Heimskringla - 16.07.1903, Blaðsíða 2

HEIMSKRINGrLA 16. JÚLÍ 1903,
Heimskringla.
PUBLISHED BY
The Beimskringla N'ews i Poblishiog Co.
Verð blaðsins í Canadaoíj Bandar $2.00
um árið (fyrir fram borgað). Sent til
íslands (fyrir fram borgað af kaupend-
um blaðsins hér) $1.50,
Peningar sendist í P. O. Money Order
Registered Letter eða Express Money
Odrer. Bankaávísanir á aðrabankaen i
Winnipeg að eins teknar með afföllum.
K. L. Bnldwinson,
Editor & Manaaer.
Office : 219 McDermot Ave
F O. BOX
Það sem allir vita.
er f>að, að Liberalflokkuriiin f
Canada á enga grundvallarstefnu
til í eigu sinni, og hefir aldrei átt
Sá flokkur hefir lofað og lofað frf-
verzlun í Canada, er hann kæmist,
til valda. En þegar hann hefir
fengið völdin, sem ekki hefir oft
verið, þá hefir hann stolið stjómar-
stefuu Conservativa. Sjá Laurier-
stjómina, hún lofaði frfverzlun, en
í staðin fyrir það hefir hún hækkað
tolla á sumum vömm, þó hún hafi
lftið eitt lækkað þá á öðram. Og nú
eru tollar í rfkinu hærri per centis
yfirleitt, en meðan Conservative-
flokkurinn stjórnaði rfkinu. Og
þar að auki hefir rfkið safnað ríkis-
skuldum ár frá ári síðan Conserva-
vive-flokkurinn slefti stjómar-
taumunum. Menn vita hvað þetta
þýðir fyrir land og lýð. I sama
hlutfalli er stjóm Liberala í fylk-
junum. Hóflaus eyðsla og svik á
öllum hlutum, sem þeir ginna at-
kvæði út frá almenningi með. Þetta
er sagan sem hefir endurtekið sig
nær þvf um 40 sfðastliðin ár. Kjós-
endur f landinu þurfa að gá að
þessari sögu, ef þeir vilja sjálfum
sér og niðjum sfnum vel, og ef
þeir unna Canadaríki. Það er
saga, sem er óhrekjanleg.
Allir vita það, að þegar Con
servativar tóku við Völdum 1899,
þá var Greenwaystjómin búin að
setja fylkið f botnlausar skuldir, og
eyða og sóa fé þess. Sú stjóm
hafði gengið svo langt, að borga
ekki verkalýð sfnum og menta-
stofnunum kaupogtillög um nokkra
sfðustu mánuði. Greenwaystjóm-
in hafði lofað og gefið C. P. R.
stórfé án vitundar fylkisbúa og
löggjafarvaldsins, og þrætti fyrir
það svfvirðilega athæfij við kjós-
enduma, f síðustu kosningum. Sú j
stjórn hafði ausið fé f öllum grein- j
utn í vildarmenn sfna. Allar stofn-
anir, opinber verk og annað þess- j
háttar hafði hún ausið fé út fyrir
og engu hófi náði, að eins til þess
að gæða vinnutólum sfnum á.
Hún hafði ekki menningu né;
mannskap til að inn kalla lögleg
gjöld fylkisins, og hún gaf blöðum
sfnum og málgögnum fé fylkisins í
hófleysi, sér til stuðnings, og sömu- j
leiðis einstöku mönnum; þess í
vegya var hún búin að setja fylkið ;
á hausinn í öllum skildingi. En
það má með sanni segja, að þegar j
neyðin er stærst þá er hjálpin
næst. Og það sannaðist þá, þegar
Conservativar komu til valda. All- j
ir hugsandi og sjáandi menn vita j
hvað sú stjóm hefir gert fyrir;
Manitobafylki, þótt hún hafi að j
eins stjómað þvf í tæp fjögur ár. j
Conservativestjómin f Manitoba
hefir hafið fylkið upp úr skulda-
pressunni og fjárkröggunum. kom-
ið þvf ekki einasta f sjálfstætt fjár-
hags ástand, heldur hefir hún auðg-
að fylkið um fleiri hundruð þus.
doll. Fylkið á nú tekjuafgang sem
nemur #2ði9,686.5J4. Þetta
hefir Conservativestjómin gert á
rúmum þremur árum. Þar að auki
hefir hún sett niður a 11 a n fylk-
iskostnað, svo sem á sveitarskött-
um, opinberum verkum, á viðhaldi
opinberra stofnana og prentverki.
