Heimskringla - 16.06.1904, Blaðsíða 2

HEIMSKRINGLA 16. JÚNÍ 1904
Beimskriugla.
PUBLISHED BV
Tíi Heimskringla News & Publishing Cor
Verð blaösins í Canada og Bandar. $2.00 nm árið
(fyrir fram borgað). Sent til íslands (fyrir fram
borgað af kaupendum blaÖ3Íns hér) $1.50.
Peningar sendist í P. O. Money Order Registered
Letter eöa Express Money Order. Bankaávis-
Onir á aöra banka en í Winnipeg að eins tekoar
með afföllum-.
B. L. BALDWINSON.
_ Editor & Manager —
OFFICE :
727 Sherbrooke St., Winnipeg
P. O. BOX 110.
Gróða-listin
Það er ekki minni list, að kunna
að græða fé, heldur en að kunna
nokkuð annað. Víst má telja, að
pað sé meiri list að læra að spara,
heldur enn að læra flest annað, sem
kent verður. Ástæðan fyrir þessu
er sú, að öllum þorra manna er sá
lærdómur mótfallinn, af því það, að
spara, þýðir sjálfsafneitun,en sjálfs-
afneitunin kemur í bága við f>að
eftirlæti, sem sjálfselskan knýr
mann til að hafa á sjálfum sér.
Að vísu er f>að í eðli flestra
manna, að vilja eiga, en f>eim er
alt of mörgum sár illa við það, að
láta nokkuð á móti sör, eða fara
nokkurs f>ess á mis, sem hugur
þeirra girnist, til þess að komast
yfir meiri auðæfi en svo að þeir
hafi það, sem á voru máli nefnist,
til hnffs og skeiðar.
Mönnum er eiginlegt, að lifa í
nútíðinni, en láta framtíðina færa
það sem verða vill. Þeir bera fyrir
sig þá trúarlegu siðfræði, að mönh-
um beri að láta hverjum degi
nægja sfna þjáning, og f>eir skilja
þetta svo, að f>að sé rangt að bera
áhyggju fyrir morgundeginum,
rangt að bera nokkra umhyggju
fyrir framtfðinni.
Þessi trú verður alt of mörgum
til efnalegrar glötunar. Mönnum
er tiðast alt of gjarnt að missa
sjónar á þeim alsvarðandi sann-
leika, sem blasirvið allri lífsreynslu
mahna, að áhyggjan fyrir framtfð-
inni — umhyggjan fyrir morgun-
deginum — vex í réttum hlutföll
um við nútfma fátækt. Það mun
verða fyrir flestum þeim, sem
nokkurri verulegri mannrænu eru
gæddir, að eftir þvf, sem f>eir eru
efnaminni í dag, eftir því aukast
áhyggjur fæirra fyrir morgundeg-
inum. Þeiin er ómögulegt, hversu
fegnir sem f>eir vildu geta það, að
komast hjá f>ví, að hpgsa fyrir
komandi tíð.
Það er eðli allra d/ra, og þá sér-
staklega eðli mannanna, að bera
umhyggju fyrir morgundeginum,
og þeir fá ekki umflúið það eðli
sitt, frekar en f>eir fá umflúið
sjálfa sig.
Það er því sú voðalegasta villa,
sem nokkurn getur hent, að binda
sig við þá siðfræði, að bera ekki
umhyggju fyrir fraintíðinni. Fólk
er blátt áfram skyldugt til að gera
það. Menn eru skyldugir til að
sjá sér og skylduliði sfnu farborða
með eigin atorku, starfsemi, útsjón
og umhyggju. Þetta eru þau skil-
yrði fyrir tilveru mannsins og vel-
líðan, sem honum sjálfum ber að
leggja fram. Ef hann vanrækir
þessar skyldur, þá fyrirgerir hann
með því sínum siðferðislega rétti
til lffsins, sé hann gæddur nægi-
legri heilsu og lífsprótt til að starfa.
