Heimskringla - 27.01.1892, Qupperneq 2

HEI3ISKBIXULA, WIWNIPE6 HAN., 87. IAIIAR 1898.
tí
?J
J
keirfur út á hrerj-
mn miðvikudegi.
An Icelandic N ews-
paper.
Published e v e r y
Útqefkndur: Wednesday bv
The HRIMSKRINGI.A Printing & Publ. Co’y ■
Skrifstofa og prentsmiðja:
Lombari St.-----Winnipeg Oanadn.
Blaðið kostar:
Heill árgangur............. $2,00
Hálf ur árgangur............. 1,00
TJm 3 minulSi................ 0,65
Skrifstofa og prentsmiSja:
161 Lombard St......Winnipeg, Man.
|®“Undireins og einhverkaupandi blaðs
Ina sViptir um bústað er hann beðinn af>
eeada hina breyttu utauáskript á skrif-
stofu blaðsins og tilgreina um leið fyrr-
mrandi utanáskript.
Aðsendum nafnlausum greinum verð-
mr ekki gefinn gaumur, en nöfn höf-
nndanna birtir ritstjórnin ekki nema
með samþykki þeirra. En undirskript-
Ina verða höfundar greinanna sjálfir að
tll taka, ef þeir vilja að nafni sínu sje
leynt. Ritstjórnin er ekki skyldug til
ati endursenda ritgertSir, sem ekki fá rúm
íblaðinu, nje heldur að geyma þær um
lengri eða skemmri tíma.
Upplýsingarum verð á auglýsingum
1 „Heimskringlu” fá menn á afgreiðslu-
»tofu biaðsins.
5^” Uppsögn blaðs er ógild, sa>n-
kvæmt hjerlendum lögum, nema að
kaupandinn borgi um leið, að fullu,
skuld sína við blaðið.
BUSINF.So MANAGEK:
Einar Ólaftson.
Hann er að hitta á afgreiðslustofu
blaðsins hvern virkan dag kl. 9 til bádeg-
1» og frá ki. i—6 e. m.
Utar asKript til blaðsins er:
The E iimtkringla PrintingdíPublishingCo.
P. 0. Box 305
Winnipeg. Canada.
VI. ÁR. NR. 5.
TÖLUBL. 269.
Winnipkg, 27. Janúar 1892.
í Chicago er nýlega komin út
bók eptir Dr. Paul Carus, er nefnist
ítHomelies of Science”. Bók pessi
er 810 bls. aðstærð. Er þar safn-
að i eina heild ýmsum ritgerðum,
er áður hafa staðið í hinu alpekkta
tímariti Open Couet. llestarrit-
. gerðir pessar eru fremur stuttar, en
pví innihaldsmeiri; efni þeirra ýmist
trúfræðislegt, siðfræðislegt, fjelags-
legt eða pólitiskt. Aðalstefna rit-
gerða þessara er sú, að halda fram
siðfræði, er bjggð sje á sannleika
og engu öðru. Hjer er eigi verið
að ráðast á trúarbrögð í orðsins
sanna skilningi, en hinum dogma-
tisku kenningum kirkjunnar er eigi
hlíft.
Höfundurinn ætlaði eitt sinn
að verða trúarboði, en skoðanir hans
breyttust, er hann hafði betur kynnt
sjer hinar ýmsu kenningar kirkjunn-
ar. Viljum vjer ráða hverjum f>eim,
er á annað borð alvarlega hugsarum
mál petta, að kaupaog lesa bók fiessa
og munu páaugu þeirra opnast fyrir
mörgu pví, er þeim ef til vill hafði
eigi áðr komið til hugar; prentum vjer
hjer á eptir lítið sýnishorn af ritgjörð
um og nefnir höfundurinn pað
“Opinberun”, og ætlum vjer flestir
muni fallast á það, er par stendur,
f>ótt ef til vill falli pað eigi algjör-
lega saman við ýmislegt, er heyrist
á sunnudögum.
oss afvega. Oss er sagt, að sam- honum alls eigi kom til hugar.
vizkan sje rödd guðs og að vjer sje- Reynslan mun kenna honum að
um skyldir að hlýða boðum sam-
vizkunnar, pótt vjer verðum að
gjalda varhuga við, að samvizkan
eigi blekkist af villum og hindur-
vituum.
