Heimskringla - 18.08.1894, Blaðsíða 2

o
HEIMSKRINGLA 18. ÁGÚST 1894.
komr út á Laugardögum.
Tiift Heimskrin g h I’tg. & PoM. Co.
útgefendr. [Publishers.]
Verð blaðslns i Canada og Banda-
ríkjuuum :
12 mácu'Si $2,50 fyrirframborg. $2,00
6 ----- $1,50 —— $1,00
3 ----- $0,80; ---- — $0,50
Ritstjórinn geymir ekki gr sinar, sem
eigi verða uppteknar, og endrsendir
þær eigi nema frímerki fyrir endr-
sendlng fylgi. Ritstjórfnn svarar eng-
um brófuin ritstjórn viðkomandi, nema
í blaðinu. Na'.nlausum bréfum er
enginn gaumr geíinn. En ritstj. svar-
ar höfundi nndir irierki eða bókstöf-
um, ef höf. tiltekr slíkt ined<i.
Uppsögnógild að lögjm, nemakaup-
andi sö alveg skuldiaus við blaltið.-
Ritsjóri (Editor):
EGGERT JÓHANNSSON.
Rádsmaðr (Busin. Manager):
J. W. FINNEY
kl. 9—12 og kl.*l—6 á skrifst.
Peningar sendist í P.O. Money Or-
der, Registered Letter eða Express
Money Órder. Banka-ávísanir á aðra
banka, en í Winnipeg, eru að eins
teknar með afföllum.
653 Paciíic Ave.
(McWilliam Str.)
Suðaustur-brautin.
Eins og getið var um með fáum
-orðum í blaðinu fyrir skömmu, hefir
Greenway þverneitað að veita Suðaust-
urbrautinni styrk. Neitun sú var orð-
fleiri en nokkur önnur neitun, er
Greenway hefir enn gefið út, orðfleiri
en þurfti til að koma formönnum fé-
lagsins í skilning um, að stjórnin segði
nei. Neitun þessi inniheldur alls um
4000 orð og var bréfið, er flutti þau,
01 bls. Einkennilegt er og bréf þetta
ekki síður en orðmargt. Við gaum-
gæfilegan lestur þess kemur í ljós, að
það er miklu fremur vörn en svar.
Stjórnin er aö afsaka sig og um leið
að útskýia málið svo, að meðmælis-
menn sínir geti numið og flutt aG
sökunina hver og hvenær sem þarf.
Orðmergðin og allar hugsanlegar út-
skýringar bera þess vott, að með sjálfri
. sér viðurkennir stjórnin þörf á afsök-
un, viðurkennir, að hún hafi gert rangt,
•og þess vegna nauðsynlegt að búa út
varnarskjal svo ísmeygilegt, að fjöldinn
glæpist á þvi.
Það eru ekki ýkja margir mánuðir
siðan stjórninni féll illa, efí int var í
þá átt, að fjárhagur fylkisins væri ekki
sem álitlegastur. Svo viðkvæmt var
það kaun, að við hvert tækifæri þutu
málgögn hennar upp með fáryrði, ef
einhver dj-rfðist að láta sér slíkt um
munn fara. En í þessu makalausa
varnarskjali sínu færir stjórnin sjálf
allar þær sönnur, er hún getur, á, að
fjárhagur fylkisins standi svo illa, að
um þennan styrk sé ekki að tala, og
málgögnin öll með einum rómi vegsama
»nú stjórnina fyrir að segja það, sem
á annara manna tungu var álitið land-
ráðum næst, fyrir fáum vikumsíðan.
Greenway sýnir framá, að tekjur fylk-
isins séu mjög svo takmarkaðar, að
fantákreðin gjöld (þ. e. vaxtagreiðsla af
skuldabagganum, er Greenway hefir
bundið á bak fylkis-búa) *é« orðinjmny
og að sífelt aukist gjaldkvöðin til op-
inberra starfa og ýmsra umbóta svo,
að vandræðaverk sé orðið að framfleyta
stjórninni á þeim tekjum, sem tilfalla.
Þeir menn eru auðvit.:ð til, sem álita
það bæði lieppilegt og stjórnfræðilegt
að fietta þannig ofan af kaunum sin-
um frammi fyrir mönnum úr öðru
fylki, mönnum, sem fjárhagur þessa
fylkis kemur ekkert við og sem þeir
að likum hafa enga löngun til að fræð-
ast um, því þeirra eina löngun var að
fá annaðhvort já eða nei upp á bæn
sina. En óhætt er að segja það að
allur fjöldi manna álítur það bögguls-
legt og skaðlegt að fletta þannig ofan
af sinni veiku hlið, alveg að þarflausu.
