Heimskringla - 07.06.1895, Blaðsíða 2

2
HEIMSKRINGLA 7. JÚNÍ 1895.
HeimsRringla I
PUBLISHED BY •
The Heimskriogla I’rtg. & PubL Co. *
•® ••
Verð blaðsins i Canda og Bandar.: 2
§2 um árið [fyrirfram borgað] •
Sent til íslands [fyrirfram borgað 9
af kaupendum bl. hér] $ 1. J
•••• 2
Uppsögn ógild að lögum nema 0
kaupandi sé skuldlaus við blaðið. *
•••• *
Peningar sendist í P. 0. Money •
Order, Registered Letter eða Ex- •
press Money Order. Bankaávis- 9
anir á aðra banka en í Winnipeg ?
að eins teknar með afföllum. •
0
Of> •• •
EGGERTJOHANNSSON •
EDITOR. •
EINAR OLAFSSON 5
BUSIKESS MANAGER. •
• • •• *
Office : •
Comer Ross Ave & Nena Str. •
1» «. Box 305. 2
••••••••••••••••••••••••
Sunnudagshelgin.
Þeir gugnuðu yfirgengilega
fljótt um daginn bœjarráðsmennirnir
sumir, sem i upphafi létust vera tilbún-
ir að lögleiða sporvagna gang á götum
bæjarins á sunnudögum. Þegar til kom
að greiða atkvæði á fuudinum höfðu
þeir þrek til þess eins, að varpa frá sér
því valdi, er lögin veita þeim í því efni,
en afhenda almenningi það, som þeir
þó ekki geta nema með leyfi fylkis-
stjórnar. Þessi sinnaskifting á jafn-
stuttum tíma má eflaust þakka prest-
unum, sérstaklega presbyteríönum og
Methodistum og nokkrum mönnum hér
í bænum — ríkismönnum, sem ætíð
standa gapandi til að auglýsa trú sína,
guðsást og mannkærleika, hvar sem trú
málafundur er haldinn, en sem utan
þeirra funda,fara manna lengst í að
reita blóðfjaðrirnar af þeim, sem skulda
þeim einn pening, án nokkurs tillits til
þess, hvort þeir eru munaðarleysingjar
eða ekki. Þessir menn allir og preat-
amir voru búnir að æpa oft og lengi
undanfarna daga um það Jhvilíkur voði
hér væri á feiðum, að þvi er vanbrúkun
sunnudagsins snerti, og svo fjölmentu
þeir á fuud þennan og það hefir sjálf-
sagt ráðið úrslitunum. Því síður hafa
líklega þessir bæjarráðsmenn gefist upp
þó gamli Smale og nokkrir aðrir leið-
togar úr verktnanna-sambandinu væru
búnir að blása um það, hvað níðinglegt
væri að auka vinnutíma mannanna á
vögnunum. Sú ádeila getur naumast
hafa valdið hughvarfi bæjarráðsmanna,
af því hún var ekkert annað en lokleysa
ein, þar sem skýrt var tekið frara í til-
lögunni um vagnagang á sunnudögum,
að sérstakur flokkur manna skyldi
vinna á vögnunum á sunnudögum.
Presta-ríkið hefir það því verið og ekk-
ert annað, sem olli hughvarflinu, enda
ekki ónátturlegt, þar sem, eins og hér,
prestar fiestir eru svo fanatiskir, að
Norðurálfurikin eiga fáa jafnsnjalla,
og trana sér óboðnir fram'í öll mál öll-
um öðrum fremur, þó þau mál komi
þeim manna minnst við. f þessu máli
hafa íslenzku lútersku prestarnir sýnt
yfirburði sína, hvað mannþekking og
skilning allan snertir. Það er ekki að
búast við að þeir gangi fram og berjist
með þeim, sem vilja fá sunnudagsvagna
enda ætlast enginn til þess. Þeir hafa
gert sína vísu og það heiðarlega, er þeir
hafa látið þá skoðun sína í ljósi, að
vagnagangur á sunnudögum sé sak-
laus og mörgum til gagns og fjöldanum
til þæginda. Það er því ekki nema
sanngjarnt að vona, að íslenzkir kjós-
endur hér í bænum hafi ummæli presta
sinna hugföst fremur en ofsa hérlendu
prestanna, Jiegar þeir verða kvaddir til
að segja já eða nei við aukalögum um
vagnagang á sunnudögum.
