir, einkum
fyrir pá sök, að peir sem álitleg-
astir póttu til að sækja, kváðust
ekki hafa kringumstæður til pess.
Það var líka of seint byrjað á um-
talinu, svo peir sem beðnir voru að
sækja höfðu ekki tíma til að undir-
búa sig. En pó svona tækist til pá,
pá er ekki víst að svo fari I haust.
Að minnsta kosti skaðar paðekki, pó
menn hafi pað hugfast, að einhver
kunni að sækja pegar næstu kosn-
ingar fara ffam. Það væri pvl ekki
úr vegi, að allir sem kosningar-
rjett hafa líti eptir hvert nöfn peirra
standa á kjörskránni. Og nú ein-
mitt gefst tækifærið til pess. Það
er nú auglýst að á móti nöfnum
kjósenda I Winnipeg verði tekið
þar til 20. jií/í noutk. Og á pvl
tlmabili gefzt hverjum sem vill
kostur á að yfirfara nafnaskrána, til
að sjá hvert nafn hans stendur par.
Það iná ekki gleymast, að peir,
sem ekki eru skráðir nú, og peir,
sem ekki láta innrita nöfn sín á
skrána fyrir 20. júli þ. d. hafa ekki
atkvæðisrjett við næstu kosningar,
og geta pá ekkert hjálpað vorum
málum, hversu fegnir sem peir
vildu.
FERSKT VATN Á HAFSBOTNI.
Ströndin umhverfls Persía flóann er
hið jafn heitasta land I heimi, og par
kemur varla nokkurn tíma deigur dropi
úr lopti. Á peim hluta strandarinnar er
nefnist Bahrin-Arid er hvergi til kalda-
vermslislind, eöa ferskt vatn af nokkurri
tegund á purlendinu, og þó býr par fjöldi
fólks. Bn par framundan, á hafsbotni,
eru f jöldtt margar og stórar kaldaverslis
lindir, er spúa með ógna afli stóruin
straum af ísköldu, tæru vatni upp í gegn-
um hinn salta, nýmjólkurvolga sjó. Þeg-
ar vatn parf a5 sækja róa 2—4 menn
með köfunarmann fram á fióann og hafa
meðferðis marga i>oka gerða af geitar-
skinni. Þegar kemur á iniðlð tekur köf-
unarmaðurinn einn pokann undir vinstri
handarkrika sinn og heldur með hend-
inni fyrir opið. En í hsegri hönd sína
tekur hann stein allmikinn, sem festur er
við sterkt reipi, en hinn reipis endinn
aptur festur I bátinn. Stekkur hann svo
útbyrKis metS steininn i liendinni og sekk-
ur til botns, gengur svo á botninum ati
straumnum úr lind.inni, sleppir hendinni
af pokaopinu og tivolflr honum yfir
strauminn, sem pá fyllir liann á augnar-
bliki,tekur svo hendinni fyriropið aptur,
sleppir steininum, en lætur lindarstrum-
inn lypta sjer og pokanum upp á yfir-
borð sjávarins, en pjónar hans I bátnum
eru þá viðbúnir aft grípa I hann og draga
hann inn í bátinn. Eptir að hafa hvílt
sig um stund, fer köfumaðurinn með
annan poka og fyllir hann á sama hátt.
Gengur svo koll af kolli til pess báturinn
er fermdur fersku vatni.—Jarðfræðingar
geta til að lindir pessar eigi upptök sín
undir Osmann-fjöllunum, en sem eru
600 mílur enskar frá fióanum.
SALT-BERGIÐ.
Við suðurenda DauChafs er hamra-
belti um 6 mílur á lengd, um % mílu á
breidd, og nærri 600 feta hátt, sem ekki
erannað en hreintog óblandað salt, og
er sumt af pví gegnsætt eins og krystall.
íbúar hjeraðanna umhverfis brúka ekki
svo lieitið geti aniiuð salt en paC, sem
peir höggva úr pessuin liamri.
Eptir „Helsovannen”.
ÁVAllP TIL FRÍHÖNDLUNAR-
MANNA,
EPTIR liOBERT P. POliTER.
