Heimskringla - 31.03.1894, Síða 2

HEIMSKRINGLA 31. MARZ 1894.
komr út á Laugardögum.
Tae Heimskriiigla Pt*. & PaM. Co.
útgefeudr. [Publishers.]
Verð blaðsins í Canada og Bauda-
ríkjunum :
12 máau*i 32,50 fyrirframborg. ?2,00
6 ----- $1,50 ---- _ $100
3 ----- $0,80; ---- $0,50
Ititstjórinn geymir ekki greinar, sem
eigi verða uppteknar, og endrsendir
þœr eigi nema frímerki fyrir endr-
sending fylgi. Ritstjórinn svarar eng-
um bréfum ritstjórn viðkomandi, nema
í blaðinu. Nafnlausum brófum er
enginn gaumr gefinn. En ritstj. svar-
ar höfuudi undir merki eða bókstöf-
um, ef höf. tiltekr slíkt merki.
Uppsögnógild að lögum, nema kaup-
andi sé alveg skuldlaus við bla'Sið.
Ritsjóri (Editor):
EGGERT JÓHANNSSON.
Ráðsmaðr (Busin. Manager):
J. W. FINNEY
kl. 9—12 og kl. 1—6 á skrifst.
Til lesendanna.
Samkvæmt ósk stjórnarnefndar
Hkr. prentfél. hefi ég tekið að mér
ritstjórn blaðsins um óákveðin tíma,
jafnvel þótt ég hefði svo miklu fremr
kosið að sjá okkar fjölhæfa blaða-
mann, herra Jón Ólafsson, skipa það
sæti framvegis eins og að undan-
förnu.
Að leysa þetta starf af hendi eins
vel eins og ég get eru þau einu lof-
orð sem ég hefi fram að bera við
þetta tækifæri. En gjarnan vildi ég
mega vona að lesendr blaðsins og við-
skiftamenn sýndu mér sama umburð-
arlyndið og sömu góðvildina nú, eins
og þeir sýndu mér fyrrum í sams-
konar stöðu.
Egoert Jóhannsson.
Winnipeg, 26. Marz 1894.
Veiði-leyfln.
Peningar sendist í P.O. Money Or-
Letter eda Express
wloney Order. Banka-ávífianir á aðra
banka, en í Winnipeg, eru að eins
teknar með afí’öllum.
653 Pacific Ave.
(McWilliam Str.)
KVEÐJA*.
Með þessu tölublaði Heimskringlu
er ritstjórn mín og öll afskifti af
Heimskringlu á enda.
Eg hefði gjaman viljað halda því
starfi lengr áfram, af því að mér var
•orðið það kært. Ég er búinn að líða
súrt og sætt við það í liðug tvö ár,
og hefir mér á þeim tíma tekizt að
gefa blaðinu nokkurn veginn skýrt
ákveðna stefnu og safna utan um það
flokk af vinum og stuðningsmönnum,
sem hafa veitt því drengilegt fylgi.
Og ég hefi orðið þess áskynja, að ég
hefi áunnið mér fjölda velvildgrmanna,
sem ég hefi marga hverja aldrei séð
né heyrt. — Sér í Iagi hefi ég unnið
ritstjórnarstarf mitt með glöðu geði
síðan í Septomber í haust, er leið, eft-
ir að blaðið fór að komast í samt lag
eftir brunann, og einna kærast var
mér starfið við mánaðarritið ; þar var
ég laus við liversdagsmálanna þref og
þjark og hatr, og þar hafði ég auga-
stað á að vinna upp með tímanum
rit, sem væri þjóðflokki vorum hér
vestra fróðlegra og þarfara en jafn-
vel blöðin.
En þetta hefir ekki átt, að lánast.
Ég veit ekki með vissu enn, hver
eftirmaðr minn verðr. Vildi að eins
óska að það yrði einhver, sem leysti
starf sitt að öllu samtöldu viðunan-
legar af hendi, en ég hefi getað gert
og sérstaklega vildi ég óska að hann
geti lifað af og til á loftinu; þá er
ég viss um, að bæði eigendr blaðsins
og kaupendr verða forstöðunefnd
hlaðsins þakklátir fyrir umskiftin.
Ég á ólokið við Chicago-greinir mín-
■ar, og einnig við “Breytiþróunarlög-
málið” í “Öldinni”. Ég get ekki að því
gert að botninn dettr úr þeim ekki hálf-
.búnum.
