Heimskringla - 15.05.1902, Síða 2

HEIMSKRINGLA 15. MAÍ 1902.
endur. Það virðist auðsær tilgang-. ið reynt, f ýmsum rfkjum og lönd-
ur þeirra Lauriers og Siftons í þessu um. Bindindismenn segja að með
fjárbralli. Þeir fjölga og auka út- (liiggjöf megi lækna ofdrykkjuna,
gjaldaliði landssjóðsins eius og þeir ; en vínsalar segja að það sé ekki
geta, og þarna er eitt tækifærið. Það hægt, að minsta kosti ekki nærri
Þrf einhlytt. Reynslan og sagan
sýnir, að hvorttveggja hafa nokkuð
PUBMSHBD BY
The 3eimskringla Sews S Pablishing Go.
Verd blaðsins í Canadaoi<Bandar lt.50
um árid (fyrir fram borgað). Sent til
íslands (fyrir fram borgað af kaupend-
um blaðsins hér),Jt.OO
Peningar sendist í P. 0. Money Order
Registered Letter nða Express Mouey
Order. Bankaávfsanir á aðra banka en í
Winnipeg að eins teknar með aSölium.
R. L. Balitwinaon.
Edltor & Maoagar.
Office ; 219 McDermot 3treet
P.o. BOX 1*8».
Laurier. Sifton og
Doukhoboar
Þegar hvítir menn nema land
hér í Kanada, þ& verða þeir að upp-
fylla ákveðnar lagaskyldur til að
öðlast eignrarétt á landinu. kyld-
ar þær eru t. d. að skrásetja sig fyr-
ir landlnu og borga innritunargjöld
til stjórnarinnar, og uppfylla ræki-
lega a'.lar þær skyldnr, sem sy'órnin
heimtar samkvæmt lögum. Annars
tapa þeir rétti sínnm. Og getur þá
hver sem vill tekið landið, að því
búnu. Það er öðru m&li að gegna
með Donkhobora. Stjómin gerir
þeim landtöknskyldurnar ekki þnng-
ar. Þeim er slept við að borga inn-
ritunargjaldið, vegna þess segir
stjómin, að Doukhobornm sé úthlnt
að land í reitum (sections). Þar að
anki fá þeir einlagt styrk frá stjóra-
inni til framfærslu. Og í mörgnm til
eru þeir forsorgaðir að fulln af
stjórnarfé. Anðvitað telur stjórnin
þessa Donkhobora æskilega og upp
byggilega innðytjendnr í landið.
Bn aðrir innflytjendur, sem allir
heilskygnir menn sjá, að eru langt á
undan þessnm vesalingum, njóta
ergra vilkjara hj& stj rninni, hvesu
bágt sem þeir eiga með að fram
draga lífið fyrstn árin. Stjornin
setti Donkhobomm þá skyldn að
borga innritnnargjald fyrir þessa
reita úthlutun, sem er sama sem
ekki neitt, þ& miðað er við innritun-
argja'd annara landnema. En svo
umleið hún þá um þetta lítilræði þar
til 1. þ. m. Þá áttu þeir, sem bGnir
eru að vera hér fleiri ár að borga.
Fyrsti Maí kom, Doukhoborar borg-
uðu ekkert. Stjórnin heimtaði gjald
ið, en þeir neituðu að borga nokkuð.
S'jórnin steíuþegir og hefst ekki
meira að, við sitt elsknlega útvalda
fólk. Doukhoborar sitja við sinn
keip, og neita að borga keisaranum
skatt. Og keisarinn og landsstjórn-
in þora ekkert að segja. Laurier og
Sifton vilja heldur bíða eftir atkvæð-
um en heirnta skyldnskatta og fylgja
lögnm landsins. Ef Doukhoborar
værn nndir sömu lögnm og lands-
venju hjá stjórninni, og aðrir land
nemar f þessu landi, þá hefðu þeir
tapað landtökurétti sínnm tafarlaust,
og engan rétt haft til landanna. Og
þrátt fyriröli vilkjörin og góðgætið
hjá stjóminni hafa þeir ekki einu
sinni nppfylt ueína af skyldum «in-
am & iöndunnm, svo 1 nokkru lagi
sé Annara þjóða landnemar, sein
þekkja og reynt hafa iandtökulögin
hér f Kanada, hafa búizt við að
stjórnin létl þessa Doukhobora reiti
(sections) standa ciðrum landnemum
frjáisa fyrir, sem heimilisréttarland.
