Heimskringla - 03.03.1894, Blaðsíða 2

*>
IIEIMSKlíINGLA 3. MARZ 1894.
Ueimskriiigla
keiur út á Laueardöirum.
0 ö
Ihe lleimskriugla Ptg. & Pul)l. Co.
útgefendr. [Publiehers.]
Verð blaðsins í Canada og Banda-
ríkj unurn :
lá mántitsi $2,50 fyrirf ramborg. f i 00
J ----- $1,50 ---- — $1,00
3 ----- $0,80; -------- — $0,50
Kitstjórinn geyrnir ekki greinar, sem
igi vgrða uppteluiar, og endrsendir
Dr eigi nema frímerki fyrir endr-
■nding fylgi. Kitstjórimi svarar eug-
m brófuin ritstjúrn viðkomnndi, nema
blaðinu. Nafnlausuin bréfum er
aginn gnumr gefinn. En ritstj. svar
,ir liöfundi undir merki eða bókstöf-
"'n, ef höf. tiltekr slíkt merki.
Uppsögnógiid að lögjin, nema kaup-
andi só alveg skuldlaus við blaiiið.
Grecnway í bobba.
í dagblaðinu "The Daily Nor'-Wes-
ter” kom fyrir nokkrvt vit grein eftir
Jón ritstjóra Ólafsson, sem skýrði frá
þvi, að honnrn væri kunnugt um, að
Manitoba-fylkisstjórnin hefði borgað
far fyrir eitthvaö 129 eða 130 vestrfara
íslenzka, ýmist að nokkru eða fullu,
síðastl. sumar, og vákti athygli að því,
að' ekkert sæist í fylkisreikningunum
um, hvaðan þetta fé væri tekið. Þetta
hefði verið kallað "lán”, en sér væri
kunnugt um að talsvert væri óborgað
af því, og að nokkrar persóhur, sem
•‘lánið” hefðu þegiö, liefðu farið þegar
gagngert suðr í Bandaríki og sczt par
að. »
Hvort Greenway cr sjálfr að
ljúga eða hann hefir látið aðra ljúga
í sig, það skulum vér elcki um dæma.
Mr. Hartney, sem var ókunnugri
málinu cn vera skyldi, varð það á að
taka trúanlcg orð stjóruarforsetans, og
tólc því eftir tilmælum hans aftr til-
löguna. Og meö því að komið var að
þinglokum, er hann fékk þessu komið
á dagskrá, þá verðr ekki tími til að
rannsaka málið í ár. En geymt er
ekki gleymt.
Greenway-stjórnin mun í þessu og
fleiru sanna gamla máltækið: “upp
koma svik um síðir.”
Einhvern tíma kemr reiknings-
dagrinn.'
Auylýsiiiyarerð. Prentuð skrá ytir
rað send lystliHfendum.
Kitstjóri (Editor):
JÓN ÓLAESSON
venjul. á skrifst. bl. kl. 9— 12 og 1—fí
Ráðsmaðr (Busin. Manager):
J. W. l’INNEY
__kl. 9—12 og kl. 1—6 á skrifst.
Utanáskrift á bréf til ritstjórans :
Kditor lleimskrinpla. Box 535.
Winnipeg.
Utanáskrift til afgreiðslustofnnnar er
The lleinnkrinyla. Prtg. & Publ. Co.
Box 305 Winnipeg, Man.
I’eningar sendist í P.O. Money Or-
der, Registered Letter eða Express
Víoney Órder. iianka-ávísanir á aðra
£>auka, en í Winnipeg, eru að eins
‘ eknar með afföllum. •
G53 Pacific Ave.
(McWilliam Str.)
Hugvekja
fyrir Ný-Islendinga.
I vetr kom fyrir á fylkisþinginu
það mál, að leyfa bæjarstjórninni í
Winnipeg að leggja fram að sfnu leyti
ts 100,000, ef Dominion-stjórnin vildi
takast á hendr að dýpka St. Andrews
strengina og gera Rauðá skipgenga.
('ctta er iö mesta nauðsynjamál, eigi
að eins fyrir Winnipeg, heldr og fyrir
ýmsa hluta fylkisins, en þó er engri
liygð það annað eins iífsspurnsmál eins
og yðr, Ný-íslendingar.
Munið þér eftir vorið 1892 í kosn-
inga-hriöinni þá, að eigi að eins herra
Sigtr. Jónasson, umboðsmaðr yðar nú-
verandi þingmanns Colcleugh’s, hsldr
og Mr. Colcleugh sjálfr, tóku það
báðir skýrt fram: “á þessu ríðr yðr
ineira eu bryggjunni?” Munið þér
ekki eftir, að báðir þessir herrar lágu
Dominion-stjórninni fast á hálsi fyrir
það, að vinnackki þetta verk?
