Heimskringla - 21.01.1904, Blaðsíða 3

I' HEIMSKRINGLA 21. JANÚAR 1904
“í byrjun fimtu aldar e, Kr. tóku
Irar við kristni, og þessi trúar-
bragðaskifti gengu fljótt og frið.
samlega, og röskuðu í engu f>eirra
fornu félagsskipun”.— Og: “Þeir
reistu kirkjur og klaustur til og
frá um landið”.—
Þetta er ekki nákvæmt um
kristnitöku Ira. I sögunni segir,
að f byrjun fimtu aldar hafi ein-
stakir menn verið kristnir á Ir-
landi, en höfðu hvorki kyrkjur né
presta. Þess vegna sendi Cölestin
páfi hinn I. vígðan djákna, sem
hét Palladius til írlands um 431,
ásamt trúboðum. En Palladius
gat engu tauti komið á við Ira, og
varð að flýja og forða lífi sfnu, og
dó árið eftir á Skotlandi. En
sama ár kom hinn réttnefndi post-
uli Ira til sögunnar tneð tvennar
tylftir förunauta. Upphaflega
hét hann Súkkat, en breytti nafni,
og nefndi sig Patrieius eða Patrik.
Hann safnaði fólki að sér á ber-
svíeði með bumbuslætti, en Drú
itar, hinir heiðnu prestar lands-
ins, urðu uppvægir og veittu hoh-
um alla mótsyrnu sem þeir gátu.
Það er beint tekið fram í kyrkju-
sögunni að Irland hafi ekki verið
orðið kristið fyr en hundrað árum
eftir að Patrik kom þangað. Hefir
f>að þvf f fyrstalag verið kristið
532—550, eða um miðja sjöttu öld.
Á skotlandi getur kristnin
ekki talist fyr en á dögum Col-
umba, en hann var af frskri kon-
ungaætt og er fæddur um 521, en
tók prestsvígslu 550. Það er því
ónákvæmt að segja í sagnaritum,
að eitt land eða rfki hafi kristnast
meir en 100 árum fyr eða síðar, en
það bar við.
Að menn úr vesturlöndum
hafi verið frumgróði sjálfstjórnar
og þjóðernis á Islandi, er langt of
mikið að segja. Á landnámsöld-
inni kveður meira að landnáms-
mönnum sem frá Noregi komu, en
þessum vestmönnum. Meira er
það umvert að p>eir Ingólfur Arn-
arson og Hjörleifur Hróðmarson,
voru fyrstu menn sem tóku ból-
festu á Islandi, f>ó Norðmenn væru
og Asatrúar. en þrælar þeir, sem
drápu Hjörleif, þó vestmenn væru.
Meiri saga og merkilegri er sagan
af Skallagrfmi og Agli, en af
Helga Magra, þótt J>eir væru heiðn-
ir, en Helgi teldi sig að sumu leyti
kristinn. Þannig má telja margt
fleira. Kjarkurinn og hugprýðin,
dáðin og drengskapurinn fluttist
óefað meira til Islands frá Noregi,
en vestan um haf. Það er sýnilegt
að kviklyndi og ástrfðu frækorn
hafa meira komið fram f keltnesk-
um ættum á Islandi en í ættum
Norðmanna. En f>au einkenni
gerðu þjóðinni ofar ilt en gott
Hallgerður var af vestrænu kyni.
Auðvitað hafa keltnesk eða vest-
ræn áhrif haft allmikið við Islend-
inga og sögu þeirra að gera á land-
námsöldinni og sjálfsstjórnarárum
þjóðarinnar, og jafnvel fram á
þenna dag, en [>að er ekki heimild
til að gera eins mikið úr þeim og
höf. vill að menn geri.
Dæmið af ættjarðarást hjá
skóg^rmönnum gerir höfundurinn
ofmikið úr. Þeir hefðu víst fegnir
farið af landi brott ef ]>eir hefðu
átt [>ess kost. Svo miklir heiglar
voru þeir ekki, að þeir liafi heldur
kosið að lifa ófrjálsir og röttdræpir
og neyta stolinna bjargráða, ef
f>eir hefðu átt kost á að frelsast frá
þeim ókjörum.
