Heimskringla - 05.11.1903, Blaðsíða 2

HEIM8KR1NGLA q. NÓVEMBER 1903,
PUBMSHBD B Y
Th« Heimskringla News i Publishing Go.
Verd bladsins í Canadaop: Bandar $2.00
im árið (fyrir fram borgað). Sent til
Islands (fyrir fram borgað af kaupend-
um blaðsins hér) $1.50,
Peningar sendist í P. O. Money Order
Registered Letter eða Express Money
Odrer. Bankaávísanir á aðrabankaen i
Winnipeg að eins teknar með affðllum.
B. L. Baldwinnoa.
Edltor & Manaeer.
Office : 219 McDermot Ave.
P O. BOX I 1«.
Merkileg bók
Maður er nefdur James JHow-
ard Bridge, hann hefir nýlega rit-
að brtk, urn stálgerðarfélagið
mikla f Bandarfkjunum, sem r«ú
er viðurkent að vera umfangs-
mesta iðnaðar8tofnun*f heimi, um
leið og það er eítt af allra mestu
gróðafélOgum sem sögur fara af.
450 eintök að eins voru prentuð af
brtk þessari og hvert eintak seldist
tafarlaust fyrir $100. Þetta verð
brtkarinnar bendir á að sá hugs-
andi og lesandi hluti Bandaríkja-
þjrtðarinnar er fús til að borga
hærra verð fyrir virkilega^sanna
sögu rtr mamdffinu heldur en fyrir
bezt ritaða skáldsögu, sem nokk-
umtfma hefir verið samin. Það
sem gerir brtk þ ssa svo verðmæta
er það, að hún segir afdráttarlaust
alt sem nokkur maður veit um
vöxt og viðgang þessa mikla félags
frá því það fyrst myndaðist og
fram á þenna dag. Menn þeir,
sem staðið liafa fyrir þessu félagi
eru orðnir heimsfrægir menn, svo
sem Andrew Carnegie; og þeir eru
margir. sem vilja Vtorga vel fyrir
rétta og sanna sögu nm alt æfistarf
hans.
Sugan byrjar að segja frá því
að árið 1858 byrjaði fáta'kur mað-
ur að nafni Andréw Kloman, frá
Treves f Prussiu, lítilfjörlegt járn-
steypuyerkstæði hjá (íerty's Run,
í Allegheny City, í Bandarfkjunmn.
Verksmiðjan var í litlu timbur-
hási, og Kloman hafði þá ekki
aðra vinnumenn en brrtður sinn.
Þeir h")fðu komið samferða til
Amerlku skömmum tfma áður en
verksmiðjan var stofnuð. Það leið
ekki á löngu áður Kloman skorti
fé til að halda vinnunni áfram; en
hann var farinn að fá pantanir frá
jámbrautafélögum fyrir hjólása og
annað dót sem Þau þörfnuðust.
Kloman bauð Thomas N. Miller
að gerast félagi sinn með því að
hann legði fram $10.000 doll.
Miller lagði fram féð og gerðist
meðeigandi en lét þrt ekki nafns
sfns viðgetið; en ungur piltur,
Henry Philips var fenginn til að
hafa bökhald féi. á hendi og hafði
haon það f hjáverkuni á kvöldin.
Bráðlega kom upp rtsátt milli
Klomans og Millers: {>að var lagt
í gerð. Dómarinn var ungur mað-
ur sem vann fyrir Pennsylvania-
járnbrnutarfél. Hann hafði byrjað
að vinría þar fyrir $3 um vikuna
sem kindari í einu af verkstæðum
fél. En af því hann reyndist
skarpur og skynsamur þá fékk
haun brátt betri stöðu hjá tele-
graphfélagi þar í bænum, sem
sendisveinn, hann var þá 15 ára
gamall, og síðan lœrði hann hrað-
skeyta sendinnar. En árið 1854,
þá 19 ára gamall, fékk hann stöðu
í skrifstofu yfirumsjónarmanns
vesturdeildar Pennsylvania Ry. fél.
Þessi piltur var Andrew Camegie.
