Heimskringla - 14.11.1901, Blaðsíða 2

HEIMSKRINGLA 14 NÓVEMBER 1901.
í
lieimskringla.
PlTBLiISHBD BY
lh« UeimskrÍRgla News 4 Publishing Co.
/erð blnísins i Canada og Bandar 31.50
ina ílrið (fyrirfram borgað). Sent til
tiUnds (fyrirfram borgað af kaupenle
i 'i biaðsins hér)9l.00.
' uíngar sendist í P.O. Money Order
Kciatered Letter eðaExpress Money
> <ier. Bankaáyisanir á aðra banka en í
‘“in iipeg að eias teknar meðaSðlluni.
R. ii. InWwinson,
Kditor & Manager.
Otfice : 219 McDermot Street.
P o. BOX 1*83
Fjárhagsmálið í
“Lögbergi.”
Það sfinist ekki til setu boðið
fyrir Heimskringlu, Jx5 það sé blað-
inu Ogeðfelt að eyða miklu rfimi
milli kosninga til þess að ræða um
pélitík, þá neyðist það nfi til að at-
buga nokkuð af staðhæfingum í síð
asta Lögbergi um ljármál fylljiisius.
Lögberg segir:
1. Að þegar Greenwaystjrtrnin
t<5k við völdum, Arið 1888, hafi fylk-
ið skuldað Sl,944,259.59, en blaðið
lætur þess ögetið að fylkið átti þá
S veðskuldabréfum hjá járnbrauta
félögum stærri upphæð en þessn
nemur, þær veðskuldbindingar fé-
laganna voru rentuberandi eign
fylkisins, se rétt var að telja móti
skuldunum.
2. Um Rauðárdalsbra utina ætti
Lögberg sem minst að segja, það
var þjóðeign, sem bygð var ?á fylk-
is kostnað og samkvæmt samþyktum
þingsins. Það var ekki fyr en
Greenway tók við stjórntaumunum
að sfi braut var seld fitlendu braut
arfélagi með öllurn gðgnum og gæð
um. Það hefir að þessum tíma ætíð
verið stefna Liberalffokksins að eyði-
,efíirja hugmyndina um þjóðeign
Jirnbrauta og framkvæmdir í þá á.tt.
3. Hlaðið segir að Norquaystjórn
in hafi hleypt sér í nálega Milión
doll. skuld í sambandi við Rauðár-
dalsbrautina, en Royal Commission
sfi sem athugaði það mál fyrir rfim-
am 2 árum,*segir kostnaðinn vil þá
braut hafa verið §163,402.92, eða
jueira en 5 sinnuiu m i n n i upphæð
én Lögberg telur til. Hver skildi
nfi vera hæfari dómfcri í þessu máli—
Lögb eðr þeir 3 fjármálafræðingar
sem eyddu mörgum mánuðum til að
komast að réttri niðurstöðu um fjár-
hag fylkisins frá árinu 1888 til árs,
ins 1899.
4. Blaðið segir að Norquaystjórn
in hafi hleypt fylkinu í nokkuð á
gmtu milión doll. skuld meðan hfin
sat að vö'dum. En fjárhagsnefndin
gat að eins fundið einar 2 nail., eða
§2,371,582.82, en á móti þeirri skulda
upphæð voru fyikiseignir upp á
§6,496,063.65, eða rétt um hálfa sjö-
unku mil.. Lögb. ritarinn hefir því
i grein sinni tvöfaldað sknidaupp-
hæðina og ekki minst á eignirnar.
5. Þessi sama skýrsla .fjárhags
nefndarinnar sýnirað við enda árs-
ins 1899, þegar Greenway fór fiá
völdum, voru skuldir fylki-ins orðn-
ar $4.439,859.98, og að auksjóðþurð
$248,136 40, eða als = $5,687,996.44,
rneira en helfingi hærri en hún var
þegar hann kom til valda. Með
þessari skuldasfipu eru ekki taldir
þeir $148,750.00 sem Greenway hafði
lofað að kasta í C. P. R. félagið fyrir
sama og ekkert, en sem H. J. Mac-
donald og stjórn hans neituðu að
borga félaginu. Lðgb. mætti að
ruinsta kostí hæla nfiverandi fylkis-
stjórn fyrir það að hún verndaði
fjárhirslu fylkisins frá að verða
rænd þessum nser $150,000 af þeim
Greenway og C. P. R. fél.