Á blaðsíðu 56 fer höiundurinn
með fjarstæður og fljórfærni, þar
sem hann talar um goðavaldið.
Goðavaldið var ekki “sjálftekið
vald í upphafi”. Um Norðurlönd
voru goðarnir nokkurskonar klerka-
stétt, og áttu ekkert verslegt vald
að hafa á hendi. Á Islaiidi fengu
þeir það veitt ineð lögum, (Úlfljóts-
lögum), en svro höfðu f>eir f>að
heldur ekki allir. Það voru að
eins goðarnir við höfuðhofin, sem
höfðu mannaforráð, og urðu f>eir
als 39 á öllu lanainu. Hofgoðar
voru annað en forráðagoðar. Kven-
fólk var stundum hofgoðar, og
þessir hofgoðar voru stundum
margir á íslandi. Ekki er það
heldur rött að lögsögumaður hafi
setið í dómum. Hann hafði þann
starfa á hendi að ákveða stund og
stað fyrir dóma á alþingi, en í þeim
sat hanu aldrei. Fltjiri villur eru
hjá höfundi f>ar, sem hann talar
um réttarfarið.
Mál og framsetniug er þýðleg
og óefað við alf>ýðu hæfi. Vfða
bregður fyrir fjöri og jafnvel hita.
Það er ef til vill mesta gildi f>ess-
arar bókar, að höfundurinn skrifar
liana af brennandi áhuga og sann-
færingar-krafti. Samt má finna
að málinu sumstaðar, ef gagnrýna
ætti ýtarlega. Það er til að mynda
skandinavönsk setningaskipun að
setja eignarföll og eignarfornöfn á
undan nafnorðum, er f>au eiga við.
Þetta kemur allvíða fyrir f bókinni
t. a. m. “Þekkja sitt gildi og sfn-
ar kröfur”; fyrir: þekkja gildi sitt
og krötur. Og að: “byggja sína
trú og sína von”, fyrir að: byggja
trú sfna og von. Og þá: “full-
nægja þjóðernislögmálsins fyrsta
og æðsta boðorði”, fyrir: full-
nægja fyrsta og æðsta boðorði
pjóðernislögmálsins, m. fl. Sum
orð eru hálf einkennileg, t. d.
“b/breytni”. Það orð hefi ég
ekki séð fyrri. Samt má vel vera
að það sé til. En þrátt fyrir þetta
er bókin óefað ein af f>eim allra
læsilegustu, sem út hafa komið á
síðustuárum hjá íslendingum.
Höfundur getur um að kon-
ungaskifti liafi orðið f Danmörku
1839, og f>á hafi Kristján VIII
tekið stjórn, það er rétt. Hann
getur ennfremur um að konunga-
skifti hafi orðið í Damnörku 1848,
og hafi Friðrik VII tekið við
stjórn. En síðan, eða eftir þann
tíma getur höf. ekki um konunga-
skifti í Danaveldi. Má því lesar-
inn lialda að Friðrik VII sitji við
völdin enn þá, ef hann liefir ekki
æðri og betri upplýsingu þar um,
en bókin gefnr. Þetta er f alla
staði óviðkunnanlegt £og ranglátt
af höfundinum, að geta ekki um
f>að að Kristján konungur IX kom
til ríkis í Danmörku 15. Október
1863; og sérdeilis af þvf, að hann
er s'i fyrsti og síðasti konungur,
sem gefið hefir og afhent Islandi
sjálfur stjórnarskrá þá, sem land-
inu ernú stjórnað undir. Þetta er
ærið mikil fljótfæmi, sé f>að sögu-
leg gleymska. Geri höf þetta í
fyrirlitningarskyni við Kristián IX
þá er það enn þá verra, f>ví hver sá
maður sem tekur sér fyrir hendur
að rita sögu heillar þjóðar, hann
er ekki fær um það starf, ef hann
er ekki alveg óhlutdrægur öllum
málum og mönnum, sem hann
talar um.