Það hefir lengi verið talin góð og
gild kenning, að sá sem ekki vill
vinna á ekki heldur mat að fá, og á
þeirri hugsun byggist sá lagabálk-
ur landanna, sem heimilar félags-
heildinni þann rétt, að taka með
valdi letingja og iðjuleysingja og
þrýsta þeim tilvinnu.
En f>ótt það sé gefið að menn
eigi að vinna og vilji vinna, þá er
það engan veginn nóg, ef vinnu-
arðinum er gálauslega sóað jafnóð.
um og hann er fenginn, í alskonar
óhóf og ráðlaust brask, og engin
tilraun gerð til þess að safna nokk-
urntíma nokkru til morgundagsins,
eða að byggja nokkrar vamir fyrir
komandi áföllum eða óhíippum,
sem einatt má búast við að komið
geti fyrir, hversu hyggilega, sem
menn annars fara að ráði sínu.
Það má að vfsu segja, og það
með réttu, að enginn geti safnað
auðæfum af arðinum af daglauna-
vinnu, en á hinn bóginn verður
það að játast, aðöll auðæfi byggjast
á starfsemi, og þar sem mest er
samsafn starfseminnar, þar verður
og mest samsafn auðæfa. Það mun
og rétt álitið, að rfkidæmi eða auð-
legð margra manna, á rót sfna að
rekja og hefir verið bygð á arðinum
af atvinnu þeirra og starfsemi,
hvort sem þeir hafa unnið fyrir
sjálfa sig eða aðra. I þessu landi
má svo heita, að allur þorri auð-
manna hafi byrjað gróðaferil sinn
sem óbreyttir verkamenn; f>eir hafa
safnað fénu með sameiginlegum
dugnaði, sparsemi og útsjón. Fyrst
með þvf að verja vel tfma sfnum
til arðberandi starfa, og næst með
f>ví að viðhafa hófsemi og spar-
neytni í öllum greinum, og síðast
með því, að ávaxta hyggilega spari-
fé sitt í arðsömum í’yrirtækjum.
Með þessu eina móti getur verka-
mönnum tekist að græða fö f nokkru
landi. Þeir verða að beita svo
iðjusemi sinni, að f>eir geti dregið
saman sjóð nokkurn frá daglegum
þörfum sínum, og það sparifé verða
f>eir svo að r.ota, sem vfsir til auð-
legðar. Grróðinn fæst með f>ví, að
verja svo sparifé sfnu, að það auk-
ist og margfaldist; og f>að tekst
vanalega að meira eða minna leyti,
þegar lán og hyggindi fylgjast að;
en mest varðandi eru þó hyggind-
in, f>ví mannsins lán byggist að
jafnaði á f>eim. Þess meiri, sem
hyggindin eru, þess meira verður
lánið, og magn og flýtir gróðans
fer að sama skapi. Að vísu eru f>að j
aðeins fáir af fjöldanum, sem eru i
gæddir meðfæddum gróðahæfileg-;
' eikum í nokkuð verulegum stfl, >
en flestum er það þó gefið, að geta
sparað meira en þeir gera, ef þeir |
aðeins beita liugsun sinni að þvf.
Ungi maðurinn, sem byrjar að j
íeyja bardagann fyrir tilveru sinni j
og efnalegu sjálfstæði, í samkepn- j
inni við meðborgara sfna, þarf að
hafa hugföst viss ákveðin atriði,!
sem hann má aldrei missa sjónar á,
ef hann á að eiga vísa gróða-fram-
tíð. En hann f>arf heldur ekki að
óttast elliskort, ef hann hefir heilsu
og starfsþrek og heldur fast við
>au grundvallaratriði, sem öll auð-
æfi byggjast á. Þar með eru talin
æssi:
1. Að eyða aldrei nokkrum pen-
ing að óþörfu.
2. Að hver peningur sparaður
tvöfaldar sig með vöxtum sfn-
um á 20 árum eða skemri tfma.
d. Með óþarfa eyðslu eins pen-
ings tapast ekki aðeins hann
heldur einnig allur arður af
honum um allan ókominn aldur.
4. Hver peningur sparaður held-
ur áfram að ávaxtast og auka
auðlegð eigandans, svo lengi,
sem hann er til.