Það eru til ýmsir meðal íslendinga,
sem óttast að vagnagangurinn hafi ill
áhrif á sunnudagaskólana. að foreldr-
arnir og börnin muni heldur fara út á
einhveru skemtigarðinu seinnihluta
dagsins, en í kyrkjuna til að læra fyrir-
setta lexíu. í fijótu bragði virðist þetta
rétt álit, en ef vel er athugað, kemur í
ljós hve ólíklegt er að foreldrar og börn
fari þannig út úr bænum sunnudag
eftir sunnudag. • Það er hugsanlegt að
slíkt gæti komið fyrir einu sinni eða
tvisvar á sumrinu, en ekki mikið oftar,
því fjöldann vantar efni til að kaupa
allri fjölskyldunni farbréf burt úr bæn-
um sunnudag eftir sunnudag. Svo er
og annað. Ef upp kæmi að skólarnir
færu að tæmast, þá sýnist Winnipeg-
mönnum innan handar að breyta skóla-
timanum og hafa liann á sama tíma
og í flestum bæjum í landinu, frá 12, á
hádegi, til kl eða 2 e. h. Til þess út-
heimtist að eins, að morgun-guðsþjón-
ustan sé hafin kl, 10 að morgni, og að
skóhnn sé settur undireins og guðsþjón-
ustu er lokið. Kl. 2J til 3 e. h. eru þá
börnin út í skemtistaðinn með foreldr-
unum, ef þau vilja og geta farið þang-
að á hverjum sunnudegi. Og frá kl. 3
til 6 e. h. er meir en nógur tími fyrir
foreldra og börn að dvelja í skugga
trjánna í skemttgörðunum. Þetta sýn
ir reynslan í bæjum þar sem vagnar
ganga á sunnudögum og sama mundi
verða raunin hér. Þegar þannig er lit-
ið á málið er ekki sýnilegt að sunnu-
dagaskólinn þurfi nokkru að tapa fyrir
vagnagang á sunnudögum.
Til samanburðar við hin ofsalegu
ummæli hérlendu prestanna um það,
hvað við liggi ef sunnudagahelgin sé
brotin, setjum vér hér lauslega þýðingu
af Jræðu eftir prest einn, Rev. T. W,
Lund, M. A., i Liverpool á Englandi.
Ræðan var flutt eigi alls fyrir löngu og
er ein i flokki af ræðum, er hann flutti
um ýms nútíðar spurnsmál, og sem
hann í heild sinni nefndi: “Sermons for
to day”. Þessi ræða er um sunnudaga-
helgina og er sem fylgir :
Texti : Gal. 5. 1. — “Haldið stöðug-
lega við það frelsi, sem Kristur hefir af-
rekað yður, og látið ekki aftur á yður
leggja ánauðarok”.
“Ein merkasta samkoman á þess-
ari öld, að því er snertir frelsi vort og
útbreiðslu upplýsingarinuar, var haldin
2. Febrúar 1895 í Lundúnum, þegar
félagsheildin : National Federation of
Sunday Societies” samþykti að biðja
stjórnina að koma fram með frumvarp
á þingi, um að nema úr gildi öll göraul
lög, sem fanatiskir menn enn nota til að
gera þeim örðugt fyrir, sem alþýðu til
gagns og sér til einskis arðs flytja fyrir-
lestra um vísindi, listaverk, og bók-
mentir, eða skemta með söng og hljóð-
færaslætti á sunnudögum.
Þetta er greinilegt framfara-spor og
bendir til þess, að sá tími sé að nálgast,
að sunnudagur kristinna manna verði
endurreistur, en sabbatsdagur gyðinga
eftirlátinn þeirri þjóð, sem hann til-
heyrir.
TJm mörg ár höfum vér i nafni
kristinnar trúar, — en sem í virkileg-
leikanum er afturhvarf til þess, er Páll
postuli kallar “vesallega umgjörð Júða-
kenningar — takmarkað þjóð vora við
tvennskonar nautn á þessum mikla
hvíldardegi vikunnar, andleganautn
og — vínanda-nautn. Hin síðartalda
hefir náð alþýðuhylli, svo að hin
fyrtalda vegur lítið á móti, þrátt
fyrir alla mælskuna í prédikunarstólun-
um. Skaðvænistilfinningin sem vaknar
hjá manni með uppgerðarglaðværð og
hreyfing hugsanfæranna verður að lok-
um yfirsterkari. Því skyldum vér þá
takmarka sunnudagsnotkunina á svo
þröngu sviði ?