Það hafa því margir búið sig undir
að taka þessi lðnd, þegar tími
Donknobora væri úti. Þess eru
engin dæmi í sögnnni hér í Kanada
að misþirmt hafl verið svona rétti
landtakenda, en heilum landspildnm
rænt handa þeim vesölnstu innflytj-
endnm, sem koma inn í þetta land.
Þetta gerir þeim sem ætluðu að taka
löndin, og voru búnir að búa sig
undir það, að ná þeim, stór tjón.
Góðir og nppbyggilegir innfiytjend-
ur, sem mega berjast upp & líf og
dauða I sveita síns andiitis & meðan
stjómin kappelnr Doukhobora, líða
skaðann. Getnr þetta athæfl og
ólög stjóraarinnar göjreytt framtíð-
og landtöku þeirra annarttaðar, og
ekki einasta þeirra sjálfra, heldnr og
erflngja þeirra. Þar að anki spillir
þessi aðferð stjómarinnar mjög fyrir
irnflntningi í þetta land, þar stjóra-
in brýtur lög og landsvenju & beztu
innflytjenkum, en éóar og svallar út
almenningsfé f Lftt æskilega innflytj-
fer tæplega framhjá hagsýnnm
mönnum hvað þessar ölmusnr þýða.
Stjórnin heflr heila legíón af trygg
um og útvöldum þjónnm, sem hún
þarf að hafa eitthvað starf handa í
verkahríng sínura. Og sjálf hefir
hún nógu síða vasana til að ná í skild-
ing til ýn%ialeg3, I gegnnm trúa og
dygga þjóna. Hana væmir ekki
við fjárglæfrabrögðunnm. Hún hef
ir ætíð nógn marga að þurka ó-
þverranum í, ef á þarf að halda.
Hún veit að hún getur ekki hangt
við völdin nema að stela vilja al-
mennings. Laurier og Siftou vita
að þeir hafa fólkið á móti sér, og
þeir verða að neita bragða til að
stela stjórnarhaldinu I sínar hendnr,
og þessi tillög . og forsorgun Douk
hoboa meina ekki annað en atkvæli
f næstu kosningum. íslendingar
eru ekki menn yflrleitt sem treyst-
andi er til að selja atkvæði sin, og
þess vegna fá þe'r yfirleitt engin
vilkjör hjá stjórainni. Þeir eru líka
betnr settir með það, að vorn áliti.
Það mætti fleira um þetta mál segja,
en vér sleppnm þyí að svo stöddu.
En Heimskringla ætlar að hafa eftir-
lit með því, sem fer fram, og segja
afdrátcarlanst saonleikann I hverju
einn stjórnbragða máli, sem er á
dagskrá.
Mál sem er vert íhujr-
unar,
Það er ekbi langt sfðan að
gengið var til atkvæða um vfn-
bannsmálið bér f fylkinu, en nú
eru allir hættir að tala um það,
eins og það sé ekki lengur til.
Vitaskuld eiga sumir um sárt að
binda, og þykir þvf sinn vegur
vænstur að þegja nú. Það er alls
ekki undarlegt [>ó [>ögn rfki yfir
djúpinu. I svipinn er ekkert hægt
að aðhafast f málinu, annað en að
ræða um það frá skyusamlegu sjón
armiði. En þeir sem hæst láta og
mestir þykjast þar, eru yfirleitt
menn, sem eru fátækir af vitsmun-
um og stjómfræðislegum hugsjón
um og haggildis þekkingu. Sá
hiuti manna. sem mest og bezt vit
hefir & vfubannsmálinu, vill þvf að
eins vínbannslög, að þau bæti það
ástand, sem nú er. Aftur er hinn
hlutinn, sem heimtar afnám vfn-
sölu, og hann er margfalt stærri,
samtíningur af öllum tegundum
fólks, kennilýðurog kerlingar, leik
menn og landhlauparar, og marg-
ir hverjir hreiuustu prófess-
orar! f drykkjuskap og slarki. Þessi
flokkur heimtar ei vfnbann vegna
f>ess, að hann álfti að það geti gert
nokkuð gott. heldur af f>vf, að
haun hefir þá fmyndun, að hanú
f>urfi endilega að láta til sín taka,
heimta eitthvað, arga um eitthvað,
fordœma eittlivað. Svo slást ýms-
ir inn f spilið og taka að sér að
leiða þessar fylkingar. Prestarn-
ir héma sjá gagnið, sem [>eir geta
haft upp úr [>ví, að gerast leiðtog-
ar fyrir fylkingum [>es3um; og svo
hver af öðrum, alt ofau fyrir fang-
elslsliminn og ofdrykkjumanninn.