6. Lögberg segir að yfirskoðun-
armaður fylkisreikninganna hafi
gefið skriflegt vottoið um að tekju
halii Norqnaystjórnarinnar hafi ver-
ið $315,000 00. En Lög*’. gleymir
að geta þess að þessi sami maður sór
það fyrir fjárhagsnefndinni að
þessi upphæð hefði verið skuldir
Noiquaystjórnarinnar án þess að
reikna eignir sem stóðu fyrir mestu
af þessari upphæð, rnnfrenmr sór
hann að hann hefði ekki samið þetta
skuldaregistur, heldur hefði sér ver
ið fengið það í hendur tilbfiið og
honum sagt að rita undir það, og
hetði hann gert þetta án þess að
grenslast eftir hvort skýrslan væri
létt eða ekki. Ennfremur sór þesí-i
maður það fyrir nefndinni að sam-
kvæmt bókum á skrifstofu hans, þar
sem allir reikningar stjórnarinnar
eru geymdir, þá gæti hann ekki fund-
ið nema $26,090 sknld, en það er
dálítið minna en $315,000, það er
því ljóst að samkvæmt svörnu vott
orði þessa reikninga yfirskoðara þá
skuldaði Noiqnaystjórnin enga $315
þus. Þetta getur hver sem vill sann-
f'ært sig um með því að lesa svarin
fiamburð mannsins, eins og haun er
prentaður í nefndarskýrslunni á bls
69og70. Hann skýrði ennfremur
frá því að sér hefði ekki dotdð í hng
til hvers þetta vottorð sitt mundi
verða notað og að hann hefði ekki
bfiist við að það yrði opibnerað fit af
skrifsiofunni. Lesendur mun nú
gruna að þessi maður var sama sem
neyddur til þess að rita undir þetta
skjal án þeas að hafa nokkra ástæðu
til að vita að það væi i rétt. Enda
gat hann þess í framburði sínum fyr-
ir nefndinni að hann áliti það mjög
ranglátt að láta ernbættismenn undir
irrita slík skjöl og nota þau svo sem
pólítiskt barefli á andstæðinga sína.
7. Biaðið 8egir yfirskoðarann
vera sterkan afturhaldsmann og hafa
verið settan í þetta yfirskoðaraem-
bætti af Norquaystjórninni. En í
svörnum framburði sínum fyrir
nefndinni segir hann sjálfnr a.ð hann
hafi tekið embættið í September 1888
— 8 mánuðum eftir að Greenway tók
við völdum, (16. Jan. 1888)
8. Lögb. segir Greenwav hafi
tekið 2J mil. doll. lán á sínu 12 ára
stjórnartímabili. En þaðgleymirað
geta þess að hann jók fylkisskuld-
ina nákvæmlega ura þessa upphæð,
eins og að framan er sýnt. En allar
aðrar inntektir fylkisins um $700,
000, gengu í eyðslusemi. Það er
sattað Greenway varði yfir $4'_.0,000
til að koraa upp iiauðsynlegum
bygK’nífUI1Q líknarstofnunum,’ en
Mr. Noiquay varði einnjg $435,022
til hins sama, og nfiverandi stjórn er
að gera nákvæmlepa hið sama—þvf
að eltir því sem fylkið byggist eftir
því vex þörfin fyrir slíkar bygging
ar og stofnanir.
9. Lögb erg segir að tekjur
Greenwaystjórnaiinnar hafi nægt til
að mæta öllum fitgjöldum hennar án
þess að ofþyngja fylkisbfium með
beinum sköttura. En þettaer rangt,
því að blaðið játar sjálft að Gieen-
way hafi varið $615,229,79 til ;<ð
borga rentnr af skuldum. Þessar
rentuborganir eru eins beinir skattar
eins og hægt er að hugsa sér og það
sem lakast er, að þeir eru viðloð-
andi og áframhaldardi. Hefði nú
Greenway varið einhverju af vana-
legum ársinntektum f'ylkisins ttl að
borga vexti af skuldum þá væri lán-
tökum hans nokkur bót mælandi. En
ettir blaðsins eigin sögusögn þá hettr
hann oiðið að taka lán til þess að
borga hvern einasta doll. af þeirn
rentum sem hlutu að borgast af þeim
skuldum er hann hleypti fylkinu í.