í sambandi við þetta atriði er vert
að athuga það, að það eru enn ekki
liðin 2 ár síðan Greenwaystjórnin lét
fylkisþingið veita $1,125,000 til Dauphin
brautarinnar, frá Portage La Prairie til
Lake Dauphin. Kringumstæðanna
vegna hefir enn ekki verið tekið til
þess fjár, en það gerir ekki minnsta
tnun; sama er gerð stjórnarinnar. Hún
veitti þessa upphæð þá og það er vott-
ur þess, að hún þá hafi treyst sér eða
öllu heldur fylkinu, til að bera byrðina
/ I
Það má vera meira en lítil hnignun,
nokkuð sem stjórnin á eftir að segja
almenningi hvernig er varið, ef ástæð-
urnar hafa breyzt svo á hálfu öðru
ári, að ógerlegt er að lofa styrk sem
á 25 ára tíma getur í mesta lagi orð-
ið $536,500, eða talsvert minna en lielm-
ingur þeirrar upphæðar, sem hún bauð
fram fyrir hálfu öðru ári, til Dauphin
brautarinnar.
Þá bendir Greenway enn einu sinni
á, að uppbæðin sem um er beðin sé
nokkuð gifurleg þegar litið er á milna-
fjöldann. Ef það er gifurlegt að biðja
pm í allra mesta lagi rúmlega hálfa
miljón dollars fyrir 100 mílur, hvaða
nafn sæmir þá athöfn stjórnarinnar
sjálfrar, er hún bauð eina miljón eitt
hundrað tuttugu og fimm þúsund doll-
ars sem styrk til brautar, sem ekki
gat orðið lengri en 125 mílur, þó sæmi-
lega vel hefði verið sneitt fyrir skemstu
leið ? Og þó færði sú fyrirhugaða
braut ekki með sér fjarlægustu von
um niðursett flutningsgjald, eða verð-
lækkun nokkurrac almennrar vöruteg-
undar.
Útásetningar á boð félagsins eru
margar og allar enda þær með því,
að engin trygging só fyrir þessu eða
hinu. Engin trygging fyrir að braut
verði bvgð að austan til að mætá þess-
ari (þetta þrátt fyrir að sú braut er
meir en hálfgerð og fær jafnharðan
$3000 frá Ontario-stjórninni fyrir hverja
mílu sem fram er lengd), engin trygg-
ing fyrir að brautimar komist að sam-
vinnusamningum, ef sú að austan yrði
bygð, engin trygging fyrir, að áætlað
flutningsgjald borgaði viðhalds og vinnu-
kostnað og að síðustu engin trygging
fyrir þvi, að þeir menn, sem kynnu
að takast í fang ábyrgð á að full-
nægja samningum, lifðu að eilífu til
að annast um skuldbindingar sínar !
Allar slíkar viðbárur bera vott um
þröng á efni í afsakanir. Það er vita-
skuld rétt, að fyrir fram er engum
manni mögulegt að gefa trygging fyrir
að þetta eða hitt geti ekki komið fyr-
ir á ókomnum árum, og vitanlega
getur enginn maður ábyrgst, að lifa
ákveðinn árafjölda. En hvenær hefir
þessi stjórn látið sér detta í hug, að
heimta trygging fyrir öllu mögulegu
og ómögulegu áður, við sams konar
tækifæri ? Sannarlega ekki þegar hún
veitti Northern Pacific sex hundruð
þúsundin, ekki heldur þegar hún gaf
C- P. R. tvö hundruð þrjátíu og fimm
þúsundin fyrir braut, sem félagið þurfti
að byggja hvort sem var, og sem að
auki þáði venjulegan sambandsstjóm-
arstyrk fyrir sömu mílurnar. Því síð-
ur heimtaði hún slikar tryggingar,
þegar hún bauð eina og áttung úr
miljón fyrir Dauphin brautina. Þessi
óendanlega tryggingaþörf er alveg ný
uppáfinding og verður fróðlegt að sjá,
hvort sú þörf verður eins brýn í fram-
tíðinni, þegar aðrir biðja um styrk til
járnbrauta á öðrum stöðum í fylkinu.