Fyrir allan fjöldann samanstendur
sunnudagurinn af 12 kl. stundum, frá
kl. 9 að morgni til kl. 9 að kvöldi.
Dragi maður þar frá 3 kl. stundir til
máltíða og smá-vika, verða eftir 9. kl.
stundir. Dragi maður svo frá þeim 2
kl. stundir til guðsþjónustugerða og
meðal-manns sál þolir ekki öllu meira,
verða eftir 7 kl. stundir, til þess að gera
eitthvað með. Hvað eigum vér þá að
gera við þær ? Hvað vilja vinir vorir
sem fastast mæla með sunnuaagshelj-
unni, að vér gerum við þær ?
Þeirra hugmynd um hvildina er í
þá átt, að vér eigum að sitja og snúa
upp á þumalfingurna, af því synd sé að
lesa í skemtandi bók, synd að leika sér
á hjólhesti, eða leika á fiðlustrengi. En
hvað ungdóminn suertir er það víst, að
það er að fá djöflinum umráðin. “Sat-
an líður engum að vera iðjulausum og
höfum vór engin ráð til að útvega oss
heilsusamlegt verkefni. þá útvegarhann
oss eitthvað skaðlegt til að vinna. Sú
hngmynd að vér eigum að sitja við
biblíu-lestur allan daginn, krjúpa á
knjánum, eða ekki hugsa um annað en
himneska hluti, er ómöguleg heimska í
augum þess, er skilur og þekkir mann-
legt eðli.
Látið mig benda á nokkur kristileg
undirstöðuatriði, sem ættu að ráða
framferði voru á þessum langa tíma æf-
innar, sem lögin hafa veitt oss til hvíld-
ar og hressingar.
1. — Fyrst af öllu verður hin kristna
holgi að vera fullkomlega frjáls. Þar
undir hevrir samvizkufrelsi, réttur til
að hafa skoöanir fyrir sjálfa oss, um
hvað eina atriði og breyta svo sem oss
sýnist rétt vera, ef vér viljum ábyrgj-
ast það fyrir guði ; og meginreglu þess-
ari verðum vér að halda fastri vegna
sjálfra vor og þó einkum afkomenda
vorra. Lúther hefir vanalega á hinu
protistantiska Englandi verið gerður að
13. poftulanum, en hann fer þeim orð-
um um efni þetta, sem hleypir hryllingi
í meðhaldsmenn hans ; hann segir : “Ef
að dagur þessi er einhversstaðar helgur
haldinn eingöngu dagsins vegna, ef að
menn einhversstaðar ætla að byggja
helgihald hans á gyðinglegum grund-
velli, þá skipa ég yður að vinua á hon-
um, ríða á honum, dansa á honum,
ralla á honum, gera hvað sem hægt er
til að nema burtu þvingunarbönd öll,
sem lögð eru á kristilegt frelsi”.
Sunnudagurinn er helgur haldinn,
ekki sem guðlegt lagaboð, því að shkt
guðdómlegt lagaboð er ekki til, heldur
halda kristnir menn hann helgan í virð-
iugarskyni við Krist, sem dagur þessi
er helgaður, og þjóðin í heild sinni held
ur hann heilagann, knúð til þess af
púritanskri harðstjórn. Púritanar byrj-
uðu með því að leggja lifið í sölurnar
fyrir frelsið, en lyktuðu með því, að
leggja á menn byrðar, sem menn hafa
stunið undir alt til þessa. Og þeir vilja
halda áfram þeim upptekna hætti enn,
—ef vér erum svo heimrkir að leyfa það
Yorir Púrítanar. sem ekki eru ánægðir
nema þeir réu að setja aukahjól á ein-
hvern vagn, að organíséra félag til að
koma í veg fyrir eitthvað, vilja gjarnan
ræna oss þeim sólskinsblettum og gleði-
stundum, sem drungaloft vort og óþýð
náttúar veitir. Standið þá með frels-
inu, fyrst að á aðra hliðina myndast
Farisear, en á hina hræsnarar, ef að
því er slept.
2. — Hiðnæstaer, að halda sunnu-
dagahelgina skynsamlega. Það er ekki
skynsamlegt að neyða hugann til hóf-
lausrar guðsdýrkunar, eða að sitja með
samanlagðar hendur og geispa tímunum
saman, og tapa þannig dýrmætum tíma,
sem nota hefði mátt til að læra eitthvað
þarflegt.