Hvort ég get komið út niðrlaginu,
veit ég ekki nú. Það er undir því kom-
ið, hvort mér tekst það, sem ég nú er
neyddr til að reyna, að koma upp sjálf-
stæðu íslenzku mánaðarriti. Á því
hefi ég huga, bæði af því að mér er það
starf kært og ég álít það þarft verk og
veit, að það borgar sig, ef því verðr
komið í verk, og svo af því að ég at-
vinnulaus og allslaus verð að reyna að
taka eitthvað fyrir. En mig skortir,
auk þess, som ég kann að hafa von i
nú, að minsta kosti alt að 8400 til þess
að geta það, svo vel sé; og það er ekki
líklegt í þessu árferði að mér gangi
greitt að hafa þá saman.
En á mcðan kveð ég yðr alla með
þökk og vinsemd. Sömuleiðis þakka
ég mínum daglegu samverkamönnum,
öllum þeim. sem áðr sátu með mór í
forstöðunefnd félags vors og nokkrum
af inum núverandi nefndarmönnum
góða samvinnu og velvild og umburðar-
lyndi. Og “Heimskringlu” óska ég, að
hún verði í höndum eftirmanns míns
ekki lakara blað, en hún hefir verið í
mínum höndum ; þá veit ég að hún á
fyrir höndum gott gengi.
20. Marz 1894.
JÓN Ólafsson.
*) Komst ekki fyrir í síðasta bl.
Það er misskilningur og ekkert
annað, að veiði sé bönnuð yfir sum-
tímann í Winnipeg-vatni. Mun mis-
skilningur sá hygður á þeim ummæl-
um í lagagreininni er út kom 28. des.
síðastl., að þeir, sem búanda-leyfi (Ðom-
eatie Licence) kaupi, megi hafa úti meet
500 faðma (1000 yards) af netum, og
ekki nema yfir vetrartímann.
Vér höfum ekki þessa áminstu laga-
grein við hendina, en þorum eigi að
síðr að ábyrgjast, að þetta ofanritaða
er rétt innihald hennar, þó það sé
ekki bókstafleg þýðing. Og það eru
einmitt þessi ummæli, sem misskiln-
ingnum valda.
En þessi ákvörðun nemur engin
fyrverandi lög úr gildi, lieldur er hún
viðauki við fyrverandi lög — lög, sem
enn eru í gildi. í þeim lögum (frá
jan. 1892) er ákveðið, að þeir, sem
Lomealic Licence kaupi, megi hafa úti
mest 150 faðma (300 yds.) og enginn
árstími undanskilinn, annar en til-
tekinn friðunartími. Þessi lög eru í
gildi enn, og að auki viðaukagrein sú,
er gefin var út í vetur, og sem sam-
in var 4 þeim tilgangi einungis, að
auka veiðirétt búenda við Winnipeg-
vatn, en þrengja veiðirétt fiski^élag-
anna. Að svo er, sózt greinilega á því,
að neta-faðmfjöldi fiskifélaganna er
með sömu lögum lækkaður um helming,
en neta-faðmafjöldi búenda aukinn um
meira en tvo þriðju hluti á vetrum.
Eins og veiðilögin nú standa, er
innihald þeirra, að því er búendaleyfi
snertir, á þá leið, að á sumruin má
hver einn hafa úti í mesta lagi 150
faðma (300 yards), og á vetrum í mesta
lngi 500 faðma (1000 yards). En þetta
gildir að eins fyrir þá, sem búsettir
eru fram með Winnipeg-vatni, eins og
leyfi-nafnið — Domestie Licence — ber
með sér.
Ástæður manna í Nýja-ísl.