Þar fram yfir er hið mikla og hag-
kvæma járnbrautarmál, þar flutn-
j ingsgjald farþegja hefir lækkað og
j flutningsgjald á öllum vöruflutn-
j ingi. Sérstaklega má taka fram,
að meðan Greenwaystjórnin sat við
völdin, þurftu bændur að borga
j I4c fyrir flutnin á hverjum 100 pd.
j hveitis, en núverandi stjórn færði
það strax ofan f l2c þegar járn-
brautarmálið var komið í gegn Og
nú færir hún það ofan í lOc áður
en uppskeran á næsta liausti verð-
ur flutt burtu úr fylkinu. Þetta alt
j hefir sparað íbúum Manitoba-
i fylkis mörg hundruð þús. dollara.
j Eins og allir vita, sem nokkra
þekkingu hafa á j&rnbrautamálum,
þá hefir járnbrauannál Roblin-
stjórnarinnar orðið Manitobafylki
j til stórhagnaðar, ekki einasta í
j hundrað þúsundatali dollara, held-
ur óbeinlfnis nú þegar f tugum
millióna. Síðan sá hagkvæmi
j samningur gekk í gildi hafa inn-
I flytjendur frá Bandarfkjunum,
j Englandi, Astralfu og öðrum lönd-
j um heimsins, faiið svo stórvaxandi
að þess era ekki dæmi f sögu vest-
j urlandsins í Canada, og jafnvel
ekki f nokkru öðru landi. Hag-
j fróðir menn hafa séð hvelík hlunn-
indi leiddi af þeim samningi fyrir
j land og lýð, og kepst um að kom-
j ast inn f Manitoba og Norðvestur-
landið, sem allra fyrst; það sýna
; fólksflutningsskýrskurnar. Auð-
j félög frá Randaríkjunum, Eng-
j landi, Frakklandi og víðar að, hafa
j keypt stóra landfláka fyrir hærra
j verð en nokkur hafði liugmynd
um áður. Þau fólög og menn, sem
keypt hafa löndin f hundraða og þús.
tali ekra,haf a séð J>að í hendi sinni að
! löndin yxi í verði við umbætt sam-
; göngufæri, og niðurfært flutnings-
j gjald á afurðum landsins. Auðfé-
lög og miliónamenn hafa séð meira
en þetta. Þau hafa séð stórgróða í
j að kaupa bæjarlóðir í Winnipeg
og vfðar, af því hinir hagkvæmu
jámbrautarsamningar Roblinstj-
hlytu að auka fólksfjölda undvörp-
um f landinu. Af öllum þessum
landakaupum hafa flotið hinir hag-
sælu tfmar og vinnugnægð sem nú
j er 1 Manitoba. Aldrei áður hafa
j tfmar eða góðæri komist nándar
nærri því sem nú er. Það er öllum
I lýðum ljóst,sem nokkuð þekkja sögu
, [ essa lands, að sambandsstjórnin
er að taka sér til fyrirmyndar
stefnu Conservativa í járnbraut-
armálum. Og alt saman er það
að þakka viturlegri og djúphag-
fræðislegri ráðsmensku núverandi
stjórnar. Það er einskis virði að
sítéra í góðæri nú venju fremur.