5. Auðsafn fæst með einu móti
aðeins, og það er með því að
i.
láta hvern græddan pening á-
vaxtast svo að hann sífeldléga
og viðstöðulaust vinni eigand-
anum arð.
Smáar upphæðir, þegar þeim
er haganlega varið, eru vísir til
vænna auðæfa. Alt er komið
undir f>ví, að fénu sé hyggilega
varið.
Iðni, atorka og sparsemi eru
nauðsynleg skilyrði fyrir efna-
legri hagsæld.
Margar fleiri reglur mætti gefa
sem ungum mönnum gæti að not- j
um orðið, en sé f>eim nákvæmlega j
fylgt, sem hér eru gefnar, f>á mun j
vel duga.
eru að færast í áttina til menta og
þekkingar og efnalegs sjálfstæðis.
En þetta er aðeins í byrjun ennþá,
þótt óhætt megi telja, að það fœr-
ist í vöxt með hverju líðandi ári.
En á hinn bóginn verður f>ví ekki
heldur neitað, að alt of margir af
vorum þjóðflokki gefa ekki nútíðar
velsæmi sínu eða framtíðar hag-
sæld það athygli, sem þeir ættu að
gera- Þetta er bæði ljótt til frá-
sagnar og skaðlegt fyrir framtíð
fólks vors hér. Það ríður á, að
allir séu samtaka í f>ví, að breyta
svo, að beztan arð megi færa kom-
andi kynslóðum Islendinga í Ame-
rfku.
Sennilegt er, að margir haldi
því fram, að þeir, sem byrja tilveru
sína í landi þessu með lítil efni og
j hafa fyrir fjölskyldu að sjá, megi j
j engu hætta í óviss gróðafyrirtæki!
j af því að líkurnar fyrir tapi séu!
eins miklar og lfkurnar fyrir gróða. j
En þetta gildir aðeins þar sem' fénu j
er óhyggilega varið, Hver sá mað- {
ur, sem ekki hefir næga þekkingu
til að rata gróðabrautir þessa lands,
getur auðvitað ekki þrætt þær af
sjálfsdáðum; þeir menn verða að
njóta leiðsagnar þeirra, sem þekk-
inguna hafa, á sama hátt eins og
vegfarendur á sjó og landi tryggja
sér æfða leiðsögumenn til að koma
sér 1 trygga höfn eða á ákveðinn á-
fangastað. Alveg sama reglan
gildir f viðskifta og v e 11 u - lffinu,
að f>eir sem ekki hafa sjálfir nægi-
lega þekkingu til að verja fé sínu
haganlega, eiga jafnan kost á •
hjálp og leiðsögu annara til að
gera f>að. Við slíka hjálp græðist
bæði reynsla og auður, eftir því
fyr, sem maðurinn hefir meira til
veltu.
Einn mesti auðmaðurinn f landi
! þessu sagði eitt sinn, er hann var
spurður að hvernig hann, sem hafði
j byrjað hér með tvær höndur tómar,
hefði kémist yfir svo mikil e^niVj
j “Eg hefi trygga umboðsmenn við
I olbogann á hverju gróðafyrirtæki,
1 og læt aldrei neitt þeirra sleppa
framhjá án þess að greiða mér
skatt,’:
Gróðalistin byggist á fjórum að-
alatriðum: Atorku, sparsemi, hygg-
indum og þekkingu. Öll þurfa
þau að fylgjast að, ef vel á að fara,
og þegar svo er, f>á er tapið ekki
aðeins ólíklegt, heldur nálega ó-
mögulegt; og alt f>etta er hverjum
meðal hyggnum manni f lófa lagt, j
ef þeir aðeins beita hæfileikum sfn- j
um til að ná þeirri þekkingu, sem !
gróðalistin byggist á. Þekkingin
er fyrsta og æðsta boðorð til vel-
sældar hér í heimi. Án hennar
getur enginn maður notið sín eins
og vera ætti; með henni eru hon-
um flestir hlutir ómögulegir.