Vér höfum orðið þess varir, að all-
mörgum í Nýja-ísl. fellr illa og þyk-
ir ekki réttlátt greinarkorn það, sem
birtist í Hkr. 17. þ. m., þar sem sagt
er, að hart sé i ári í nýlendunni og
að margir hafi litið að borða nema
fisk o. s. frv. Grein þessi var alls ekki
rituð af illkvitni, heldur var hún hygð
á frómlyndislegum sögum, er bárust
oss á skrifstofu blaðsins. Oss var og
kunnugt um, að búnaðar-aðferð Ný-
íslendinga er enn sem komið er (þótt
þar séu auðvitað nokkrar heiðarlegar
undantekningar) ekki hin líklegasta
til að veita aflsnægtir, og styrkti það
oss í trúnni um, að sagnir þessar kynnu
að vera réttar. En svo hafa oss síð-
an borist skilmerkilegar fregnir um,
að grein þessi sé að minsta kosti orð-
um aukin. Því er ekki neitað, að þar
sé hart í ári, en því er neitað, að þar
só harðara nú en í öðrum nýlendum
ísl. og þar af leiðandi óþarfi að benda
á harðæri í Ný-ísl. fremr en annar-
staðar. Verðhrunið á fískinum vann
einstaklingum og allri sveitinni í heild
sinni ekki lítið tjón; en svo stórvægi-
legt er það ekki, að það hafi svift,
nema þá sárfáa fátæklinga, möguleik-
um til að afla sér venjulegs fæðis, og
fæðistegundir í N. ísl. eru fjölbreytt-
ari og öldungis eins kraftgóðar og i
hinum nýlendunum.
Að kaupmenn séu að kalla hættir
að lána þykir ekki heldr réttlát sögn.
Lánveitingar munu auðvitað takmark-
aðri nú en að undanförnu, af því út-
litið með peningaföng er sem stendr
ekki hið álitlegasta. En hvað snertir
verzlun þeirra Sigurðsons bræðra —
lang-stærstu verzlunina i N.-ísl.—þá
mun nær sanni að segja, að þeir, sem
staðið hafa í skilum, eigi lítið ef nokk-
uð örðugra með að fá lán nú en að
undanförnu. Líklegt er, að það sama
megi segja um hinar verzlanirnar, en
þó látum vér það ósagt, sökum ó-
kunnugleika.
Þeim af Ný-íslendingum, sem finst
til um þetta ofangreinda greinarkorn,
vildum vér benda á, að Hkr. hefir
hlutdrægnislaust bent á harðærið og
harðærisvotta í liinum ýmsu bygðum
íslendinga, og mun halda áfram að
gera það hvenær sem ástæða þykir til
vera. Það er ekkert unnið en óvíst
hve miklu tapað með því, að þegja yfir
ókostum eins bygðarlags, eða þreng-
ingum einstaklinga í því eða því hygð-
arlagi.
Hvað N.-ísl. snertir, þá er það
mikið búendum þess að kenna, hve
almenn sú skoðun er, að þar sé lít-
ið að hafa nema fisk úr vatninu.
Og það eru litlar líkur til að sú skoð-
un breytist að mun, fyrri en jarðræktin
er hafin á hærra stig og búnaðarað-
ferðinni breytt í hérlendara horf.
Nýtt fyrirtæki.
Úr þvi að ég á ekki kost a að vinna
lengr að ritstjórnarstarfí við Heims-
kringlu og Öldina, en langar til að fást
enn við ritstjórnarstarf, þá hefir mér
komið til hugar að reyna nú að koma
tfl framkvæmdar þeirri hugsun, sem
ég vakti máls á í ræðu minni á Is-
lendingadaginn 1892, að koma á fót
mentandi og fraíðandi alþýðlcgu manað-
arriti fyrir íslendinga, sem flytji mán-
aðarlega létt og alþýðlegt ágrip af
nokkru því markverðasta sem hugsað
er og ritað í merkustu tímaritum ins
mentaða heims, ásamt stöku snildar-
verkum rithöfunda og yfirflti yfir sumt
ið merkasta í uppfindingum. Slíkt rit
mætti ekki vera mjög smátt, og til
þess að koma því út á ódýrastan og
vandaðastan hátt, þarf útgefandinn að
hafa prentáhöld. Ég geri ráð fyrir að
ritið verði að mínsta kosti 32 hls. í
stóru tvídálkuðu broti (64 dálkar) á
mánuði og heft í laglega kápu, og
mundi 12 hefti á ári geta selzt á 82.
En til að koma þessu á fót þarf
um $400 stofnfé, og þá er nú eftir að
vita, hvort löndum hér svo mikill
hugr á að fá slíku riti komið á fót,
að það sé stuðningsvert, og hvort þeir
bera það traust til mín, að ég geti
leyst það verk vel af hendi, ef efni fást
til að lcoma því á fót. — Ef svo væri, þá
væri ekki miklu til hætt fyrir svo sem
200 menn að leggja fram sína tvo doll-
arana hver í hluti til stofnf jár.