I tfð Greenwaystjómarinnar komu
oft eins góð ár og nú, en viðskifta-
lffið stóð á alt öðmvfsi grundvelli
verzlunarlega og samgfingulega, og
gat þvf aldrei verið almenningi
jafn hagfelt og happasælt og það
reynist nú. Mr. Greenway sagði
m'irgum sinnum, á sínum stjórnar-
ámm, að hann vildi gefa milión
doll. til þess að geta fært að eins
flutningsgjald á hveiti niður— um
meira dreymdi hann ekki.— En
það gat hann aldrei f þessi tólf ár
sem hann hékk við völdin, þrátt
fyrir það þó hann ysi út almenn-
ingsfé, leynt og ljóst, og án laga og
réttinda. En núverandi stjóm gat
fært farþegjagjald, hveitiflutnings-
gjald og vömflutningsgjald niður
fyrir fylkisbúa, án þess að það
kostaði fylkið einn einasta
dollar, og hún kom þvf f verk,
að eins á rúmum þremur árum. j
Það er hvorki rúm sé tfmi til að !
telja meira upp af því sem núver-
andi stjórn hefir gert fyrir fylkið,
því til óendanlegs hagnaðar, En
stjórnarsaga þessarar stjómar er
liér um slöðir orðin öllum, sem
nokkuð hugsa og skilja, svo opin-
lær og augljós, að um hana þarf
ekki að fjölyrða. Það sem nefnt
er hér, er að eins fátt eitt af mörgu,
sem núverandi stjórn hefir unnið
til óumræðilegra umbóta fyrir
fylkisbúa.
Allir sem unna sjálfum sér og
sfnum góðrar framtíðar, og kunna
að meta landið, þeir hljóta að sjá
þann afarstóra mismun, sem er á
þeim stjórnum, sm hér um ræðir.
Þeir hljóta að sjá það, að þeim ber
drenglyndi og landssylda til þess að
greiða atkvæði með Roblinstjóm-
inni á mánudaginn tuttugasta
þessa mánaðar. Þeir sem
ekki geta séð |>að eru leiddir af
fáráðum og blindum ofstækis-
mönnum, sem að eins eru keyptir
og leigðir fyrir peninga og atvinnu-
loforð. Liberalflokkurinn á enga
stefnu til í eigu sinni, og er bygð-
ur upp að eins með mútum, at-
vinnu spursmáli og blekkinguin.
íslendingum hér í landi, sem heið-
arlegum og framsýnum mönnum,
ber skylda til að greiða atkvæði
með Roblinstjóminni af þvf hún
er Conservativestjóm, og liefir
margsannað að hún (>r landinu til
gagns og frama. Látið ekki leið-
ast af lygum og blekkingum leigra
Liberala! Og verið sjúlfstæðir Is-
lendingar! ()g getið ykkur þá
sögu f þessu landi sem ykkur er til
heiðurs og góðrar minningar um
ókomnar aldir. Þá eru þið sannir
Islendingar! Látið úrkastið úr
Islendingum í þessu landi hrekj-
ast livar í höfn sem vill
verkast. En J>ið sem sjálfstæðir
erað, sýnið þrótt og þor, að fylgja
göfugu og góðu málefni.
Er ísland að
blása upp?
Eftir
Dr. M. Halldórsson.
Park River, N. Dak.
,.Heima er h*gt að þreyja1',
Stgr.'Th.
Mjer, sannast að segja, blöskr-
aði,þegar jeg um daginn las í blaðr
einu, að yfir fimmhundrað Islend-
ingar væri n/komnir hinga til
lands og að von væri á enn fleiram
innflytjendum heiman að þetta
sumar. Mjer datt þá í hug, hvort
það væri sannmæli, að Island væri
að blása, upp og verða óbyggilegt,
og fólkið væri því að stökkva af
landi burt, að ekki væri hægt að
hafa ofan af fyrir sjer þar framar.