Nú er Dominion-stjórnin var viljug
til að gera þetta, ef’ Winnipegbær
legði 8100,000 fram til þess, hver
berst þá ákafast og harðast gegn
þessu velferðarmáli yðar á þfngi ?
Enginn annar en yðar eiginn
þingmaðr Colcleugh. Honum er, eftir
því sem honum fórust orð á þinginu,
ekki að eirfs ant um, að meina
Winnipegbúum að veita með atkvæð-
<um fé til fyrirtækisins; honum nægði
•ekki að halda þvi íram, eins og sum-
ir aðrir gerðu, að Dom.-stjórnin ættí
að kosta þetta ein, og af þeirri■ á-
stæðu neita AVinnipegbúum um leyfi
til að vera fjár, síns ráðandi í þessu
•efni. Nei, hann hélt því fram, að
það væri væri vitlaust verk fyrir
nokkurn mann að gera þetta. Það
gæti aldrei borgað sig; það væri eng-
«m til hagsmana: það væri því ónýt
fjárgreiðsla. Það væri svo lélegt
timbrið fram með Winnipeg-vatni,
ekki nema "third dass" viðr. Og það
yrði sárlitlu sem engu ódýrara að
Hytja það og annan varning beina
skipleið alla leið til og frá Winnipeg,
en að nota einokunar-braut C. P. R.
félagsins til Selkirk. Það gæti aldrei
orðið skipalægi í Winnipeg, en í Sel-
kirk væri bezta skipalægi.
Allir vita, að Colcleugh rekr
verzlun í West Selkirk og á þar
eignir. Hann hefir því sýnt í einu
í þessu máli bæði skammsýni, eigin-
girni, og ótrúmensku við yðr og yðar
hagsmuni. Hann hefir sýnt yðr hér,
hvers hann metr yðr — góða til að
gefa sér atkvæði, en einskisverða að
öðru leytL
Haldið þér nú, hoiðruðu kjósendr
í Nýja-íslandi, að Mr. B. L. Bald-
winson liefði komið svona fram gagn-
vart yðr?
Ef Colcleugs orð verða nokkurs
metin eða trúleg tekin, þá hefir hann
mcð þeim gert sitt til að spilla fyrir
því, að Dominion-stjórnin um fyrir-
>jáanlegan tíma leggi nokkurt fé til
þcssa lífsnauðsynjamáls yðar.
Fallega gætt yðar hagsmuna af
yðar eigin fulltrúa!
Út af þessari grein bar einn þing-
maðr, Mr, Iíartney, fram tillögu um
að skipaðir yrði í rannsóknarnefnd þcir
þingmennirnir: Hon. Mr. Cameron,
Messrs. Ironside, Mickle, Davidson,
Armsírong og Hartney, tilað rann-
saka aögerðir stjórnarinnar í þessu
máli, moð valdi til að heimta skjöl og
skilríki og yfirlieyra vitni og eiðfesta og
gefa svo þinginu skýrslu.
Mr. Greenway vildi fyrir hvern
mun afstýra rannsókn, og bauðst til
að gefa þinginu fullnægjandi skýrslu;
og kvaðst vonast til að þingmaðrinn
tæki aftr tillögu sína, ef skýrslan væri
fullnægjandi. Hann játaði, að stjóm-
iti hefði samið við Beaver-línuna um
að sækja til Islands vestrfara og flytja
vestrfara beina leið, og hefði það ver-
ið í fyrsta sinn, sem vestrfarar hefðu
fluttir verið beina leið frá Islandi vestr.
(Þessi lygi, sem innboðsm. Beavcrlín-
unnur auglýsir líka i ísl. blöðunum,
er tiihæfulaus. Allan-linan hefir áðr
flutt fólk beint frá íslandi vestr).
Hann sagði að stjórnin hefði fengið
línuna til að setja sérlega lágt fargjald,
en samt hefðu margir, sem vestr vildu
fara, ekki getað borgað fargjaldið.
(Sannleikrinn er, að Beaver-línan fókk
engan vestrfara til bókunar, nema þá,
sem ekki gátu borgað fargjald sitt;
Vestrfarir.
Eftir Þjóny. UNOA.
ÍSAFIRBI 30. DeS. 1893.