Númer er gert úr bæði borðviðar
verðlækkuninni, sem lofað var, og
eldiviðarflutningi. Eins og kunnugt er
bauð félagið að lækka borðviðar verðið
um $4. á hverjum þúsund fetum og
var þá miðað við gangverð viðarins
í Winnipeg, í vor er leið. Síðan toll-
urinn var tekinn af borðvið hefir
hann fallið í verði svo nemur $2. á
þúsund fetunum. Þetta sá stjórnin
og þótti því lítið til boðsins koma,
sérstaklega af því skeð gæti að verð-
lækkuninn yrði enn meiri síðar og
sagði í þvi sambandi að engin trygg-
ing væri fyrir að nokkur vörutegund
seldist fyrir ákveðið verð, nokkurn
ákveðinn tíma. En nú var boðið
þannig útbúið síðast, eftir að niður-
færslan var ákveðin, að væri borð-
viðarverðið í Rat Portage t. d. $14,
skvldi það vera $12 í Wpg., ef $12 í
Rat Portage $10 í Wpg. og svo á-
fram eða aftur á bak, eftir því sem
viðurinn stígi eða félli. Hvað eldi-
viðinn snertir þótti stjórninni engin
líkindi til að 30,000 Cords yrðu höggvin
meðfram þeirri braut og flutt til
bæjarins á ári hverju. í þessu efni
sem öðrum mun hér flestum sýnast
annan veg. Á síðastl. ári flutti C.
P. R. til bæjarins 40,000 cords og
mikið af þeim við þurfti að draga
6, 8, 10 og enda 12 mílur að braut-
arsporinu og svo setur það félag 60%
hærra gjald fyrir flutninginn, en Suð-
austur-félagið bauð. Auk þess flutti
Northern Pacific 15,000 cords af eldi-
við til bæjarins á síðastl. ári, ýmist
sunnan úr Bandarikjum eða vestan
af Pembina-fjöllum innan fylkisins,
um og yfir 100 mílur. Þegar þess er
gætt að skógurinn Uggur fast að
fyrirhugaða Suðausturbrautar-spori á
báðar höndur, á 60 milna kafla, þá
er hverjum heilvita manni auðsætt
að þangað mundu flestir kappkosta
að sækja eldivið, þegar um sömu við-
artegundir er að gera. Að gera ráð
fyrir 30,000 að meðaltali á ári, er
þesSvegna hvergi nærri há áætlun.
Spursmálið er míklu fremur hvert hún
er ekki óþarflega lág.
Þá kom og stjórnin með þá vizku
að líklegt væri, að svo eða svo mikið
af landeign félagsins væri í raun réttri
eign fylkisins. Lélegri fótfestu hefir
að likindum engin stjórn áður haft.
Það er þó sannast að segja ekki ó-
sanngjarnt að heimta svo mikla þetk-
ingu af þeim, sem Greenway-stjórn-
ina'skipa, að þeir viti það sem allir
vita, það nefnilega, að hafi sambands-
stjórnin óafvitandi gefið einhverju féJ
lagi land sem samkvæmt samningi
reynist eign fylkisins, þá má fylkis-
stjórnin kjósa sér sama ekrufjölda af
ónumclu stjórnarlandi einhversstaðar
í öðrum hluta fylkisins. Og eftir áiiti
stjórnarinnar að dæma á landkostum
á þessu svæði, er óliklegt hún liikaði
að hafa land-kaup, ef til kæmi.
Alt þetta bendir ljóslega á að
þetta mikla bréf sé fyrst og fremst
varnarrit, þó það jafnframt giidi sem
neitun um styrk. En fj-rir hverju er
stjórnin að verja sig, ef ekki því á-
liti almennings, að hún sé í böndum ?
Og hver geta þau bönd verið, ef ekk>
þau, sem almanna-rómur — C. P. R.
f jötrar ?
í þessu sambandi má geta þess,
að verzlunarblaðið “Comercial” sem
engum pólitískum flokki fylgir og sem
fer allra blaða hægast í að mæla með
fjárveiting til eins eða annars fyrirtæk-
is, segir á þessa leið í síðasta blaði
(13. ágúst):
“Fyrirtækið er í höndum góðra
manna, sem hafa stórmikil verzlunar
viðskifti í landinu. Þetta er alls ekki
‘•boom”-fyrirtæki, en full ástæða til
að ætla að fyrirliðamir mundu efna
öll sín loforð. Ætlan þeirra er að
hagnýta brautiua og gera úr henni
verðmikla eign. Þeirra hagur er, að
brautin sé altaf starfandi og það
væri þeim tjón, en ekki hagna,ður að
selja hana”......