Jeg hef á öðram stað bent á, að
fomsögur Islnnds votti, að alt nátt-
úrufar þess hafi um allan þann
tfma, sem þær ná yfir, verið næsta
sviplfkt þvf, sem nú er, og að þó
sjá megi af sögunum, að allur
gróður hafi til forna verið á Is-
landi að mun meiri en nú, J>á sje
þetta fremur mönn-unum að kenna,
en náttúrunni. Vfða er fsögunum
sagt t. a. m., að landið hafi verið
skógi vaxið milli fjalls og fjöru,
þar sem nú era uppblásin holt og
melar og að kornyrkja hafi til
forna verið vfða. þar sem nú era
mýrar og forir, og jeg sýndi þá
fram á, að þetta hefði orðið frem- j
ur af mannanna völdum, en náttúr-
unnar. I sögu Guðmundar hins {
góða er Islandi svo lýst, „að það j
nafn megi segjast eiginlegt þeirr- {
ar eyju, þvf að [>ar er íss f nóg {
bæði lands og lagar. Á sjánum [
liggja þeir haffsar, að með sfnum
ofvægilega vexti taka þeir að fylla
norðurhöfin, en yfir háf jöll landsins
svo úbræðilegir jöklar með yfir-
vættis hæð og vfdd, að þeim mun
útrúlegt þykja, sem fjærri eru
fæddir. Skógur er þar engi utan j
björk og þó lítils vaxtar. Kom
vex í fám stöðum sunnanlands og {
eigi nema bygg”. Mætti eigi enn
lýsa Islandi á likan hátt? Lands-
lag er hið sama núáíslandi og
fyrrum; hnattstaða þess hefur eigi
breytzt, loftslag er við lfkt og á
söguöldinni, kuldar hvorki meiri [
eða minni, það sem óx á Islandi í
fornöld, gæti þvf og að líkindum
vaxið J>ar enn; þar sem birkiskóg-
ar áður uxu, enda þótt smávaxnir |
væru f samanburði við skóga er- j
lendis, eru nú að eins eftir fáeinar [
örkumla hríslur, eða þá melar eða [
forsað. JFnjóskadalsskógurinn varj
fyrir hundrað árum sfðan álitlegur,
{ en er nú nær horfinn. Húsafells-
j skógurinn var fyrir öld sfðan mjög
blómlegur, en er nú fyrir löngu
fallinn. Hallorinsstaðaskógurinn
lang-álitlegasti skógurinn & öllu
{landi, er nú að eins eftir fáein trje
J og kjarr, og jafnvel þessar örkumla
hrfsiur eru á förum, svo ój>yrnii-
j lega er með þær farið og óskyn-
j samlega, aldrei er hlúað að hrísl-
unitm, Þær eru eigi varðar fyrir
átroðningi penings, og óspart er
hrís rifið ár frá ári til eldiviða og
kolagerðar, en einmitt J>etta hefur
orðið til þess, að skógarnir, er svo
j víða er getið f fornsögunum, eru
[ nú nær nlgerlega eyddlr eða eru að
' eyðast heima á Fróni. — Annars
j hefur Islendingum heima eigi far-
ist ver f þessu atriði, en löndum
hjer. Bændur hér f Dakota eyða og
brenna skógunum á löndum sínum
dagsdaglega, og J>egar ekki geng-
ur nógu fljótt að eyða þeim með
j óskynsamlegu skógarhöggi. eða
j tneð þvf að beita f fje skógunum,
j þá eru nú margir bændur farnir
[ til að sprengja upp skógana með
{dynamite, þá gengur enn fljótar
j að lóga J>eim. Og aldrei verður
neinum íslenzka bóndanum hjer á
að planta trje í stað þeirra, sem
j lóguð eru; með þessu áframhaldi
mun lfka bændum, að minsta kosti
! í Dakotabygðinni, takast að gjör-
eyða öllum skógi á löndum sínum
á fáum árum.—Kornakrarnir, sem
opt er talað um í fomsögunum, að
hafi vaxið heima, sjást nú hvergi á
landi; menn hafa reyndnr á vorri
öld gjört heima tilraunir með korn-
yrkju á ýmsum stöðum á landinu;
kornið hefir að vfsu sprottið nokk-
urn veginn, en samt hafa menn
strax hætt við komyrkjuna, og
hafa sagt, að of mikið yrði að hafa