Margt annað er í þessari Lögb.
grein, sem nauðsyn er að leiðiétta,
svo sem skattamál Roblinstjórnar-
innar. En um það er hægt að ræða
síðar þegar rúm leytir. Þess má þó
geta að það er stefna nfiverandi
stjórnar að f'orðast lántöku í lengstu
lög, þó hfin neyddist til að taka eitt
lán til þess að afplána skuldir gamla
Gieenways. Síðar skulum vér gefa
yttrlit yfir ýmislega eyðslusemi þess
gamla, sem hann geiði aldrei neina
giein fyrir.
/
Isl. svarticlauði í
Winnipeg.
Svo heitir bölsýnisgrein í síð-
ustu “Dagskrá”, sem að voru áliti
hefði, ýrasra orsaka vegna, betur ver-
ið órituð, en sérstaklega þó vegna
þess, að þar gætir svo lítið sanninda
eða sanngirni, en of mikið röklausra
staðhæfinga og æsingar. Margra
grasa kennir í ritsmíð þessari en
fæstir þeirra mega teljast með hollri
andans fæðu og vart trfium vér því
að grein þessi hafi þau áhrif að Jyfta
hinu andlega útsýni ianda vorra hér
í landi á hærra stig en áður var.
Fyrst finnur höf. að því að ísl.
haldi kreftum fingrum utan um
skóflusköft. Þetta mun satt vera
En oss finst það undralítið tiltöku-
mál þótt svo sé, því ekki þekkjum
vér aðra aðf'erð til þess að halda um
þau en með því að kieppa f'íngurna,
IJendingar ciga þar sameiginlegt
með öllum annara þjóðamönnum um
heim ailan, og er því IStil áðtæða ti!
að gera það að umtalsefni þótt þeir
kreppi fingnrna utan um skóflusköft-
in, fir því þeir verða að nota skófl
urnar. Miklu meira finst oss það
varða hver laun þeir f'ii fytir mokst-
uiinn og það atiiði þolir vissulega
meira en samanburð við launin á
Isl-fyrir samkyns verk. Að menn
hér byrji dagsverk sitt kl. 7 á
morgnanna, ætti að vera vel þoiandi
fyrir þí sem á föðurlandinu voru
vanir að hefja vinnu einttm tíma fyr,
eða ki. 6, eins og alment var og er í
daglaunavinnu á íilandi. En sá er
munurinn að dagsverkinu er hér
lokið kl, 6 að kvöldi, en þar kl 8—9,
með öðrum oiðum, vinnan er hér 9—
10 klukkustundir á dag, en á ís-
landi er hfin 15 til 16 kl stundir og
fyiir styttra dagsve k hér er borgað
trá 3—4 sinnum hærra kaup heldur
en fyrir lengra dagsverkið á Islandi.
Höf. segir að stfilkur vinni hér
alt árið á þvottahfisum eða í visturn.
Vinna þær ekki einnig alt árið á Is
landi? Hér fá stúlkur frá $1 00 til
$1.25 á dag á þvottahfiaum fyrir 9
til lOtíma vinnu. Á ísl. þykir gott
þegar þær fá krónu fyrir daginn
meðþví að vinna 12 til 18 kl.tíma, eða
svo var það í Reykjavik frarn að
þeim tíma er vér þ 'ktum siðast til.
Uöf. segir landa voia fiesta lifa góðu
lífi hér vestra. Hann hefði vel mátt
bæta við því, sem öllum er til þekkja
er ljóst, að margir þeirra bfia hér vfð
svo góðan kost að hfisakynnum og
hfisbfinaði að vart mun finnast jafn
gott og sízt betra h,4 embættismönn-
um á Islandi.
Ilvað mentalff landa vorra hér
snertir þá verða dómarnir um það,
til þess að vera sanngjarnir—að
hyggjast á tilliti til kriiiguiustæða
þeirra, í samanbnrði við heimaþjóð
ína. Þegar um bókmendir er að
ræða , þá er auðsælega engiri sann-
giini í því að k’eljast eins mlkils af'
15 til 20 þfisund manna hér vestra
sera að eins eru bfinir að dvelja hér
í 30 4r, eins og vænta raá af 75 þfis.