Þessar prjár opinberanir guðs
hljóta að vera ein og hin sama. Ef
að pær eru sannar og áreiðanlegar,
verða pær að koma saman, og hvert
sinn, er pærerueigi samkvæmar, er
pýðing einnar peirra, tveggja eða
allra peirra röng. Nú ber opt svo
til, að pessar prjár opinberanir eru
ósainhljóða og verðum vjer pá að
rannsaka hver peirra sje
legust.
sjálfsafneitun og hlífðarlaus sann-
leiksást, jafnvel pegar hún virðist
ógeðpekk, muni að lokum reynast
affara best. Samvizka er pví eptir
allt saman byggð á reynslu, eigi
einasta sjálfra vor, heldur og for-
eldra og kennara. Hún er að nokkru
leyti erfðatilhneying, og að hinu leyt-
inu byggð á endurminningu lífs
vors fráfyrstu barnæsku. Dæmi pau,
er oss hafa verið gefin af kærum og
vitrum mönnum, af peim sem eldri
eru, af vinum vorum, eru rituðí sálir
vorar og muni oss vitandi eða óvit-
áreiðan- and* verka á gjörðir vorar. Það er
I hvorki óalmennt nje skrítið, að rödd
tt • ... .. , . , . . • * ' samvizku manns er optlega blekkt af
Hinn trúfræoislegi kristm maður, r &
. tv-1 i, , , . I íllu eptirdærrii, og ónæcrilecfri eða
segir Biblíuna áreiðanlegasta, og | r ” ° 6
- ... , . , . . „,| . , | rangri tilsögn. Eins og kunnáttu
að lúta verðifynr henni í öllum trú- j 8
, , , tj, , , , . , hans vilta töfralæknis er hin fvrsta ó-
arbragðaefnurn.- En hversu dýrmæt- ) J
ar kenningar Bibllunnar kunna að fuUkornna byrju,. vísinda, svo er og
vera, verða pær pó pví að eins skoð- sa.r.vizkan náttúrleg fra.nleiðsla, er
aðar guðlegar, að pví leyti pær eru parfnast rnenntunar og ræktunar
sannar, og guð getur eigi boðað sat»l{vs®mt rjettri uppeldis aðferð.
einn sannleika í náttúrunni og hinn; Hin eiuasta beinlínis og áreið-
í ritnii.gunni. Hann getur eigi ver anleg opinberuu guðs, finnst í sjálfri
ið pessiguð fyrir allan heiminn ' náttúrunni, og allar hinar opinber-
og annar guð fyrir fáa spámenn. anirnar í ritningunni og í samvizk-
Guð gaeti að vísu opinberað sjálfan unni, eru aðeins partar af pessari
sig fyllilegar peim, er proskaðri eru ^ einu og sömu opinberun. pær eru
að hugsun og lengra á veg komnir einungis pví að eins sannar, að pær
í siðferðislegu og andlegu tilliti,
pví guð opinberar sjálfan sig að
sjeu samhljóða og sýni hana.
Og sannleika pess má rannsaka
sama skapi og vjer leytum hans og | aptur og aptur.
erumfærir að skilja sannleikann. En
pó ættu pessar tvær opinberanir
Bók náttúrunnar er hverjum
einum opin, og par sem rjer I dag
aldrei að vera gagnstæðilegar. Þær eigi skiljutn eitthvað í henni, getum
geta verið mismunandi að stigi, en vjer vænst að vjer á morgum við n&-
eigi að eðli. ! kvætriari athuganir og frekaii Jrann-
Af hinum premur guðlegu opin- sóknir munum komast í betri skiln-
berunum, er að eins ein, sem ,r ing.
sjálfrisjersainkvæm og aldrci keitst, Sannleikur er nákvæmni sú, er
í inótsögn við sjálfa sig og ætíö hef-! saniræmi alheims skipunarinnar er
ur haldizt óbreytt og mun jafnan. í sýnd með í huga hugsandi veru.