fyrir henni, og af þvf að hún eigi
þegar í stað svaraði kostnaði, hætt
við tilraunimar að rækta korn, og
huggað sig með þvf, að korn gæti
á Islandi aldrei vaxið að neinum
mun og eigi orðið fullþroska, nema
f einstaka ári og veðurlag væri of
kalt. Svona hefur nú áframhald-
ið verið, og er eigi von þá, að vel
fari. Þar sem korn óx & dögum
Guðmundar biskups, gæti það
vaxið enn; veðurlag hefur eigi
! vesnað svo heima á Islandi sfðan á
15. öld að sagan af honum var
j færð í letur, og eigi er veðurlagi
þá lýst þar betur.en nú er,en hitt er
það, að fommenn lögðu að mun
meira á sig, til þess að rækta korn
og eins við skógrækt; og töldu eigi
eftir sjer, að leggja f kostnuð, þó
þeir sæju eigi þegnr peninga í
aðra hönd, eins og landar nú sýn-
ast gjöra alment heima á íslandi;
en drottinn selur sínar gáfur að
eins við mannsins svita og fyrif-
höfn. Þetta gleymis t mönnum.— [
M jer þykir eigi undra sæta,
þótt inönnum heima á íslandi finn-
ist opt lífið súrt f )>roti og langi til
á stundum að bæta kjör sfn m(
því að flytja af landi burt og leii
hingað „f sælunnar reit“. Það (
eigi skemtilegt á vorin fyrir bæn(
ur, þegar frostaköstin koma, rje
þegar jörð er orðin auð, gróður (
kominn og grasið farið að sprett
og að sjá allan gróðurinn svo s
segja hverfa á einni nóttu. Það (
von þó að ískaldur hrollur fari \
um allt, sem lifandi er. Allir firi
ir norðunlands fyllast á vorin rnt
haffsi og af hæztu tindum n
augað eigi eyja út fyrir fsbreiðun
sem liggur fyrirlandi, og hrfða
byljir og fannkomur fara yfir al
Iandið og afmynda hvert hol
hvern hól og hverja þúfu og sljet
ir yfir allar lautir; og svo þega
þessi ósköp Ijetti, veðrið l0ks e
orðið hl/rra, og sólinni hefur lok
tekizt að þýða klakann og snjóinn,
balarnir og túuin eru orðin gróin
aftur grænu grasi, þá byrja rign-
ingar að ganga, úðar og óþurkar
og helzt fram á slátt og enda leng-
ur og gjöra J>að lítt mfigulegt að
hirða heyið.—Og þó,—ef menn
heima á Islandi vissu sönn deili á
hversu hagar í þessu landi. með
alla þess kosti og yfirburði, og
þrátt fyrir það, að loftslag iæri
hjer hálfu mildaia, tíðin hagstæð-
ari, jörðin auðunnari og gæfi meira
af sjer en heima, þá finnst mjer
samt að menn. sem annars géta
komizt af á Fróni, ættu að hugsa
sjer tvisvar sinnum um, áður en
þeir færu að yfirgefa óðul sfn og
eignir og flýja hingað. Það fer
um menn eins og um plöntur, J>ær
þrífast hvergi eins vel, eins og þar
sem þær eiga heima og hafa sprott-
íð. Takið jurt, seni gróið hefur á
Fróni, tlytjið hana til annarar
heimsálfu, gróðursetjið hana þar,
sem ef til vill er miklu frjóvgari
jarðvegur og mildara loftslag en
heima á okkar kalda Islandi; hún
getur aldrei dafnað þar eins vel og
heima; heldur eigi ylm sínum og
angan eða lit. Jeg reyndi þetta
f'yrir mörgum árum, þegar fluttar
voru jurtir heiman af Islandi og
gróðursettar f grasagarði háskólans
í Kaupmannahöfn eða var sáð til
Iþeirra íslenzku fræi; jurtirnar
spruttu að vísu, urðu kann ske
stærri og gróður þeirra meiri, en
[ fengu aldrei J>ann ylm og útlit og
systur þeirra heiina á Fróni.—Það
er satt, sem orðskviðurinn segir,
að „heima þrífast börnin bezt“.—
| Mjer finnst það nái eigi nokkurri
| átt, að flýja að heiman, þótt hart
[ láti í ári. Hvern veg fer hjer f
