Heimskringla - 22.02.1895, Blaðsíða 2

o
HEIMSKRINGLA 22. FEBRÚAR 1895.
komr út á Laugardögum.
Tke íleimskriagla Pt<?. & PuW.Co.
útgefendr. [Publishers.]
F.’/'í) Idaðsius í Canada og iianda-
ríkjunum er :
1 árgangur 12 mánuðir $2.00.
£ ----- t> ------- $1.00.
Ritstjórinu geymir ekki greinar, scm
eigi verða uppteknar, og endrseudir
þær eigi nema frimerki fyrir endr-
sendiug fylgi- Ritstjórinn svarar eng-
um bréfum ritstjóra viðkoiuandi, nema
í blaðinu. Nafnlausum bréfum er
enginn gaumr gefinn. En ritstj. svar-
ar hcifundi undir inerki eða bókstöf-
um, ef höf. tiitek. slíkt merki.
Uppsögnógild að lögum, nema kanp-
andi sé aiveg skuidlaus við blaSið.
Ritsjóri (Editor):
EGGERT JÓHANNSSON.
Ráðsmaðr (Busin. Manager):
EINAR ÓLAFSSON._________
Peningar sendist í P. O. Möney Or-
der, Registered Letter eða Express
Money Order. Banka-ávísanir á aðra
banka, en’ í Winnipeg, eru að eins
teknar með afföllnm. ___________
OFFICE :
Cor. Ross Ave. & Nena Str.
s-. ii4>x :w:í.
Vanalegi gangurinn,
Veiðibrellur þeirra "‘liberölu” eru
margvíslesar um þessar mundir, ’því til
mikils er að vinna. Þeir vita að fjöldi
manna er tæpast meðtækilegur fyrir
beinan nefskatt til viðhalds sambands-
stjórninni, fylkisstjórnunum og til nauð
synlegra verklegra framkvsemda, þjóð-
arheildinni allri til hagnaðar. Það er
svo auðsætt, hversu réttlát sem sú að-
ferð í sjálfu sér kann að vera, þá kæmi sú
skattgreiðsla tiltölulega Þyngst niður á
þá fátækustu, af þeirri einföldu ástæðu,
að þeir hafa sjaldan peninga milli handa
Sem stendur er því ekki á slíka hluti að
minnast. Eigi að síður hafa verið or-
ganiséruð "frjálsverzlunar-félög” (Free
Trade Clubs), sem nokkurskonar hjálp-
arlið hinna liberölu, þó opinberlega við-
urkenni flokkstjórarnir þá ekki. Þessi
félög eiga, eins og allir góðir “liberalar”
að bannfæra vörutoll í allri mynd og
undireins þann flokk manna, sem nú
situr við stýrið í Ottawa, og fsem ófáan-
legur er til að gera meira en lækka
tollinn stig fyrir stig, og smé.nema liann
alveg af öllum nauðsynjavörum aðflutt-
um og sem ekki verða framleiddar í rik-
inu. ^
Það viðurkenna allir, að mikiö auð-
magn í fárra manna höndum er ban-
væni þeirrar þjóðar sem í hlut á. En
hvernig á að koma í veg fyrir að það
lendi í fárra manna höndum, þar sem
það er enn ekki til orðið, það er spurn-
ing sem fáum kemur saman um hvern-
iðeigi að svara. En um það kemur
öflum mönnum saman, að se unt að
leggja sórst^ka gjaldbyrði á voldug fe-
lög, sem altaf græða þó aflir aðrir tapi,
og létta með því byrði fjöldans, þá sé
sjálfsagt að gera það. Allar slíkar upp-
ástungur láta vel í eyrum og því virð-
ist tillaga sumra, ef ekki aflra, þessara
“free trade”-félaga hér vestra í fljótu
bragði í hæsta máta aðgengileg. t>essi
tillaga erí stuttu máli sú, að öllum
vörutolli sé aflétt nú þegar, nema á vín-
föngum, tóbaki og örfáum tegundum
af dýrum varningi, er fáir aðrir en rík-
ismenn kaupa, en að í stað tollsins
komi ákveðið árgjald (að upphæð frá 2
til 1%, með öðrum orðum, frá $7.50 til
$10,00 á hverja $1000) af brutto-tekjum
allra lögbundinna félagsstofnana í rík-
inu, sem til eru orðin í því augnamiði
að græða fé, þó með nokkrum undan-
þágum, sérstaklega að því er snertir
siglingafélög.