Það er opinberun guðs í náttúrunni | Sannleikur er mark guðlegrar tign-
Það er skipun í náttúrunni og hún ar í manninum; fyrir sannleika og
sannsögli verðum við börn guðs, og
sannleikur er frelsari fráöllu illu
MnÍMÍ
er föstum lögum bundin. Allir við
burðir í náttúrunni eru eru í hinni
dýrðlegu margbreytni sinni að eins
svo margar framleiðslur, einingar
peirrar, er par ræður, og meðal
allra hinna náttúrlegu viðburða birt- j ------
. , [Vjer minnum lesend ir „Ileims-
íst hln afidáaniegasta opinberun kringlu” á, að undir „Raddir frá almenn
« , • _ . « _______ingi” er það ekki ritstjórn blaðsins, sem
guðs í mannmum og í pvl, sem er . tafar_ Hver matSur getur fengið færiiá
mannlegast í honum, málinu og *ata bar * *jési skoðanir sínar, þótt
° i þær sjeu alveg gagnstæðar skoðunum
hugsaninni. Sjerhver sannleikur er ) ritstjórnarinnar, en menn verða að rita
. | sæmilega og forðast persónulegar sknmm-
guglegur, sjerhver sannleikur er op- ■ jr. auk þess verða menn at' rita um
l,.b.,u» og ejerhv.r rltnlng p.nnig ""
innblásin mun reynast nytsöm til
rjettlætis--------.
Það er ekki Biblían ein, sem er
opinberun guðs, heldur og Veda-
OPINBERUN.
(Þýtt úr Homelies of SciencM.
Þegar jeg var lítill, var mjer
sagt, að til væri tvenns konar guð-
leg opinberun. Að guð hefði opin-
berað sjálfan sig 1) í náttúrunni og 2)
I ritningunni, að hvorug pessara
opinberana væri hægráðin eða pýdd,
en að guð ætíð styddi tilraunir hins
einlæga og að önnur opinberunin
mundi hjálpa oss til pess að skilja
hina.
En pað er lika, að pví er fræðin
kenna, til hin priðja opinberun:
samvizka mannsins. Maðurinn hef-
ur ósjálfráða pekking pess, sem rjett
er og pess sem rangt er, og pessi
eölisávisun er stundum hinn aðdá-
anlegasti og vissasti leiðtogi, pó að
opt kunni að vilja til að hún leiði
MOLBÚA FÍNANZ.
l(öldin”, 18. nóv., neitar pví, að
landssjóör tapi lOOprc. á pví, að
bækurnar, Zendavesta, Homer, Kor- gjaldpegnar borgi honum skyldir og
aninn, Edda, Shakespearejog Goethe, skatta sina í seðlum hans sjálfs.
Kant og Darwin og allir spekingar.
öll rit og allar bókinenntir allra
pjóða, að pví leyti, sem pær hafa 1
sjer fólgnar göfugar, háleitar, fagr-
ar og sannar hugsanir, eru einnig
opinberun guðs. Að pví leyti að í
einhverju riti eru villur, pá er pað
ekki guðlegt nje guðleg opinberun,
hvort sem pað kann að vera tekið
inn í ritninguna eða ekki.
Biblían var skoðuð af hinum fornu
Gyðinguui á penna hátt, pví hið
gamla Testamenti er ekkert annað
en safn hinna hebresku bókmennta
til viss tíma. Ef að Goethe hefði
lifað meðal Gyðinga á tímuin Dav-
íðs og ef hugsanlegt væri, að hann
pá hefði ritað Faust, pá mundi og
pað rit hafa verið eitt af hinum
Kanónisku ritum Biblíunnar pann
dag I dag.
Það er satt, að samvizkan er
opinberun Guðs, en hvað er samvizk-
an annað en proskun. hins siðferð-
islega náttúrueðlis mannsins.
Reynslan hefur kennt mannin-
um að vissar athafnir, er I fyrstu
virðast að muni hafa pægindi í för
með sje,r muni síðar valda iðrun, að
tjón pað er hann gjöri öðrum muni
eigi verða honum til peirra hagmuna,
er hann ætlaði, heldur kunni jafn-
*) Letrbreytingin er mín. Enginn Mol-
búi, Bakkabróðir nje Gotham borgari
hefir nokkurn tíma lengra komizt í
flónsku en þeir, sem kalla innleyst
vel að skaða hann á pann hátt, er sku ld abr j e f laudssjóðs s j ó ð hans!
Þetta pykist hún sanna með eiriföldu
dæmi, sein er tilfært hjer'orðrjett.
UE. M. borgar landssjóði lOOkr. í seðl-
vm....Sama dag þarf landssjóðr að
borga 200 kr. í laun: það er bæði gull og
seðlarísjóði*(!) svo embættismann-
inum eru borgaðar lOOkr. í gulli og 100
kr. í s ö m u seðlunum, sem um morg-
uninn höfðu komi'S inn frá hr. E. M.