K. Ásg. Benediktsson.
/
Islenzk ættvísi.
Eftir Heebjaet Hjálm.
(Framh.).
Upphaf wttvísi og œttatalna.
Hvernig ættvfsin er orðin til að
upphafhgetum vér eigi séð beinl, af
neinum orðum veraldarsögunnar,
þvf að þeir er ritað hafa um sögu-
leg atriði f lffi mannkynsins, hafa
ekki, svo að ég viti, reynt að gera
sér f>etta ljóst. En það er f raun
og veru auðvelt að komast að
nokkurnveginn vissri niðurstöðu,
f>essu viðvíkjandí,
Mannfræðin hlvtur að vera
elzti stofn sagnfræðinnar; og hún
hefst með hinni fyrstu menningu
niannkynsins, því að þegar menn
fóru að yrkja jörðina, hafa f>eir
brátt koinist að þeirri niðurstöðu,
að liver einstaklingur varð að taka
sér‘vissan hlut til eignarogum-
ráða. En jafnframt þessu mynd-v
uðust, deilur um það, hver væri
réttur eigandi hinna einstöku
landsliluta. Og deilur þessar end-
uðu með /msu móti, en f>eir, er
sigruðu eða börðust bezt, unnu
sér þar til frægðar. og af þessum
atriðum mynduðust hinar sérstöku
æfisögur f samanbandii við nöfn
mannanna, er lifendumir geymdu
sfðan f minnum, lengi eftir dauða
sigurvegaranna. Hinir merkustu
menn af hinum ýmsu mannflokk-
um hófust til virðingar, og voru
gerðir, eða gerðu sig sjálfir að kon-
ungum eða sijómendum stærri eða

Eyddu ekki peningum '4
_____né tíma né lélegu brauðgeri^ %
með því að nota ger sem er 3
óbrúkandi, Brúkaðu að eins ||
»lue Kinnom bakiko powdek 3
og Jdú munt fljótt íinna ákjós- e|
anlegustu afleiðingar, Notið ^
IÍIilIK KIHKOV ItAIÁIMi POWDER. 3
Biðjið matsalann yðar um það ^
Það eru 3 ‘ Coupons’’ í hverri ^
1 punds könnu.
=*
TimmmimmmmiimmimmmmK
smærri flokka. Og e f stjómendur
f>essir og niðjar þeirra sköruðu að
einhverju leyti fram úr öðrum
mönnum þjóða sinna, héldur f>air
völdunum um langa tíma, þann-
ig, að sonu' tók við eftir dauða
föður sfns, eins og enn á sér stað f
þeim löndum er hafa arfgengan
stjórnarrétt. Þannig mynduðust
ætta sögur og æt'atölur mjög jafn-
snemma. Og eru án efa hið fyrsta
sem ritað hefir verið í sögu mann-
kynsins, eins og ættatölurnar eru
hið fyrsta, sem ritað var á íslenzka
tungu, og urðu pær upphaf á sögu-
ritun Islendinga. Sögur hinna
elztu konunga í austurlöndum og í
Egyptalandi stóðu mest í sam-
bandi við langfeðgatal peirra. Og
eftir að menn fóru að gera sér trú-
arbragða hugmyndir, fóru höfð-
ingjar og konungar að telja sig í
ætt við guðina, sem oft voru dáin
mikilmenni, er náð höfðu völdum
eða áliti á einhvern hátt hjá þjóð
sinni. Þetta sést meðal annars á
foinsögum Grikkja og Tróju-
manna. Príamos höfuðkonungur
í Tróju erlátinn telja ætt sfna í
beinan legg tii S a t ú r n s, en
S a t ú r n u s til Jafets Nóasonar,
o. s. frv. En á dögum Prfams
konungs höfðu menn gert Satúrn-
us að guði, og tilbáðu hann.