Nokkrir vinir mínir hafa tjáð sig
fúsa til að gangast fyrir þessu máli, og
fel ég þeim á vald að gera það á þann
hátt, sem þeim virðist bezt við eiga,
Fjöldi greindustu og mentunarfúsustu
landa hér vestra hafa bréflega látið i
ljósi við mig, hve æskilegt þeir álitu að
slíku riti yrði komið á. Frá þeim, sem
líkt hugsa, hýst ég við stuðningi, en
ekki frá þeim, sem ekki álíta fyrirtækið
stuðnings vert.
Winnipeg, 20. Marz 1894.
JÓN ÓLAFSSON,
524 Nena Str.
(eða : P. O. Box 535).
Áskorun til Vestr-Islendinga.
Við undirskrifaðir, ásamt nokkrum
fleiri mönnum, sem hafa heitið aðstoð
sinni, höfum tekið að okkr að gangast
fyrir að safna fé því, sem þarf til ofan-
nefnds fyrirtækis.
Okkr þætti hagfeldast, að fé þetta
fáist fram lagt að sumu leyti sem hlutir
og að sumu leyti sem lán til útgefand-
ans, svo að hann geti átt nokkuð í fyr-
irtækinu. Það er að okkar áliti ekkert
æskilegt fyrir Jón Ólafsson að vinna að
slíku fyrirtæki meðan það á örðugast
uppdráttar í byrjun, ogeiga svo áhættu
að einliverjir aðrir kaupi síðan upp
nægan lilutafjölda af hluthöfum, til að
ryðja honum úr vegi, þegar fyrirtækið
fer að borga sig. Við förum því fram
á, að þeir sem þetta mál vilja styðja,
taki sumir hluti, hvern á 82 (og getr
hver sem vill tekið fleiri en einn hlut),
en að nokkrir vildu leggja fram tillög
sem Idn til útgefandans, og mega þter
upphæðir vera svo smáar og stórar,
sem hver vifl, en útgefandi fái sem
hluthafi einn atkvæðisrétt fyrir hverja
$2 af lánsupphæðinni. Lánið skyldi
vera óuppsegjanlegt í 4 ár, en þó svo,
að útgefandi megi endrborga það fyrri,
ef fyrirtækið leyfír, t. d. með & eða \ á
ári.
Þar eð áformað er að tímaritið geti
byrjað í Júnímán. næstkomandi, en
reynsla er fjTÍr, að það tekr nokkuð
langan tíma að fá letr, sem pantað er,
vestr hingað, þá óskum við að allir,
sem málinu vilja sinna, bregði sem
allrafyrst við og sendi inn tillög sín nú
þegar, svo að alt yrði inn komið, ef
auðiðværi, í Apríl-lok eða fyrstu viku
Maí-mánaðar; og biðjum við hvern
mann að tiltaka, hvort tillag hans á að
vera fyrir hlul, eða sem lán.
Meðundirskrifaðr E. Gíslason veitir
móttöku öflu, sem inn kemr, og kvittar
fyrir vikulega í Heimskringlu, nema
einhver óski sérstakrar kvittunar, þá
kemr ekki nafn hans í blaðinu, heldr að
eins upphæð þess, sem sérstaklega hefir
verið kvittað fyrir.
I næstu hlöðum auglýsum við nöfn
þeirra manna í nýlendunum, sem fyrir
þessu máli gangast þar.
Við höfum þegar talað við allmarga
í bænum uin þetta mál og mætt beztu
undirtektum. Vór búumst við sama úr
nýlendunum. Við vonum, aðþótt hart
sé í ári, komi tiflög inn mörg og Jljólt, og
sýni þess merki, að penni Jóns Ólafs-
sonar eigi marga vini meðal íslenzkra
karla og kvenna í Ameríku.
Winnipeg, 28. Marz 1894.
KRISTINN STEFáNSSON.
E. Gíslason. Ó. Stephensen,
601 Ross Ave. læknir.
Orða-belgrinn.
[Öllum, sem sómasamlega rita, er
velltomið að “leggja orð í belg;” en nafn-
greina verðr hver höf. sig viö ritstj.,
þótt ekki vilji nafngreina sig í blaðinu.
Engin áfellis-ummæli um einstaka menn
verða tekin nema með fullu nafni undir.