Ástæðan er hugsunin, um dollarinn
fyrst, maturinn svo, siðferðið
seinna og guð seinast. Þetta er
stefnan, sem rfkir f vfnbannsmál-
inu hér hjá meiri hlutanum, og er
hún alt annað en efnileg, og ekki
von á góðu í nokkrum félagsskap,
sem svona er ástatt f. Auðvitað
er ekki hægt að ætlast til að til sé
sá fólagsskapur, sem ekki sé ábóta-
vant, en því miður er bindindisfé-
lagsskapurinn ekki eins heilbrigð-
ur og honum ber að véra. Það
getur enginn sagt með viti og sann
girai annað, en að bindindismálið
er gott og göfugt málefni,
Hvað er hægt að gera, mun
margur velunnari bindindismáls-
inssegja við sjálfan sig.þegar hann
hugsar um framtfð og framgang
málsfns. Margs hefir verið freist-
að fþvf, ogekkert finst einhlýtt.
Ár eftir ár hafa rfki og fylki reynt
að ráða meinabót á ofdrykkjunni
með löggjðf og lagaboðum. Það
hefir heppnast misjafnlega. Tak-
mörkun á sölu, og ákvæði um sölu-
staði, og ótal margt fleira hefir ver-1
til sfnsmáls. En annað er reynsl-
an búin að sýna og sanna, og það
er það, að vel er hægt að menta
mennsvoeða að gróðursetja óbeit
og viðbjóð á ofdrykkjunni á meðal
allra. Þó sú lækning taki langan
tíma, Jog þurfi að ganga f gegn um
fieiri kynslóðir, f>á er hún möguleg,
og sú eina áreiðanlega lækniníj.
Saga bindisinsins sýnir [>að. Al-
menningur hefir nú yfirleitt við-
bjóð á drukknúm mönnum og er
það fyrsta og trúasta sporið, sem
stigið er i f>á átt. Ákafi og stór-
yrði vinna aldrei neitt í saman-
burði við sjálfsæðistilfinninguna.
Eins og kunnugt er ákveður
Ontariofylki með almennum at-
kvæðum í haust, hvort [>ar skuli
búa til vfnbannslög eða ekki. En
fáum, sem hafa þekkingu á löggjöf
og vínbannsmálinu hér í Canada,
mun koma það til hugar, að al-
menningsviljinn þar verði með vín-
bannslögum. Sambandsrtjómin
þykist vera laus við málið, þó með
stórsvikum sé. Manitoba hefir
lýðsúrskurðiun á móti þeim og
Ontario mun hafa hann eftir fáa
mánuði. I sambandi við sambands-
þing3kosningamar er hætt að tala
um þetta mál. Manitobamenn
sofnaðir — heyrist ekki stuna né
hósti um aðalmálefnið, Jog sömu
leið fer fólkinu í Ontario bráðum;
Hvað er [>að næsta? Þeir fáu
inenn, sem unna málefninu af lffi
og sál, og hafa ákveðið að offra viti
og tíma til að styðja f>að, þeir
verða að halda í horfið; ekki að gef
ast upp, ekki að sofna. Samt geta
orðið deildar meiningar um hveni-
igeigi ineð málið að fara undir
kringumstæðunum, og til heilla
fyrir framtfðina.
Sumir vilja lækna með löggjöf
aðrir með siðferðis áhrifum og sjálf
stæði, sem er eina óbrigðula með-
alið. Löggjafarlækningin getur
verið með ýmsu fyrirkomulagi
Beint víusölubann er ekki einhlýtt
og ekki um að tala að koma því á,
að svo stöddu. Ýmsar lagalegar
ákvarðanir um sölu áfengis [>ann-
ig lagaðar, að menn hiki sér meira
við að drekka sig blindfulla. Það
er hægt að laga.