“Það virðist föst ákvörðun stjórn-
arinnar að veita þessari braut engan
stjnrk, hvorki þá upphæð, sem um er
beðið, eða aðra minni..Það er eitt
livað í því sambandi, sem örðugt er að
skilja. Ef stjórnin ætlar sér alveg að
hætta að veita járnbrautarfélögum
stjrrk þá væri skaðlaúst að segja það
afdráttarlaust. Ef hún aftur á mót
veitir stjTk framvegis, þarf hún að
halda á öflugra riti, en því, sem hún
nú sendj út, til að sanna að hún hafi
verið réttlát þegar hún neitaði að
styðja þetta fj-rirtæki, járnbraut, sem
er svo miklu gagnlegri fyrir fylkið,
en nokkur önnur smá-braut, sem enn
hefir boðist.....Félagið bauð að af-
henda stjórninni eignarbréf fjTÍr allri
landeign sinni, sem trygging fyrir
vaxta-ábyrgðarfénu, 6,400 ekrur fjrir
hverja mílu. Virði maður hverja ekru
á 60 cents, mætir það útgjöldunum,
er stjórnin tsöki að sér. Allar tekjur
fj-rir landið gengju til stjórnarinnar...
Um nokkur ár þjrrfti stjórnin að greiða
vextina, en innan fárra ára mundu
tekjumar af landinu borga stjóminni
að fullu.
.....“Fyrirlestur stjórnarinnar í
bréfinu um það, hvað sé hyggileg og
affarasæl viðskiftaregla, er einkar hress
andi. En mörgum er óljóst hvar hinir
miklu viðskiftahæfileikar stjórnarinnar
eru fólgnir. Rej-nslan hefir sýnt, að
lfigmönnunum í ráðaneytinu hefir ekki
enn farizt neitt sérlega vel að útbúa
hagkvæma bindandi samninga fyrir
fylkið. Þeir i ráðaneytinu, sem við
verzlun hafa fengist, hafa ekki "gert þá
lukku”, að þeim farist að segja þeim
verzlun&rmönnum öllum til, sem í
nefndinni voru og sem hafa óbifandi trú
á málefninu......Þessi tilraun stjórn-
arinnar að mæla viðskifta-hæfileika
sínavið nefndina, er fiutti málið síð-
ast og heimtaði stjrkinn, verður i aug-
um allra, er meðal viðskifta-þekking
hafa, á borð við tilraun frosksins, að
verða eins stór og nautið. En auðvit-
að var bréfið ekki ritað verzlunar- og
viðskiftamönnum, heldur var það á-
varp til kjósendanna. Máske hinn mikli
fjöldi viðskiftamanna og annara, sem
fjrirtækinu eru hlynti,geti líka samein-
að sig um að ávarpa kjósendurna, þegar
kosningar næst farafram. Það væri
ekki nema réttlát hefnd, ef þeir gerðu
það, og gerðu þeir það, j-rði frosk- og
nauts-sagan sýnd að fullnaði, að
minsta kosti að þvi lej-ti, er snertir af-
drif frosksins.
Islands gagn.
Það smálíður að því, sem Hkr. hef-
ir fyrir löngu spáð, að ísland hafi á
sínum tíma hag af íslénzkum vestur-
urflutningum. Þeir eru að smá-fjölga,
sem heim fara og flestir þeirra færa með
sér einhverja nýja hugmynd og ein-
hverja verklega kunnáttu, sem að gagni
getur orðið heima—ef menn bara vilja.
Stærra spor, en þessi áminnstu, er
þó um það bil að vera stigið nú. Þeir
herrar, Tryggvi \Gunnarsson, banka-
stjóri, og Sigfús Eymundsson, bóksali,
í Reykjavík, hafa nú ráðið mann héðan
til heimferðar í því skyni, að koma upp
f Reykjávík frysti-húsi (Freezer) og
'standa fjrir því. Maðurinn, sem þeir
hafa ráðið til þessa, er herra Jóhannes
Nordal í AVest Selkirk, er hefir flestum
Islendingum fremur þekkingu á slíkum
bj-ggingum. Býzt hann við að leggja
af stað til Reykjavíkur um næstu mán-
aðamót.
Jafnframt og vér óskum þessum
framtakssömu Rej-kvikingum til ham-
ingju með fyrirtæki sitt og með það hve
vel þeim tókst að velja forstöðumann,
vonum vér að þetta sé að eins byrjunin
til annars meira, að fleiri og fleiri verk-
fróðir Vestur-íslendingar verði fengnir
til að standa fj-rir stofnunum á gamla
landinu, sem tíl framfara horfa.