Ritstj. afsalar sér aflri ábyrgð á skoðun-
umþeim, sem koma fram í þessumbálki].
Til hinna frjálslega liugs-
andi manna.
Kæru vinir.
Ég verð að afsaka dráttinn, sem
orðið hefir á útkomu "Dagsbrúnar”,
við hina heiðruðu kaupendur blaðsins.
Hann hefir stafað af féskorti, en ekld
af viljaskorti eða trassaskap; en nú er-
um við teknir til starfa að nýju og það
fyrir alvöru. Desomber, Janúar og
Febrúar númerið er þegarút liomið og 2
næstu númerin, jafnvel 3, húin undir
prentun.
Ég treysti þvi, að kaupendur
blaðsins, sem flestum hefir líkað stefna
þess vel, styðji að útbreiðslu þess, ekki
einungis með því að kaupa það og lesa
ogljá öðrum, heldr með því að útbreiða
það, útvega oss nýja. kaupendur. Ég
vil geta þess, að nú er ég farinn aðþýða
fyrirlestur eftir nafnkunnan mann, Sa-
vage, sem nú er talinn einn hinn mesti
ræðuskörungur í frjálslynda stefnu.
Fyrirlestra þessa kallar hann : “Trúiná
tíuð" og mun flestum þykja mikið til
þeirra koma. Þýðing þeási kemur nú í
Dagsbrún hvað af hverju. Þá vil ég
og benda á grein um Sunnudagaskólana,
sem hver og einn rétttrúaður eða van-
trúaður ætti að lesa með athygli ; þeir
mundu hafa gott af því; greinin er í
þvínr., sein nú er að koma úr press-
unni. Enn vil ég og henda á fyrirlestur
eftir undirskrifaðann, um Syndnjlóðið
Þá vil ég og geta þess, að bráðlega verð
ur tekið til umræðu í Dagsbrún kverið,
sem landar láta börn sin læra sem leið-
arvísir til guðsríkis.
Lesendur og kaupendur Dagsbrún-
ar eru alt of fáir enn þá. Það er rangt
skoðað að ætla, að ^hleypa trúmálum
fram af sér, Flokkur vor er orðinn
mannfleiri enn svo, að hann lognist út
af. Þvi er mönnum bezt að kynna sér
málefni þessi sem fyrst, svo menn beri
skynbragð á, um hvað verið er að ræða,
Ég óska þess eins af löndum, að þeir
skoði málavöxtu, annars geta þeir ekki
dæmt, en málavöxtu geta þeir því að
eins skoðað, að þeir lesi Dagsbrún.
Nýir kaupendur munu flestir renna
grun í hvar Dagsbrún er að fá. í Win-
nipeg hjá hr. Einari Ólafssyni, 684
Maryland Str., eða á skrifstofu Heims-
kringlu.
Magnús J, Skaptason.
Mynsters-trúin og
Sameiningar-trúin.
Það varð eins mikil gleði í “Sam-
einingar”-ríkinu í Október 1892, eins
og getr orðið á himnum, ef að 99
syndarar í einum hóp hættu ráð sitt,
þegar séra Lárus Halldórsson rétti
“glötunar”-kenningunni hér vestra
sína prestlegu hjálparhönd og afsakaði
Dr. Mynster frá þvi broti gegn elds-
og brennisteins-mönnunum, að hann
"bregði upp” i kunningjum sínum
nokkru "vonarljósi” urn lausn þeirra
frá eiflfum píslum, sem deyja óvið-
búnir. En, ofli því gáleysi, eða hvað,
að prestarnir leiddu hjá sér “að taka
með í reikninginn” það sem Dr.
Mynster segir nálægt niðrlagi á fyrri
hugleiðing hans um “annað lif.” Þegar
hann er í bænininni að tala um ina
útvöldu? oi ð hans eru svona : “Þeir
eru allir hjá þér, og vér verðum
teknir í félag þeirra, annaðhvort undir
eins eða smátt og smátt, eftir því
sem vér verðum hæfir til þess; því
það er nógr tími hinumegin grafar-
innar til þess, að allir þeir geti kom-
ið saman, sem hoyra til ins mikla
safnaðar, er þú safnar í lifendum og
dauðum.”
Samanburðr. á þessum orðum Dr.
Mynsters við kenningu “Sameining-
arinnar” um sama efni í Janúarbl.