manna á Islandi sem búnir eru að
hafa þar aðsetur þfisund árura leng
ur. Það væri algerlega ónáttfirlegt
ef Isl. hér vestra stæðu stofnþjóðinni
jafnfætis í framieiðslu bókrnenta
legra rita, og enginn getur með uokk
urri, sánngirni ætlasttil að svo sé, en
hitt er víst mikið álitamál hvort
Vestur íslendingar slaga ekki h&tt
upp f stofnþj.jð sína í hlutíöllura við
fjö da þeirra með blaða og bóka út-
gátu á síðastl 10 árum. Eða hvað
er það eiginlega sem íslendingar á
Fróni hafa fraraleitt í bókmentaátt
ina á þessu tímabili, sem nokkurt
verulegt orð sé á gerandi. Það sem
sagt er um ísl. læknana getur valdið
misskilningi, þeirra föst regia er að
fara umyrða og tafarlaust hvert sem
þeir eru sóktir, aldrei talað um boig
un fyrirfratn neina þegar Gyðingar
eiga 1 hlut, því að það er komin löst
reynzla íyrir þvíað þeirborga aidiei
lækna skuldir, ef þeir geta með
nokkru móti komist bjá því, engir
menn í iandinu vinna fyrir óákveðn-
ari borgun eða umlíða lengur en
læknarnir, og ailra manna mest gefa
þeir upp af skuldum. Þeir haga
verðinu sem þeir setja upp fyrir
verk sín nokkuð eftir efnahag sjfikl
inganna, séu þeir fátækir, er oft ekki
minst 4 borgun nokkurn tíma, en
séu þeir ef'naðir þá er vonað að þeir
séu fúsir til að horga fyrir heilsubót
sína og eru þá reikningar lækna oft
all háir. Vér skulum nefna tvö
dæmi. Lækni ein.i hér í bænum
gerði í fyrra uppskurð á konu nokk-
urri og tókst það meistaraiega svo að
konan fékk fullan og vaianlegan
bata. Konan bað um reikning, en
læknirsvarað að hfin skildi vera ró
leg. Hann gerði henni þá reikning
f'yrir $30 00 en kvaðst láta þar við
sitja þar til hann sæi hvernig bónda
hennar, sem þá var að heiman í gull-
leit, farnaðist, nokkrum mánuðum
8Íðar kom bóndi hennar og hafði
grætt vel fé í túrnum, settiþá iæknir
udp $70.00 í viðbót við hina $30.00,
sem honum vbru samstundjs borgað-
ir með ánægju. Vér teljum víst að.
hefði bónda ekki hepnast vel ferðin
þá efði læknir aldrei gefið neinn
aukareikning. Sami læknir svæf'ði
ungan pilt og lagaði á honuru bein-
brot sem hann hafði orðið fyrir um
lilamót. Ilann varbeðinnum leikn-
ing, en gaf hann ekki fyr en ef'tir
16 til 18 mánuði að hann sá að piit-
urinn var orðinn albata, þá setti
hann upp $15 00 og fékk þá sam-
dægurs. Svipað þessu mun það
vera með aðra lækna, að þeir eru
umlíðunarsarair með borganir til
sín, og vinnaí rnjög inörgum tilfell-
um fyi if ais ekkei t. Ekki heldur er
það satt að læknarnir skritt ekki nokk-
urt orð til fiæðslu eða uppbyggingar,
því bæði ritaði Dr. Lambersen sál. þeg
ar hann var hérí Winnipeg, einstöku
sinnun ágætar heilbrigðisregiur, og
saraa er Dr. Moritz Haldórson að
gera um þessar raundir. Aðrir ísl.
læknar hafa vitanlega ekki ritað
neitt í blöðin, en það eru alt ungir
menn etinþá og ekki óhugsandi að
þeir kunni framvegis að geia það.