Það má vel vera að slík félög séu
svo mörg í rikinu og svo tekjuhá, að
þetta gæti þess vegna borið sig. Um
það getum vér ekkert sagt, að minnsta
kosti ekki í þetta skifti. Vér höfum
ekki fyrir hendi áætlun yflrtekjur nema
5 stórflokka af slíkum félögum, er með
1% gjaLh mundu gefa af sér í mesta lagi
$7 rnilj. á ári. Verkstæðafélögin öll í
Canada framleiða á ári hverju í mesta
lagi $500 milj. virði af vörum. og setji
maður svo, að sá varningur allur seld-
ist, gæfi það stjórninni $5 milj. tekjur.
Árstekjur aflra járnhrautarfélaga í rík-
inu eru $50—52 milj. og gæfu því af sér
$| milj- Árstekjur alira lífsábyrgðar-
félaga eru ekki vfir 10 milj., og gefa því
af sér $100,000, Árstekjur allra eldsá-
byrgðarfélaga eru ekki yflr $8 milj og
gæfu þvi af sér í mesta lagi $80,000. En
set ji maður nú svo að á. þennan hátt
mætti fá saman nægilega tekju-upphæð
þá er samt eftir að sanna, að félögin ein
en ekki almenningur greiði þetta gjald.
Reynslan sýnir að vanalegi gang-
urinn er að félögin leggja þau gjöld
aftur á alþýðu og þá aukin. Þau að
líkindum myndu því ekki sýna neina
alvarlega mótspyrnu, þar eð slík gjöld
yrðu, í flestum tilfellunum, nýr gróða-
vegur. Til sönnunar því að þetta só
reynslan þarf ekki annað en geta um
lögin, er samin voru á síðasta fylkis-
þingi í Manitoba og gengu í gildi 1.
Jan. þ. á. Frá þeim degi verða öil
lífs og eldsábyrgðarfélög að kaupa
leyfi til að mega starfa í fylkinu og
eru áætlaðar tekjur fylkisins fyrir þau
leyfisbréf afls S10.000 á ári. Þessi lög
gengu ekki fyrri í gildi en eldsábyrgð-
arfólögin öll hækkuðu ábyrgðargjaldið
svo nam 5 cents á liverjum dollar
árgjaldsins, Samlagt árgjald allra elds-
ábyrgðajfélaga í Manitoba er um $260,-
000 á ári, eða var áður en þau bættu
5 centunum á hvern dollar. Þessi 5_
cents samlögð gera $13,000 og af þeirri
upphæð borga félögin stjórninni á að
geta $5.000, en stinga $8,000 í sína
eigin v.isa. Þau með öðrum orðum
græða talsvert meira en helming á
þeirri uppbæð sem þau verða að gjalda
stjórninni. i>annig er hin almenna
reynsla í slíkum viðskiftum. Það er
alþýðan sem altaf, í einhverri mynd
má út með gjöldin. I þessu tilfelli
hefði alþýðunni verið betra að greiða
þessi $10,000 til stjórnarinnar meðal-
gangaralaust, því þá hefðu fylkisbúar
verið mörgum þúsundum dollars rík-
ari, en þeir verða*í árslok með þess
um lögum í gildi. En eins og nú er
verða eldsábyrgðarfélögin ein um $8,-
000 ríkari, en þau sjálf, samkvæmt
fyrrverandi gjaldi, álíta viðunanlegt.
Hvernig lífsábyrgðarfélögin fara að, til
að vinna upp sinn hluta gjaldsins til
stjórnarinnar, er eftir að vita, en víst
munu þau gera það ekki síðar en elds-
ábyrgðarfélögin. Verði hlutföllin þau
sömu, þá verður sú raunin á, að alþýða
má gjalda $25—26,000 til þess að útvega
Greenway $10,000 tekjuauka.
Það er auðráðin gáta, að það sama
yrði ofan á í Canada ríki öflu eins og
hér, ef stjórnflokkur í Ottawa lögleiddi
tillögu þessara “free trade” félaga, eða
aðra samskonar.