Fyrirhngaðir ncstr-flutiiinfíar t stór-
um stf/l. 28. Sept. þ. á. birtist rit-
stjórnar grein, í Manitoba-blaðinu
“Free Press,” um vestr-fluiningana
frá íslandi; í grein þessari telr rit-
stjórnin það kákið eitt, sem gert hafi
verið til þesstw, af hálfu Manitoba-
stjórnar, til þess að stuðia að út-
flutningum frá Islandi, og segir það
oina skynsamlega ráðið. að senda 2—3
skip til íslands, og flytja þá alla fv-
gjaidslmsl vestr, sem vestr vilja fara.
“Lögberg” birtir ágrip af grein
þessari 27. Sept. þ. á., og fullyrðir
ritstjórinn, sð naumast muni líöa á
löngu, áðr tekið verði til þessara
ráða, sem “Free Press” ræðr til, ti'
þess að fá Manitoba sem fyrst bygt,
enda sé það alment viðrker t þar
vestra, að Íslendingar sóu ágætir
landnemar.
En liv.að sogir landstjórn vor um
öll þessi ’ooðorð?
Henni er það eflaust eigi ókunn-
ugt, aö liér á landi cr víöa orðin sú
eltla á vinnandi fólki, að bændr
kvarta sáran; og bjóðist mönnum að
oins ókeypis far vcstr, þá er enginn
efi á því,—jafn rík og vestrfarar-
fýsnin er orðin í liugum margra —.
að fjöldi manna þiggr þakklátlega
boðið.
allir aðrir vóru bókaðir með hinum
línunum ; en til ^að fara ekki með tómt
skip, bauð Beaver-línan svo að flytja
þá fyrir hinar linurnar. Greenway
meðgekk nú og, að Iiann liefði lofað,
að fjlkið ski’ldi standa í ábyrgð fj'rir
fargjaldi þossara manna, og hefði því
fylkisstjórnin orðið að halda launaöa
agenta siðan til að heimta inn far-
gjöld þessi. Stjórnin hefði því enn
ekki borguð neitt út, en stirði að eins
í dbyrgð.
En svo kemr rúsínan í endanum :
Greenway skýrir frá, að alt það fé.
sem fylkið hafi gengið í ábyrgð fyrir við
línuna fyrir fargjöld, hafi numið $10,-
777,11, og af þessu hafi verið óborgað
S8,531,68, er frá Islandi var farið, og
enn sé óborgnð 83,805,40.
Stórskornari lygi munum vér ekki
til að hafa séð á æfi vorri.
Yér höfum vandlega yfirfarið á
ný nafnaskrá yfir alla þá, sem bók-
aðir vóru af Beaver-lfnunni á íslandi
til vestrferðar, og tala þeirra allra sam-
tals cr nákvæmlega 127 að höfðatölu.
Nú var ið auglýsta fargjald línunnar
123 kr. fyrir fullorðna ; 61 kr. 50 aurar
fyrir unglinga frá 4 til 14 ára ; 40 kr.
fyrir börn frá 1 til 4 ára, og böm á l.ári
frítt.
Af þessum 127 mönnum vóru nú
102 fullorðnir, 11 unglingar frá 4—14
ára, 10 hörn frá 1 til 4 ára, og4 börn á
fyrsta ári.
Eftir þessu
þannig í
102 menn
11 —
10 —
4 börn
verðr nú reikningrii
á 123 kr. = kr. 12,546,
“ 614 — = “ 676,
“ 40 — = “ 400,
frítt “ “
127 menn
Kr. 13,622,
Ef vér teljum 3 kr. 75 au. í 81.00,
þá verða:
Kr. 13,622,50 = $ 3,632,67.
Enda þótt oss sé kunnugt um,
að sumir af þessum borguðu nokkvð
af fárgjaldi sínu sjálfir, viljum vér
þó ekki fást um það, en gera að
stjórnin hafi “lánað” Jæim alveg far-
ið. Samt verðr upphæðin að ein 83,-
632,67 eða 8179,79 minni heldr en
stjórnin segir að enn standi eftir hjá
vestrförum, enda þótt hún segi að
innköllunaragent sinn (S. Chr.) liafi
innheimt 88(XI síðastl. mánuð.
Ilvernig hún fer að telja fargjald
allra þessara manna uvphaflega 810,-
777,11, eins og Greenway gerir, það
er meira en vér skiljum.
Tjáir því naumast, að láta mál-
efni þetta lengi’ alveg afskiftalaust af
landstjórnarinnar hálfu.