Hefir þá okki landssjóðr sama, alveg
s a m a gagn af setSlunum eins og af gull-
inu?”
Mjer er nauðugr einn kostr að
leysa úr pessari hraparlegu mein-
loku, vegna pess, að eg hefi nú að
raun koraizt nýlega af brjefum frá
íslandi, að petta sje almenn sann-
færing inanna par, og siti einkum
ríkt í sumum pingmönnum, að
minnsta kosti. A pví átti eg ekki
von, að ritstjóri ltAldarinnar”, sem
sent hefir lof fínanzvizku sinuar út
um allar jarðir, vœri svo óhæfr til
að skilja fínanzmál íslands, að hann
mundi bera böndin sjálfr að peirri
sannfæringu sinni, að ef maðr tapar
lOOpc. á pví, að taka eigin skulda-
brjef upp í tek j ur að morgni, pá
ynni maðr tapið upp með pví, að
gefa sama skuldabrjefið út í g j öl d
sín að nóni samdægrs!
Þessar 100 seðilkrónur mínar eru
viðrkennig landssjóðs fyrir pví, að
hann skuldi mjer, svo sem handhafa
peirra......................lOOkr.
í peningum, því að þær eru
skuldabrjef hans, og skuldabrjef
eru ávalt ávísanir á peninga út-
gefanda þeirra. En nú skuldaeg
landssjó'Si, eptir ' skattalögum
lands, sömu upphæð. Erum við
þá í hundrað kr. skuld hver við
annan, landssjóðr og eg. Nú
greiði eg honuni skuld mína í
skuldar-vitSrkenningHm hans,
seðlunum................... 100 kr.
Það semmeð þessari inngreiðslu
minni hefir gerzt, er þetta: Þjóð-
skuld íslands útistandandi hefir
lækkatS um lOOkr. En tekjur,
eptir ákvæði fjárlaganna, sem
hvergi nefna þjóðskuld íslandsá
nafn, hefir landssjóír fengið,
sem nema upphæðinni......... 0;
Því skuld okkar, hvors við annan, gekk
upp hvor í annari.
Nú er hjer 100 kr. skarð höggv
Ið í tekjur landssjóðs, eins og pær
eru ákveðnar með fjárlögunum, en
ekkert tiisvarandi skarð í gjöidin
sem landssjóðr verðr eftir lögunum
að greiða af hendi tilfulls, hvað stórt
sem tekjuskarð hans kann að verða.
En petta skarð segir ttAldar”-
ritstjórinn að lr.ndssjóð fylli aftur
sama daginn og hann fær seðla
inína í tekjur með pví, að borga pá
aftr í einbættismannalaun, ef pau
orð hans að landssjóðr hafi tts a m a,
alveg sama gagn af seðlunum
eins og af gullinu” eiga nokkuð að
pýða.
Skoðum pá petta Molbúamál.
Nú borgar landssjóðr. einbættis-
inanni pessa sömu seðla að nóni.
Þá er pjóðskuld Islands aftr stigiu
jafnhátt og hún var um morguninn.
Nú fer embættismaðrinn ineð pessa
söm u seðla á pósthús Rvíkr, sam-
kvæmt landshöfðingjabrjefinu 28.
maí 1886 og kaupir sjer fyrir pá
póstávísun á ríkissjóð Dana. Ríkis-
sjóðr selr aftr pessa söinu seðla
landssjóði fyrir lOOkr. í pcningum,
en eugan skilding peirra fekk hann
við móttöku seðlanna um morgun-
inn. Nú er rjett og beint rakin
pessiumferð pessara minnahundr-
að seðilkróna, sem að morgni voru
lundssjóðstekjur að upphæð.... 0
en á nóni sama daginn gjöld í
peningum að upphæð...........lOOkr
Tap landssjóðs á pessari tekju
innborgun varð pví lOOpc. eða lOOkr.
Og petta gildir um allar innborgan-
ir af pessu tægi, pegar umferð
seðlcnna verðr sú, sem hjer er lýst.