Illyrða-dellan í Lögbergi.
Það er hvorttveggja að vér höfðum
ákveðið að gánga með fyrirlitning fram
hjá flestum atriðunum í 71 dálks van-
skapnaðinum í Lögbergi 14. þ. m.,
enda er nú ómakinu til að svara létt af
oss, og það svo greinilega, að vér gæt-
um staðið við að sleppa þessarí fúkýrða
dellu “Skugga-Sveins” í Lögbergi al-
gerlega. y
Sama daginn og Lögberg kom út
með þessum ósköpum í, sá fyrrverandi
féhirðir í Sifton-sveit ráðlegast að segja
af sér þingmannsstöðunni. Hvernig
á því stóð, hvort það var hans eigin
sómatilfinning, sem knúði liann til þess
eða hvort það var að undirlagi stjórn-
arinnar og að hún þannig hafi rekið
hann af þingi, því hvað sem Lögherg
segir til hins gagnstæða, þá er sá í raun
réttri rekinn úr stöðu, sem hann er
neyddur til að segja af sér, — hvort af
þessu tvennu hér átti sór stað, er ekki
lýðum ljóst og gerirheldur engan mun,
til eða frá. Aðal-atriðið er, að maður-
inn sagði af sér sama daginn og fylkis-
þingið kom saman. Því gerðí hann
þáð ? Gerði hann það máske til að
sanna að hann væri saklaus, en þeir
allir “fangelsis-limir”, sem sagt hafa
hann sekann í f járdrætti ? Það er sann
arlega einkennileg sönnun og ekki lík-
leg til að sýkna hann í augum sjdandi
manna, hversu kappsamlega sem Lög-
berg og aðrir leitast við að hreiða yfir
glæpi þá, sem framdir hafa verið í Sif-
ton-sveit. Miklu fremur mun flestum
virðast, að með því að segja af sér,
hafi hann kipt fótum undan þeim öll-
um, sem þreytt hafa við að sýna, að
ekkert rangt hafi verið aðhafst.
Það sem Lögberg kaflar hina sönnu
sögu Sifton-sveitarmálsins, mætti eins
vel kalla hina ósönnu sögu þess. Það
væri ekkert fjær sannleikanum. Því til
sönnunar þarf ekki annað en benda á
þá staðhæfing blaðsins, að skuld fébirð-
isins hafi ekki verið nema $1,422,29. Þar
sem hverjum sem vifl, er gefið að fá að
sjá skýrslu Smarts yfirskoðara og þar
sem Mr. Smart segir skýrt og skilmerki-
lega, að alls só skuldin $6,105,90 (The
total amount, therefore, due under this
head is $6,105,90), þá er ómögulegt að
hugsa sér í hvaða tilgangi blaðið ber
fram jafn gífurleg ósannindi og kallar
þau hið eina rétta og sanna.
Það er máske hugsanlegt, en líklegt
er það ekki, að nokkur maður geti dreg-
ið undir sig $6000 og ekki vitað af því.
En setji maður svo, að hann hafi eklii
vitað um skuld sina, mátti þá ekki
ætla, að fylkisstjórnin vissi um tekju-
von sína þaðan, $500, sem áttu að greið-
ast 1893? Eða er það máske regla
Greenway stjórnarinnar að ganga þann
ig eftir tekjum sínum ? Sé svo, þá er
ekki furðaþó tekjur stiórnarinnar séu
léttar á voginni á móti gjöldunum og
þó fylkisskuldin aukist,
Hvað snertir vinnusamhand fyrr-
verandi féhirðis í Sifton-sveit og sveit-
arstjórnarinnar og hvaða pólitiskum
fiokki þeir menn telja sig tilheyrandi,
þá er það nokkuð sem þessu máli kem-
ur alls ekkert við, liefir engin áhrif á
það, alt svo lengi að Lögberg ekki sann
ar , að þeir menn þar vestra, sem jafn-
framt Lögbergi kappkosta að breiða of-
anyfir ástandið, segi sannara frá, en
þeir, sem halda því fram, að fylkis-
stjórnin hafi vanrækt skyldustörf sín í
þessu máli. Ef einhver hinnar heilögu
þrenningar, eða hún öll í einingu, þ. e.
a. s. fylkisstjórnin, fyrrverandi féhirðir
í Sifton-sveit, og Lögberg, vill lileypa
af stokkunum alvarlegri rannsókn í
þessu máli, gæfist sjálfsagt tækifæri til
að sýna hvernig þeim bróðurböndum
er varið, og—hverjir segja satt. En til
þess er líklega of mikið að ætlast, ef
dæmt er a£ hinu mannskapslega (!!)
svari Lögbergs upp á áskorun vora.