Og með því að vér, satt að segja,
crum orðnir fremr vantrúaðir á það,
að aöferðin gamla, — að ala lýðinn
á lagasynjunum og öðru þess konar
góðgæti —, hafi sérlega heillaríkar
afleiðingar, dottr oss í hug, hvort
ekki myndi nú tiltækilegnst, að reyna
það ráðið, sem hent hefir verið á í
blaði þessu, — og þá ekki síðr í ís-
lenzku lilöðunum vestan hafsins—,
að rýmka ögn um tjóðrið, þó að
gaman sé auðvitað að Iialda um liæl-
inn.
Hitt ráðið, sem á siöasta alþingi
átti eigi svo fáa áhangendr, að reyna
að stemma st.igu fyrir útflutningun-
unum með ófrjálslegum útflutninga-
lögum, álítum vér aftr á móti, að
ekki verði varið gagnvart þjóðinni
sjálfri, eins og högum liennar er hátt-
að.
Meðan þjóðfélagsskipnn vor, og á-
stæður almennings, ekki er beisnara,
en orð fer af, þá má þó frelsið sahn-
arlega ekki vera minna en svo, að
þeir fari, sem fara vilja, meö frjáls-
mannlegu móti.
Bréfaskrína.
Garbar. P. O. N. D„ 24. Febr. 1894.
Hr. ritstjóri! Mó ég biðja yðr að
gera svo vel að taka eftirfylgjandi
línur í yðar heiðraða blað, og gefa
oss upplýsingar um ágreiningsatriðið.
í kappræðufélagi, sem nokkrir
ungir meun hafa haft í vetr hér á
Garðar, var eitt sinn rædd svolátandi
spurning: Eru líkur til að íslenzkt
þjóðerni deyi út í Ameríku ? Málsað-
•ilar þeirrar hliðar málsins, er átti að
færa sönnur á, að íslenzkt þjóðerni
mundi deyja út hér vestra, héldu því
fram meðal annars, að börn, sem fædd
væri af amerískum foreldrum. fengju
sina mentun upp á ameriska vísu og
hefðu tekið upp ameriska siðu, en
væru hætt að þykja nokkuð íslenzkt
hugðnæmt, þnu börn hlytu að hafa
amerískt þjóðerni. og aö það væri
jafn-óinögulegt að slík börn hefðu eða
gæti t.ekið íslenzkt þjóðerni eins og
það er ómögulogt að eik vaxi upp af
barviðarfræi eða barviðr upp af eik-
arfræi. Málsaðilar innar gagnstæðu
hliðar málsins l>ar á mót liéldu fram
meðal annars, að svo lengi, sein nokk-
urn snefil af íslenzkri tungu og ís-
lenzku kyni væri að finna liér vestra,
þá lifði að nokkru leyti íslenzkt þjóð-
erni. Ilver flokkrinn er nær inum
rétta skilningi á orðinu þjóðerni?
Urti þetta vantar oss góðar upp-
lýsingar cinungis t.il að fræðast, en
ekki af kappi um sigur.
Yðar með virðingu
J. K.
Það eitt er víst, að hér er stór-
lygi og stórsvik á ferðum Iijá ein-
hverjum.
Svar: Það er enginn efi á því.
að hætti innflutningar frá íslandi til
þessa lands, þá verðr íslenzkt þjóð-
erni horfið hér eftir eina eða tvær
kynslóðir. Börn þau, sem í þessu
landi fæðast, eru öll meir og minna
blendin í þjóðerninu. I stöku afskekt-
um bygðum, þar sem vanrækt er að
hafa hérlenda kennara við barnaskól-
ana og fáir eða alls engir enskir menn
búa innan um landa (eins og t. d. í
N.-ísl.), þar verðr börnunum í fyrsta
lið íslenzkan tamari; en í bæjum og
flestum nýlendum, þar sem börnin
vaxa upp innan um ensk börn, þar
vetðr þeim enskan tamari. Og það er
ákaflega fágætt að barnabörn inn-
fluttra manna af óensku kyni skilji
mál afa sinna. Þetta er reynsla ann-
ara þjóða liér í landi (að eins að
undanteknum Fröltkum í Austr- Can-
ada), og það er engin ástæða til, að
ætla að vort þjóðerni verði ekki sömu
lögum háö. En svo longi sem nokkrir
íslenzkir menn lifa, sem hingað hafa
flutt frá gamlr. landinu, og þeirra
börn, má ganga að því vísu, að ís-
lenzkt þjóðerni verði til, því að eng-
inn inaðr getr sjálfr afklæðzt sínu
þjóðerni. Spurningin um, hvo lengi
ísl. þjóðerni verði til hér í landi, er
því alveg komin undir því, hve lengi
innflutningar frá Islandi haldast við.