Ar.
IIRIPAÐAR LÍNUR íIIJA VERKUM
eftir Stephan G. Stephasson.
I. Kviksettur:
Þið hafið stundum neytt mig til að
kveða við ykkur vísu, börnin góð; ef
þið haldið ég hafi gert það til að geðjast
ykkur, skal ég nú segja það eins og er.
—Ég kveð einatt til að hejra ekki til
ykkar, svo argið i ykkur geri mig ekki
vitlausann. Þið hafið löngum verið ó-
ánægð við mig, af þvi vísurnar minar
voru kveðnar um ský eða skóg, og ann-
að þess háttar óskiljanlegt óæti, og af
þvi ég hefi aldrei nent að kveða sálm-
vers, né gælur um j-kkur sjálf, né lof
um hann Títus Tólgarskjöld, sem þið
hafið svo mikið uppihald á, af þvi hann
þj-kist vera ríks manns sonur. Ykkur
hefir þótt lítið gaman að ljóðsögunum
mínum, af því enginn hefir verið heila-
klofin, né lagður gegnum hjartað í þeim,
því hafi einhver af söguhetjum mínum
fundið ögn til, og þó það hafi verið af
mannavöldum, var það samt æfinlega
það, sem þið kallið tilfallandi, en gerðist
ekki með spjótum og byssu-kúium, og
heilinn og hjartaðíykkur sjálfumer enn
þá svo lítið, að það "finnur ekki minna
yran í mat nnum”, eins og þið komist að
orði. En ég vona að það vaxi, vaxi
mikid, seinnu—og þá.....
Nei, ég skal okki gizkaá neitt! En
nú ætla ég að fara að verða skemtilegur
og yrkja eins og ykkurætti að líka bezt.
Ég skal kveða um það, sem þið öll trú-
ið, að þessi mannheimur sé ekkert ann-
að en stórt súpu-trog, sem við sitjum
öll við, og að sá sé sælastur, sem kræk-
ir í flesta og feitasta bitana, og þeim til
kughreystingar, sem annaðhvort fá
ekkert eða sitja með lapþunna súpuna,
skal ég ríma um það eins hjartnæmt og
ég get, að uppi j-fir okkur hangi enn þá
stærra súputrog, þar sem allir fái ein-
hverntíma svo meir’ og meira en nóg,
og enginn verði útundan—. Framveg-
is ætla ég að setja aðgreinis-tölu á skýin
svo þið vitið um hvert þeirra ég er að
kveða í það og það skiftið, og þá verða
kvæðin min hórumbil svona, fyrirsögn
og efni:
Vísa um svarta skýið No. 2, sem situr
d brúninui d Skollu-koll.
Eg atla að úr því rigni
Svo ofþur jörðin digni,
Sig Rauðka og Rósa grttði
Svo rjóminnúr þeimflœði.
Reyndar er kannske ekki hægt að
syngja þessa vísu, og þó er hún ferfætt,
en ég vona að ég lagist, svo mér takist
loks að kveða undir áttfættu sálmalög-
unum, sem þið lærið á sunnudaga-skól-
anum, bömin góð.
En það liggur svo á mér í dag, að
ég hefi ekki skap til að kveða, Ég er
eins og langspils-strengur, tekinn úr
raka—ég hefi misst hljóminn. Þess
vegna ætla ég að segja ykkur sögu, en
hún er ekki um mig, heldur er það : Sag-
an af manninum, sem var kviksettur. Ég
vona þið skiljið hana, einkanlega þið,
sem kviðið því mest af öllu, að þið verð
ið á endanum: grafin lifandi.
..... Aistaðar, úti á strætum og stig
um í borgum ogbaðstofum, mættihann
þeim,þessum kyrpingslegu mann-dverg-
um, með hnýttu hðndurnar og bogna
bakið, með undirleita svipinn og þoku-
augun. Hann kendi í brjósti um þá,
og spurði hver hefði meitt þá og kyppt
úr þeim vexti. Allir sögðu þeir sömu
söguna, og allir sögðu þeir hana eins.
Þeir kölluðu hann á einmæli, þangað
sem þeir héldu að engin heyrði þá né
sæi, teygðu sig upp að eyranu á honum
héldu við orðin með hendinni, svo þau
rynnu beint inn í hlustina, en hvískruð-
ust ekki út í almenning, úr því munn-
vikinu, sem frá honum snéri og svo
livísluðu þeir að honum.