Dakota, Jxtr sem Islendingar, er
[ flutzt hafa liingað vestur fyrir
mannsaldri síðan, eiga stórar og
blómlegar nýlendur. Allt sýnist
[ leika bændunum íslenzku í lyndi;
þeir sitja sem stórliöfðingjar á góð-
um jörðum; jarðvegurinn er frjó-
samur og gefur mikla uppskeru ár-
lega. Tfðarfar er að mun mildara
og jafnara ená Islandi og þó—þeg-
ar Irostin koma eða hitarnir og
þurkarnir ganga á sumrin eða rign
ingar ganga á haustin og hamla
hveitiuppskerunni, eða J>að koma
hagljel á miðju sumri eða engi-
sprettur. sem á einu vetfangi eyði-
! leggja allan gróður, svo eigi verð-
ur stingandi stráið eftir; er þá eigi
jafnan viðkvæðið, að Dakota sje
eigi byggileg. nema fyrir Indfán-
um, Eskimóum og öðrum Skræl-
ingjalýð; er þetta sanngjamt og
rjett? Og þó mönnum hjer líði
yfir höfuð vel og menn hafi nóg
fyrir sjer að leggja, eru menn eigi
sf og æ, að hugsa um að flýja hjeð-
an að sunnan ? Menn taka sig svo
hópum saman og flytja úr frjóv-
sömu bygðarlagi og flytja sig vest-
ur að hafi, eða jafnvel norður f
Kanada -tvö—þrjúhundruð mflur
norður—til [>ess að flýja kuldann!
Menn trúa því jafnvel, að þvf norð
ar sem dregur, þvf heitara og
f frostrminna sé loftslagið, heyrði
jeg einu sinni Kanadaagent full-
yrða þetta, ei: eftir inínu litla viti,
getur eigi svo verið, nema svo
skyldi vera sem f Rymbyglu segir,
að helvfti sé nyrst á jarðarhnettin-
um og þaðan leggi ]>á hita um
Norður-Kanada; um það get jeg
eigi borið.—Nei, J>að eru brotin
ker f öllum lftndum, og hvert land
hefur sína kosti og bresti, Island
hefur og sannarlega sfna kosti,
og jafnvel þó stundum láti þar
hart í ári. Það er satt sem þjóð-
skáldið okkar góða kveður: „Oft
finnst oss vort land eins og hel-
grinda hjam, en hart er það að
eins sem móðir við barn, það agar
oss opt með sín ísköldu jel, en á
samt til blíðu, það meinar alt vel’.
Og þó að Vesturheimur, Banda-
rfkin og Kanada, hafi fjarska
mikla kosti fram yfir gamla (landið
og landskostir sjeu að öllu betri en
heima; J>ó að veðuráttufar sje
miklu mildara en á Fróni, þá er
þó varúðarvert, að fleyja íslandi
að eins vegna kulda og haffss.
Menn verða líka sannarlega að
hugsa um að mönnum geti Jlíkam-
lega í heilsulegu tilliti liðið hjer
vel. Heilsa er mikilsvirði og ný-
byggjar þurfa eigi hvað sfzt að
halda á hraustum lfkama, þvf víst
er það að menn þurfa eins hjer í
Vesturheimi Jog annarsstaðar, að
vinna fyrir daglegu brauði í svita
sfns andlitis. Hjer koma landam-
óvanir allri jarðyrkjuvinnu, taka
sjer lönd í óbygðum, fjarri jám-
brautum, og þó menn eigi nema
fái fyrir ekkert bújörð. þá þarf að
að vinna hanaogyrkja; menn geta
eigi látið jörðina óunna í askana.
Nei, það þarf vinnu til þess, að
hún gefi af sjer uppskeru, og það
mikla vinnu. Menn þurfa að
heiman að ,venjast matarháttum
innlendra manna og menn þurfa
að venjast loftslaginu.—
Nú er svo varið, að breytingin
á hita og kulda, sem mannlegur
lfkami getur þolað, el mjög svo lít-
ill f hlutfalli við hita mismun lofts
ins þar sem menn búa. Á sumum
stöðum f Sfberfu getur frostið orð-
ið alt að 56 stig á Celsius og þó
búa þar menn. I hitabeltinu get-
ur hitinn orðið 35 st til 40 st. Cel-
sius. Mismunurinn á loftslagi á
þeim stöðum, þar sem menn
byggja, getur J>ví orðið yfir 90 st.