Uui það hvernig prestarnir prédika
ber oss ekki ag dæma, nó heldur um
það hversu vært fólk sefur nndir
ræðum þeirra, það er þar hver sín-
um hnútum kunnugastur. En ekki
helði ritst. D.igskrár átt að láta
skáldgáfu sína fljúga svo taumlaust
með lýsinguna á þessum sofandi
safnaðarlimum, að segja það taki þá
hálfa klukkustund til að þurka
stírurnar úr augum sínum eftir
messu. Allar slíkar ýkjur varpa
stórum skugga á sannleiksgildi grein-
arinnar í heild sinni, með því að
skynugur lesari getur ekki vitað
hverju hann á að trúa af því sem
þar er sagt, þegar hann rekur sig á
svona gífurlegar og algerle^a stað-
lausar staðhæfingar. Eins er um
lýsinguna á samkomum ísl. í þess-
um bæ. Enginn heilvitamaður get
ur með nokkurri sanngirní baldið
því fram að það sem þar er talað sé
“lítið annað en illmæli og slúður um
náungann.” Það má segja að yms-
ar af samkomum vorum á umliðnum
árum hali ekki verið eins skemtandi
eða fræðandi eins og æskilegt hefði
verið að þær væru, og eins og þær
eru farnar að veiða nfi á dögum, en
þær hafa allar haft það til síns ágæt-
is að vera algerlega íríar við þá
annmarka seiu Mr. Jfilíus tekur
fram að þar kveði mest að. Hve
mikill sannleikur sé falinn í þeirri
staðhæfingu að nienn hatisthér fit fir
pólitik, trfimálum og út úr félags-
skap og skólainálura og mat og öllu
mögulegu eins og greinin staðhætir,
geta lesendur bezt dæmt um af nið-
urlagi þeirrar klausu, þar sem því
er haldið fram að mtnn rífist liggj-
andi um þessi mál af því þeir nenni
ekki að standa! — Enn er sagt að
æðsta sælan sé í veitingahúsum.
Þetta er afar villandi setning fyrir
þá af lesendum sein ekki eru málum
þessum kunnugir. I síðastl, mörg
ár hefir rojög lítið borið á drykkjuskap
meðal ianda vorra hér, og færri að
tiltölu af vorum þjóðflokki koma hér
ryrir lögregluiétt, heldur en af
nokkruraöðrum þjóðflokki—ekki ytír
£ af hverju þúsundi í sumurn árum.
Þetta bendir óneitanlega á það að
landar vorir sækja mjöglítið veit-
ingahfisin f þessum bæ, og er það
mjðg virðingarvert af þeim. Engin
vörn skal hér færð fyrir áhrifum
pólitisku blaðanna, en þó finst oss
ekki vera réttlátt að segja að þau
“þrykki niður öl!u nytsömu og
gagnlegu,” og fáir munu það verða
af fjöld.i.num sem leggja trfinað á
slíkan sleggjudóm. Þegar ræða skal
um mentaástand Islendingaí Vestur-
heimi þá virðíst oss að með tilliti til
kringumstæða þeirra og frumbýl
ingsskapar, að þeir standi i engu að
baki Ísiendínga á Fróni. Oss er sagt
af kunnugum mönnum að á Islandi
séu árlega um 100 námsmenn eða
rúmlega það, sem sæki æðri menta-
stofnanir landsins, en það er nrn l^
til l£ maður af hverju þfisundiaf.þjóð-
ipni, og þetta et'tir þfisund ára veru
og auðsafn í föðurlandinu. I Canada
teljum vér tíu þúsundír Iúendinga,
af þeim fjölda sækja að minsta kosti
15 manna, æðri mentastofnanir, auk
þeirra sem ganga á verzlunatskóla
og þeiryu sem nfi eru að stunda lög
fræði sem að réttu lagi ætti að telj-
ast með háskólanámsmönnum, svoað
aðsókn Vestur Islendinga á æðri
mentastofnanir þolir vissulega sam-
anburð við heimalandið, en raeð þess
um stóra mismun að þar er þjóðin
1000 ára gömul og hver nemandi
lærir á sínu eigin móðurmáli. Hér
er þjóðflokkur vor að eins 30 ára
garnall og hver nemandi verður að
læra á fitlendu—sér óeiginlegu máli.
Það má segja að íslendingar standi
hér í landi efnalega svo miklu betur
að vígi heidur en menn gera á ísl.
að þeir ættu fyrir þá sök að geta
sókt skólana betur en þeir hafa enn
þá gert það, og því erum vér sam-
þykkir og teijum alveg víst að þeir
auki stórum skólanám sitt á næstu
10 árum. Enginn getur neitað því
að vér erum í þessu efni á hröðu
ftamfaraskeiði og eins víst er það að
ef'tir því sem löndum vorum hér
vex fjármagn, sem, eins og allir vita,
er aíl þeirra hlutasem geraskal, eins
víst er og það að með vaxandi vel-
megun vex og háskólaganga ísl.
nemenda hér.