Grikkjakonungar kölluðust vera
í ætt við Seif og aðra guði sfna.
Sama hugmyndin kemur fram, þar
sem menn hafa samkvæmt ritning-
unni rakið ættir sínar til Adams,
og talið hann „son guðs“. Fornir
sagnaritarar á Norðurlöndum rekja
ætt Óðins, Freys og Njarðar til
Prfams konungs f Tróju, en f>aðan
til Satúrns, Nóa og Adams, Það
er nú auðvitað, að J>au langfeðga-
töl eru að miklu leyti skáldskapur
sagnaritaranna. Þó er eigi óhugs-
andi að ættatal Óðins og Prí-
a m s konuiigs hafi fylgt sögu Óð-
ins, er hann kom að austan, En
líklegra er, að Norðurlandabúar,
dýrkendur Óðins, hafi sjálfir samið
langfeðgatal ]>etta, til þess að setja
Óðinn á þennan hátt í samband við
hina eldri guði, er þair höfðu sög-
ur af, eftir að Óðinn varð höfuð-
guð Norðurlandamanna. Eneigi að
sfður eru slík langfeðgatöl all-
merkileg. Samkynja langfeðgatali
Óðinsfrá Trójuinönnum er ættatal
hinna fornu Bretakonunga frá
Eneasi Trójukappa, mági Príams,
er ritað finst f Bretasögum í Hauks
bók, ásamt sögum konunga f>ess-
ara. Fjölcli slíkra langfeðgaraða
hefir veiið til og þó er nú fæst af
f>eim við líði. Langfeðgatölum
þessum fylgdu oftast sögur um
hina inerkilegu8tu ættliði J>eirra.
Til eru og langfeðgatöl frá
þrem sonum Óðins, sem ná til
konunganna í Noregi, Svfþjóð og
Danmíirku, peirra er uppi voru um
900. Þessi langfeðgatöl eru Yng-
lingatal (ti Haralds hárfagra),
Skjöldungata! (til Danakonunga)
og Háleygjatal (fr i Sæmingi Svía-
konungi til i.. konar jarls Grjót-
garðsson.ir.
HöUin: g smákonungar í
Noregi á d Haralds hárfapra,
töldu iangfeðga sína í fleiri eða
færri liðu um langt tfmabil; leifar
sumra f>essara ættatalna finnast í
Landnámabók og öðrumjfomum
sögum og'sýna þær, að f>að hefir
verið tízka á Norðurlöndum. eink-
um f Noregi, að menn lærðu ættir
sínar ásamt sögum forfeðra sinna,
kyn eftir kyn. Og þannig fluttist
fræði þessi til Islands fmeð land-
námsmönnum og geymdist þarjsíð-
an í minnum niðja J>eirra, eins eft-
ir annan, þangað til mennjfóru að
færa þau í letur. En ættatölurn-
ar eru hið allra elzta, sögulegs efn-
ís, sem fært var í letur á íslenzkri
tungu,
Ættv'ísin á íslandi, fyrir 1400.
Eins og ég hefi fyrr ?getið,
sýna f>að fórnrit vor, ^ aðjættvfsi
var snemma færð í letur á íslandi,
Þess er beinlfnis getið f málfræðis-
ritgerð frá hérumbil 1140, að áður
en tekið var að rita lög á Islandi
(1117), var þar eigi í rit fært annað
en æ 11 v í s i og h e 1 g a r ý ð-
i n g a r, sem prestar fnotuðu við
tíðagjörðir sfnar. Þetta sýnir hve
afarinikið Islendingar hafa^metið
ættvfsina, f>vf að þeir töldu [engu
ónauðsynlegra, að liún væri færð í
letur en hinar helgu þýðingar, sem
menn þó virtu í þá daga framar
flestu öðru bóklegu?
En hvernig stóð á því, ‘að ætt-
vísin var f>á metin svo mikils.