Það er uppástunga sumra, og
á sér stað, að rfkið annist alla vfn-
sölu, stjómin hafi eftirlit með
allri vfnverzlun, og ágóðinn renni í
ríkissjóðinn. Þetta fyrirkomulag
hefir ýmsa kosti í för með sér, og
er eflaust bót frá [>vf sem víða á
sér nú stað. Að minsta kostí er
það ólíklegt, oð vínveitendur otuðu
víni að mönnum, meira en góðu
hófi gegndi, ef stjómin væri ein
um söluna. Þar að auki væri
hægra að hindra alkunna drykkj u-
ræfla og aumingja frá f>ví, að ná í
vfn, meira enþeim er hentugt, [>ar
sem nafn [>eirra gæti verið augljóst
á drykkjuknæpum og vínsölubúð-
um. En hvað svo sem umráðum
ríkisins yfir vínsölunnf lfður, þ& er
eitt f samhandi við þetta mál, sem
ætti að knýja hverja stjórn til að
gera, sem leyfir vínsölu og hefir
tekjur af henni. Það er, að stjórn-
in byggi og haldi við lækninga-
stofnun fyrir ofdrykkjumenn og
láti lækna alla þá menn, sem gera
sig seka f f>ví að skaða sjálfa sig
og aðra með ofdrykkju. Sú stofn-
un er ekki sfður nauðsynleg en vit-
firringa og geðveikis spítalar. Og
[>ar sem stjómin eða ríkið fær of-
fjár í inntektir af vínverzlun, [>á er
það siðferðisleg skylda stjórnarinn-
ar að annast menn, sem bfða tjón
af vfninu, og láta lækna [>á á sinn
kostnað. Fengjust rfkin og stjóni-
imar til að gera þetta, og [>að
hljóti [>ær að gera, ef bindindis-
styðjendur sækja málfð, [>á vær:
stórum létt á bindindisfél, sem oft
og tfðum getaekki hjálpað drykkju
manninum, af [>ví hann þarfjlækn-
ingar. En síðan leggja við sektir, ef
nokkur maður seldi þeim, sem
læknaðir væru vín eða gæfu [>eim
áfengi.
Minni í-lands
2. Ágúst 1901.
Eftir
Björn Runólfsson.
Út við skautið fsa kalda
Ein úr marar djúpi rfs,
Hátt f lofti göfug gnæfir
Garðarsey með fornan prfs,
Þar sem klaki, frost og f annir
Freðna byrgir hlfð og dal.
||: Þar er frœgurst feðra saga,
Frœgt sem lifði kappa val.
Það er Isafoldin fríða,
Fyrrum þjóð hvar reisti bú.
Harðstjóra f>olað hvergi gátu;
Hreysti’ og manndóms æfðu trú.
Og [>að sýndu æfi langa,
Aldrei bifast hugur lét.
||: Hnfga dauðir heldur vildu
Hreysti með, en reuna fet.
*
* *
Eínatt köld [>fn örlög voru,
Einatt harða þoldir stund;
Konungs vald og kúgun [>rœla
Krömdu f>ig á alla lund.
Ræntu, stálu, sviftu sóma;
Sárt f>ig lamdi þræla drótt.
||: Hugumstóru hetjur f>fnar
Hurfu í dá og mistu f>rótt.
Vetrar næðings nepjan kalda
Nfstir tíðuin freðna grund.
Alt er hnfpið dautt og dofið
Dimma’ og langa vetrar-stund.
Samter margt, sem hugan hrærir,
Hressir, gleður sálumanns;
||: Það er vorsins angand’ ylmur,
Alskyns blóm og lilju fans.
* * *
Varla finst á foldar beði
Fegra vor og sumar tfð.
Dýr hvar sunna dag sem nætur
Dreifir geislum sínum blfð.
Eins er f>að sem uppheims ljómi.
Enginn nætur skugga sá.
||: Himnesk dýrð of hvflir öllu,
Hrönn við leikur ströndu blá.
Lifi frœgð [>ín forna’ og saga,
Fyrri alda menning hrein,
Náttúrunnar öfl f>ig auðgi,
Upp f>ér lyfti’ í hverri grein.
Oldin nýja frið þér fœri,
Frelsi meira’ en nokkur sá.
||: Alda þinna minning mæta
Megi’ í hjörtum vorum stá.