Sunnudagurinn er og á að skoðast
sem hvíldardagur og fá menn oft hvíld
á honum með því að breyta um störf.
Ég hpfi þekt starfsama menn fara og
sofa hálfan daginn, og menn sem kyrr-
setur hafa fá sér langa keyrslu eða róa
bát.
Það er skynsamlegast sem gerir oss
hæfasta fyrir lífið og glaðasta að upp-
fylla skyldur vorar. ■ Þeir þjóna guði
bezt, sem á viturlegastan hátt reyna að
hressa sálar og líkamb krafta undir Kfs-
starf þeirra.
Nýlega urðu nokkrir ágætismenn
sem óðir og æfir, er þeir fréttu að hnatt
leikafélag eist ætlaði að halda leika á
sunnudag. Menn játuðu reyndar að
huattleikar væru heilsusamleg og karl-
mannleg líkamsæfing í sjálfu sér, en þó
úthrópuðu menn þá sem heimskulegaog
guðlausa, ef þeir væru leiknir á sunnu-
dögum. Eins og búast mátti við var
bölvun kölluð yfir leiki þessa. Allir
hnattleikir hversu heilsusamlegir og
karlmannlegir sem þeir voru á rúmhelg
um dögum, voru isem ódaun í vitum
manna, ef leiknir á helgum. Gat nokk-
uð verið óskynsamlegra en þetta ?
Setjuni nú svo, að vér vildum laga
breytni vora eftir lögmáli Gyðinga ogi
fylgja því út í yztu æsar, þá fer það
ekki lengra, en að segja : “Þú skalt
ekki vinna hinn sjöunda dag” (laugar-
dag). Það er í sannleika rétt þýðing
gamla máltækisins enska : “AU work
and no play makes Jack a dull boy”
(Eintóm vinna og engir leikir gerir
Nonna lífið leitt), og þetta er bæði
hvöt til allskonar hressagdi upplífgunar
og um leið skuldbinding til þess að
halda sér í 21 klukkustundir frá hinni
svívirðilegu gróðafykn. Það er göfug
viðurkenning í því, að mannlegt eðli
þurfi leiksins við, og hver og einn af oss
hefir yndi af sínum eigin leik, hvort
heldur það er hnattleikur, bóklestur eða
langur svefntími. Og þegar vér bætum
því við, að hinn kristni sunnudagur er
ekki og hefir aldrei verið hið sama og
sabbatsdagur Gyðinga, þá styrkir það
stórum sönnun þá, að vór eigum aö
vera frjálsir að nota sunnudaginn. Hin
æðsta krafa sem gerð verður til sunnu-
dagsins er sú, að hann sé helgaður
Kristi. Hann er drottins dagur. Og
það, að þykjast ætla að þóknast drottni
Kristi með hinu stranga sabbatshelgi-
haldi Farisea, sem Kristur sjálfur réð-
ist svo miskunnarlaust á, er svoóskyn-
samlegt, að menn geta ekki annað en
brosað að þvi. Ég veit ekki hvað hann
hefði sagt á sunnudaginn var. þegar
kralcka-angar úr lakara hluta bæjarins
höfðu yndi hið mesta af að leika sér að
fótbolta á opnu svæði, þar sem þau
voru engum til meins, en þá kom rosk-
inn og ráðinn lögreglaþjónn og rak þau
skyndilega á fiótta fyrir helgidagsbrot ?
Ég held að hann hefði sagt eitthvað í þá
átt. að við værum þeir sérgæðingar, er
vildum ekki innganga í guðs ríki sjálfir
og lokuðum dyrunum fj-rir þeim, sem
vildu fara inn án vors leyíiS.
3. — Við frjálslegt og skynsamlegt
helgihald sunnudagsins skulum vér enn
bæta góðgerðasemi í orðsins víðtækustu
merkingu. Vér skulum halda hann
helgan með góðum verkum, feins og all-
ir kristnir menn eiga að gera.