Yfirmanni brautarinnar líkaði svo
vel við piltinn að hann gaf honum
ýmsar upplýsingar sem ekki voru
öðrum veittar og sem gerði honum
mögulegt að verja sparifé sínu í
arðsöin grjðafyrirtæki svo sem olíu
félög, kornhlöður og fleira. Árið
1863, þá 26 ára gamall, var hann
orðinn yfirmaður á parti af þessu
mikla brautarkerfi, og það var að
eius fyrir þessa tilviljun að hann
varð hluthafi í félagi þeirra Klo-
mans miller og Philips. Félagið
átti fjárhagslega örðugt uppdráttar
á fyrstu árunum; því að gróðanum
af vinnunni var öllum varið til að
stækka og fullkomna verksmiðjuna.
Svo koin verkfallið fyrsta 1867, þá
fékk félagið verkamenn frá Evrópu,
á meðal þeirra verkamanrut var
John Zimmer, þessi maður upp-
götvaði umhætur á útbúnaði fé-
lagsins. Hann varð síðar verk-
stjrtri í einni verksmiðjunni. Þegar
hann dó voru eignir hans metnar
$100 þús. Félag þetta frtr nú brátt
að magnast; það hafði grtða menn
í þjrtnustu sinni, fékk nóg að gera
og græddi á tá og fingri. Það
framleiddi betri vörur en áður
•
hafði verið gert, og buðust þá
brátt auðmenn, einkanlega þeir
sem áttu hluti ( jámbrautum, til
að leggja frarn alt það fé #em
Carnegie og félagar hans þyrftu.
Þá var aukið við verkstæðin, og
hæfustu menn settir yfir hverja
deild. Svo var liókhald félagsins
nákvæmt að sjá mátti á hverju
kveldi hverju hver deild hafði af-
kastað og með hve miklurn til-
kostnaði; og vikulega voru for-
mönnum hinna ýmsu deilda send-
ar skýrslur frá skrifstpfunum, er
sýndu hve vel eða illa þeir hefðu
stjörnað deild sinni yfir vikuna.
Þeir sein vel höfðu unnið fengu
þakkarbréf og stundum gjafir með
þeim, en hinir fengu aðfinslu bréf.
Þetta kom kappi í mennina; hver
vann að þvf með ákefð að láta sína
deild verða mesta til þess að hljóta
hrtlið og verðlaunin Og þetta jók
framleiðsluna og rýrði að sama
skapi tilkostnaðinn. Svo varð
kapp þetta milli deildanna mikið
að 2 steypuverkstæði, sem félagið
lét byggja og áttu að framleiða 50
tons af stáli á dag hvort þeirra,
gerðu langtum betur en til var
ætlast í fyrstu. Annað þeirra fram-
leiddi eftir nokkurra ára kapp við
hitt 1438 tons á einni viku, í stað
500 tonna sem upprunalega var á-
litið þnð mesta sem það gæti frain-
leitt á sex sólarhringum. Með
þessu fyrirkomulagi græddi Car-
negie-félagið langtuni mera á
verki manna sinna en nokkurt ann-
að samkynja félag f Ameriku.
Jafnfranit þessu hafði Carnegie-
félagið lag á þvi að hlyrina að verk-
föllum hjá keppifélögum og gera
stofnanir þeirra arðlitlar. Stund-
nm trtkst félaginu að koma þvf til
leiðar að félög urðu gjaldþrota, og
þá voru þau keypt í heilu líki og
bœtt við Camegie smiðjurnar. Á
þenna hátt trtkst þeim fölögum að
svæla undir sig alla stálgerð í
Bandaríkjunum þar til þetta f< lag
var búið að ná algerðu einveldi, og
framleiðir nú um 100,000 tons af
járni og stáli á hverjum srtlarhring
árið um kring.
Bók herra Bridge er f mesta
máta frrtðleg þvf hún sýnir ná-
kvæinlega hver aðferð var viðhöfð
f hverju einu tilfelli til þess að
auka vövt og grrtða þessa félags.
Allar aðalupplýsingar slnar hefir
hann fengið frá mönnum sena voiu
á ýmsum tfmum hluthafar f þessu
mikla félagi og þektu rtákvæmlega
alld starfsemi þess; en sem Mr.
Camegie^hefir tekist að koma út
úr þvf og í rtvináttu við sig. En
ætfð hefir félagið haft það að reglu
að borga hæfum verkamönntim svo
vel að þeit fengju ekki aimarstað-
ar betri laun, og að öðru leyti að
fara svo vel með þá að þeir era
bæði efnaðir og ánægðir f þjrtnustu
þess.