Eg hl/t að svara J>ví, að aðal-
orsakir þess hve miklar mætur
voru hafðar á ættvfsinni voru
s a g a landsins og 1 ö g f þann
tfma. Ættvfsin stóð í nánu sam-
bandi við sögu og lög íslenzku
þjóðarinnar, eins og flestra annara
þjóða á tímum páfaveldisins. Og
ekki voru það einungisjtímar páfa-
veldisins, sem gáfu ættvfsinni
gildi, að því er snerti lög lands og
kyrkju, heldur einnig sögutfma-
bilið heiðna. Þess vegna finnum
vér dæmi til [>ess mörg‘ að þeir er
þá lærðu lög, lærðu einnig ættvísi.
Eg skal hér geta þess eins dæmis,
að svo segir í sögu Bárðar Snæfells
áss, að Bárður nam ættvísi að
Dofra jötni, en síðan kendi Bárður
lögvfsi og mannfræði (c: ættvísi)
Eiði Skeggjasyni. Þó að Bárðar-
saga sé í flestum sögulegum atrið-
um óáreiðanleg, þá er hún þó
merkileg að því leyti,að hún bend-
ir á ýmsa forna siðu, og ber henni
þar vfða saman við aðrar sögur á-
reíðanlegar, Framli.
ÞAKKARÁVAIíP.
Mest af síðastl. sumri aIá ég á
sjúkiahúsi bæjaiins [ handarmeini,
og kostaði mig legan $1 á d g. Þeg j
ar ég koiu þaðan með litlum bata, I
eo í peningaþrðng, gaf kventélag!
Tja'dbúðarsafnaðar mér $10. Kyrir
þessa gjöt og hluttekningu þakka
ég nelndu iélagi innilega og bið
þann, sern ailar gjafir endurlaunar,
að launa því fyrir mig, þegar því
rnest á lisrgur.
Winnipeg í Des, 1903.
Mrs Guðrún Bigfúson.
WINNIPEG BUILDING & LABOR-
ER.S UNION heldur futidi sííh i Trades
tlull, horui Marnet og Maio 8ts. 2. og 4.
fðstudttiískv, hvers mánaðar kl. 8.
HINN AQŒTI
‘T. L.’ Cigar
er laugt á undan, menn ættu ekki að reykja
aðra vjndla en þá beztu. Búnir til hjá :
í WESTERN CIGAR FACTORY
S Thos. Iæe. eigandi. 'W~TlNrT\TTT=3lT](71-„
HMsgs>
ÍTANITOBA.
Kynnið yður kosti þess áður en þér ákveðið ad taka yður bólfestc
aanarstaðar.
íbúatalan í Manitoba er aú............................... 275,000
Tala bænda í Manitoba er................................. 41,000
Hveitiuppskeran í Manltoba 1889 var bushels.............. 7,201,519
“ “ 1894 “ “ ............ 17,172,888
“ 1 “ 1899 “ “ .............2'.922,280
“ “ “ 1902 “ “ ............. 58 077,267
Als var kornuppskeran 1902 “ “ ............. 100 052,343
Tala búpenings í Manitoba er nú: Hestar...... ........... 146,691
Nautgripir................ 282,348
Sauðfé..................... 35,000
Svin ....;............. 9* ,598
Afurðir af kúabúum í Matitoba 1902 voru.................. 8747.608
Tilkostnaður við byggingar bænda ( Manitoba 1899 var..... $1,402,80(
Framföiiní Manitoba er auðsæ af fólksfjölguninni, af aukntm
afurðum lanisins, af auknum járubrautum, af fjölgun skólanna, af vs i-
andi verzlun, af vexti borga og bæja, og af vaxandi velliðan
almennings,
f síðastliðin 20 ár hefir ræktað land aukist úr ekrum........... 50,000
Upp í ekrur......................................................2,500 00C
og þó er siðastnefnd tala að eins einn tíundi hluti af ræktanlegu landi
í fyikinu .