Og vér sjáum enga sennilega ástæðu
til að efast um, að ] eir fólksflutn-
ingar inuni haldast viö (í smáum stýl)
um ófyrirsjáanlcgan tíma.
Vér höfum hér sérstaklega litið á
málið sem aðalkennimark þjóðernisins.
En vitaskuld er það, að þó að íslenzlct
i jóðerni líöi hér undir lok sem sj.'lf-
stætt og sem fullkomin einkunn sér-
staks þjóðflokks, þá er enginn efi á því,
að þjóðerni vort setr meiri eða minni
merki á afkomondr vorn, og ltggr þann-
ig sinn, en þótt .litla, skerf til þess nýja
þjóðernis, sem cr í myndun í landi
þessu. Sálarfræðingnrnir geta án efa
í stökum tilfellum eftir mörg ár, ef til
vill eftir aldir, bent á merki þess í ein-
stökum tilfellum, alveg eins og vér Is-
lendingar gctum enn í dag bent á merki
Irsks blóðs og anda hór og hvar meðal
vorrar þjóðar.
Orða-belgriim.
[Ölluiu, sem sómasamlega rita, er
velkomiö að “Ieggja orðí belg;” en nafn-
greina verðr hver höf. sig við ritstj.,
þótt ekki vilji nafngreina sig í blaðinu.
Engin áfellis-ummæli um einstaka menn
verða tekin nema með fullu nafni undir.
Ritstj. afsalar sér allri ábyrgð á skoðun-
um[>eim, sem koma fram í þessum bálki].
Um fiskverkun.
Það eru æði-margir 'með fram Win-
nipeg-vatni, sem hafa orðiö fyrir tals-
verðum halla í vetr við það, hvaö fiskr-
inn féll bráöloga í verði. Menn voru
búuir að leggja mikið í notakostnað,—
sem voru hér með dýrasta móti i haust,
—búnir að taka menn upp á talsvert
kaup, og máska sumir búnir aö hleypa
sér annan kostnað, í l>eirri von, að
fiskivciðarnar borguðu kostnaðinn ; en
það í hefir enn sem fyr sannazt, að
“svipull er sjávarafli”, þó ekki þannig,
að ekki hafi veiðzt vel; þvert á móti
rnunu fiskiveiðarnar hafa gengið yfir
höfuð fremr vel í vetr, og ræð óg þaö af
því, hve mikiö hefir verið flutt af hon-
um til markaðar, og munu í þeim flutn-
ingum hafa veiið—eftir ) vf scm ég hefi
komizt næst hjá lcunnugum mönnum—
um 80 hesta- og uxa- “team” hér á
brautinni, og auk þess er tal-vert mik-
ið sagt óflutt úr ýmsurn veiðistöðum
norðr með vatninu, t g ] ar sem svo
langt er til markaðar að flytja, þá er
kostnaðr við þann flutning svo mikiíl,
að lttil líkindi eru til, að í þetta sinn
verði haft fyrir því, og svo er þess
gætandi, að þegar svona er orðið álið-
ið tímans, þá er hætt við að hvað af
hverju fari að koma svo hlýir dagar, að
fiskr þessi verði alls engin verzlunar-
vara. Þaðl ggja t. d. 17000 fiskar norðr
á vatni—tveggja manna veiði—, sem
ekki liggi- annað fyrir, en að verða að
maðkahrúgu þar sem hann er, þegar
lilýnar. Margir eiga auðvitað minna,
en þó of mikið til þess, að geta ekki gert
sér þaö að verulegu gagni.
Ég veit að margir verða til þess að
segja, að ekki sé hætt við öðru, en fiskr-
inn gangi út í vor og sumar, ef hann sé
flattr og hertr, eins og stöku menn hafa.
áðr gert við nálfiskinn (pikkinn). Það
er mikið satt í þossu, en ýmislegt at-
hugavert við það. Það er elcki nema
lítill tími af vorinu, sem heppilegr er til
harðfisksverkunar, því hitar gera það
að verkum, að þegar nokkuð kemr fram
á vorið, er ómögulogt að verja fiskinn
fyrir maökflugunni, og getr hún á svip-
stundu eyðilagt mikið fyrir ínanni.
Sérstakt hús (hjall) þyrfti fyrir þann
fisk og yrði það að vera lekalaust og
ekki mjög lítið, ef um nokkuð mikinn
fisk væri nð gera, því þnð fer illa sá
fiskr, sem þornar og blotnar á víxl með-
an á verkuninni stendr og getr ekki orð-
ið útgengileg vara.