Það er þó auðsætt, að sé saknæmt að
segja þá hylma yfir glæpi, sem leitast
við að afsaka þetta mál, þá er Lögberg
í númerinu, siðan því varð sú fásinna
að ílana út í það mál, sem Greenway-
blöðin “Free Press” og “Tribune” ekki
hafa treyst sér að verja og hafa svo
þagað um. Lögbergi verður því ekki
kápan úr þrí klæðinu, að lögin og rétt-
arfar banni því að sækja Hkr. að lög-
um.
“Einmitt af því að Hkr. hefir leyft
sér að fara svo miklu lengra í þessu
máli en “Nor’-Wester”, neyddumst vór
til, sannleiknns vegna /“ segir Lögberg.
Sannleikurinn er, að áður en Lögberg
óð ,út í þetta lögleysis forað hafði Hkr.
flutt eina grein um þetta mál og hvergi
tekið eins djúpt í árinni eins og Nor’-
Wester haf?i áður gert. Dálkslengdar-
þumlungar ritstjórnargreinanna um
þetta mál í þessuin 3 blöðum eru sem
fylgir :
í Nor’-Wester, sem þó hefir ekki
verið knúð til að svara annara blaða-
skömmum, afls 166 þumlungar.
í Hkr., þar af 131 þumlungar til að
svara Lögbergi, alls 168 þuml.
í Lögbergi 209 þumlungar.
Hver hefir farið lengst?
Utúrsnúningum, hártogunum og
illyrðum í þessari 7J dálks löngu dellu,
dettur oss ekki í hug að svara. Skugga-
Sveini Lögbergs er velkomið að láta
rigna yfir oss öllum þeim fúkyrðum,
sem hann hefir ráð á—og þau eru
mörg—, því þau gera oss ekkert mein.
Hann að sjálfsögðu veit hvað kaupend-
um Lögbergs kemur, og hagar sér eftir
því, hvað skammyrði snertir, og undir-
eins samkvæmt common eense og com-
mon decency.
Blöðin í Kínlandi
eru ekki á eitt sátt um það hver end-
ir stríðsins japaniska verði. Sum
þeirra virðast hrædd um fratnhald-
andi sigur Japaníta og að lyktum al-
gerða yfirbugun Kinlands, en önnur
aftur á‘ móti halda því fram, að kín-
versku herstjórarnir séu til þessa að
leika við Japaníta og leiða þá lengra
og lengra inn í gildruna. Eitt kín-
verzka blaðið (“Chung-Psz-Yat-Po”) í
Tien-Tsin, heldur því þannig fram, að
yfir-herforingi Kínverja, er lét Japan-
íta taka hinn mikla kastala Kínvérj-
anna í Port Arthur, hafi með því
bragði sýnt meiri herkænsku en nokk-
ur annar kínverskur herforingi, lífs
eða liðinn. F.ftir þessu að dæma er
þá flótti Kínverja úr Wei-Hai-Wei-
virkjunum annað þvílíkt eða enn
frægra herkænzku bragð, en til þessa
hefir þérlendum blöðum ekki borizt
álit þess blaðs um fall þess kastala.
Ofangreint álit um fall Port Arth-
ur’s sýnir greinilega hvernig ákveðinn
hluti blaðanna og alþýðu í Kína lítur
á viðureignina. En svo eru líka önnur
blöð. sem viturlegar líta á málið.