Anai kism.*
Þýlt úr tímaritinu “Arena” af
J. SlGUBÐSSYNI.
Hið voðalega morð í Sept. síð-
astl. knýr alla þjóðsna til alvarlegr-
ar umhugsunar um Anarkistaspurs
málið. Öll blöð þjóðarinnar hafa
heimtað öflugar endurbætur á lög-
gjöfinni gagnvart Anarkistnnum.
En vér verðum að heimta heilbrigð-
ar og skýrar ályktanir.
Úr öllum áttnm koma uppá-
stnngnr, er bera sorglegan vott um
þekkingarleysi og grnnnhygni í
máli þessu. Þeir, sem hafa tekið
sér fyrir hendnr að fræða fólkið,
virðast hnrfa að fræðast Htið eitt
sjálfir.
I.
Fyrst aí öllu þurfum vér að
gera aðgreining þar, sem almennast
er blandað saman. Dag þann er
fréttin barst út um dauða forsetans;
hafði eitt vort leiðandi blað þessi
orð: “Flettn kápnnni af Sosalista
og mnntu sjá Anarkista.” Alveg
hið sama og ef sagt væri: “Flettu
kápunni af demokrata og mnntn sjá
republika—eða—flettu ofan af kat-
ólskum og muntu flnna protestanta.”
Hvorirtveggjn demokratar og
repnblfkar starfa að umbótnm þjóð-
arinnar, en með ólfknm aðferðum.
Katólskir og protesuntar sækjast
hvorntveggjn eftir guðsríki, en fara
þó vitsmnnalega og menulega sfna
leiðina hvor.
Þessi samblöndun á sér hver
vetna stað I bréfl er erkibiskupinn
Corrigan reit klerkastéttinni, hafði
hann sosialism og anarkism f sama
númeri, og ut af því skoraði einn
djarfur klerkur & hans háæiuverðng-
heit til kappræðu. Kardinála Gibbon
virðist hafa orðið á hið sama f ræðu,
er hann flutti í dómkyrkjunni I
Baltimore. B&ðir þessir h&ttvirtu
kennimenn báru fyrir sig boðskap
Leos páfa, og ef þeir hafa farið rétt
með, þá hefir hann ekki einungis
*) brúka orðið anarkism vegna
þess það er ekkert orð { íslenzku sem
fullkomlega samsvarar þýðing þess.
Þýð.
bland.tð saman sósialism og anarkism,
heldur aukið þar við fríijúrarareglu
og Gyðingatrú Hvíiíkur fadæuia
ruglingur hjá þessnm umboðsmanni
guð;! Það ber vott um sorglegan
sko't 4 heilbrigðri hugsun þessi
kyrkjulegi boðskapur hans. Hinn
trúaði má vel fagna því að það er
ekki út gefið “ex catbedra” (gegnum
biskupsstól) og þar með tiieinkaður
óskeikulleiki.
Sosialism og anaikisui stcfna að
einu leyti, að sama takmarki, nefni-
lega, endurfæðing mannfélagsíkipu-
lagsins. Báðnm kemnr saman um
að nmskapa þnrfi hið núverandi
samkepnisfyrirkomnlag í iðnaði og
verzlun, einnig sérhveiri tegund
einveldis og herstjó'nar er mesta
bölvun vinnnr nú t heiminnm. Báð-
nm kemur saman nm að inynda
þurfi þannig lagað skipulag, að allar
afurðir náttúrunnar veiði þjóðar-
heildinni að notum satneignarlega
(collectively) og þá nm leið að allar
verksmiðjnr sén eign þjicðarinnar,
en eigi einstakra manna eða félaga.
En sá er munnrinn, að sosialistar
vilja fá þessu framgengt með eðli-
legum þroska (evalution) en anark-
istar í vægasta formi með stjórnar-
bylting. Hin fyrnefnda kenning er
sprottin af eðtilegnm þroska hins nú-
verandi ástands, hin aíðarnefnda
vill ryðja um koll því yflrstandanda
og b.YSfffja nýja menning á rústnn-
um. Sú fyrri vill fjölga ernbættum
og víðka verksvið stjóraanna, hin
láta það hverfa, önnnr tröir á lög,
hin ekki. Önnur hugsar sér rtkin,
rgirnar, sýslurnar sem eigendnr
öllnm anðsuppsprettum og fram-
leiðsluvélum, einnig samgöngufær-
um og viðskiftastofnunum. Hin
hngsar sér sjálfráða flokka af iðn-
rekendnm, sem ráði yflr allri fram-
leiðslu og viðskíftum. Æðsta hug-
sjón sosialistaskipnlagsins er sam-
eiginleg heild svo samræmilega nið-
arskipað að hver einstakur flnni og
skilji að hann er Iimur á hinum
mikla líkama — mannfélagsheildinni
—Þess fvrirmynd er mann!egur Iík-
ami.
