Heimskringla - 14.05.1903, Síða 2

HEIMSKRINGrLA 14. MAÍ 1903
Beimskringla.
PUBLISHBD BY
The Beimskriagla News 4 Pablishing Co.
Verð blaðsins f Canadaog Bandar. $2.00
um árið (fyrir fram borgað). Sent til
tslands (fyrrr fram borgað af kaupend-
um blaðsins hér) $1.50,
Peningar sendist í P. 0. Money Order
RegiStered Letter eða Express Money
Odrer. Bankaávísanir á aðrabankaen f
Winnipeg að eins teknar með aSöllum.
B. Ki. Knldwinaoii,
Editor & Manaeer.
Office : 219 McDermot Ave.
P O. BOX 128».
til
er
Stjórnmála-pistlar,
Þeir eru uð eins 3 í síðasta Lögb.,
og er öllum fljótsvarað. Það er al-
gert ómak af blaðinu að hafa nokk-
uð fyrir f>ví að sýna fólki fram á að
þingmaður Gimlimanna viti ekki
eða skilji kjörskilyrðin í Manitoba.
Það mun vera vandleitað að þeim
mönnum hér í fylkinu, sem ekki
vita að borgararétturinn er að sjáli'
sögðu fyrsta skilyrðið til kjörréttar
Það hefir verið svo oft auglýst bæði
í ræðu og riti að það ætti ekki að
þurfa að taka það sérstaklega fram
Þvl f>að eitt lögmál kjörréttarins
gildir í öllum lfindum að kjörrétt
urinn byggist á borgararöttinum
og stendur eða fellur með lionum.
Styrk fylkisstjórnarinnar
bændafélaga, hefði blaðið átt að
sneiða sig hjá að ræða, því það mál
kastar engum ljóma yfir Green
waystjórnina. Þessi styrkur
háður lögsettum skilyrðum, sem
bændafélögin verða að uppfylla
svo að það er algerlega undir þeim
sjálfum komið hvort þau fá nokk
um styrk eða engan. En nú vill
svo vel til að einmitt f>essi styrkur
til bændafélaga hefir vaxið að mikl
um mun undir Roblinstjóminni
Skýrslur fylkisins sýna að Gimli
sveit fékk um $12.50 á ári á dög
um Greenways. Það var styrkur
til bændafélagsins við Islendinga
fljót. En á siðastl. ári borgaði
Roblinstjómin því sama félagi
$26.00 og bændafélaginu á Gimli
$27.00 og bændafélaginu í Posen
$31.00. Þess utan er nú nýtt ísl
bændafélag með 68 meðlimum að
myndast í Alptavatnsnýlendunni
sem síðar kemur til að fá sinn styrk
Það er því auðséð að það er enginn
óhagur fyrir bændurna að fá frá
Roblinstjóminni fjóram sinnum
meira fé en Greeway veitti á sín
um stjómarárum. Þessi aukni
styrkur er bein afleiðing af lög-
gjöf Roblins, sem þingmaður Gimli-
manna greiddi atkvæði með.
Það sem Lögberg segir um lög-
gjöf Roblins viðvíkjandi tryggingu
sveita- og skólahéraða fjárliirða, er
f hæsta máta rangsnúið. Undir
Grennway fyrirkomulaginu var
fjárhirðir sveitafélaga og skólahér
aða gert að skyldu að útvega sér á-
byrgðarmenn, en það vora alt prl-
vat menn. En J>egar Roblin kom
til valda kom ]>að upp að mesti
fjöldi af þessum ábyrgðarmönnum
vom /mist dánir eða fluttir burt
úr Canada og margir féhirðar höfðu
f>ví als enga ábyrgðarmenn, og
sumir féhirðar höfðu eytt af sjóð-
unum í höndum þeirra. Askoranir
rigndu að stjórninni vfðsvegar úr
fylkinu að koma lagfæringu á
þetta, eða að öðrum kosti að standa
ábyrgð af því tapi, sem sveitir og
skólahéruð kynnu að verða fyrir af
handvömm féhirða sinna. Þess
vegna var löggjöfinni breytt svo að
allir slíkir embættismenn skyldu
skyldir að taka ábyrgð f einu og
sama félaginu og og stjórnin tók
að sér að borga úr fylkissjóði helm-
ing af því fé, sem þessar ábyrgðir
kosta, en hinn lielminginn borga
sveitir og skólahérað, og er sá
kosnaður sem næst $1.50 á livert
skólahérað að jufnaði. Það er vel
þess virði fyrir sveltafélögin og
skólahéruðin að liorga þessa litlu
upphæð árlega til ]>ess að hafa
fulla tryggingu þess að ]>au geti
ekki tapað af sjóðum sfnum hvern-
ig sem féhirðar reynast. Enda
var þessi löggjöf samþykt með öll-
nm samhljóða atkvæðum þingsins.