Skömmu eftir Port Arthur orustuna
þóttust þau blöðin sjá hvar alt ætlaði
að lenda og fluttu þá ósviknar áskor-
anir til keisarans um að taka í strong-
inn og gera stjórnarbætur. Þar fremst
í liokki var blaðið “Sin-Wan-Po” í
Shanghai. Flutti það þá skarplega
ritaða grein um horfurnar, og sýndi
fram á að Japan, lítið veldi, fámennt,
fátækt og vanmáttugt eins og það væri í
samanburði við Kínaveldi, væri samt
að yfirhuga og mundi steypa Kína-
veldi. Af liverju kæmiþetta? Af því
að Japanítar hefðu tekið Evrópiskri
mentun og menningu. Það væri allur
leyndardómurinn. Hefði það ekki ver-
-ið hefðu Ivínverjar fyrir löngu verið
búnir að lúberja þá og reka heim aft-
ur út á eyjar þeirra. Ritgerð þessa
endar svo blaðið mcð ávarpi til keis-
arans þar scm það heimtar :
“1. Afnám arfgengra embætta.
2. Að stjórnin gangist fyrir að Kín-
verjar nemi alt sem numið vorður
af vestrænuin þjóðum, hvert held-
ur snertir hermennsku eða almenna
uppfræðing.
3. Að hætt sé við að meta hæfiloika
manns til að standa í vandasöm-
um embættum eftir því hvo lag-
lega ritgerð eða smellin hrag liann
getur samið.
4. Að færustu mennirnir og ekki aðrir
eiga að skipa emhættin,
5. Að keisarinn skuli ekki lengur sitja
inniluktur í höll sinni, heldur skfll
hann koma út, heilsa fólkinu og
sjá hvernig því líður.
6. Að kcisarinn hafi látið kvennabúrs
pólitík hafa helzt til mikil áhrif
á sig, þessvegna :
7. skuli all 'r konur gerðar rækar frá
hirðinni að undanteknum tveimur
eða þremur hjákonum.
8. Að enga vægð megi sýna þeim her-
foringjuin, sem reynst liafa hug-
deigir. Þeir skulu afhöfðaðir !
Verði þetta ekki gert hertaka Jap-
anítar land .vort og ráða ríkjum.”
Seinasta setningin í þessu ávarpi til
keisarans er sett með óvenju stóru letri
til þess betur verði eftir henni tekið. I
millitíðinni eru Japanítar ekki aðgerða-
lausir. Síðan blöð Kínverja fluttu of-
angreindar ritgerðir hafa þeir tekið
annan ramgervasta kastala Kínverja
og halda sókninni áfram í áttina til
höfuðborgarinnar. Auk þess eru þeir
sístarfandi á Koreu-skaganum og sýna
ljóslega, að þeir ætla áhrifum sínum
Jbar að fara sívaxandi. Ganga þeir ríkt
eftir að stjórn Koreumanna efni loforð
sín um stjórnarbætur, og þrjózkist
nokkrir af emba^ttismönnunum er at-
vinnumisJrinn tafarlaust vís.
Ekki heldur eru Japanítar hræddir
um að Evrópumenn taki í strenginn
gieð Kínverjum og knýi Japan-stjórn
til að hætta, nokkuð sem margir búast
við og hafa búizt við fyrir löngu, en
sem ekki er fram komið enn. Um það
mál segir eitt japaniska blaðið (Koku-
miu Shimhun) í Tokio : “Hver liefir
þrek til að taka við taumhaidinu ? Evr-
ópa er metorðagjörn, en ástæður hinna
ýmsu Norðurálfurikja eru svo sundur-
leitar, að nauðsynleg samtök eru ó-
möguleg. Roseberry jarl á Englandi
segir, að Bretar og Rússar sóu beztu
vinir, en reynzlan hefir sýnt að sára-
lítið þarf til þess að sú vinátta fari út
um þúfur. Aðfarir Erakka á Mada-
gaskar sýna, að hagur þeirra er eins
fráhrugðinn hag Englendinga, eins og
hagur Engltndinga er frábrugðinn hag
Rússa. Þjóðverjar keppast við að út-
breiða verzlun sina í Austurlöndum og
eru þess vegna beinir keppinautar Eng-
inga. Þetta sýnir að Evrópu-ríkin,
hvorki eitt þeirra út af fyrir sig, né öll
í heild, geta ekki náð yfirráðunum í
Austurálfu”.