Hngsjón anarkista er: Fjöldi
af sellum, er geta nnnið saman en
einnig losast sundnr hvenær sem
vera skal og mynda nýtt.form, nýjan
líkama—þeirra fyrirmynd er hlaup
dýr eða svampnr.
Engir aðrir en flón skyldu álíta
anarkism og sósialism sömn tegnnd-
ar. Sosialism sagði síg úr lögum og
ölln sambandi við anarkista fyrir
löngu síðan. Þegar hið mikla félag.
er kallar sig: “The Iuternationai
Workingmens Association,” afsagði
anarkista f stnnm félagsskap.
II. .
Vér þnrfnm einnig að gera skil-
greining á hinnm ýmsn anarkista
skoðunnm innbyrðis. Það var ný-
lega haft eftir einnm mikilhæfnm
stjórnmálamanni (tilheyrandi demo-
kr.) að engin lærdómsleg skilgrein-
ing yrði gerð, milli heimspekis an-
arkista og byltinga anarkista. Það
er sama og sagt væri, að engin lær
dómsleg tilgreining yrði gerð milli
hins hálærða Rússa, prinz Kropotkin,
og nihilistans er kastaði sprengikúl
unni er drap Alexander II., eins og
engtnn munur væri á hinum snjalla
franska landfræðing, Elis Reclns, og
Parisarbúans er kveikti f Hotel
de Ville í uppreistinni 1871. Það
er sama og vér gerðum engan mun
á Tomas Jefferson og John Moat,
engan mun á spámanninum Jeremíasi
og Emma Goldman. Þvt það eru
engu minni mótsetningar milli
margra anarkista og milli þessara
manna, allir eru anarkistar, en hve
fjarska ólíkar tegundir ern það ekki.
Proudhon, hinn fyrsti nútlmans
heimspekis anarkisti, útskýrði hinar
ýmsu skipulagshugsjónir þannig:
Sameignar-deilda8kipulagi (comun-
ism) er stjórn allra yflr öllum. Lýð-
stjórn: Democracy) stjórn allra með
öllum. Anarkisti: stjórn hvers yfir
8jálfnm sér. Hann komst að þeirri
niðurstöðu að anarkism væri hið
eina sannfrjálsa fyrirkomulag. Und-
ir því skipulagi mundn menn annast
öll opinber störf eins og af sjálfsdáð-
nm, eins og félagar f gróðafyrirtækj-
um gera nú, og enginn mundi öðr-
um háður. Stjóraarformenn, lög-
menn og dómarar mnnda hverfa úr
sögunni, ýms tramleiðslofélög mundn
skapast er mundu annast um sinn
eigin hag sameiginlega innbyrðis, og
sameignarlega hvert gagnvart öðru.
Prinz Kropotkyn er fjölfróðut-
vísindamaðnr, hreinhjartaðnr og
göfngur í lnnd, einlægur ættjarðar-
vinur og mannúðar postnli. Hann
gerðist svo mikill alÞýðu vinur, svo
trúaður á anarkista hugsjónir að
hann afsalaði sér glymjandi hirðllfs -
gleði til að geta frætt fólkið og út
breitt skoðanir anarkista um frelsi
allra. Þannig er því og varið með
hinn franska Elis Reklns.
Sjálfnr Tomas Jefferson birti
hugsjónir nm stjórnarskipan, sem er
ekkert annað en anarkism er hann
hélt þvf fram að æðsta fullkomnun
stjórnskipunar væri það, að engrar
yfirstjórnar væri þörf og engin lög
þyrfti að semja, því hver maðnr
væri sinn eigin löggjafi með því að
þau væru honurn meðfædd, ntuð á
hans eigin hjarta. Jeremfas spá-
maðnr heldnr hinu sama fram, er
nann talar nm komn guðsrfkis og
dag drottins. Þá mundu engin lög
rituð á steintöflur, engin sýnileg
stjóra ríkja, heldnr mundi gnð
ísraels rita lög sín á hjarta hvers
manns svo alstaðar stjórnaði sjálf-
krafa réttlæti og friðnr.