Höldum hann svo, að vér margföld-
um alla góða krafta sálarinnar. Ef að
þér eruð í góðum efnum og ástæðum,
þá komið því til leiðar, að þeir, sem að
bundnir eru einhverjum störfum, eða
slitnir eru af erviði, geti frjálsir verið
eða lausir fyrir framlög yðar eða aðra
hjálpsemi. Gjörið sunnudaginn að degi
þeim, er þeir, sem erviðari ástæðureiga,
en þér pjálfir, geti tekið þátt i gleði yð-
ar þótt i gleði yðar, þótt ekki sé nema
um stundar sakir. Sjáið til þess, að ein-
hverjir, sem þurfa þess, geti fengið sér
frískara loft og hresst sig við að skoða
riki náttúrunnar. Gjörið helgi þessa að
degi þeim, er þér endurnýjið kunnings-
skajj þeirra, sem eru að fjarlægjast yð-
ur, annaðhvort með því að skrifa þeim
eða heimsækja þá. Sjáið til þess á einn
eður annan hátt, að dagur þessi leiði
menn til hugsunar, ekki þó eingöngu til
sérgóðrar svölunar, þótt svölun sú
sé guðræknisleg. Látið dag þennan
vera dag hinna göfugustu andans
starfa. Látið fæðu yðra vera, milda
dóma, einkum um þá, sem skortir um-
burðarlyndi og eru ofstækisfullir.
Styðjið á þessum degi þá,er eru að berj-
ast fyrir frelsi og skynsamlegri sunnu-
dagshelgi. Látið ekki forvígismenn
yðar eina berjast fyrir yður meðan þér
standið hjá og horfið á, til þess að forð-
a^t höggin og skammirnar. Lýsið djarf-
lega yfir skoðunum yðar og hjálpið til
þess, að “sýra” mannfélagið. Hjálpið
þeim, sem eru að reyna að opna hlið
uppfræðingarinnar og farsældarinnar á
sunnudögum rjúftð nkjaklborg kyrknanna
og veitingahúaanna. En þó að þór séuð
frjálslyndir, viösýnir framfaramenn, þá
verið engu síður guðhræddir, trúræknir
og lotningarfullir. Ætli menn sér að
halda helgi sunnudagsins á skynsamleg-
an hátt, þurfa menn oft að biðja:
“frelsa mig frá vinum mínum. Og ef
að menn telja frelsi og upplýsing hið
sama og trúleysi, þá færamenn vísirana
á stundaklukku framfaranna aftur um
lieilan mannsaldur.
Ég held fastlega /ram sunnudags-
helgi þeirrí, sem er frjáls; skynsamleg
og nytsamleg. Þetta hlýtur að hafa
verið skoðun Krists og mun bezt efla
hið stórvæga málefni sem oss liggur
mest á hjarta : upplýsing og framför
mannkynsins. Enginn getur rænt oss
þeim hinum gullvægu orðum Krists, er
hann eitt skifti fyrir öll sló föstu gildi
mannkynsins á móti mannlegum til-
skipunum. Þau standa sem hin síðustu
orð í sunnudagamálinu og þúsund öðr-
um deilumálum. Kiistnir menn, sem
hafa nafn Krists að framsóknarorði
munu ekki og ættu ekki fremur að
hlýða “félaginu til helgihalds” sunnu-
dagsins og hinum þröngsýnu lagaboðum
þess. Orðin Krists, sem ég á við eru
þau, er hinn mikli kennari svaraði F'ari-
seunum og hinum skriftlærðu og lög-
mönnum allra tíma : Sabbatinn var
gerður fyrir manninu, en maðurinn
ekki fyrir sabbatinn.
Bækur og tímarit.
Merkisbók mikla er Fornleifafélag
Norðurlanda (8kandinavink Antiquariat)
í Kaupmannahöfn byrjað að gefa út.
Það er endurprentun íslenzk-dönsku
orðbókarinnar: “Arulen Samling af
Supplement til Ielandake Ordbögerf eftir
Jón rektor Þorkelsson, sem út kom i
Reykjavík á tímabilinu 1879 til 1885.
Safn þetta Kemur út í 14 heftum, og
kostar hvert þeirra 1 kr. 35 aura=3ti
cents. Um mörg ár hefir bók þessi ekki
verið fáanleg, en kaupendur mjögmarg-
ir hafa boðist. Verðið hefir félagið sett
svona vægt í þeim tilgangi, að öllum sé
innanhandar, að eignast þessa ágætu
bók. Félagið vonar, að þetta lága verð
auki svo útbreiðsluna, að það vinni eins
mikið eins og með hærra verði og færri
kaupendum. — Ennfremur hefir félagið
fengið leyfi rektorsÞorkelsonstilaðgefa
út (og hefir þegar prentað) “Sex aögu-
þietti" (fornaldarsögu þætti), er út komú
í Rvík 1855. Þessi bók einnig hefir lengi
verið ófáanleg, en eftirsókn mikil eftir
henni. “Sex söguþættir”.kosta 2 kr. 25
aura=60 cents, ef pantaðir hjáfélaginu.