En sú umferð er hin algengasta fyr-
*" *ir pá seðla, sem menn greiða lands-
sjóði í skyidir sínar og skatta og
hann aptur greiðir út í gjöld til
einbættisnianna og peirra stofnana
sem hann elr. Því pess ber vel að
gæta, að öllum megmpörfum sínuin
verða peir, sem á landssjóði lifa, að
fá úrlausn íutanlandsve rzl-
u n í s 1 a n d s; og til pess verða peir
að koma peim seðlum i peninga, er
landssjóðr greiðir peim út. Af pessu
leiðir paó, að pegar menn eru að
tala um að seðlarnir sjeu landssjóði
eins góðir og peningar til i n n a n—
lands parfa hans, pá er petta ein-
tómt hugsunarleysi; pví innanlands-
parfir landssjóðs, svo kallaðar, eru
utan'.ands-parfir peirra sem hann elr
á peim peningum, sem seðlar hans
eru sífeltávísanir á, og aldrei annað.
Slæðingr af peim seðlum, er lands
sjóðr borgar í gjöld, fer út um t i m a
meðal alinennings. En að lands-
sjóðr verði að leysa pá fyr eða síðar
inn fyrir peninga, eða fá pá inneins
og 100 kr. mínar (í dæminu), pað er
gefinn hlutr; og vel að merkja, í pví
meiri ægð, sem verzlun flytr færri
peninga i land. í hvorutveggja til-
fellinu verðr níðrstaðan eins og peg-
ar er sýnt.
Nú er pað auðvitað, að nieð pví
að tekjur og gjöld landssjóðs jafna
sig eftir fjárlögunum, og með pví,
að peir, sem taka við gjöldum hans,
verða að koma peim seðlum, sem
hann geldr peim, í peninga, til að
geta aflað sjer lífsbjargar sinnar úr
utanlandsverzlun, og með pví að
pað er landssjóðr sjálfr, er verðr að
greiða af hendi pessa peninga, pá
hlýtur hann að bæta sjer upp
sjálfr pann tekju-missi, er hann
bíðr af pví, að taka eigin skulda-
brjefsínuppí tekjur sinar. Því út
verðr hann að borga í peningum á
endanum öll fjárlagalega ákveðin
gjöld sín. Þessa uppbót verðr hann
að taka, annaðhvort af peningum, er
honum greiðast u m f r a m tekjur á
árinu og hann pví legði upp ella,
eða hann verðr að taka hana af við-
lagasjóði, eins og öllum er kunnugt
að hann hefir gjört. Á penna hátt
tapaði hann úr viðlagasjóði eingöngu
frá júlí 1880 til des. loka, 1888, á
hálfu priðja ári........ 249,300kr!
Sbr. landsreiknings skýrslu lands-
höfðingja fyrir 1889, Isafold, 9. júlí
1890.
Nú hefi eg rakið eftir rjettum fín-
anzlegam hugsunarreglum dæmi
ttAIdarinnar” og sýnt hina sönnu
niðrstöðu pess, bæði eins og hún
hlýturað vera, eptirheilbrigðri skyn-
semi, og eins og hún hefir sýnt sig
í framkvæmdinni.
En nú eru aðrir seðlar, er lands-
sjóðr leysir inn fyrir peninga, en
peir, sem hann fær í tekjur sínar
og greiðir aftr í gjöld sín um árið.
Það eru t. d. allir peir seðlar, sem
menn fá í lán frá bankanum og
kaupa fyrir póstávísanir á ríkissjóð
auk margfaldra annara seðla-upp—
hæða. jx innlausn allra slíkra skulda
brjefa sinna er pað hlutr, sem segir
sig sjálfr, að peningatap landssjóðs
er lOOprc. Hann parf ekki pessara
seðla með, til að gefa pá út í gjöld
sín svo sem ávísanir á peninga sína,
pví til pess nægjahonum peir, sem
hann tekr inn í tekjur, náttúrlega á
pann ógæfusamlega hátt, sem að
framan er lýst að. Gerum að tekj-
ur og gjöld landssjóðs eitthvert ár
sje..................... 400,000kr.
og að hann fái tekjuru-
ar: í peuinguiii 270,000kr.
sem hann gefr út
aftr náttúrlega á
peninga sína í
seðlurn........ 130,000
400,000—
Þá stendr pannig all heiina, að töl-
um til, við ákvæði fjárlaganna.