íshús og “freezer”-ar eru þeir stað-
ir, sem er trúandi fyrir fiskinum yfir
sumaiið, en það eru of kostbær hús
fyrir hvern einstakling að hafa þau lijá
sér og erfiðleikar á að nota þau, þar scm
þau eru í nolckurn fjailægð, svo ég get
ekki séð, að þau só til verulegs gagns
fyrir nýlendubúa í heild sinni, sízt
meðan kaupmcnn sjá sér ekki fært að
borga pundið í vor-pikknum nema með
$ centi.
Menn mega ekki taka þannig orð
mín, aðég álíti lítilsvirði fiskinn í Win-
nipegvatni ; það er öðru nær en svo sé,
því að vatnið hér má engu síðr hoita
gullkista en beztu veiðistöður við gamla
Island ; einmitt vatnsins vegna hefir
verið álitið hyggilegast fyrir allslausa
fátæklinga að flytja hingað, og ég hefi
þá trú, að hér þurfi enginnaö líða veru-
legan skort, þó hallæri og harðrétti
gangi yfir flesta aðra parta Ameríku,
meðan ekki er meira takmörkuð veiðin í
vatninu en er. En það er annað aö lifa
að eins af aflanum og annað að liafa
nokkuð vcrulegra upp úr honum. —Mér
hefir komið til hugar, að vekja athygli
nýlendubúa að því, hvort ekki væri
reyriandi að verka fiskinn—ég á að eins
viðpikkinn—eins og gert var heima á
Islandi, nefnilega salta hann, þvo og
pressa ; gætu menn komizt upp á lag
með að fá hann eins vel verkaðan hér
eins og þar, þá er enginn efi á því', að
það borgaði sig. Fyrirhöfn og kostn-
aðr við þá verkun er ekki meiri eri svo,
að hver einstaklingr getr vel komizt út
af því. Komist menn upp á lag með að
verka íiskinn þannig, þá er mikið unn-
ið. Fiskinn má þá goyrna ár frá ári,
jafnt sumar og votr, í vanalegum
geyrasluhúsum, er handhægr að grípa
til hans, livort heldr er til förgunar eða
heimabrúks. Tækist að verka fiskinn
vel og láta hann lita fallega lit, þá er
lítill vafi á því, að hann yrði ein grein
af verzlunarvöru okkar nýlendubúa með
tímanum.
Væri nú ekki gjörandi fyrir þá
fiskimenn, sem eiga talsvert eftir af
pikkfiski og litla eða enga von eiga á að
geta komiö honum út, eins og nú
stendr, að fletja hanu og salta jafnótt
og hann þiðnar og reyna síðan í vor að
verka hann. eins og saltfiskr var verk-
aðr heima? Ekki rná búast við, að
fiskr þessi, sem frosið hefir, verði jafn-
fallegr og sá, sem itldrei hefir frosið,
nema því að oins. að hann væri gegn-
þiddr i köldu vatni áðr en hann er flattr
og saltaðr.
Helzt vildi ég óska að þeir, sem
þekkja til saltfiskverkunar að heiman,
reyndu þetta, því bæði er þeim betr trú-
andi fyrir tilrauninni, en þeim, sem
ekkert ]>ekkja til þessarar fiskverkunar,
og svo er hæt-t við, ef eitthvaö mistekst
hjá þeim óvana fyrir vankunnáttu, að
það geti orðið tíl þess, að álitið sé
ekkert r arið í þessa nýbreytni, og væri
illa, ef hún gæti ekki komizt á fyrir
handvömm eina.
O. G. Akraeess.
ATHUGASEMDIIi VIÐ ÞJÓÐÓLFS-
BRF.F G. EYJÓLFSSONAR,
eftir
S. B. Joiinsox.
(Icelandic River P. 0., 1 Febr. 1894.
Þetta Þjóðólfs-bréf Gunnsteins er
að mínu áliti þess vert, að vér Vestr-
Islendingar gefum því ineiri gaum, en
út lítr fyrir að vér ætlum að gern. Um-
talsefni höf. er altnenns eðlis og alvar-
legt í þessu bréfi, og er þess vegna vert
þess, að þaö sé álitiö og dæmt rétti-
lega. Islenzku blöðin hér hafa svo að
segja leitt hjá sér að minnast á þetta
einstaka bréf, en hvers vegna er ekki
gott að vita, hvort af þvi, að maðrinn
sé svo vel gáfaðr og pcnnafær, að þeir
treystist ekki til ritstjórarnir, að lialda
uppi svörum móti honum um þau at-
riði brófsins, er þeir kynnu að vcra
annarar skoðunar um eu hann, oða af
því, að þeir séu í aðalatriðum hréfsins
sömu skoðunar og höf., oðr einhverju
öðru.