Stjórnin á Rússlandi.
Fyrst eftir að Nicholas II. tók við
stjórn a Russlandi var mikið gumað
yfir því hvað hann hefði fyrirhugað
miklar breytingar til bóta fyrir þjóð
sma, að hann jafnvel mundi gefa
þjóðinni einhverja mynd af löggjafar-
þingi. Síðan hefir hann látið auglýsa,
að alt tal um slíkt só ómyndugra tal
og að sér hafi aldrei í hug komið
nein breyting, en að hann þvert á
móti muni halda fast við þær brautir,
er faðir sinn hafi gengið. Þessi aug-
lýsing kom þjóðinni á óvart og er
síðan enginn skortur á óánægju og
tiltölulega stóryrtum ávörpum, sem
ganga út á að lýsa því hve ilt hinn
ungi keisari sjálfur hafi af að svíkja
þannig vonir almennings.
I Eebrúar-hefti tveggja tímarita í
Bandaríkjum eru ritgerðir um stjórn
Rússa, í “North American Review”
eftir C. E. Smith, fyrrum ráðherra
Bandaríkja á Rússlandi, sem leiðir rök
að þeirri skoðun sinni, að þar geti
ekki orðið nein umbreyting sem stend-
ur. Meðal annars dregur liann fram
þá ástæðuna, að þó keisarinn vildi
umturna öllu, en sem hann iiaíi ekki
sýnt löngun til, þá bæri ritstofuveld-
ið, hefðin og‘ venjan liann ofurliða.
Ráðgjafa skifti muni heldur ekki eiga
sér stað nema nauðsyn krefji, þ. e.
að daítiðinn eða einhver sérleg slj-s
geri það óumfiýjanlegt.
í “Frank Leslies Monthly” er rit-
gerð eftir rússneskan rithöfund, en
búsettan í Bandaríkjum, Valerian
Gribayédoff. Hans skoðun er að mörgu
leyti ólík Smiths. Af því keisarinn
sé ungur og hafi séð svo mikið af
heiminum þykir honum óhugsandi
annað en smámsaman losi liann um
böndin á þjóðinni. Einkum hýzt hann
við breytingum til hóta að því er
snertir hændastéttina, sem nú getur
naumast risið undir gjaldbyrðinni. En
of mikið segir hann sé að búazt við
löggjafarþingi, jafnvel þeirri þingmynd,
er skipuð yrði eingöngu aðalsmönn-
um, klerkum og landsdrottnum. Onn-
ur umbót, sem hann vonast eftir áður
en langt liður, er lögreglustjórn með
nýju fyrirkomulagi og það álítur hann
nauðsynlegustu umbótina, þegar 4 alt
er litið. Eins og nú er, er enginn
maður óhultur fyrir þeim skálka fiokki
og sé maður kærður, er engrar veru-
legrar réttarhótar að vænta, hversu
hæfulaus sem kæran verður sýnd.
Eina ráðið er að greiða blóðsuguin
þeim þagnarfé, hvert sem ástæða er
til þess eða ekki, enda er aðal-tekju-
grein lögreglunnar innifalin í þannig
fengnu fé — hin föstu laun stjórnar-
innar eru litilsvirði í samanburði. Því
til sönnunar sýnir hann fram á að
allir lögreglustjórar í Pótursborg verði
miljónaeigetídur á stuttum tíma.
Skaðræðisgripur
verður hann, ef til vill, skurðurinn
mikli, sem verið er að grafa frá Chi-
cago suðvestur í Mississippi-fljótið.
Upprunalega var aðal-verkefni hans
ætlað það, að flytja burt óþverra all-
an úr borginni, er leiddur verður í
skurðinn um venjuleg lokræsi. En
svo sjá menn nú, að það verður, ef
til vill, að vissu leyti lítilfjörlegasta
verkefni hans. Með honum kemur ó-
slitinn skipafarvegur um miðbik meg-
inlandsins alt frá Quebec að norð-
austan til New Orleans að suðaustan
og hefir það ef til vill meiri þýðingu
en nokkur er í standi til að gera sér
grein fyrir að svo stöddu.