Celsius. Hinn vanalegi hiti lfk-
ama mannsius er hjá heilbrigðum
manni 37 37-J st. C., og frá þvf
iná ekkert út af bera, ef manni á
að lfða vel. Hið lægsta hitastig,
sem til þessa liefur verið mælt hjá
lifandi manni, er26 3/5 C. Eng-
inn maður getur þvf staðizt, að lík-
amshiti hans minki meira en svari
hjer um bil 10 stig C. Enn minna
þola menn að hitinn stigi, en tak-
mörkin eru mismunandi efti þvf
sem mennirnir eru á sig komnir
en yfirleitt -er óhætt að segja, að
ef líkamshitinn fer yfir 43 st. C.
þá er dauðinn viss. Sú breyting,
sem maðurinn þolir f innvortis
hita sínnm er þess vegna að eins
15 stig, en loftið sem hann lifir í
getur sýnt hjer um bil 6 faldan
mismun. Ef manni á að líða vel,
vera heill heilsu og hafa fullkomið
starfsþol, þá má hinn innri liiti
aldrei breytast að neinum mun, frá
þvf sem hann er eðlilega. Það er
þvf ljóst, að líffæri mannsins verða
að vera svo útbúin, að þau geti
haldið sínuin hita í.jafnvægi með-
an þau eru heil og ýmist minnkað
hann eða aukið eftir þörfum. Hjá
Rússum þeim, sem baða sig alls-
naktir í snjó um liávetur í hörku
gaddi, lilýtnr innvortis hitinn að
vera mjög mikill, ogaptur hitinn
hjá manni sem lifir þar sem lofts-
hitinn er að jafnað 35 stig, C..
hlýtur að vera því nær enginn. Það
er tvennt. sem kemur til grefna,
þegar mæla skal mannlegan lfk-
amshita; J>að er efnabreytingin,
sem fer fram f mannlegum líkama,
bruna þeirra efna, sem líkaminn
fær með fæðunni, en við hann
eykst hitinn, hitt stefnir að rýrnun
lfkamshitans, sem er hitaleiðslan
og hita útgeislan líkamans sam-
fara útgufunar vessa eða svita frá
yfirborðf líkamans. Allir vita af
reynslu að menn borða meira þ(>g-
ar kalt er í veðri en f hitum. Þvf
kaldara sem er, því meira brenslu-
efni þarfnast líkaminn. En hveru
veg fer nú, ef menn lifa í því lofts-
lagi, að útvortis og innvortis liit-
inn er næzta sá sami? Eigi
dugir m’anninum þó, að hætta að
jeta og drekka, þvf þá er auðsætt
að líkamanum óðum hnignar og
veiklast. Við það að líkaminn
kólnar að utan, eykst blóðstraum-
urinn út að húðinni eða yfirborð-
inu. Btarf hjartans eykst, og jafn
ótt og blóðið kemur út undir ytir-
borðfð, þá kólnar það. Ef nú inn-
vortis hitinn Vex, þá kemur fram
sviti. En til þess að svitinn geti
kælt sem mest, J>arf hann jafnóð-
um og hann kemur, að gufa burt
af líkamanum. Nú vitum vjer það
allir, að rakir hlutir þorna fyrr í
þurru, en saggasömu lofti. Til
allrar hamingju er einmitt svo á-
statt f hitabelti jarðarinnar, að
loftið þar er vanalega miklu
þrungnara af vatnsgufu, en í kulda
beltinu. Ef hinn innvortis hiti
eykst, verður svitinn meiri. og ef
svitaútgufunin og svitaleiðslan frá
lfkamanum getur eigi haldið lfk-
amshitanum innan vissra tak-
inarka, þá veiklast maðurinn og
hann sýkist af hita. Onnur er og
hættan sem liggur fyrir norður-
landabúum í heitu löndunum, og
það er, að annaðtveggja borðar
hann meiri og kröftu gri fœðu, en
líkami hans þarfnast, og þá veikist
hann, þvl að hinn eðlilegi líkams-
hiti hans eykst um of og mótstöðu-