Þeim til þægðar, sem kynnu að vilja
panta þessar bækur hjá félaginu sjálfu
— menn geta ritað þrí á islenzku —
setjum vér hér utanáskriftþess: Slcandi-
navisk. Antiquariat, Gothersgade 49, Cop-
enliagen, Denmark.
EIMREIÐIN, hið nýja íslenzka
tímarit dr. Valtýrs Guðmundssonar í
Khöfn, er nú útkomið og byrjar vel.
Þetta fyrsta hefti er 80 bls. að stærð I
stóru 8 bl. broti. Efnisríkt er það vel,
en merkasta greinin er að voru áliti sú
“um endurbót á reglugjörð latínuskól-
ans,” eftir Svb. Sveinbjörnsson, og enn
önnur um latínuskólann, eftir ritstj.
Eimreiðarinnar, þar sem latínusk. er
borinn saman við latínuskóla í Dan-
mörku. Báðar þessar greinar hljóta að
koma þessari Rvíkur stofnun að gagni
í einhverri mynd, ef ekki undireins, þá
með tímanum og smátt og smátt. í
þessu hefti er og gagnlég ritgerð “um
lungnatæringu á íslandi,” eftir Guð-
mund læknir Magnússon. Veiki þessi
er hvenvetna hin sama og þarf því hver-
vetna, að viðhafa samskonar varúðar-
reglur. Setjum vér því hér kafla úr
ritgerð þessari í þeirri von, að menn
kappkosti, að hlýða ráðum Iæknisins :
Aðalhœttan cr þú fólgin í hrdkum sjnk-
linga me/í lungnatœi ingu og gálausri með-
ferð á þeim. llelzla vopnið til að berjast
gcgn útbreiðslu veikinnar er, að gera hrdk-
ana hœttulausa. Sjúklingarnir mega ekki
hrækja á gólfin né i vasaklútana sína,
heldur eiga þeir að hrækja í hrákadalla
eða hrákaglös, og skal hella karbólvatni
á botninn, eða hylja hann með votu sagi
eða votum sandi; þessi ílát verður að
hreinsa daglega, brenna hrákana, en
þvo ílátin með sjóðandi vatiii. Vasaklúta
sjúklinganna, rúmföt og nærföt má
ekki þvo með fötum heilbrigðra, því að
æfinlega er mögulegt. hve mikil varúð
sem höfð er, að hráki sjúklinganna hafi
komizt i þau. t. d. í hóstakviðunum.
Það á að sjóða föt þeirra og klúta áður
en þvegið.
Sé þessa gætt, er ekki mikil hætta á
því, að veikin borist frá sjúklingunum
til heilbrigðra, og það ætti að vera sið-
ferðisleg skylda sjúklinganna að gera
alt sitt til, að komast hjá því, að svo
verði. Það ætti að vera þeim ógurleg
tilhugsun, að valda með hirðuleysi sínu
hættulegri veiki á öðrum, ef til villþeim,
sem næst þeim standa og aru þeim kær-
astir.
Húsbændur ættu að hafa eftirlit
með heimilisfólki sínu í þessu. Það á
ekki að vera til svo aumur kofi, að ekki
só til hrákadallur í baðstofunni, því að
æfinlega getur borið að garði gesti með
veikina, þótt enginn sjúkhngur sé á
bænum. Auk þess er ekki við því að
búast, að alþýða þekki veikina í fyrstu,
en hún getur sýkt aðra, jafnvel meðan
hún hagar sér eins og langvinnt kvef.
Hver maður ætti að gera sér það að
fastri reglu, vegna sjálfs sín og annara,
að leita læknis sem fyrst. Það er hirðu-
leysi, sem getur hefnt sín grimmilega,
að ganga með hósta vikum og mánuð-
um saman, án þess að leita sór lækn.
inga.