Hitt er og atriði sem vert er að
athuga við hentugt tækifæri, að
landar vorir hér vestra hafa gert alt
of lítið að því að afla sér verklegrar
mentunar. Vér eigum ekki einn
einasta mann fem hefir lært rafræði,
vélafræði. nppdráttarlist eða annað
þessháttar sem lýtur að verkfræði-
legri þekkingu og það er oss stór-
tjón. Þetta þarf að lagast hið bráð-
asta og ritstjóri Dagskrás gerði þá
gott verk ef hann iegði krafta sína
fram til þess að beude löndurn vor-
um á nauðsynina á að leggja sig
meira eftir verktræðilegu nátr.i held-
ur en þeir hafa gert að undatföinu.
það væri þægt verk og vel pegið,
en greinar eins og sú sem að frtman
er um getið getur aidreí orðið vel
þegin, enda ekki rituð í þeim stíl
eða anda sem sannur menta- og um-
bótamaður mundi hafa gert það.
Bókafregu.
Það er ný fitkomið dálítið kvæða-
kver eftir Hannes S. Blöndal, í
prentsmiðju Lögbergs. Frainan við
kvæðin er mynd af höfundin-
um. Stærð kversins er rfim örk í
litlu broti. Ytri frágangur er við
unandi, pappír. ietur og .prófarka-
lestur. Öll kvæðin eru hellur smá-
vegisleg og flest kunn áður. Engin
formáli er fyrir kverinu, er það
skaði og lýti. Samt inun þetta vera
annað ljóðakverið, sem birtist eftir
höf. þennan.
Það er ekki hægt að feliá stór-
feldan dóm um kver þetta né höf-
undinn. Höfundurinn er skáld,
skáld í liprum og nettum stíl, en
stórvægilegt frumskáld virðist hann
ekki vera. Skáldblóm hans vaxa og
þtóast í sama loftslagí og jarðvegi
og skáld-afurðir annara miðlungs
skáida á þessum tímum. Má vel
vera að meira skáld bfii f höfundin
um en í ljós kemur. Hann er einn
af mörgum, sem á við eifið kjör að
bfia, enda má finna það hjá honum
sjálfum bæði í kvæðunum: / Lífið"
og “Huggun“ og Lausavísunni, sem
hljóðar svo:
“Þó þig langi’ að eignast óð
eg læt nægja að svari,
enginn svangur syngur ljóð
svo í lagi fari'1.
Eins fá og sra-á og ljóðin eru,
eru þau öll þreytuleg. Og er ekki
laust við að höf. sé ósamkvæmur
stefnu sinni í lífinu og trúb agða-
skoðunum. Iiöfur.durinn einkendi
sig eitt sinn, sem hæðnis og gagn-
rýnis skáld, en með aldrinum virðist
það pverra. Hveri kvæðið er bezt
skal ég ekki leggja dóm á en kvæð-
ið “morgun" þykir mér eigulagast
fyrir-mitt leyti, þá gætt er að öllu
sem stendur þar á bak við.
Fólk ætti að meta þetta kver
vel og kaupa það. Það bætir en
spillir ekki þeiin sem lesa það til
þess að skilja og taka eftir. —
Með heilla óskutn til höfundar-
ins.
K. Á. B.
Bá^a ‘kguðsorðið‘*.
í ræðunni, sem guðfræðisdoktor
séra Langtry héltí St. Lfikasarkirkj
unni í Toronto sunnudagskveldið
20 Október, fórust honum meðal ann
ars þannig orð:
“Hin voðalegustu illvirki mann
félagsíns, morðin, fara þfisund sinn-
um fjölgandi. Eg tala ekki um hín
vanalegustu morð né hversdagsleg-
ustu sjálfsmorð, sem fréttablöðin eru
daglega full af sögum um. Eg á
við stórslumpa morð, sem framin eru
af eiginkonum, sem áttu að vera
mæður, konum, sem margar hverjar
tilheyra hinum hæst standandi fiokk
um mannfélagsins. Manntalsskýrsl-
urnar leyna því ekki að illiæði þessi
eruframinf mjög stórum stíl, svo
stórum, að verði eigi stemdur stígur
þessum óbótaverkum, þá upp'æta
þau að lokum vora Engil saxnesku
þjóð og Celtneska Rómversk-kaþól-
ska þjóðbálka, sem við þykjurast svo
rojög af. Það megið reiða ykkur 4
það, að ef hjón eiga engin börn, eða
að eins eitt eða tvö, þá er níu tíundu
orsaka þess, morð, og konurnar, sem
áttu að vera mæður barnanna verða
leiddar fram á degi dómsins, sem
morðingjsr og bændur surnra þeirra
sern stuðningsmenn illverkauna.