Hinn mesti nútímans rithöfund-
nr og einlægasti trúmaðnr, Leo
Tolstoi, er sjslfræðis anarkisti (indi-
vidnal anarkist) Hann heldnr því
fram að hver maður eigi að vera ó-
háður af afskiftnm annara. Hann
trúir ekki á stjórn eða löggjöf, eigi
fyrir þá sök að hann vilji hafa ó-
stjórn (chaos) heldnr fyrir þá sök að
hann vill að hver stjórni sér sjálfur
án annara tilhlutunar, vill að siðir
og lög skapist hjá hverjnra einnm og
öllnmjafnt. Hann trúir því að ef
yfirstjórn f&rra manna yfir fjöldan-
um hætti, þá moni hið fengna frelsi
af sjálfn sér skapa lög og rétt, er all-
ir hlýði og alt mnni fara vel fram og
friðsamlega. Hversu langt sem
þetta sýnist nú vera frá því að vera
framkvæmanlegt, þá er þetta hng-
sjón sú er vakir fyrir Tolstoi, og
fyrir því berst hann f ræðu og riti.
Hvað er nú átt við með heim-
spekis anarkism? er skyldi fremur
heíta “autocracy” eftir því er pró-
fessor Fraser segir. Með því er átt við
hina sönnn pólitiskn og félagsskipn-
legn vísindi. Hún er. einnig trúar-
legs eðlis Sú hngsjón er vakti fyr-
ir Kristi var anarkism. Hann stofn-
aði enga kyrkin, ekkert ríki, setti
engin lög, enga valdstjórn. En
hann leitaðist við að rita guðslög í
mannshjðrtun svo hver væri sinn
eigin stjórnari og löggjafi. Allar
tegnndir heimspekilegrar anarkismi
eru hugsjónarlegar. Þær ern það
sem katólskir kalla “connsil of per-
fection” (heilagt ráð). Þær horfa
til ókominna alda með þeirri full-
vissu að menn verði betri og full-
komnari þá en nú.
Einn hinn allra göfngasti og
jafnframt gáfaðasti maðnr er ég
þekki, er algerðar strangtrúaðnr
anarkisti. en í honum sjálfnm býr
líka svo sterkt siðferði, að alt hans
Ifferni mi heita háð lögum og reglu.
1 vorri eigin borg (New York) heflr
nm langa hríð lifað maðnr er ann
annrkista hugsjónum og ritar nm
það reglnlega, en enginn hefir veitt
þvf eftirtekt, hannerjafn heíðvirð-
nr borgari sem hver af oss, og eins
langt frá öllnm byltinga og spreng-
inga tilraunum, sem hrer af oss.
Heimspekileg anarkism er ekk-
ert nýtt, hfin er jafngömnl Plato, er
ritaði um fyrirmyndarþjóðveldi og
gaf mörg lög fyrir það. Hann tók
það fram, að fyrir menn, gædda há-
leitum gáfum, þyrfti engin lög. En
sem pólitisk kredda (trúaratriði) er
anarkism ný, líkt og uppáhalds
ungviði er nýtur hylli að eins fárra
manna, er blæs þeim 1 brjóst sjald-
gæfnm ákafa. Það er athngavert
að anarkism sem heimspekileg skipn-
lagskenning hefir rntt sér til rúms
þar sem ríkisjafnaðarkenningin (state
sosialism) hefir eigi náð hylli lýðsins.
Þýzkaland með slnu voldnga skrif-
stofuyaldi og sambandsstjórn bygða
á hervaldi, hefir haft mikið að segja
af ríkis sosialism. Þar á móti hefir
Kússland með sinni einvaldsstjóm,
haft meira að segja af anarkism.—
Þess má geta að I Rnsslandi er fnrðu
mikið af bændum, sem eiga lönd sem
sameign og vinna í félagsskap.
Anarkismin f Rússlandi er sem bak-
slag (reaction) móti einveldis harð-
stjórn skrifstofuvaldi fárra og her-