jafnt Liberala sem Conservativa,
að félag það sem hra Fred. Halland
veitir forstöðu hér f fylkinu, varð
fyrir því happi að taka að sér f>ess-
ar ábyrgðir, kom til af því að það
bauð að taka að sér ábyrgðimar
móti lægra gjaldi en önnur félög
vildu gera f>að fyrir. Lögberg er
fyrsta og væntanlega síðasta rödd-
in hér í fylkinu, sem látið hefir til
sfn heyra mót þessum lögum. Allir
skynberandi og sanngjamir menn
sjá og vita að þetta nýja fyrirkomu-
lag er stór umbót frá því sem var
á dögum Greenways. Með þessu
er pólitiskum pistlum f Lögbergi
svarað.
“Aldamót".
Séra Fr. J. Bergmann hefir ný-
lega sent Heimskringlu tólfta ár-
gang þessa rits (1902) og er J>að
fyrsta heftið sem oss hefir verið
sent sfðan ritið fór að koma út.
Þess vegna höfum vér ekki heldur
fyr en nú getið þess í blaði voru,
en vottum nú hér með ritstjóran-
um viðurkenningu á móttöku þess.
Efnið f þessu riti Aldamóta er:
1. ‘'Tibrá”, kvæðisbrot eftir séra
V. Breim.
2. “Að Helgafelli”, fyrirlestur
eftir séra J. Bjamason.
3. “Straumar”. fyrirlestur eftir
séra B. B. Johnson.
4. “Undir feldi”, kvæði eftir
séra V. Breim.
5. “Hverjar kröfur ætti f>jóð vor
að gera til skálda sinna”, ritgerð
eftir Fr. J. Bergmann.
6. “Köllun Nemandans”, ritgerð
eftir Fr. J. Bergmann.
7. “Heimatrúboð”, ritgerð eftir
Fr. J. Bergmann.
8. “Því skáklið þegir”, kvæði
eftir séra V. Breim.
9. Ritdómar um nýútkomnar
bækur eftir íslenzka höfunda.
Yfirleitt er efnið f þessum Alda-
mótum mjög svo læsilegt, og sumt
f>ar allfróðlegt og uppbyggilegt
“Straumar”, fyrirlestur séra B. B
Johnson, er vel saminn og allfróð-
legnr; hann fjallar um liinar ýmsu unnar'
trúarstefnur, sem ýmist eru rfkj-
andi eða að ryðja sér braut í f>jóð-
lffi Ajjjeríkumanna. og er f>ar farið
gætilegum og virðulegum orðum
um f>ær ýmsu stefnur, ogsýnir höf.
f>ar vaxandi frjálslyndi í skoðunum
þrátt fyrir það þó hann jafnframt
láti þess getið að hann skoði sfna
eigin kyrkjutrú þá einu sönnu og
varanlegu. En jafnframt þvf telur
hann víst að “af öllum þeim (trúar-
hreyfingunum f amerfkanska ]>jóð-
lífinu) sé vafalaust eittkvað að
læra og á sumum þeirra sjálfsagt
eitthvað að græða”. Einna lakast
virðist honum vera við Christian
Scienee-trúarhreyfinguna; telur
enda upp ýmislegt í þeim trúbrögð-
um sem sjáanlega ekki styðst við
mokkur vitmunaleg rök. En þó
hefir f>essi trúflokkur náð svo mik-
illi festu hér í landi að hann telur
sér rnilión miðlimi og befir um 623
kyrkjur og 12 milión dollara virði í
eignum En tilvera hans hófst þó
ekki fyr en árið 1856. Um hina
æðri krítik, eða nýju guðfræðina
sem svo mjög er farin að ryðja sér
tjl rúms á íslandi á síðari árum,
talar höf. alllangt mál og gefur
ýtarlega lýsing á eðli hennar, áhrif-
um og þroskun, f samanburði við
gömlu guðfræðina. Sú lýsing er,
að þvf er vér fáum séð. algerlega
hlutdrægnislaus og lýsir löngun
höf. til að leggja málið hreint skírt
og fölskvalaust undir dómgreind
lesendanna; og er það jafn f>akka-
vert eins og það er óvanalegt frá
íálfu orþodoxu prestanria.