Sé þetta bréf vel og satt skrifað, þá
á þaö skiliö viðrkenrilng. Sé það hálf-
satt oða ósatt að einhverju leyti, þá er
rétt að það sé hrakið með órækum rök-
um, að svo miklu leyti sem auðið er,
því að líkindum getr engum dulizt það,
að þett.a bréf (ef því or í engu verulega
niótuiælt,) verðr álitið að vera einn heil-
agr sannleikr frá upphafi til enda, af
mönnum þeim í það minsta, sem vilja
að svo sé, og máske fleirum, og það
þótt það væri ekki eintómr sannleikr,
og meira að segja, ekki vist nema höf.
sjálfr gæti frcistazt til að fá sömu hug-
mynd uin það.
Það er þess vegna að ég ræðst í að
gera nokkrar athugasemdir við þetta
bréf, af því mér þykir dragast of langi
að aðrir geri það.
Eg er sömu skoðunar og höf. um
öll eða flestöll atriði bréfsins, sem ég
geri engar athugasemdir við, og ég fyr-
irgef lionum stóryrðin um agentana,
Canada-tollana og hinfélögin.
Svo kem égþá að bréfsefninu. Bréf
þetta er, eins og kunnugt er, alleinarð-
leg, stórorð og löng ritgerð, og fróðlog
í ymsum greinum fyrir íslendinga
heima, sem lítiö þekkja til um, hversu
alt gengr hér í Canada, en hún er líka
mjög fljótfærnislega og óvandvirknis-
lega skrifnð og í sumum greinum vill-
andi mjög.
Þar sannast þetta:
“Og sumt var nú þarft og satt og mak-
legt,
eri sumt—já, sumt var hringlandi sér-
plægnis-brutl”.
Það fyrsta, sem fyrir mér verðr í
þessu bréfi, som ég vil gera athugft-
semd við, er það, að vinnufólk sé svo
kauphátt, að ekki borgi sig “með
nokkru móti” aö kaupa menn til að slá
með handorfum í Nýja íslandi.
Alment verð á heyi (í stakk á engj-
um) hér í nýlendunni er 86—7 fyrir kýr-
fóðrið, og það þykir borga sig að kaupa
hey hér á því verði, og er gert árlega.
Nú tek ég dæmi: Eg þarf (sem bóndi)
að láta liej'jív fyrir mig 10 kýrfóðr, eða
ég verð að kaupa 10 kýrfóðr af lieyi fyr-
ir $60. í staÖ þess að kaupa heyið, tek
ég nú mann í vinnu í 2 mánuði og gjald
honum $20 um hvorn mánuð auk fæðis;
fæðiö geri ég að kosti $8 um mánuðinn
og er vel í lagt. Kostnaðrinn við mann-
hnldið 1 2 inán. verðr þá 856, sem er 4
dollurum minna en ég hefði orðið að
borga fyrir heyið á annan hátt,
Það er nefnil. gort ráð fyrir, að
sæmilega duglegr maðr slái hér kýr-
fóðrið og geri alt að því á 5 dögum (eftir
að gras er fullsprottið). Það gerir 50
daga vinnu fj’rir 10 kýrfóðrin, en 26
virkir dagar eru taldir í mán., alt
svo 2 dagar afgangs, en ég sleppi þess-
um 2 dögum fj'rir frátöfum. 820 mán.-
kaup er nii reyndar nokkuð lágt kaup,
við það miðað, sem kaup er hæst borg-
að hér um þann tíma árs, en óhætt er
að fullyrða, að hægt er að fá allgóða
vinnumenn fyrir það kaup, og oft enda
minna. Það jafnast við kaup á járn-
brautum hér um bil, og margir vinna
hjá hérlendum bændum fyrir ekki meira
kaupi, Alt svo : Það borgar sig hér í
nýlendunni, að halda kaupamann til að
slá með handorfum, hvað þá mcð sláttu-
vélum.