Það eru orðnar hnýttar á okkur
hendurnar af átökunum við alla strit-
vinnuna, sem til þess þurfti, núna sið-
ustuárin,aðhafa stundumsjálfir eitthv.
að borða, og vinna fyrir lífeyri handa
honum Fésjóð, gjaldþrota kaupmann-
inum jokkar, og fjölskj-ldu lians, sem
varð á tíu árum svo vellauðugur, að
hann þarf aldrei framar að vinna, þó
hann sé tæpt fertugur ; og það hefir
bognað á okkur bakið, við að ganga
undir toll-böggunum, sem ríkið leggur
á okkur, til að ala gfeðinga, til skomt-
ana og útreiða, en hefir okkur til að á-
burðar-klárast, og við höfum orðið
svona undirleitir af því hann séra
Steinn og kjrkjan okkar, hefir hótað að
gera okkur að heiðingjum og illmenn-
um, ef við létumst ekki í auðmýkt trúa
því, að krakkarnir okkar, sem ríkið
hefndi sín á með, að hengja tiéma fyrir
eitthvað, sem það kallar stór-glæpi, séu
enn þá kvaldir i helvíti liinumegin við
gálgann og dysið. En, við höfum aldrei
getað trúað því, um okkar eigin börn,
þó okkur finnist það líklegt um Únít-
ara-börnin. Guð hjálpi okkur! við höf-
um orðið að búa yfir þessu, en aldrei
þorað að segja það ypp hátt, því við
viljum hafa presta og kyrkjur, en ekki
verða að heimskingjum og bófum, held-
ur fá að vera kristnir menn eins og við
erum, En þokuslæðan yfir augunum í
okkur, er komin af að einblína. Frá
því við munUm fyrst til, máttum við
aldrei líta af þessu þrennu: trúnni,
lögunum, venjunum. Þeir, sem völdin
áttu, settu í myrkvastofu alla, sem af
því hrugðu, tóku þá stundum af dögum
en héldu okkur hegningar-hátið til upp-
örfunar, sem vorum hlýðnir og lijálpuð-
um til.
Svo komst hann fyrir hvort þeim
þættu þessi kjör góð, og hvort þeir
þráðu breyting á nokkru þeirra.
“Já, í guðs nafni, í guðs nafni”
æptu þeir, sem engdust saman af sultar
tegjum. “í nafni sanngirninnar”, tóku
aðrir fram í, og neru saman hnýttu
höndunum. “í nafni mannkærleiks og
bróðernis”, tautuðu ýmsir, og hengdu
bænræknislega höfuðin. “í nafni mann-
vits og framfara” flýttu nokkrir sér að
bæta inn í, og néru augun, “í nafni
frelsisins”, hrópuðu allir einum munni.
“Þeim manni skulum við vel launa, sem
útvegar okkur frelsi”.
A Mánudaginn ritaði hann í blað
sitt BersöGLI, grein um, Ilvernig laum-
að væri burt eigum allslavsra. Hann
reyndi að sýna fram á, að undir núver-
andi viðskiftalagi hinna svo kölluðu sið-
uðu manna, borguðu öreigar hæsta
tolla; að skilvísir menn yrðu gjarnast
að borga skuldir hinna óráðvöndu ó-
beinlínis; að sá sem ekkert ætti, en
dragi fram lífið á erfiði sínu einu saman
greiddi öðrum skatt af öllum lífs-nauð-
synjum sínum, i þvi landi, þar sem öll
vara væri tolluð, því hann gæti ekkert
veitt sér sjálfur, að sökum prettanna í
kaupi og sölu, hefði hagkænskan löngu
byrgt sig upp við þeim, með því að á-
ætla tíu til tuttugu og fimm hluta af
verði margrar stórsölu vöru, glatað fé,
í höndur heimskra og óráðvandra lán-
kaupenda, og sömu reglu fylgdu aftur
smá-verzlarar. Þeir hækkuðu þess
vegna verðið við þd sem borguðu um tíu
eða tuttugu og fimm til að komast hjá
tjóni; og þar af leiðandi væri tíu til
tuttugu og fimin sinnum örðugra fjrir
inn skilvísa, að vinna fyrir sjálfum sér,
en þyrfti að vera. Hann benti á Fé-
sjóð, gjaldþrota kaupmanninn, sem
allir vissu, að bjrjaði verzlun allslaus,
seni allir vissu, að varð gjaldþrota með
stórskuldir, sem hann borgaði aldrei,
og allir vissu að nú var iðjulaus ríkis-
maður; slikir menn, sagði hann, að
reyndar væru verri en rummungs-þjóf-
ar.