Ritgerðir séra Friðriks em vel
samdar og mikið á þeim að græða
fyrir athugasama og hugsandi les-
endur. Sérstaklega er ritgerðin
um “Köllun Nemandans” ljós
holl og lifgandi. Aðal þungamiðj-
an er f>ar sú að nemendumir f öll-
um löndum myndi þann flokk sem
bezturn hæfileikum sé gœddur, að
>jóðimar setji alt sitt traust og
framtfðarvonir á f>á, og að það sé
>ess vegna lffsnauðsynlegt fyrir
nemandann að gera sér, þegar á
námsárum sfnum. ljósa grein fyrir
>vf hvað hann ætli að verða. og að
lann læri sem fyrst að skilja til
hlýtar hver ábyrgð á honum hvflir
þessu tilliti gagnvart kynslóð
sinni og öðmm komandi. Þess
vegna sé það hans helgasta skylda
að neyta sem bezt hann getur allra
sinna hæfileika við námið; og þetta
nám á að vera ekki að eins til að
frœða heldur einnig til að göfga
manninn. Höf. segir um þetta
efni: “Þegar ölln er á botninn
hvolft, fer gildi mannsins alt eftir
f>vf, hvort hann er vænn maður eða
óhrœsi. Og f samkepninni er gott
að muna eftir því, að þegar til
lengdar lætur, era ]>að vænu menn-
irnir, mannkostamenuirriir, sem
hafa gæfuna með sér f lffinu....
Óhræsin elta ógæfuna og ógæfan
eltir þá”. Oll liugsunin f þessari
ritgerð um Köllun Nemandans er
heilbrigð og kenningarnar göfg-
andi, eins og vera ber. Þessi eina
ritgerð verðskuldar að vera víðles-
in. Ungmenni hvervetna, hvort
sem þau ganga námsveginn á æðri
skóla eða ekki, hafa gagn af því að
snfða stefnu sfna f lffinu samkvæmt
bendingum hennar. Vér drögum
engan efa á að séra Friðrik hefir
unnið þarfara verk með þessari
einu ritgerð heldur en með öllum
sínum kyrkjulegum prédikunum.
Þvf að í staðreynd lífsins, þá er það
ekki það hverju maðurinn trúir eða
játast trúa, heldur livernig hann
breytir, sem gefur honum sannar-
legt manngildi. Þess vegna er það
svo afar árfðandi að hvetja og örfa
æskulýðinn, og í raun réttri allan
lýð, til f>esi að vanda framferðið og
breytnina gagnvart einstaklingum
heimsins, og það hefir séra Friðrik
heiðarlega gert í Jæssari ritgerð
sinni.
Um fyrirlestur séra Jóns Bjama-
souar, “Að Helgafelli”, hefir áður
verið talað f þessu blaði og finst oss
því nú ekki ástæða til að bæta f>ar
við. Það er ádeiluræða í mesta
lagi, aðal þungamiðjan er að sýna:
1. Hve íslenzkum rithöfundum,
og sérstaklega blaðamönnum, hœtt-
ir við að vansæma bókmentir þjóð-
ar sinnar.
2. Hve kyrkjulff þjóðarinnar sé
vanhelgað með nútfðarkenningum
hinna nýju rannsóknarmanna biblí-
en
ekki
mein. fsl.
A
3. Að nýungagimin
fastheldnin sé hið mesta
þjóðarinnar.
4. Að brjóstgæði ísl. þjóðar-
innar leiði hana á glapstigu, þegar
hún er ekki látin stjómast af skyn-
semi og réttlæti. Þetta • er sett
fram í sambandi við þá staðhæfingu
5. að Vestur-Islendingar séu of
góðsamir við þá mentamenn, sem
berast hingað vestur frá ættjörð-
inni, eftir að hafa orðið þar ómögu-
legir meun.