Meðal annara helztu ritgerðanna í
1. hefti Eimreiðarinnar eru: “Járn-
brautir og akbrautir” (þýðing úr
“Nordisk Rundskue”) með viðbætir um
járnbr. lagning á Islandi, eftir ritstj.;
“Islenzkar iðnaðar tilraunir,” eftir Jón
Jónsson; “Blóðvatnslækning viðbarna-
veiki,”eftir G. Br(iem?); "Úr menning-
arsögu Islands,” eftir ritstj.; “Hafnar-
líf” — lipur lýsing á daglega lifinu í
Khöfn, eftir Jón Jónsson. Smágreina-
flokkur (bókmentalegs efnis) er þar og
undir nafninu: “íslenzk hringsjá.”
Myndir eru nokkrar í heftinu. Þar á
meðal ein “Drengur á bæn,” sem ís-
lenzkur maður, Einar Jónsson frá
Galtafelli í Hrunamannahreppi, hefir
mótað og er nú að höggva í marmara —
er það hans fyrsta mynd. Einar er 21
árs gamall (fæddur 11. Maí 1874), kom
til Khafnar vorið 1893 og fékkst þar
fyrst við tréskurð. í Sept. um haustið
tók norræni myndhöggvarinn Stefán
Sinding hann á smíðastofu sína og er
hann þar siðan og nemur marmara-
högg. Kvæði mörg eru í heftinu, eftir
Steingrím Thorsteinsson, Þorstein Er-
lingson og tvö eftir di’. Valtý Guð-
mundsson. — Fyrirfram borgað kostar
Eimreiðin hér í landi 40 cents hvert
hefti. Utanáskrift ritstj. er : Dr. Valtýr
Guðmundson, Kingosgade 15, Copen-
hagen V, Denmark.
SUNNANFARI (Marz og April
númerin) er nýkominn. í honum eru
myndir af Lárusi Bjarnasyni. ernýskeð
fór svo flatt fyrir Skúla Thoroddsen,
Jóni Jenssyni, Hald. Danielsyni, Eiríki
Gíslasyni, Þórhalli Bjarnarsyni, Pétri
.Jónssyni, dr. Valtý Guðmundssyni.
Aðal-ritgerðirnar í þessum 2 blöðum
eru , “Járnbrautarmál” (lýsing fyrstu
járnbrautarferðar á íslandi, árið 1901)
eftir Þorst. Gíslason; “Náttúrufræðin
og Vesturheimsprestarnir,” eftir Helga
Pétursson; "íslenzkar bókmentir viðhá-
skólann í Khöfn,” eftir Þorst. Gíslason.
Er það makleg ávítunaræða yfir háskól-
anum danska fyrir það, að útiloka frá
bókmentum Norðurlanda, alt sem ritað
hefir verið á íslandi frá því árið 1500.
Höf. greinarinnar hafði lagt fyrir sig
norræna málfræði, ogætlaði aðgerabók-
mentir Islands eftir 1400 að höfuðnáms-
grein sinni, enþá komrektorháskólans,
Wimmer að nafni, til sögunnar ogbann-
aði það, svo Þorst. fékk ekki að taka
próf í þeirri grein. Þessi dómur er ó-
vinsæll í meira lagi, því með honum er
íslenzkum bókmentum skipað sæti utar-
lega á óæðrabekk. Islenzkum stúdenti,
sem próf vill taka í íslenzkri bókmenta-
sögu verður framvegis skipað, að nema
alla bókmentasögu Dana, Svía og
Norðmarma fram á þennan dag, en
líta ekki við islenzkum ritum eftir
1500, Höf. getur þess til, og það
er engan veginn ólíklegt, að þessi aðferð
styrki kröfuna um, aðkoma uppháskóla
á íslandi. Það væri sannarlega réttlát
hefnd, að íslendingar hyrfu algerlega af
háskólanum danska og hefðuþaðan með
sér öll þau merku handrit og söfn, sem
ósvikinn eignréttur ekki bannar, að
numinn só burt.
SVAVA heitir “safn af sögum og
kvæðum, m. fl., sem G. M. Thompson á
Gimli er farinn að gefa út, og er fyrir-
ætlun hans, að gefa út 2 bindiaðminsta
kosti á ári. Fyrsta heftið er útkomið
og er 244 bls. í 10 blaða broti. Efni þess
er mest stuttar skáldsögur, þýddar úr
hérlendum dönskum og enskum sögu-
blöðum. Uppbyggilegar er ekki hægt
að segja þessar sögur, en skemtilegar
lesturs geta þær þótt þeim, sem gefnir
eru fyrir, að lesa novelettur allar. Betri
sögum er lofað í 2. bindi “Svövu,” enda
ákjósanlegt, að útgefandinn velji smá-
sögurnar þannig, að einhver lærdómur
felist í hverri einni. Kvæði nokkur eru
1 ritinu eftir Stephan G. Stephanson, og
J. M. Bjarnason. — Áskrifendur að
“Svövu” fá hvert hefti á 50 cts. í kápu,
en 75 cts. i bandi. í lausasölu kostar
hvert hefti 75 cts. í kápu, en $1 í bandi.