1893, getr vakið athygli manna um
það, hvort “Mynster stendr alveg á
grundvelli innar lútersku kyrkju eíns
og hann er tekinn fram í Ágsborgar-
játningu.” “Sameiningin” segir. “að
til er kvalastaðr fyrir þá sem ekki
deyja í drottni — að þessi staðr opn-
azt þeim tafarlaust eftir dauðann —
að kvölunum þar er að likja við
eldsloga — að djúpið sem aðskilr þenna
stað frá paradís, verðr ekki yfirstíg-
ið — að einnig alt aðrír menn en af-
hrök mannkynsins, stórglæpamenn-
irnir, opna augu sín í þeim kvala-
stað.” Hún hallar til safnaðanna, að
það “sýnist býsna ervitt að finna or-
sökina til glötunar ríka mannsins” —
og til ins almenna og einstaka : “Þú
getr verið allra heiðarlegasti maðr —
óágjarn, reglumaðr, flknsamr og mesti
meinleysingi, og þó verið eihs og hann”
— "fyrir hann var guðsriki ekki til,
og svo gat hann þá ekki heldr verið
til fyrir guðsríki” — ‘ ‘hann hafði með-
tekið sin gæði meðan hann lifði” —
“honum myndi liafa fundist hann
vera í helvíti, þótt guð hefði getað
sett hann inn í himnaríki.” Hver
maðr hefir séð á íslenzkri tungu, á-
kveðnari kenninguna til að "gera út
af við” sáluhjálparvon rnanna, en
þessa “Sameiningari’-kenningu ?
Háttstandandi prestr í kyrkjufélaginu
segir sig hafa “hálfóttasleginn og hik-
andi lagt út í það að verja kenning
guðsorðs um eilífa útskúfun.” En hann
gerir bráðum þá játning : “þá getum
vér nú, fyrir guðs náð, sagt, að allar
þessar tilfinningar eru nú horfnar.’
(Sjá Desember bl. Sam. 92). Var sama
“guðsnáðari’-tilfinningarleysið enn þá
eign hans á Hallsonfundinum ? Eða
gat hún þá ekki notast sökum pen-
ingalegra hygginda, sem miðuðu til að
ná sem flestum inn undir gi-eiðslu-
skilduna fyrir þeirra "sáluhjálp,” hvort
sem þeir voru “rétttrúaðir,” og þess
vegna líklegir til að gcta fengið pen-
inga sína borgaða i himneskum aur-
um, eða “vantrúarmenn,” sem annað-
hvort yrðu að “umvendast,” hvort sem
þeir gátu það eða ekki, eða að öðrum
kosti, að taka peninga sína og vexti
af þeim í inní gömlu glóðarmynt ?
Séra Matthíasi var einu sinni sagt,
að "afneitun glötunarkenningarinnar
leiddi óhjákvæmilega til afneitunar á
gjörvöllu kristindóms-evangeliinu.”
Menn, sem hafar gefið sér tíma til
að kynnast Jehóva Gyðinganna, eins
og hann kemr fram til orðs og æpis
í gamlatestamentinu, geta börið sam-
an við tilfinningar sínar um hann
fórn hans á eigin syni hans saklaus-
um, en eflausteru þó margir menn til
enn þá, sem álíta blóðfórn Jesú það
heilagasta sem þeir vita af í eigu sinni.
En livaða skoðun sem menn annars
hafa um endrlausnarlærdóminn » og
“annað líf,” þá sýnist vera orðin á-
stæða til að spyrja presta kyrkjufé-
lagsins, hvað langt sé nú enn þá ófar-
ið—á þeirra hlið — til “afneitunar á-
gjörvöllu kristindóms-evangelíinu,” ef
Sameiningar-kenningin er látin hafa
nokkra þýðing. Munurinn á þeim og
séra Matth. sýnist þessi : hann er
látinn fella evangelíið með því að kippa
helvíti undan því, en Sam. veitir ei-
flfum eldi svo ríkuglega yfir það, að
flest, ef ekki öll, einkenni vel siðaðs
manns og góðs borgara verða í kafi.