Daginn eftir að hann Fésjóður las
greinina um sig, varð hann hæstur á
samskota-listanum með $100 gjöf í
hungraðra.sjóðinn, sem safnað var, svo
hinir allra svengstu fengju einn ókeyp-
is málsverð á dag, meðan brjóstgæða
uppþot rikismannanna var heitast, og
veður-vonzka forsjónarinnar köldust.
Svo þegar þetta barst út, og skarinn
með hnýttu höndurnar og þoku-augun,
mætti uppgjafa-kaupmanninum á göt-
unni, hliðraði hann fyrir honum og
hneigði sig þakklátlega, eins og fyrir
bjárgvætti hinna .dauðvona. Þeir, sem
sjálfir höfðu æfinlega svikist um að
vinna, þegar verkstjórinn sá ekki til,
fundu, að það var dæmalaust þakkar-
verð samvizkusemi, sem ótilneydd borg-
aði mannfélaginu, endur og sinnum,
einn milliónasta i vöxtu af ránfengn-
um höfuðstól.
Á þriðjudag, hafði blað hans með-
ferðis grein um, Stigamenn á stjórnnr-
tnautum. Þar leitaðist hann við að
rekja, að hvergi í nokkru landi væri
helming skatta þeirra, sem alþýða
greiddi, varið í almanna þarfir. Hrepps-
ómagar væru kallaðir “niðursetningar”
og þætti minkunarorð; ríkisómagar
væru dubbaðir “embættismenn”, því
menn hefðu komið sér saman um, að
það væri heiðurs-titill, þetta gerði oft
allan manna-muninn. Svo tók hann
dæmi af heimastjórninni, hvernig fjár-
málum ríkjanna væri ráðið, og nafn-
greindi nokkra i rikisómegðinni, svo
sem Lýting Töskubak, sem sendur var
um allar jarðir með tóma stjórnartösku
til varðveizlu, eínungis til að draga em-
bættis-yfirskin j’fir $3000 launin hans
um árið. Hann endaði á því, að frjáls-
lynda stjórnin þeirra, svo kallaða, væri
rej'iidar ránsmenn og kúgarar.
Næsta dag bar Lýtingur Töskubak-
ur bænarskrá í kring, til undirskrifta,
að stjornin hætti að leggja fé til vega-
bóta og vatnsræslu um mýrarnar í af-
skekktu utkjálka-bygðinni, Heiða-þingi
þvi skattar væru almenningi óbærir,
sökum alls þess kostnaðar. Þeir með
bogna bakið og undirleita svipinn, vildu
allir koma nafninu sínu þar að, og á-
kafastir vöru þeir, sem ekki kunnu að
skrifa það sjálfir, en urðu að fá aðra til
aðgeraþað; sjálfir bjuggu þeir í borg
með steinrendum strœtum, hvern
skrattann varðaði þá svo um, þó landar
þeii’ra í Heiða-þingi lægju í fenjunum
þar, þeim var ofætlun að borga til að
draga þá upp, þeir gátu gert það sjálfír.
Um kveldið bættu þeir nýjum endur-
lausnara við i trú sina, honum Lýtingi;
hann var þó eini framfara-maðurinn,
sem nokkuð vildi gera almenningi til
hagsbóta. Hvernig áttu þeir að lá lion-
um þó hann tæki við því, sem að hon-
um var rett af stjórnar-bitlingum, né af
bæði það, sem þeir vissu að hann vann
ekki til—þeir, sem sjálfir voru aldrei á-
nægðir msð lífið, af þvi þeir komust svo
sjaldan að því, að fá eitthvað fyrir ekk-
ert, einungis af þvi, þeir höfðu orðið
utundan hjá forsjoninni, í að fá sinn
hluta af bragðvísi. eða, að mennirnir
höfðu í æsku þeirra sett þá hjá skóla-
göngu.
A miðvikudaginn kom út seinasta
ritgerðin hans, um Andlegar fébrellur,
Hann sagði að kyrkja og skólar væru
samtaka í þvi, að byrgja og fela hvern
andlegan neista hjá almenningi, sem
þau óttuðust, að kvikna kynni upp og
verða að ljósi; þau reyndu að bæla
hann niður í ösku útbrendra kredda,
undir grjótþunga rembiláts lærdóms og
fyrirlitningar-orða. Meðan það tækist,
yrði lítið um ljós og yl, og því væri
jörðin kvik af allskonar andlegum
krypplingum, sem einlægni, hugsunar-
þróttur og drengskapur væri niddur úr.