6. Að þeir, sem staðið hafa fyr-
ír mentamálum ísl. þjóðarinnar,
séu búnir að nfða úr henni alla
lotningu fyrir fornum venjum og
hinum göfugu endurminningum úr
lffi forfeðranna.
7. Að engir fari eins glanna-
lega með móðurmál sitt, eins og ís
lendingar, þeir ragli og skemmi
það með stafsetningarhringlandan-
um og nýyrðagerðinni.
Ýmislegt fleira mætti tilnefna,
en menn verða að lesa fyrirlestur-
inn til þess að geta haft hans full
not.
Einria dýpst d/fir höf. árinni f
þar sem hann minrrist á Sigurð
Júlíus, og ekki verður með sanni
sagt að þar kenni rnikils náungans-
kærleika. Veslings Sigurðrrr á
sannarlega um sárt að binda eftir
alla þá opinberun sem ]>ar er gerð
um hann og blað hans.
Þekkintr 0g fornmenjar.
Eftir: K. Á. B.
I
Yfirleitt kemur oss ]>essi fyrir-
lestur svo fyrir að liann muni ekki
orka J>vl að hafa heillarfk áhrif á
>á sem hann lesa, hvort sem andi
rans eða málsframsetninginjer tek-
in til grandvallar, og sfstjjaf öllu
munu menn alment geta jfallist á
rá kenningu höf. að ]>að geti verið
háskalegt fyrir siðferði eða sálarlíf
iiólks að því sé sagður sannleikur-
inn, en svo skilst oss þó orð hans
liggja á blaðsíðu 55 í ‘Aldamótum’.
Margt fleira mætti með réttu segja
um þennan fyrirlestur, en til þess
höfumvérenga löngun, með ]>vf
að blað vort hefir á sfðastl. sumri
kvittað fyrir f>au orð sem séra Jón
hefir þar sagt f Þess garð. En að
frátekinni þessari ritsmfð hans hefir
þetta hefti Aldamóta svo gott efni
að það ætti alment að lesast með
athygli af fólki voru.
Hafi Goethe haft rétt fyrir str,
að sá maður sem ekki skildi annað
tungumál en móðurmálið, þá gæti
hann ekki skilið ]>að vel, ]>á má
ganga að ]>ví sem sjálfsögðu. að sá
maður, sem aldrei hefir vogað sér
út yfir bæjartakmörkin, eða út úr
sveitinni, þá hljóti hann að vera
alveg ókunnugur öðrum stöðum.
Hann er meira að segja svo and-
lega fátœkur, að hann er brjóstum-
kennanlegur andlegur vesalingur.
Hann er f svipuðu ástandi og sá
maður sem ekki er læs. Og sá
maður, sem ekki er lesandi, hann
heflr ekki leitað sér fjársjóða og
fjölvísi hins liðna tíma. Hann
hefir skamma hugmynd um hvaðan
hann er kominn eða hver liann er
Auðvitað getur þessi vesalingur. á
hroka-bullandi sundi í hyldýpi van-
þekkingarinnar, verið á kafi í pen-
ingadyngum, ]>ó liann liafl ekki
huginynd um afa sinn eða ömmu
Umrenningurirm og flækingúrinn
geta gengið upp að honum og
brugðið honum um ættleraskap og
annað verra, án þess að hann eigi
til sjálfstæða þekkingu, uð verjast
]>eim áburði. Það er ekki lærdóm-
ur og fjölfræði, sem lætur að sér
hæða, en það er fáfræði og heimska
Þeim fer einlagt fækkandi nú á
dögum, sem betur fer, sem standa
uppi á sviði þekkingarinnar sem
mosavaxtnar hrossabeinsvörður,
langt upp 1 örævum, og era langt á
eftir sól og sumri hinnar æðri f>ekk-
ingar. Samt er heimasetan hjá
mörgum ærið rfk enn þá, og landi
og lýð til skaða oglmeysu. Það er
ekki langt sfðan, að J>að kom fyrir
á Englandi, að gömul kona vel
metin og guðhrædd, þurfti að ferð-
ast út úr sveitinni, sem hún hafði
alla sína æfi búið í. Hún sá þá
eindest á rjúkandi ferðinni. Hún
varð hræddari en frá verði sagt, og
bað að forða sér við slíkri djöfla-
sjón. J>ví til vítis ætlaði hún sér
ekki að fara. Það varð að flytja
hana heim aftur, án erindisfram-
kvæmda. Það finnast mörg fleiri
dæmjn um heimasetu fáfræðina, en
hjá þessari gömíu konu. Hvað
gerir ekki páfakyrkjuvaldið enn f
dag? Og mótmæíendakyrkjan er
litlu framar. Þau öfl standa öndverð
gegn nýjum skoðnnum og vfsinda-
sönnunum, og verður litlu minna
við sýn ]>eirra en kerlingunni við
að sjá eimlestina. Hræðslan við
ljósaskifti sannleikans, heldur
mörgum andlegum vesaling inn í
myrkram fáfræðinnar, og f>oku
vanþekkingar og margra alda
vana. Og til eru menn með góðri
þekkingu og greind, sem fyrir eig-
ingjarna hagsmuni vilja ekki haf-
ast við á öðrum stöðum, en þessum.