Manitoba er hentugt svæði til aðseturs fyrir inniiyténdur, þar et
enn þá mesta gnægð af ágætum ókeypis heimilisréttarlöndum og mörg
uppvaxandi blÓmleg þorp og bæir, þar sem gott er til atvinuu fyrb
karla og konur,
í Manitoba eru ágætir /riskólarfyrir æskulýðinn.
í Manítoba eru mikil og fisksæl veiðivötn sem aldrei bregð&st,
í bæjunum Winnipeg, Brandon, Selkirk og fleiri bæjure raun nú
vera yfir 5,000 íslendingar, og í sjð aðal-nýlendum þeirra í Manitoba
eru rúmlega aðrar 5,000 nianna. Þess utan eru í Norðvesturhéruðunuir.
og British Columbia ure 2,000 íslendingar.
Yfir ÍO milliouír ekrur af landi í Haniioha. sem enn þá
hafa ekki verið ræktaðar, eru til sðlu, og kosta frá $2.50 til $6.00 hvei
ekra, eftirgæðuin. Þetta land fæst með vægum kaupskilmálum.
Þjóðeigaarlönd i ðllum pörtum fylkisins. og járnbrautarlönd mei
fram Manitoba og North TÚestern járnbrautinni eru til sölu.
Skrifið eftir nýustu upplýsingum, kortum o. s. frv. alt ókeypis, ti*
HÖS. R. P KÖKLLX
Minister of Agriculture and Immigration,
WINNIPEG, MANITOBA.
Eða til:
.loneplt B. Skapatson, innflutninga og landnáms umboðsmaður.
‘iaiiLinaii'
flytur framvegis íslendinga frá íslandi
til Canada og Bandarikjanna upp á ó
dýrasta og bezta máta, eius og húu
ávalc hefir gert, og ættu því þeír, setn
vílja senda frændum og vinuni fargjöld
til íslands, að snúa sér til
hr.H, W. Rardal i Winnipeg, sern
tekur á móti fargjöldum (yrir nefnda
líuu.og sendir þau upp á tryggasta og
bezta máta, kostnaðariaust fyrir send
anda og móttakacda, og gefur þeim
sein ós'ka, allar upplýsingar því við-
vikjandi.
Fari ekki sá sem íargjaldlð á að fá,
fær sendandi peningana til baka sér a?
kostnaðai lausu.
Bústaður séra Bjarna Þórarins-
sonar er nú 725 á She>b:ook.e street.
Btrætisvagninn rennur fram hjá hús
inu.
OLI SIMONSON
MÆLIR MEÐ 8ÍND NÝJA
Skandinavian Hotel
7iH ílaln Str
Fæði $1.00 á dag.
JON V. THORLAKSON,
747 ROSS AVE.
Flytur alskyns farangur og bús-
gögn um borgina á öllum tímum
dags, og fyrir lægsta verð.
Telephone 2479 er í húsinu
Bonner & Hartley,
Lögfræðingar og landskjalasemjarar
494 Hain St. -• Winiiipeg.
R. A. BONNER. T. L. HARTLRY.
(Jaoadiaa Pacific {{ailwaj
Jola skemtiferdirnar i
Desember.
Fram og aftur
loegsta fargjald
til allra staða í
ONTAKIO,
QDÉBEC
og
SJOFYLKJANNA.
Gildir þrjá mánuði.
Viðstöðuleyfl veitt þegar komið er
austur fyrir FORT WILLIAM.
TOURIST
og fvrsta pláss
SVEFNVAGNAR
I á hverjum degi.
j Jola og nyars-farbrefin
; fram og til baka kosta TVO ÞRIÐJU
jvanaverðs.—Faibréfln til sölu Des.
i 21. til 25. og 30. 31., og Jan. 1.
Gilda tii 5. Jan., að þeim degi með
töldum.
Eftir frekari uppiýingum snúið yður
til næsta umboðsmanns C. P, R. fél
eða skrifið
C. E. MePHERSON,
Gen. Pass. Arent,
WINNIPEG.