Hann leiddi likur að því, að margir
kennendur, til dæmis eins og hann séra
Steinn Lftiræta , kendu eins og þeir
gerðu einungis vegna þess, að kyrkjan,
sem þeir þjónuðu, væri sterkari en
sannfæring þeirra sjálfra; þeir þyrðu
engu að breyta, því það væri, að rífa
niður húsið yfir sjálfs sín höfði. Hnnn
lauk svo við það, að þesskonar menn
sætu á bekk með pafum />g hræsnurum.
Um kveldið var safnaðarfundur í
kapellunni hans séra Steins. Þangað
kom, sér til dægrastyttu, hópurinn með
hnýttu höndurnar og bogna bakið, með
undirleita svipinn ogþoku augun ; hann
vildi öllu framar kallast kristnir menn.
Þar var því lýst fj'rir honum, hvernig
hann framvegis mætti halda því nafni
átölulaust, þó hann tryði ekki ýmsu,
sem honum væri kent, ef hann einungis
hefði ekki hátt um það : á sinn hátt eins
°g hinum fyrstu kristnu forfeðrum
þeirra leyfðist, að bera út sín eigin bðm,
ef Þeir gættu, að það kæmist ekki upp.
Honum var gefin kyrkjuleg uppörfun
til að æfa það, að fela meiníng sína,
Þeir með hnýttu höndurnar og þoku-
augun, tóku þessari breyting feginsam-
lega, hún átti svo vel við skap þeirra.
Fullkomnari guðsmann, en hann séra
Stein gátu þeir ekki ímyndað isér, nó
göfugra frjálslyndi: þeim fannst það
ekkert tiltökumál, þó hann jmni það til
fyrir róleg lífskjör og heiðarlega stöðu,
að lej'fa mönnum í kj'rþey að efast um
sannindi þess, sem hann sjálfur kendi,
né væri það von að hann kendi einmitt
þuö, sem hann sjálfur tryði. Þeir
könnuðust við það með sjálfum sér, að
það var hita munur, en ekki fjár, á ó-
ráðvendni hans og þeirra, sem voru all-
ir keyptir síðastliðinn kjördag, fyrir lít-
ilfjörlega þóknun, til að greiða því
þingmannsefninu atkvæði, sem þá
grunaði að væri verra.
.....Hann kom til þeirra á fimtudag-
inn, þar sem þeir héngu við vinnu sína,
ánægðari og hreyknari en vant var, yfir
því, að nú hefðu "hinirstóru” látið und
an. “Ég kem nú áð trej'sta á dreng-
skap ykkar, bræður góðir”, sagði hann,
“mér finnst, ég eiga þar athvarf. Ég
hefi fylgt máli ykkar eftir mætti, þó lít-
ið hafi áunnist; það verður, ef til vill,
meira seinna, ef við höldum saman. En
fyrir það; vann ég mér hatur þeirra,
sem völdin hafa, og hér í landi er það
samkvæmt lögum, að kvikselja þá sem
fyrir því verða, séu þeír fátœkir og
bjargist af handafla sínum. Yfir ríka
menn ná þau lög ekki. Ég þarf nokk-
urt fé til að forða mér. Þið eruð marg-
ir, kjara-bræður mínir; ég hefi talað
máli okkar allra. Getið þið bjargað
mér ?”
“Hjálpað þér um peninga, leggja
þér til fó. Nei, aldrei. Við eigum nóg
með ómegðina okkar, þó þú bætist ekki
við. Talað máli okkar ! Jú, við höld-
um það. Hafir þú gert eitthvað í þá
átt, er það fyrir sjálfan þig, til að ná í
óvildarmenn þína, og skamma þá, en
við hlutumst ekki til, þó þið eigist illt
við. Við illyrðum engan mann opin-
bert, og þú gerir það á eigin ábyrgð.
Þú hefir kallað rausnar-mann rumm-
ungs-þjóf; alþýðu-vin kúgara og frjáls-
lyndan prest hræsnara. Nei, slíku er
ekki viðhjálpandi. Svo þurfum við
ekki þinna orða framar við, það er nú
að lagfærast, sem okkur þótti helzt að.
Svo höfum við enga peninga.
Hann beit saman tönnunum meðan
þeir röluðu, helt að ser andanum og
hverri taug í andlitinu grafkjrri, eins
og þegar menn herða sig upp til að gera
eitthvað sem þeir hafa viðbjóð á, til