tíá maður sem er hugsandi og
vill afla sér upplýsinga í anda og
sannleika, hans aðalleiðarstjarna
er sagan, um undanfarirm tfma.
rústum hennar verður hann að
finna hymingarsteina undir þau
nýskoðunar musteri, sem hann
ætlar að byggja. Við getum sem
menn, ekki metið annan sannleik
en þann, sem finst innan okkar
skilningstakmarka. Okkur er ekki
gefin skilningsvíðs/ni, til að fara
“út yfir gr">f og dauða”. Okkai
sannleiksleit er f okkar skilnings-
heimi. Annnað er grufl og get-
gátur, Annara heima sanninda
leitum við þá ]>angað kemur.
Saga mannkynsins er sú lind
sem við verðum að leita að sann-
leikanum í. Við ]>urfum að leita
hins sanna upphafs á tilveru vorri
á þessari jörðu. Við þurfum að
rýna gömul skjöl, gamlar sögur,
rekja sögu og ástand þjóðanna og
mannkynsins, f>ekkja viðburðina
og hugsunarháttinn. Mynda hver
fram af öðrum heildarþekkingu á
mannlffinu, sem einlagt heldur á-
fram til fullkomnunar. Við þurf-
um sí og æ að leita með elju og at-
orku, hressa og glæða skynsemina.
Eg ætla í eftirfarandi ritgerð að
skýra frá helztu atriðum um ný-
fundnar fornmenjar, sem óefað
em einar af þeim allra merkustu
foramenjum, sem fundist hafa 4
Norðurlöndum, fyrr og sfðar.
Maður heitir H. J. Daviós; hann
er prófessor við Yale háskólann.
Hann ferðaðist um England f
fyrrasumar og var f rannsóknarför.
Hann skýrir frá fornmenjafundi
f>ar afar merkilegum, og sem á lofti
verður haldið um aldur og ævi.
Fyrst vom fommenjar þessar
fundnar af manni, sem heitir R.
Mallet. Hann keypti landspildu í
St. Merryn, í Cornwall, og ætlaði
að byggja hús á henni, en ]>á kom
það f ljós að ]>ar var dauðramanna
reitnr. Þegar verið var að grafa
fyrir undirstöðunni, komu grafar-
arnir ofan á skrýn eða kist.u á 15
feta dýpi. I henni voru leifar af
líki og Þar að auki ýms einkenni-
leg áhöld og skrautgripir, og ber
f>ess vott að hafa geymst þarna
síðan fyrir tíð Rómverja á Bret-
landi.
Eigandinn fákk strax nokkura
nafnkenda fræðimenn, svo sem
Muller, Baring, Gould og R. A.