Ríkis glæpaskýrslur.
Skýrslur rikisstjómamnar um
glæpí, sem framdir hafa verið f
Canada á sfðastl. ári, 1902, era ný
útkomnur. Þær s/na fjölgun glæpa
á árinu frá því sem var árið áður
Tala glæpa var árið 1900 8414, ár-
ið 1901 8291 og árið 1902 8539.
Mismunurinn er því 248 og er það
ekki ýkja mikið þegar tillit er tek-
ið til þess mikla straums af allra
þjóða fólki sem flutti inn f rfkið í
fyrra, 45,41 per cent, eða nær
helmingur allra glæpa var framin
f Ontariofylki, eins og lfka er eðli-
legt, þar sem nær helmingur allra
ríkisbúa eru í þvf fylki. 24.82, eða
nálega fjórðungur allra glæpti f rík
inu vom framdir f Quebecfylki og
er það lftið f samanburði við fólks-
tal þoss. Hinir þrír fjórðu
glæpanna varð í öllum hinuin hlut-
um ríkisins, þannig: B. C. 9.13,
Nova Scotia 7.38, N. W, T. að með
töldu Yukon-héraðinu 5,65, Mani-
toba 3.94, New Brunswick 2.97 og
P. E. 1.0,87%. Langflestir glæpa-
menn f tiltöiu við frtlksfjölda em
taldír f British Columbia. I bæj-
um og borgum vora dóniar feldir
yfir 29.80, eða sem næst 30 manna,
af hverjum 10 þúsund íbúum, en
úti á landsbygðinni féllu drtmar á
2.46 eða tæplega 2V£ tnanui af
hverjum 10 þúsund íbúa. Þegar
íbúum landsins err skift f flokka,
J>á 8tanda drtmarnir þannig: á akur
yrkjuflokka 3.80%, á verzluiiar-
flokka 11.92%, á vinnuhjúaflokka
4.39 per cent, á handiðnaflokka
9.56 per cent, ú prófessonal eða
lærðra manna flokka 0.77 per cent
og á vinnulýðsflokkinn 39 per cent
Sérstaklega er fjölgun glæpa eftir-
tektaverð hjá konum. Arið 1901
féllu dómar á 300 þeirra, en í fyrra
347. Af öllum glæpamönnum
landsins era að eins 5 per cent út-
lendingar, á móti 70 per cent
fœddum Canadamönnum. 6 Bret-
um, 2l/2 íra og 1| Skota og 5 per
cent af Bandarfkjamönnum. Skýrsl
umar taka fram, að þar sem 87
per cent af íbúum Canadaríkis séu
innfæddir, en sýni þrt ekki nema
70 per cent af glæpamannaflokkn-
um, þá séu þeir að mun siðbetri
en aðrir þjóðflokkar landsins, og
skýrslurnar virðast að sönnu benda
á að svo sé. Eri vafasanit teljum
vér samt að þar sé rétt með farið.
Sé tala glæpamanna tekin ertir trú-
flokkum, þá haf t kaþólskir 27.7
per cent. Baptistar 2.9 per cent,
Prespyterar 7,6 per cent, Eethod-
istar 10.2 iier cent og Anglicanar
16.2 per cent. Það þykir merki-
legt að glæpir fara fjölgaiuii meðal
þeirra, sem eiu mentaðir meira að
tiltölu, en hjá þeim ómeutuðu, að
eins 10 per oent af glæpunt voru
framdir af bindindismönnum, 30
percent af drykkjumönnum, en 60
per cent af hrtfsemdarmötinum. Af
hverri millíónlgiftra manna vora
1290 glæpamenn, en þeirrtgiftu
urðu 2050 af millírtn. Það er þvf
auðséð að holt er að vera kvongað-
ur og f bindindi. En ekki er mis-
munur glæpa eins mikill milli
giftra og rtgiftra kvenna sem karla.
Þær virðast vera jafnbreiskar hvor-
um flokknum sem þær tilheyra.
Annars bera skýrslurnarjjþað með
sér að þegar tillit er tekið til vax-
andi frtlksfjölda, þá er siðferði
flokkanna engu lakara en það hefir !