Nú, þegar skurðgerðin er svo vel
4 veg komin, eru margir farnir að
óttast afieiðingarnar, að því leyti að
svo mikið vatn falli um hann suður
í Mississippi úr Superior-vatni, að
siglingar á eystri og smærri vötnun-
um verði ef til vill alt að því ómögu-
legar seinnilduta sumars. Yerkfræð-
ingarnir, sem fyrir skurðagerðinni
standa, halda því fram að þetta sé
ástæðulaus ótti, að skurðurinn geti
undir engum kringumstæðum grynnt
Superior-vatniö meira en svarar 3 þuml-
ungum. En því aftur andæfir prof.
G. F. Wright háskólakennari í Oberlin,
Ohio, og viðurkendur fræðimaður í
þeim efnum. Hann segir efalaust, að
með tíð og tíma dragi þessi skurður
til sín að minnsta kosti tíundahluta
þess vatns, er nú fellur niður Niagara-
gilið og hljóti sú vatns-rýrnun að
hindra siglingar á stórvötnunum. En
svo álítur hann mögulegt að takmarka
fall vatnsins suður í Missisippi, og
eins að fyrirbyggja útfall 'Superior-
vatns austur, of snemma sumars.
Leggur hann það því til, að flóðgarður
sé bygður fyrir vatnsföflin úr austur-
enda þess og flóðinu bönnuð framrás
fyrr en seinnihluta sumars og þá ekki
hleypt fram nema í jöfnum, ákveðnum
mæli á hverjum sólahring. Með þess-
um flóðgarði segir hann megi hækka
Superior-vatn um 2 fet og skapa þann-
ig nægan forða vatns til að fleyta
skipum á eystri vötnunum haustið út.
(? U DoctorWhahs^ood
forcleansin^ the Scalpaod
Hair, Iseem to have Iried
everyhhioj'and am irv despair
WhyMrs f\thevery
best"í'hin^' is PALM0 *Ta(I S0AP
if is splendid for Washing
f^e f\ead il"preventg dryness
thus pufs an end to Dandruff I
and freshen5 the f\air mcely. 1
25* fORA UAfiGE TABLET
Yísincli og trú.
Eftir Þorst. Gíslason.
(í Sunnanfara.)
(Niðurl.)
Eg hefi farið fljótt yfir, reynt að
ilraga fram aðalkjarna í kenningum
heimspekinnar nú á dögum. Ég hefl
viljað gefa mönnum efni til að hugsa
um, en nákvæm útlistun verður ekki
gefin í stuttri grein. Þeir sem vilja fá
hana verða að leita til annara tungu-
mála. íslendingar liafa aldrci verið
mikiö fyrir heimspeki og oiga þar litlar
leiðbeiningar á sinnitungu; í þeirra stað
lesa þeir postillur sínar, og þær vantar
heldur ekki.
En eg skal nú minnast á samband
þessara kenninga við kyrkjutrúna,
barnatrúna, prestatrúna, hver álirif
sambúð þeirra hefir 4 lífið, hvernig við-
ureign þeirra getur verkað á einstakl-
inginn. Og ég tek þá dæmið frá há-
skólanum herna. Fyrsta veturinn læra
allir heimspekina, guðfræðingarnir eins
og aðrir. í eitini kenslustundinni hlusta
þeir á heimspekiskennarann. Og þótt
prófessor Höffding sé enginn gárungi
verður honum ekki sjaldan sú synd á að
segja ýms spaugsyrði um prestatrúna. í
hinum tímunum eru þeir hjá guðfræðis-
kennaranum, og þar er svo sem auðvit-
að að ailir góðir menn hrista sína saic-
lausu prestsefnakolla yfir vantrúnni og
villunni. Eins og það hlýtur að ganga
til við háskólann, gengur það til í öllu
lífinu. Vrið erum trúmenn á einum
staðnum, brosum að öllu á hinum. Ég
þarf ekki að lýsa barnatrúnni. En
fjórtán ára gamiir sverjum við dýran
eið að haida hana. Eáum árum seinna
er alt öðrum kenningum steypt yfir
menn eins og köldu vatni. Ef fjöldan-
um væri ekki svona hérumbil sama, ef
nokkur föst sannfæring væri til, nokk-
ur sterk sannleiksást, nokkur heit trú—
væriþáekki þetta ágætt meðal til að
gera menn vitlausa. Og hlýtur þetta
ekki að miða til að eyða siðferðislegu
þreki, til að svifta menn trúnni á lifinu,
á allar hugsjónír, trú á mennina og
heiminn ?