Bullen til pess að rannsaka f>enna
stað og annast um gröftinn. Mallet
lét strax byggja þarna fommenja
skála, í staðin fyrir ívemhús, með
þeim útbúnaði sem þurfti til þess
að handleika og geyma forna gripi,
rannsóknarstofu og kenslustofu,
þar sem kend er mannfræði. Lfk
húsið hefir orðið að stækka hvað
ofan f annað, því f>að er firna mikið
sem kemur upp af líkum. Ætlað
er að ekki séu fœrri en 50 þús. lfk
grafin f þessum bletti sem Mallet á
Saint er ekki nándar nálægt búið
að grafa upp svo margar kistur
enn þá. Og þykir sjálfsagf að
f>ama sé fundlnn afarstór grafreit-
ur og fima gamall. Allur fjöld-
inn af líkunum hefir verið grafinn
ber, eins og siður befir verið f þá
daga. En j>iir sem munir eða
gripir háfa verið lagðir í mold með
þeim dánu, þar era skrýn eða kist-
ur, Lfkin hafa verið lögð í röð
við hliðina hvert á öðru. Með
]>essum fundi birtir mikið yfir 4
standi og lífskjörum þessara fom
aldarbúa, fyrir vorum augum.
(Meira).
„Hvað vantar oss? Hvers
höfam vér þörf?“
Niðurl.
Eg sagði að við iiofðum ekki
tíma til að 3inna þeim andlega störf-
um, sem okkur eru þó nauðsynleg,
vegna þess að við þurfúm að vinna
alla daga, og þegar við komum
þreyttir heiin að kveldi, erum við
alveg óhæfilegir fyrir bóklestur og
þau sálarlega störf. Líkaminn þarf
að fá hvíld, til þesssálin njóti sín
Eg hefi eigin reynslu fyrir þessu.
Mín mesta skemtan er bóklestur, en
þau daglega störf, sem ég hlýt að
vinna, meina mér að njóta þeirrar
skemtanar; þau gera mig ómeðtæki-
legan fyrir það andlega eða sálar
lega, og sofna út frá því. Verkalýð
urinn þarf að jhafa styttri vinnu
tíma, svo sálin hafl meira tækifæri.
Sálin þarf að mentast, svo hún verði
hæfileg að stjórna líkamanum. Mað-
ur þarf að njóta sín betur en maður
gerir enn þá. Maður þarf að vinna
það sem hann er skapaður til; það
sem náttúrau tilvísar honum. Maður
þarf að vera frjáls, en ekki ánauð-
ugur þræll, |fá góða siðferðislega
mentun, samfara jafnrétti til þarfa
lífsins, svo maður geti verið ánægð
ur.
„Bókstafurinn deyðir, en andinn
lífgar”. Þau daglegu störf, sem
menn verða að vinna, en sem þeir
ekki eru skapaðir til að vinna, er
bókstafurinn, sem deyðir andans
ruefileika, því „enginn kann tveim
ur herrum að þjóna, guði og Mamm-
oni”, þeim andlegu og líkamlegu
störfum. Þetta málefni þarf að íhug
ast betur en gert er. Jafnréttið þaif
að fhugast, prédikast, og verða líf og
sál í hvers manns hjarta; þessi tfmi
er í nánd, ekki fyrir mín orð, eða
þin, heldur þess, sem 011 alheimsvél-
in fær sinn lífskraft, viðhald og full
komnun frá; einu gildir hvað hann
er nefndur; hann er krafturinn, sem
rikir í þér og mér og öllu alheims-
rfkinu, rauði þráðurinn, sem gengur
í gegnum ait fyrirkomulagið, bæði
sem verið heflr, er og verður. Það
er ekki til nokkurs fyrir okkur að
ætlaað reyna að stöðvagang tímans,
við höfum ekkialltil þess, það er afl
máttugra en öll auðfélaganna pen
ingaöfi, sem tímanum, óendanlega
tfuianum áíram rennir.
Takið eftir. Afgrunnsdýrið með
síimm undarlegu einkennum, sem I
byrjun sýndust vera, hygg ég hafi
komið á tímann, sé nú orðið um það
bil fullmagnað, og sæki því hér eft-
ir á seinni hluta þess. Merki þús-
nndáraríkisins, eru að verða sjáan-
leg og sannfærir oss um, að yið ber-
umst áfram með strauin tímans,
nauðugir viljugir, og reynum að
gera eitthvað, en vitum ekki hvað,
eða til hvers. Það illa sem oss mæt-
ir, köllum við illt, vegna þess að við
fhugum ekki þess nauðsynlegu þýð-
ingu; við gefum þvl ekki frjálsa
rannsókn, leitum ekki eftir afstöðu
þess við það góða, því sálína vantar
þá nauðsynlegu æflngu að þekkja
eðli þess andlega, eins og það lík-
amlega- Daglegu störfln iíkamlegu
eru helmingi meiri en þau í raun
réttri þyrfti að yera, ef menn nytu
náttúrugæðanna sameiginlega og
réttilega, og hefðum sama tillit til
náunga okkar og sjálfra vor.