Skyldi nú land>sjóðr satna árið leysa
inn, segjum 150,000 kr. í skulda-
brjefum sínuin. sem aðrir hefðu
póstávísað fyrir utan hinar nefndu
130,000, semsegja má, að landssjóðr
hafi sjálfr ávísað um árið, pá er
pað ljóst mál, að á innlausn pessara
seðla tapar landssjóðrhreint og beint
150,000 kr. í gulli. Engum manni
ætti að verða vandræði úr, að geta
sagt: sjer petta sjálfr; pó viðr-
kenningin sie voðaleg, pá er nú
sannleikrinn petta, að landssjóðr
getr engan pessara seðla notað í
j s i n a r svo nefndu parfir, pað er að
i segja, í ávísunápeninga síná,
fyr en hann hehr borgað peim, er
póstávísaði honum, fulla
u p p h æ ð h a u s í p e n i n g u m.
Á penna liátt var landssjóðr í lok
ársins 1888 búinn að tapa á hálfu
priðja ári, svo menn viti með vissu
........................ 332,0 00 kr.
Leggi menn þar við það
tap, sem inenn vita með
vissu að seðlar hans inn-
greitldir ítekjur hans bök-
uðu viðlagasjó'Si........ 249,300 —
var sami sjóðrinn, sem þijú
næstu ár átSr en bankinn var
stofnaðr, lagði upp 228,400
kr., sbr. framan nefnda
skýrslu landshöfðingja, bú-
inn á hálfu þriðja ári að
tapa á seðlum sínum...... 581,300 —
En langt er frá því, að hjer sje, enda fyr-
ir þann tíina, öll glötunar kurl til grafar
koroin.
Þetta er fínanzmál íslands. Það
hefir enginn maðr á íslandi enn
rannsakað, hvorki yfirskoðunarinenn
landsreikninga nje aðrir.
Það er mikið misininni ttAldar”-
ritstjórans að segja, að Lögberg
hafi ekki synjað ritgjörðum frá mjer
inntöku eftir að hann stje í fínanz-
og ritstjórnarstól pess blaðs. Eg
sendi forseta stjórnarnefndar blaðs-
ins (tEinfalda sönnun” með áskorun
að láta taka hana í blaðið. Að hann
tók við henni veit eg. Að blaðið
aldrei tók hana vita allir sem pað
hafa sjeð. Lengr póttist eg ekki
purfa að knýa hurðir Lögbergs.
Með pví að vondra níð er nídd-
um heiðr, og eg vil feginn láta á
sjást í einhverju, að eg meti pað,
að vera heiðraðr af ritstjóra ttAldar-
innar”, lýsi egyfir pví, að pað sam-
skotafje til mín, sem hr. Jón Ólafs-
son tók á móti í Reykjavík árin eft-
1882, en hann hefir enn eigi staðið
mjer skil á, gef eg honum hjer með
til óátalinnar æfinlegrar eignar.
Cambridge, 12. des. 1891.
Eiríkr Magnússon.
NYR MERKJASTEINN.
1 10. blaði tAldarinnar” var grein
ein lStil, ritdómur um Sameininguna,
sem sumuin hefir kannske pótt lítils-
verð, öðrum illbrúkandi, nokkrum
ef til vill djöfulleg, en allur porri
inanna hefur sagt með sjálfum sjer
er hann las pað: já, petta er allt
samansatt. Grein pessaálítum vjer
alveg nýjan punkt í sögu okkar,
nýjan punkt í sögu Vesturheims-
manna, nýjan punkt í sögu kirkju-
fj*lagsins íslenzka, já, nýjan punkt
í sögu hinnar íslenzkupjóðar. Grein-
in er forboði nýrrar aldar, sem er að
renna upp yfir íslendinga. Við
byrjum 8 árum á undan 20. öldinni,
en pössum pó að láta ekki pá sem
byrja árið 1901 komast á undan okk-
ur.