Það verður að gera eitthvað til
að stöðva þenna ófögnnð. sem er af-
leiðingin af hinni svo köiluðu nfitíð-
armenningu. Kyrkjan kennir skýrt
og skorinort við hverja hjónavígslu
að hjónaböndin séustofnsett fyist og
fremst til til mannkynsfjölguriar og
að börnin skuli alin upp drottni til
dýrðar og honum helguð. Já, og
ekkert verk er gleðiríkara, enginn
frömuður göfugri ekkert starf sem
á vísari veiðlaun en umönnun móð-
urinnar, semgegnt hefir köllun sinni
og alið upp afkvæmi fyrir hið dýrð-
lega annað líf. En að eins til þess
að “hafa það hægt“ og þurfa ekki
að leggja á sig áhyggjur og umsjón
barnann-, ræna margar konur sig
hinum sannasta fögnuði og gleði
þessa lífs. Þær þurka upp hina sæl-
ustu strauma ástarinnar og undir-
bfia eyðilega og elskusnauðaelli iyr-
ii sjálfar sig“.
(Þýtt af J. E.).
Robert G Ingersoll.
Sftir Elisabeth Cady Stanton.
Á soguspjöidum komandi tíma
verður Ingersoll hafin yfir höfuð
allrrmestu og beztumanna 19. aldar
inna:. Hann var f'æddur í Di esden
f New York ríki þann 11. Ágfist
1833, og dó í Dobbs Eerry í New
York ríki þann 20. Júlí 1899. Fað-
ir hans var prestur einnar hinnar
orþódoxu kyrkju deildar, og kenn-
ingar hans og trfiarsiðir vöktu
snemma efasemdir í hjarta sonar
hans,'og ótta fyrir leyndardómi 1 ífs
og dauða. Hans næmu tilfinningar
og ímyndunaröfl vöktu hann til með
vitundar ura þann sannleika að hver
einstaklingur á að vera og er sinn
eigin sálusorgari. Hjátrfiin var í
hans augum sá voðagestur sem vís
aði veginn til glötunar, en sönn og
lifrndí sannfæring, bygð á rökum
skynseminnar, sá verndarengill, sem
einn gæti orkað hið sanna andans-
frelsiog sáluhjálp.
Ingersoll var, um fram alt ann-
að; sjálf'gerður maður, Hann hafði
enga þá yflrburði sem auður, há
staða eða háskólamentun veitir, en
með sinum afar miklu gáfnahæfileik-
um ruddi hann sér sjálfur braut til
upphefðar og metorða í iandi sínu.
og sannarþað að snillingurinn getur
o(t unuið sigur yfir fátækt og öðrum
mótbárum lífsins. Þannig vann Ing
ersoll sigur yfir örðugleikum ung-
dómsáranna og ruddi sér veg til
viðurkenningar, sem velgerðamaður
meðborgara sinna, sem fyrirmyndar
ræðuskörungur, rithöfundur, lögfræð
ingur, stjórnfræðingur, hfisfaðir og
mannkynsvinur, og dyg hans og
trygð reyndist óbifanleg til enda.
Engin ský kasta skugga á ráðvendni
hans og heiðarlegan æíiferil og jafn-
vel þótt kyrkjan ef til vill leggi enn
þá meirl áherzlu á rétttrfinað en gott
siðferði. þá er þó langt frá að það sé
noakur blygðun að kallast vantrfiar
maður. Með því að ásækja hina al-
gengu orþódoxu trfi, þá valdi Inger-
soll sör örðugasta verksvið, er nokk-
ur maður í hans stöðu getur tekið
sér fyrir hendur. Sjálfsafneitun
hans var í þessu tilfelli í fullu sam-
ræmi við hugrekki hans og hvort-
tveggja þetta gerði honum mögulegt
að þola þær ó; flUanlegu ofsóknir er
hann varð sífeldlega fyrir vegna
trfiarskoðunar hans. Það krefst
hugrekkis að taka viljandi á sig að
þola háð og spott og fyrirlltningu
alls þorra hinna orþódoxu trfimauna
um heim allan og vitandi það fyrir-
framað hann yrði flæmdur fit úr
félagslífl mentamannannaum margra
ára tíma.