Hagur bændanna
1 Bandarikjum hefir verið sagður slæm-
ur síðan harðindakaflinn byrjaði, þó fyr
en hann dundi á væri lítið umþað talað.
Vérhöfum áður birt útdrætti úr rit-
gerðum í tímaritum með og mót þeirri
skoðun. Og í þetta skifti birtum vér
nokkur atriði um það mál úr bók all-
merkilegri, “The Building of a Nation”,
sem nýlega er út komin. Tölur allar
snertandi þetta mál eru teknar eftir
fóikstöluskýrslunum síðustu og eiga
þvi að vera réttar.
“Tala bújarða allra í Bandaríkjun-
um árið 1880 var 4 milj. Tala þeirra
árið 1890 var 4,565,000. Fjölgun bú-
jarðanna á áratugnum er enganvegin
harðærisleg, eða þvílík, að framför öll
væri komin á efsta stig og afturför þess
vegna væntanleg. En þó fjölguðu íbú-
ar ríkjanna tiltölulega miklu meira á
sama tímabili.
Verð allra bújarðanna árið 1880 var
samtals 10,200 milj. dollars. Verð þeirra
samlagt tíu árum síðar var 13,276 milj.
A áratugnum hafði landið sjálft með
umbótum, húsum, girðingum o. s. frv.,
aukist í verði svo nam fullum 3 þúsund-
um milj. dollars. Ekki er það aftur-
fararlegt.
Verð allra vinnuvéla og verkfæra
bændanna árið 1880 var samtals rúm-
lega 400 milj. dollars, Verð þeirra ár-
ið 1890 var 494 milj. doll. Þóerhér
ekki með italinn búpeningur — lifandi
peningur—bænda, en verð hans 1890
var samtals 2,419 milj. dollars, eða nær
helmingi meira en 10 árum áður.:
Taki maður búpeninginn með og
leggi alt saman, verð jarðanna, vinnu-
vélanna og búpeningsins og beri maður
svo þá útkomu saman við samskonar
útkomu talnanna 10 og 20 árum áður,
sést einna ljósast hvort þurðarmerki
sjást á búinu eða ekki. Fylgjandi
skýrsla sýnir þessa útkomu á tilvísuð-
um árum :
1870...................$ 9,522 milj.
1880................... 12,181 —
1890................... 16,189 —
Ræktað ekratal á öllum þessum bú-
jörðum árið 1880 var 285 milj. Tíu ár-
um síðar, eða 1890, var það ehratal orð-
ið 358 milj. Með öðrum orðum, árið
1890 var ifullur fimti-hluti Bandaríkja
allra, að andanskildum Alaska-skaga,
ræktað land, eða umbætt á einhvern
þann hátt, að það gaf af sér meiri og
fjölbreyttari efni, en náttúran ein getur
framleitt.
Veðskuldirnar á bújörðunum auð-
vitað eru miklar, samtals 1,250 milj.
doll., en þegar á heildina er litið kemur
upp úr kafinu, að ekki þarf nema rúm-
an helming af eins árs meðai-uppskeru
allra bújarðanna til að þurka út alla þá
skuld, svo að ekkert sé eftir, Hvað
uppskeru snertir, reyndist árið 1890
ekki nema meðal-ár í Bandaríkjunum,
en þá nam vorö afurðar allra bújarð-
anna 2,460 milj. doll.
Þessi stutti útdráttur hrekur svo
greinilega ummæli þeirra, er segja alla
framför á enda og sjá ekkert nema aft-
urför og dauða framundan, að athuga-
semdir allar og skýringar eru þýðing-
lausar.
You CaHÉ G0T0
|N (HUflCH
ÍF Y0ÚVE GOT
A BAD COUGH.
A quick
PleASAnÉ
Curc
for ajl
S ob5fi riðfe
i.rta s^coughxoid
I %-Hoó/sene5S
°C
Broncoibs
fYlrfECíORM
it BKS BoTfle 25«