Lítið mun hafa farið fyrir því á Mynst-
ers dögum, að ríkjastjórnir væru þá
farnar að verja ærnu fé, til þess sér-
staklega, að siða óstjórnleg ungmenni
mannfélagsins, og frelsa þau með því
frá sakamannastíum og flflátum, en
þó gat honum hugsast að guð mundi
ekki vera svo langt á eftir siðgóðum
mönnum, að þrátt fyrir það, að hann
"vill að allir menn verði sáluhólpnir,”
þá leiði hann þó hjá sér allar tilraun-
ir til endrhóta og sáluhjálpar hörnum
sínum í komandi lífi, en varpi frá sér
öllum óviðbúnum, úr grátlegum líkn-
arlausum hörmungum dauðans, í eilífan
eldsloga. Geta menn ímyndað sér, að
Sam.-höfundarnir viti minstu ögn meira
um annað líf, eða um sæluástand þar
og kvalir, heldr en Dr. Mynster,
Marteinson, séra Matthias og séra
Magnús, eða jafnvel hver annar ein-
stakur maður? Allir þessir nefndu
ágætismenn hafa lesið það sem haft
er eftir Jesú í Nýja-testamentinu
um glötunina—og sem vesturheimsku-
prestunum er svo starsýnt á —
en þeir trúa því ekki, að hann se
liöfundur þvílíkra kenninga, heldur en
þeir trúa því, að hann hafi nokkurn
tíma sagt: "Ég er ekki koniin til að
senda frið, heldur sverð”. "Því ég er
kominn til að ýfa manninn á móti ,föð-
ur sínum, og dótturina í gegn móður
sinni, og sonarkonuna gegn móður
manns síns”, Matt. 10. 34—-3Ö. Auðvit-
að þarf líka valda presta til að trúa því,
að Jesús hafi sagt: Hinum út í frá
verður alt að kenna í dæmisögum, svo
að þeir sjáandi sjái, en skynji þó ekki,
og heyrandi heyri, en skylji þó ckki,
svo að þeir snúi sér ekki og fái fyrir-
gefning synda sinna Mark. 4. 11—12,—
Eða að hann hafi sagt: “Ef sá er
nokkur, sem til mín kemur og hatar
ekki föður sinn og móður, konu, börn,
bræður og systur og jafnvel sitt eigið
líf, hann getur ekki verið minn læri-
sveinn” Lúk. 14., 26. Og svo er um
glötunarkenninguna og margt annað.
Það er aftr og aftr viðrkent í kyrkjufé-
laginu, að “helvitis-kenningin” er
grundvöllur undir gjörvöllu kristin-
dóms evangeflinu”. Á þessum grund-
velli drap kristin kyrkja þúsundir sak-
lausra manna á fyrri tímum og hætti
því ekki fyrri en borgaralegt ríkjavald
sagði við hana í alvöru: “Þú skalt
ekki mann deyða” ! Á þessum grund-
velli standa enn í dag öll kyrkjuþing,
trúarjátningar, eiðar kyrkjunnar, fjár-
heimtur og skólar. Á þessum grund-
velli er bygð sú kenning Sam.: “friðar-
kyrkja er dauðans kyrkja”, og öll þau
storyrði, hatur og ofsi • við þá menn,
sem ekki liafa allar trúarskoðanir
steyptar í “Ágsborgar”-mótinu. Sjá
rithátt kyrkjublaðanna hér vestra um,
séra M. J. Skaptason, þrátt fyrir að á-
stæður hans eru ósvaranlegar.
Áhrærandi “innblásturs”-helgi bifl-
íunnar yfir höfuð, þá er eitt vist, að ef
“guðs andi” hefði skráð nokkra bók, þá
má hún til að vera alt i gegn um heilög v
vizka, rkttlati. dst, fegurð. sannleiki og
samldjóðun, scm þolir allar rannsóknir
vitsins og vísindtmna til eilifðar.
Þetía er undantekningarlaust skoð-
un allra ‘ ‘vantrúarmanna” og á þessum
vegamótum skiljaþeir samferð við prest
ana og aðra “rétt-trúnaðar”-menn, sem
segja, að “guðs audi stýri öllu máli rit-
höfunda biblíunnar og ráði öllum þeirra
orðatiltækjum”, og á þessum vegamót-
um skilja siðferðistilfinningar þeirra að
miklu leyti.
Útlistun á svörtustu stöðum bibli-
unnar er frestað þangað til neyðarvörn
heimtar það.
Mountain, N. Dakota, 24. Marz 1894.
B. Brynjólfsson.
Dúlitlar athug’asemdii’ við
hanagal Þingvellingsins.