Plutt á „Þjóhvi/iafjelags" fundi í Nea
Y o-rk 19. dee. 1887.
Viðhald pessa tolls er eldi okrara.
Tóbakstollur gegnir sama hlutfalll sem
byrði fyrir Suðurríkja bændur sem jarð-
eplatollur, væri hann, I New York ríki.
Samkvæmt kröfu tímans. ætti pessi tollur
aC vera afnuminn, til hagsmuna Suður-
ríkjunum. í Suður-ríkjunum er aðal-
stöð hins demókratiska flokks; I tuttugu
og fimm ár hefur sá flokkur legið I dái,
—ekki komist til ætSstu valda.— Það svo
sem segir sig sjálft, að pjóðin hafl búizt
við þv!„ að þá er sá flokkur kæmi
manni íhið æCsta pjóðstjórnarsæti, mundi
reynt að ráða bót á pví, er andvígt væri
skoðunum flokksins; en hvað gerir mað-
ur þeirra er nú situr I stólnum? Hann
hlúir að fríhöndlunar vinum sínum I
New York og verksmiðjum Ný-Englend-
inga* en lætur sem haun heyri ekkl hina
suðrænu rödd, sem bergmálar pað, að
tóbakstollurinn sje blóð-skattur, sem
liindrl frjdlsböma ffegnk þessa lands
frá því að yrkja sinn eiginn reit. Með
pví að viðhalda þessum herskatti, nú I
fjárhagslegu tilliti ópörfum, hindrum
vjer að hin geigvænlegu holsár grói.
Þjóð vorri er pað nauðsynlegra en allt
annað, að hún gleymi sem fyrst hinu
blóðuga tímabili, og til þess endurminn
ingin tapi beiskjunni, purfum vjer að af-
má alllt, er gremju getur vakið. A
pessahlið málsins, þykir Cleveiand ekki
vertað líta. Tolll á innfluttum varningí
vill hann breyta átvovegu; að gera svo
margt sem hann porir tollfrítt, en á hinu
að lækka hann. s. s. ull baðmull, frum-
efnum, jarðarávöxtum, glasvöru, járni
og síáli. Hann segir svo: uTil að afnema
innflutningstoll, er aðeins einn vegur.
og hann er, að fyrirbjóða hann með lög-
um; vjer hðfum fyrir oss sjáanleg atvik
<>g afleiCingar, en ekki óskýrar hug-
myndlr”. Hvaða vörutegundir innilykur
frilistinn? Það er augsýnilegt, herrar
mínir, aC frílisti forsetans ber með sjer,
hartnær öll vöruatriði, sem hjer I landi
eru ekki unnln. Hinir eiginlegu pjóð-
verzlunar-verndunar-menn hafasetið uppl
nætur og daga til að velja pað saman
er tolllaust parf að vera; jeg pekki tU
pess, jeg hef veriö i pesskonar nefndum.
Síðastliðið ár var $212 miliiona viríi af
vörum flutt til Bandaríkjahafna, par af
meir enn einn fjórði tollfrítt. Svo að
Þjóðin geti öðlast ódýr klæði, ákveður
hann að ull sje gerð tolllaus; m pað er
aC áliti skynsamra mannu, vnndræða
breyting. Hann veit víst ekki, eða hefur
ekki gætt pess, að með lágum tolli, hef-
ur ull ætíð verið I hærra verðil „Enn
pví skyldu pá bændur vera svo mótfalln-
ir breytingunni”, munu fríhöndlunar-
menn spyrja. Vegna pess, að sökum
tollsins, hefur sauðakynið veriC bætt.
1860 var melal pyngd á sauðarreifl tæp-
lega 2J4, en árit! 1885 yfir 5 pund;
sauðkind sem gefur 5 pund af ull, jetur
ekki hót meira en liin snoðna með 2%
punds reifl. Hjer kemur pað sama fram
sem I verksmiCju verkahringnum; vernd-
unln heflr aukit! framleiðslu, vert! og
gæði vinnu og varnings. Að umhverfa
* Nýja England, eru þessl ríki kölluð:
Maine, New Hampshire, Vermont, Massa-
chusetts, Couuectlcut og Hiiode Islaud.