Menn segja að sterk trú só ómiss-
andi til viðhalds siðgæðanna. Reynsl-
an sýnir að trúarjátning hefi ekkert
meðsiðgæðiað gera. Var ekki t. d.
Diderot erki-materialisti 18. aidarinri-
innai viðurkendur heiðursmaður? Bríx—
ar nokkur Ingersoll, Björnson o. s. frv.
um siðleysi ? Er ekki líferni G. Brand-
esar fult svo heiðarlegt sem margra
presta og trúarpostula. Siðgæðin eru
bundin við, að menn hafi fastan vilja,
heilbrigða liugsun, sjálfstraust og starfs
þrek, — trú á einhverju. Og dofin og
deyjandi trú er ávalt óvinurals siðgæð-
is. Þegar barninu er kent að trúa því,
sem það jafnvel þegar á æskuárunum
auðvitað verður að fieygja frá ser að
meira eða minna leyti, er lagður grund-
völlur fyrir siðgæði þess. Veröldin
hrapar alt í kring og manninum verður
hætt við að tapa trúnni á öllu hinu
fagra og góða, þegar máttarstoðirnar,
sem áttu að vera, hníga niður fúnar og
rotnar. Og himnarnir sem æska lians
bygði kollvarpást og hrapa niður í höf-
uð honum. Það er þá ekki til neins að
skipa honum að stinga hugsuninni
svefnþorn: trúa. Sá sem einusiuni hef-
ir mist barnatrúna, fær hana aldrei aft-
ur. Hið rétta er, að innræta börnunum
aldrei þá trú, sem hlýtur að svíkja þau
fyrr eða síöar.
Séra Mattlu'as getur ekki slitið van-
trúna frá volæðinu. Þetta er vitleysa.
Vantrúin er nú fagnaðar- og frelsis-boð-
skapur. í guðsríkinu hér á jörðunni,
kristnu kyrkjunni, að minnsta kosti, er
nú óöld. Annar kongur þarf að koma
með öðru ráðaneyti, þ. e. nýr guð með
nýjum kenningum.
Það er kristindómurinn sem er vol-
æðis trú. Það er hann, sem kennir að
jörðin sé eymda- og táradalur, meira að
segja, að hún eígi að vera það. Van-
trúin kennir að hún eigi að vera bústað-
ur gleði og ánægju. Veilíðan mannsins
og velgengni er fyrst og fremst komin
undir því, að hann hafi hraustan og
heilsugóðan líkama. Prédikanir um
krossfesting holdsins hafa skapað, og
hljóta að skapa, kryplinga og vesalinga.
Stærsta og ábyrgðarmesta syndin er að
koma ekki barni sínu til skfrnar, láta
það ekki læra utan að trúarjátninguna
o. s. frv. Mundi ekki vera hollara að
kenna fólkinu, að stærsta syndin só að
gefa börnum sínum í arf ólæknandi
sjúkdóma, sem meina þeim alla gleði,
lífsiiautn og ánægju, og að ala þau þann
ig upp, að þau verði heilsulaus og veik-
bygð. Kristindómurinn styður hvergi
þær framfaratilraunir, sem þjóðirnar
nú sækjast eftir. Því missir liann vald
yfir mönnum. “Gerum jörðina að
himnaríki”, segja “nútímans speking-
ar”. Og þeir, sem ekki trúa því, að
mannkynið eigi hér fyrir höndum að
fullkomnast, ná betri og hetri lífskjör-
um, og ekki viija vinna að framförum
þess af því þau séu einskisverð — Þeir
eru nútimans ■cantrúarmenn, þrátt fyrir
allar himnaprédikanir.
Vellíðan mannanna hér á jörðunni,
fullkomnara líf, betri siðir, hærri og
fegri hugsjónir, leitun nýrra og nýrra
sanninda, þetta er boðorð framfaranna
og geta verið markmið allrar speki, alls
skáldskapar, allra hugsjóna, íeinu orði:
markmið lífsins.