Allt til pessa hafa klerkar ver-
iö heilagir, eða hálfheillagir menn,
hálfhelgir utanstóls, alhelgir í stóln-
um, en til pess að vera pað pá, hefur
pað hlotið að vera, að hvert eitt orð
peirra hafi verið satt, og pað hefur
pað verið álitið svo fyllilega, að pað
hefur verið kallað guðdómlegt. Jeg
vil að eins benda á hin daglegu
orðtæki bæði hjer og heima: “að
fara tilkirkju til að heyra Guðs orð”
sem vjer allir höfum heyrt dögun-
um optar. Meðan pessu var slegið
föstu, pá var sannarlega ekki vandi
að vera prestur, pví hvað sem klerk-
ur fór með, pað var öldungis sama ;
ef klerkur talaði vel, pá varsjálfsagt
viðkvæðið: “já, fallega sagðist hon-
um núna blessuðum,” en ef hann
bar fram svo háfleyga vitleysu að
•enginn botnaði neitt í neinu, pá kom
vanalega: “Já, mikill guðsmaður er
hann,” enn hvað petta var hálfleygt,
pað er ekki vou að við skildum í
pessu.”
Um pað, hvert orðið sem klerk-
ur fer með sje sannleikur, hefur
aidrei verið opinberlega spurt á ís-
lenzku, fyrr en nú svo jeg viti. Það
hefur hingað til verið llkt og pá
moðrusli er fleygt fyrir gaddhesta
hungraða, peirgleypa pað í sig, hvort
heldur pað er hey eða ekki hey-
Hjer er djarflega spurt um pað,
hvort orðið sje ekta, hvort pað sje
sannleikur, annars geti pað ekki
verið guðdóinlegt. Þetta sýnir, að
pjóðin er að hefjast upp á æðra stig
í trúarhugsun sinni, hún er að búa
sig undir að eiga trú sína sjálf, að
hafa sannfæringu sína sjálf, en fara
ekki að eins og náunginn, sein trúði
pví að jörðin væri flöt, af pví hann
Jón bróðir hans trúði pví að hún
væri íiöt.
Einstöku menn hafa talað um
pað, að petta væri óhæfa hin inesta,
að fara að rífa pannig niður guðs orð
prestsins. En hver er pá trú peirra
■nanna, ef peir ekki vilja hafa prje-
dikutiiua sem nætta sannleikanum
sem hægt er. Hvort ætla peir að
pað sje hið sauía hvort peir trúi
sannleikanum eða ósannindum. Ef
jeg til dæmis kem til kunningja
míns og segi honum, að hann eigi
arf að taka heiina á íslandi; er pað
pá sama, hvort jeg fer með sannleik-
an eða lýgi ? Já, maðurinn fer heim
og tekur við arfinum ef pað er satt,
en sje pað lygi, pá kemur hann arf-
laus, sneiptur og reiður heiin hingað
aptur.
Fyrir grein pessa og fyrir stefnu
pá, sem höfundurinn byrjar með,
kunnum vjer höfundinum
miklar pakkir, og vjer álítum petta
forboða nýrrar aldar, par sem sann-
leikurinn herjar á villuna, lygina og
hræsnina, og af hjarta óskum vjer
sannleikanuin, hinum guðdómlega
sannleika, sigur í pví máli, í peirri
von og fullri sannfæringu, að ekki
sje sannleiksástin svo útdauð hjá
löndum vorum, að peir byrgi augu
og eyru pegar á pá er kallað í sann-
leikans nafni. AÐ VESTAN.
SVAR.
í 5. árgangi pessa blaðs, 34—35
nr., stendur grein stíluð til mín frá
peim fjelögum Mr. S. A. Anderson
og A. Magnússyni, til svars upp á
frjettagrein mína hjeðan fráHallson,
dagsett rnerkisdaginn 1. April 1891»
sem mjer sýnist ekki bera vel nafn
með rentu, fyrst höfundarnir sátu
heima.
Það hefur helzt of lengi dregist
að svara tjeðri grein, en pað er bót í
máli að hún er svo einkennileg, að
jeg er viss um að lesendur blaðsins
strax kannast við hana pegar á hana
er minnst.
Þessi ritgjörð hefur svo sem
ekkert andlegt, af neinu tægi, inni
að halda, nema hroka. Höfundarnir
hafa auðsjáanlega tekið á öllu pví
sjálfstrausti, sem peim er meðskap-
að í svo ríkum mælir, til að setja
hana saman. Hvað andlegt gildi
hennar snertir, skal jeg samt ekki
synja klausunni um hárið á Samsyni
sterka, um verðskuld eða viðurkenn-
ingu, pað er ekki allra meðfæri að
sjá skyldugleikan milli pess og pess
máls sem hjer er um að ræða, pað
parf allan skarpleik og skálda út-
sýni höfundanna til pess. Þegar A-