áður vend. E„ * Co-operation bænda.
verður því unður ekki staðhæft að í 1
það fari að mun batnandi. ———
jjastar landið.
I , Bændafélög hafa verið almenn j
jog atórkusöm í Ontario-fylki f sfð- í
| astl. fjrtrðung aldar. Sérstaklega
er Co-operation-félagið í Brantford
j vel þekt. Það var myndað fyrir 10
Engin ástæða er til þess að am I árum með hlutum frá 12 þúsund
ast við þvf þótt efttjlandjsé|lastað, i bændunt, sem þannig voru allir fé-
ef lastið er bygt á sannleiksrökum. ! lagslimir. Á þessu tímabili hefir
Þvf þá er lastið sannleikur og þess , félagið borgað hluthöfum sfnum
vegna réttmætt, enda má það J>á j 35% á ári að jafnaði af innstæðu
ekki last heita. En það teljum j þeirra f þvf. Þessi mikli gróðihef-
vér last, þegar eitthvað, hvort held-1 ir hvatt bændurna til þess að auka
ur það er land eða annað er riítt og efla félagið, og f Janúar síðastl.
niður fvrir það takmark, semjþað j var myndað bændafálag, sem heit-
verðskuldar, en þegar það er ekki j „Fanners Co-operative Harvesting ’
gert, þá er bara haldið við sann- j Macliine Co.“. Verksvið J>ess er:
leikann og hann getur ekki la@t, að búa til alskyns akuryrkjuvélar
heitið. Nú hefir Jamesjffilljgert i og að kaupa og selja allar tegundir
sig sekann f að lasta Manitoba, því af bænda áhöldum. Margar þús-
haim hefir lítilsvirt landið 1 ræðu , undir bænda í austurfylkjunum
langt niður fvrir það sem] hartn hafa gerst hluthafar í þessu félagi
getur rökstutt. Mr. Hill erjeinn j 0g tilgangur félagsins er að ná 100
af allra öflugustu járabrautakrtug- þúsund bænduin í það.
um f Vestur-Bandarfkjunum. Það
er þvf í hans hag að sem flest fölk
Nú hefir félag þetta stofnað
deild f Manitoba og sett herra A.
búi með íram járnbrautum þeint r , , ,. , r„ , ... .
J | J. Welslt frá Toronto td ao annast
seni hann rœður yfir. Eu einatt
sfðan Mr. Roblin auglýstijjám-
brautarsamning Manitoba-fylkis
við C. N. Ry félagið, hefir inátt
heita viðstöðulausstraumur manria
úr Bandarfkjunum inn f þetta fylki
og eftir að lOc. flutningsgjaldið |.
komst á hér í fylkinu, hefir inn-
flutuingshugur manna að sunnan
farið talsvert vaxandi og útlitið
fyrir útstrauin frtlks ]>aðan á kom-
anda vori er betra en nokkru sinni
fyr. Þcssi hreyfing hefir ekki far-
ið fraui hjá eftirtekt Mr. Hills.
Hann sér í ]>essu inntektatap fyrir
brautir sínar, og hefir því sýrtilega
ásett sér að gera alt sent í hans
hana. Verkefni liennar er að fá
bændur hér f fylkinu og Norðvest-
urhéruðunum tfl að gerast hlut-
hafar. Skrifstofur sínar hefir hann
í líoom 45 Canada Life Block,
Winnipeg. Hver hlutur í félag-
inu kostar 10 d o 1 1 a r s, en enginn
hluthafi má eiga meira i»n 20 hluti
í því. Allir hluthafar ífá verkfæri
félagsins með kostverði þeirra og
auk þess fá þeir vöxtu af innstæðu-
fésínu. Það er talið áreiðanlegt
að f mörgum tilfellum muni bónd-
inn græða meira á verði einnar vél-
ar, er haitn kaupir frá félagi þessu,
en því er nemi hlut hans í félag-
inu.
valdi stendur til að stemma út-
straumhm, en meðalið sem lianit Æthm félagsins er. strax og!