Herra ritstjóri Heimskringlu. Eft-
fylgjandi athugasemdum við ritgerð
hr. Th. Paulsons í 19. nr. Lögbergs bið
ég yðr að ljá rúm i yðar heiðraða blaði.
Það eru sérstaklega tvö atriði í
grein Th. Paulsons, sem ég íinn mig
skyldan að loiðrétta, með því að mér
finst kunningi minn Th. Paulson ekki
herma alveg rótt. Fyrra atriðið er við-
víkjandi agentsstörfum hans fyrir Ca-
nada Settl. Trust & Loan Co. Limtd.
Vill hr. Th. Paulson gera svo vel og
sýna mér, hvar og hvenær ég hafi sagt
það eða skrifað, að hann hafi verið
agent þess félags. Alt sem ég sagði í
grein minni, var, að hann hefði verið
agent; en hann hefir lesið á milli lin-
anna, að ég meinti fyrir ið áðrnefnda
fólag. Ég stend við það, að hann var
þá innflytjonda-agent, og ég veit ekki
nema hann 'sS f)Tið enn fýrTrilVf. & N. W.
járnbrautarfélagið, og hafði hann vissa
upphæð peninga fyrir hverja þá fjöl-
skyldu, er hann færði inn í íslenzku
bygðina með fram brautinni. Hann
veit sjálfr, hvað laun (commission) hans
var mikil; ég þarf ekki að segja honum
það, enda þótt ég viti vel, hversu þau
vóru há og þvi ekki láandi, þótt hr.
Th. P. væri fús á að gera sér smá-ómök
við að reyna að tryggja sem flestum
bústað í Gózen-landinu. En eftir er nú
ef til vill að vita nema eitthvert það
samband hafi verið á milli þessara
tveggja félaga, nefnil. járnhrautarfó-
lagsins og lánfélagsins, að hann gæti
kallazt nokkurs konar agent fyrir þau
bæði. Því meiri heiðr, því stærra
verksvið, ekki að tala um hvernig það
var leyst af hendi. En af einhverju
hefir það verið, að honum líkaði stór-
illa, ef einhver annar en liann var feng-
inn til að túlka viðvikjandi lántökunni.
Þá er næst að athuga, er Th. Paul-
son segist aldrei hafa lofað hvorki mér
né öðrum láninu vaxtalausu fyrsta ár-
ið, því þar til hafi hann ekkert umboð
haft. Þar skal ég ekkert um segja,
hvaða umboð hann liefir haft, og varðar
ekkert um heldr. En hann sagði mér
sem túlkr ininn, að félagið lofaði lán-
inu rentulusu fyrsta árið. En að Th.
Paulson hafi vísvitandi verið þar að
draga mig á tálar, hefir mér aldrei dott-
ið í hug að segja ; Þvert á móti, því ég
hefi ekki síðan þeltt hann að þesskonar
(áðr þekti ég hann lítið sem ekkert),
heldr virði ég honum til vorkunnar
að hafa ekki skilið betr, þegar hann
var að tala við ráðsmenn og agenta
félagsins. Hann er að reyna hér að
réttlæta sjálfan sig og hrúkar þau
rneðul til þess, sem auðvitað hafa
veríð honum handhægust, og það er
að mála mig svo grunnhygginn, að
ég hafi ekki skilið sig rétt. Enu
hvernig stóð þá á því að — þegar
ég ásamt fleirum fór til Salt Coks
til að eiðfesta, hverju við hefðum
tekið á móti af gripum og verkfær-
um hjá félaginu, þá skildi ég undir
eins hr. Jón Magnússon, nábúa Th.
P. er þá var með okkr sem túlkur,
er hann sagði að Mr, Smith umboðs-
maðr félagsins segði að við, yrðum
að borga rentur af láninu frá þeim
degi, er við tækjum við því. Eg var
sami maðr þá sem ég var þegar Tli.
P. var að túlka fyrir mig. Enn það
munaði bara þessu, að það var nú
með okkr maðr, sem skildi það sem
talað var við hann og hr. Jón Magn-
ússon mun kannast við, að ég þá
lét í ljósi, að ég hefði liætt við alla
lántöku ef það hefði ekki verið of
4>að er því ekki til neins fyrir
hr, _h. P, að vera að telja lesend-
um Lögb. trú um, að það hafi verið
grunnliygni minni að kenna, að ég