Baráttan fyrír daglega lífinu er
of mikil, þvf hún deyðir f sálinni
hennar heztu ogfullkomnustu hæfi-
leika. Við þurfum að taka fram-
förum f því siðferðislega góða í bróð
urlegri framkomu hver við annan.
Kennimennirnir okkar, sem almént
eru kallaðir sálusorgarar, sálnahirð-
ar, andlegir leiðtogar o, fl., þyrftu
að leggjameiri áherzlu á það pré-
dika siðalærdóminn inn í hjörtun,
líkt og þeir hafa reynt að prédika
trúarlærdóminn, því siðalærdómur-
inn er málefni, sem allir skilja og
öllum sameiginlega er nauðsynleg
að skilja, svo menn viti hver skylda
mansins er í daglegri fjamkomu og
afstöðu hver við annan. Trúarlær-
dómurinn er þvert á móti eintóm ráð
gá a. endalaus mannlegum skilningi
takraarkalaus, eingöngu sálarlegs
eðlis, sem fáir hafa neitt annað en
skímu af, sem almenningur ekki
hefir tima til að leggja neina sérlega
rækt við vegna þeirrar daglegu bar-
áttu fyrir lífinu, sem hver og einn
verður að hafa. Samt vil ég ekki
að öllu leyti missa hann úr hínum
mannlegu störfum.
Hver er nú annars á þessum
tiira afstaða prestanna? Er engin
lifsíns breyting til í þeirra hrjósti,
sem hvetur þá til að koma nú fram
og láta til sín heyra og mæla því
málefní bót eða bann, sem nú er að
koma upp á dagskrá tímans. Þeir
eru hvort sem er vanir að vasast í
politík og öllu mögulegu, og f raun-
inni lasta ég það ekkert, því það er
mín sannfæring, að hreinhjartaðir
muni guð sjá, því hvar ætti maður
að húast við hreinna og kærleiksrík-
ara hjartalagi en hjáþeim, sem hafa
tamið sér þá list frá barndómi og
svarist bjartaulega inn á þá lífs-
stefnu, að vera meðalgangarar milli
guðs og manna, jafnt ríkra sem fá-
tækra, Þeir eru mennirnir, sem
maður ætti að mega trúa fyrir að
vera ekki hræsnarar. Þeirhafa pré-
dikað, að maður ætti að elska guð,
og náungan, án manngreinar áiits.
Nú, ef fieiri hluti þeirra skyldi vera
andstæður socialismus, hvernig á þá
að skilja það? Hvað eru slíkir
menn? Hvert er þeirra augnamið?
Eg vil segja: að niðurþrykkja lít-
ilmagnanum, en smána skaparann.
„Liðsemd prestamir lögðu litla, sem
von var að”. þegar Júdas hafði
svikið frelsarann og féll f örvænt-
ing. Ætli fari ekki líkt um þetta?
Það sem opinberað er smælingjum,
en hulið vitringum yeraldar þessar-
ar, og smælingjarnir verði að sjá um
sig sj'ilflr, eins og þeir prestarnir
hugguðu Júdas með.
Það heflr nú þegar verið vakið
máls á þessu, bæði í Heimskringlu
og Vínlandi, en þó er eins og menn
forðist um það að rita, þvf ekkí sést
enn þá að neinir fleiri taki til máls.
Væri gott ef einhver fengi hvöt til
þess við framkomu mfna.
B. G. B.
Aðgæzluverðar tölur.
Ágrip af fróðleik þeim, sem fólg-
inn er í manntalsskýrslunam frá 1,
Nóv. 1901, er komið út í .Statistisk
Aarbog’ 1902. Tölurnar þar benda
allljóslega á örðagleika þá, er land-
búnaður yor heflr átf við að strfða
síðari árin.
Reykjavíkurbúar eru taldir 6682;
1890 voru þeir 3,886,Jen 1S80 2567.
Þar verða framfarirnar ekki véfengd
ar.
Ekki heldur í hinum kaupstöðun-
um, sfzt á Akureyri. Þar voru bæj-