notar til J>ess ér rtheppilegt og ó- Það hefir fengið næga meðlima j
nýtt. Hann lætnr sem sé það hoð töl^, að gera bændur eiugöngu að
útgauga, að hvað sem loftslaginn I umboðsmönnum sfnum um alt Ca-
lfði hér. þá sé landið svo ófrjóf- nada-rfki, eins og Binder Twine
samt, að það gefi ekki 1 bnshel af í félagið f Brantford hefir gert, og
ekra af hveiti. Vöxtur stanganna j sPara !>annig mestan þann kostn-
sé að sönnu mikill. en öxin séu að sem annars mundi ganga til far-
tóm, þess vegna muni margt af andsala í ferðakostnoð þeirra um
þvl frtlki, sem að sunnan hefir flutt! hmdið. En sá kostnaður nemurj
koma til baka aftur. Mr. Hill er strtr mikilli upphæð á ári hjá öðr :
áhrifamikill maður f sfnu landi og !um félögum. Fölag þetta hefirj
þ«88 vegna má vænta þess, að i fengið einkarettindi f Canada til j
margir verði til þess að trúa orðum | að búa til „Clokey spring steel j
hans, ef þau eru látiu rtmótmælt. binder", sem það er nú byrjað að
en til þess að mrttmælin séu á rök- : framleiða. En sú hveitisláttuvél j
tim bygð. þá þarf að faranákvæm-: ,!r tab)1 bin bezta sem til er,® með j
lega eftir réttustu stjrtrnarskýrsl- , f>vi að bún er fullum 500 pundum j
um um uppskeruna hér nyrðra og j b'ttari eu nokkur önnur hveiti-j
þar syðra. Tfu ára skýrslur eru ! sláttuél, uin leið og hún Jer sterk- j
fyrir hendi, sem sýna hveitiupp- arl t;g afkastameiri. Vél þessi j
skeruna á [>essa leið í eftirtöldunijbefir verið reynd til hlýtar víða!
eystra og alstaðar fengið viður-
busli benningu fyrir að vera hin lang-'
” ! bezta af siuni tefiund, Tveir hest |
” ar nægja ætfð við hana hve'mikil j
sem uppskeran er og]á hvaðajlandi
! sem nnnið er. Hún er fundin upp
„ í af herra W. J. Clockey sem um 25
| ára tfma vann fyrir Massy Harris
ríkjuui:
N. Dak. árl. uppskera 12.7
S. Dak. ” ” 14.4
Minnesota ” 14.2
Iowa ” ” 14.7
Kansas ” ” 12.7
Nebraska ” 12 2
Missouri ” 11.6
Þessar tölur sýna jafnaðar ár-
i i „ ! og önnur aknryrkjufélög, og er tal-
lega uppskeTu yfir 10 ára tímabihð H J J & j
± færastur allra mannalí Canada að;
síðastl. f þessum ríkjum. I Mani- .
, , . . , , , uppgötva umbætur á akuryrkjuvél-
toba eru þar á mrtti 20 ára skýrsl- , . . !
„ , .. . , uin. Félagið leggur heiðursinní !
ur tynr hendi og syna J>ær meðal;
. , , , . ’ 1 veð fyrirþví að það skuli án tillits
árs uppskeru á því tímabili að hafa .
„ , . „ j t.il framleiðslukostnaðaribúa til
af ekru. Allar .
. . . , , . þau beztu akuryrkjuverkfæri sem
[>essar skyrslur eru samdar af .
., , „ . , . j til séu hér í landi. I stjrtrnarnefnd
stjórnum þessara ríkjaog |>ví eins
, , .. , , . ! þess era valdir hyggnustu bændur, |
áreiðanlegar og frekast er unt að
, þar með er Hon. Thomns (xreen-!
ia, og sanna þær ljrtslega að Mani- s
. , . .. ,, . ! way og öeorge Laurence, þing-!
toba uppskeran er fullum þriðj- , 1
■ , • , ,, , - , ,, ! maður frá Manitoba, og 8 merk-
ungi hærn heldtir en f ofantölduni
... . ,, ,. j ustu bændur, sem nú eru í Ontario
ríkjum. en trá þeim koma flestir ’
t> i íi • , , , ,. , En Mr. Clokey verður aðalfram-
Bandaríkja-bændur, sem nú setjast;
, , , XT _ , j kvæmdarstjóri. Með svo öfluga
að í Mamtoba og Norðvesturhér í .
» . j stjrtmarnefnd og 100 þúsund bænd
uðumun. Þetta er talið nægileg1 .