Annað atriðið er : að 80—90 bændr
hér í þessari bj-gö skuldi í verzlunum
hér samtals um $2000. Sú skuldaupp-
hæð mun vera up]>gefin af kaupmönn-
unum, en segjum að hún só nærri lagi,
og segjum, að aðeins 80bændr skuldi
þessa upphæð, þá kemur lit, að hver
einstakr af þeim skuldar $25 til jafnað-
ar. Það er eitt gripsverö eða um það ;
þetta er nú engin voða-skuldasúpa
þannig tekið. Ef maðr gerir nú ráð
fyrir, að ársverzlun þessara 80 bænda
hlaupi upp á $100 hjá hverjum einstök-
um, til 'samans $8000, og þess er svo
jafnframt gætt, að bréf þetta er skrifað
í Septembermán, það cr rétt fjrir byrj-
un aðalkauptíðarinnar, sem er hér að
haustinu, þá fer nú að draga úr þessu
voðalega skulda-atriði. Að bændr
slculdi \ part af ársúttektinni rótt áðr
en þeir fara að leggja inn í vorzlanirnar
sitt aðal-vöruinnlegg fyrir árið, það
þætti sannarlega vel búið á Islandi.
Reyndar held ég nú, að verzlunarskuld-
ir bænda hér séu (eða liafi orðiðíSept.
í haust) meiri en þær eru taldar í bréf-
inu, og í öllu falli, þær eru of miklar,
úr því þær eru nokkrar, en eftir því
sein G. telr þær, þá cru þær ekki eins
voðttlegar eins og hann reynir að sýna
þær. Þetta skuldaatriði hjá höf. er
þannig meir villandi, en æskilegt væri,
eins og hann hefir frainsett það.
Þriðja atriði. Höf. segir, að hátt á
3. þús. dollara fari árlega í gjöld til
sveitarstjórnarinnar. Þetta er mjög
villandi og illa sagt, eins og á hefir ver-
ið bent. Sannleikrinn er sá, að allir
þeir peningar ganga til þarfa nýlend-
unnar, til skóla, vega og þvíuml., auk
þess fjár, sem fylkið leggr nýl. til árl.;
að undanskildum 8300, eða þar um, sem
fara í gjöld til sveitarstjórnarinnar.
Fjörða atr. Hðf. segir, að “flestir
þeirra, er burt hafi flutt úr nýl., hafi
orðið að ganga frá löndum sínum og
okki fengið eitt cent fyrir.
Að undanskildum þeim stóra hóp
manna, sem flutti til Dakota með séra
Páli Þorlákssj’ni á prestaöldinni sælu,‘
þá liafa sarfáir, ef nokkrir, farið burt
frá lönduin sínum, án þess aö fá “eitt
cent fyrir”. klargir hafa fært sig til {
nýlendunni og flutt burt af löndum, er
þeir aldrei hafa tekið rétt á, en það
voru aldrei þeirra lönd ; og nokkrir hafa
skilað löndum sínum aftr til stjórnar-
innar, sem l>eir höfðu setið á og tekið
rétt á, til þess að hafa eftir sem áðr
sinn landtökurétt til tandtöku á öðrum
stöðum i ríkinu.
Fimta atr. G. virðist hneykslast á
því, að mönnum þegar hingað kemr
“er haugað saman” á innflytjendahúsið
í Winnipeg. Væri kanske betra að ekki
væri til neitt innflytjendahús í Winni-
pegi tilað “hauga þeim þar saman?”
Sjötta atr. er um vinnuhörku hjá
bændum hér, langan vinnutíma og svík
um kaup o. þ- h-
Eg skal lcannast við, að vinnutími
hjá bændum hér um uppskerutímann er
langr og vinnan oft hörö, cinkum við
stökkun og þresking, en sú vinna er
líka borguð vel vanalega, þó það vilji til
að maðr sé svikinn mn kaupið að meira
eða minna leyti. — Ég, sem er ári eldri
en höf. hefi reynt bændavinnu, bæði hér
í landi og á gamla landinu, Islandi, og
get borið um liana til samanhurðar og
veit, að svo hörð sem hún er hér, þá er
hún þó oft mikið harðari,erfiðari heima,
svosem lieybinding, torfrista, móskurðr
v>. fl„ að óg ekki nefni smalamensku á
fjallgörðum, og það, aðberft 8—12 fjórð-
unga-bagga á bakinu dag eftir dag og
brjóta fönn í hné oða þar um. Reynd-
ar eru það þrælarnir á Islandi (það er
vinnumennirnir) fremr en bændrnir,
sem gera þessi erfiðustu og verstu verk,
—en þeir eru líka menn. í>a(J Rr því
vinnulijúalöggjöfinni á íslandi að þakka
eða kenna, að bændr þar gota komið
verstu verkunum af sér á vinnumenn
sína fyrir svo sem ekkert kaup. I>að
væri máske gerandi að skjóta því að
sambandsstjórninni, að lögleiða ís-