. - ,r , . iiir sem hluthafa œtti félag þetta
sonnun þess. að Mr. Hul fan með l
. . . , „ að verða öflugasta Co-operation-
rangt mál f lysingu sinm á trjóf-
„ - félag í heimi.
semi þessa fylkis og canadiska j
Norðvestnrlandsins. ‘ '
verið 21.7 bush.
,,Fáir útvaldir“.
Daginn eftir dóms-daginn
Dyraar opnast gjörðu,
Lykla Pétur leit þar inn
Á liðið hér frá jörðu.
Svona lirtf ’ann harnia-mál:
„Hér er fátt af gestum!
. Það var engin eilíf sál
I þeini — svona flestum”.
Ekki verður ös um mann,
Autt er um himna-sali.
Það varð auma upjirisan
eftir skrokka-tali!
Stephan G. Stephansson.
Presta tal,
Séra Dowie og flokkur hans
byrjar um þessar í undir af alefi á
New York-borg og prédikar lýðn-
um trú og afturhvarf. Dowie held
ur aðalræðuna og þykir skömmótt-
ur f meira lagi. Segir fólkið vera
satans börri, sein aökkvi beint nið -
ur til helv.... eftir dauðanu, ef
það ekki tafarlaust taki sinnaskift-
um. Þessi aðferð flokksins hefir
mælst illa fyrir þar í borginni og
hefir því Dowie mætt mikilli mót-
spymu frá ýinsum leiðandi mönn-
uin [>ar, og ekki sízt frá prestum.
Einn þeirra, séra Dr. Parkhurst,
hefir ritað f blöðin opið bréf til
séra Ðowie og fer þar óvanalega
rtmjúkum orðum um starf hans,
Hann segir meðal annars: „Ég
vil ekki vera óskammfeilin. En
ég efast um að það sé rneiri of-
dirfska af mér að reyna til að
hreinsa yður, heldur en það er af
yður að koma hingað til að reyna
að hreinsa New York-borg, og ég
er ekki viss hvor okkar hefir tekið
sér umfangsmeira starf. Ég hlust-
aði á mál yðar í Madison Square
(ianien f gærkveldi, fór þangað
með þeim ásetningi að njrtta þar
ánægju, ef ég gæti, og til að hafa
gagn af þvf og verða sfðan fær um
að fara út og andmæla sumum af
þeim sakargiftum, sem ég hafði
lieyrt boraar á yður. En þetta
varð árangurslaust. Framkoma
yðar á ræðupallinum kramdi úr
mér hverja ögn af samhygð sem
ég hafði með starfi yðar. Ég hefi
aldrei heyrtfrá opinberum ræðu-
manni annan eins straum af ólg-
andi reiði og grófgerðum fúkyrð-
um. Ég frtr til að heyra ýður pré'
dika fagnaðarboðskap, en þér pré-
dikuðuð Dowie Zion City rtþverra
(stink pot. Eg blygðaðist mfn
yðar vegna, og nærri þvf fyrir að
vera í tölu áheyrenda yðar. Hjal
yðar var langt fyrir neðan það sem
maður 4 að venjast á vanalegum
Circus sýningum, sem ég hefi sótt
f sama garðinum. Sú eina hugg-
un sem ég naut vnr ínnifalin í þvf
að það var svo andstyggilegt og
langt fyrir utan takmörk als vel-
sæmis, að jafnvel þeir meðal á-
heyrenda yðar, sem ekki vita hvað
kristindómur er gátu enga hug-
mynd feugið um að hann hefði
nokkurt samband við tal yðar og
framkomu. Hneyksli ]>að seni þér
valdið með þessu magnast að sjálf-
sögðu við þá mikilfenglegu kröfu,
sem þér gorið til [>ess að vera spá-
maður. Ef þér þættust vera bara
vanalegur maður, þá væri nokkur
von til þess að yður yrði nokkuð
ágengt, að minsta kosti meðal
hinna fáfrrtðu, en jafnvel skrfllinn,
skilgreinir og getur dregið eins
skarpa lfnu eins -og þeir sem næm-
astir eru, milli spámanns og sjón-
hverfingainanns, milli spámanns
og svikara. Ég segi þetta ekki í
neiani þykkju, en annaðhvort er
höfuð yðar úr lagi gengið, eða að
hjarta yðar er saurgað og prédik-
uuar aðferð yðar er algerltega röng.