Fyrir landa vora, sem flestir hafa!
komið efnalausir til þessa lands,
með þeim ásetningi og f þeirri von,
að bæta efnalegar ástœður sfnar
hér, og að búa í haginn fyrir börn
sfn og afkomendur, betur en þeim
hefði verið mögulegt að gera, ef
þeir hefðu setið kyrrir heima á
ættjörðinni, ætti f>að að vera hin
Ijúfasta skylda, ekki aðeins að
veita bömum alla þá mentun, sem
f>au eru móttækileg fyrir og fáan-
leg til að taka á móti, heldur einn-
ig að búa svo f haginn fyrir þau
efnalega, að f>au geti, er þau nálg-
ast fullorðins árin, staðið nokkm
betur að vígi, en foreldrar þeirra
gerðu, er f>au komu hér til lands.
Með f>ví eina móti er hinum sanna
tilgangi fyllilega náð.
Mentunin veitir þekkingu, en
hyggindin beina mönnum braut
til að beita þekkingunni sjálfum
sér og öðrum til gagns og sóma.
Það er ánægjulegt, að geta lýst
f>ví yfir, að landar vorir hér vestra
Xhrif eins manns.
Þegar saga Japan-Rússa-stríðs
ins verður rituð, þá mun koma f
Ijós sá sannleikur, að einum manni
eingöngu er um ófrið þennan að
kenna. Sú maður heitir Bezebra-
zoff. Það er nokkuð miðaldalegt
snið á því hvernig hann hefir sffelt
vaxið að upphefð og áhrifum hjá
keisarahirð Rússlands. Hann var
í fyrstu að eins óbrotinn meðlimur
í sendisveinahirð keisaransJTog á
sama tfma einn af lífvörðum hans.
Fátækur, en framgjarn, fór hann
til Austurálfu til að vinna sör auð
og frama. Hann komst fljótlega
að þvf, að fá leyfi Rússastjórnar til
að mega hafa umrað yfir timbur-
svæðum og verzlunarstarfsemdum
í afar víðlendum héruðum þkr
eystra. Hann var f kunningskap
við Grand Duke Alexander
Machaelovitch, og fyrir hjálp hans
var hann gerður umsjónarmaður
námalanda þar eystra. Þessi náma-
lönd voru eign keisarahjónanna.
Hann stjórnaði námum þessum
svo vel, að keisarahjónin græddu
áfcjga i auð fjár á þeim. Fyrir
f>etta náði hann algerlega vinsæld-
um þeirra og jók áhrif sfn með
[>ví. Það var álitið vfst að sá mað-
j ur sem svo vel hefði aukið eigur
keisarans væri hæfur til þess að
hafa á hendi ábyrgðarmikil stjórn-
j arstörf. Þess vegna var hann gerð-
i ur að ríkisritara þar eystra. Upp
j frá þeirn stundu beitti hann ótak-
I mörkuðum áhrifum á keisarann f
j öllum málum, er lutu undir land-
svæði það er hann var settur yfir.
Hann fann að þvf að svo mikill
sparnaður var viðhafður af Rússa-
stjóm, að landið gæti ekki tekið
þeim framförum sem náttúrugæði
þess gerði möguleg og sérstaklega
fann hann að allri stjórn á Manch-
uria-járnbrautinni og í Sfberfu.
Þekking þessa manns á landinu
sannfærði keisarann urn að hann
mundi hafa rétt að mæla. Hann
ráðlagði keisaranum að gera Alex-
ieff að undirkonungi þar eystra og
það var gert. Þessir 2 menn em
féla^ar í mörgum stórgróða fyrir-
tækjum þar eystra og eru aldavin-
ir. Eignir þeirra eru í Manchuria
og Norður-Corea og eru taldar afar
verðmiklar. .Ef þeim gæti tekist
að loka þessum höruðum frá al-
heimsverzlun og samkeppni, þá
gætu þeir á skömmum tfma orðið
auðugustu menn í heiminum. Með
þessari hugsun hafa þeir beitt öll-
um þeim áhnfum sem þeir hafa
getað, til þess að gera lendur þess-
ar að al-rússneskum héruðum. Til
þess að koma þessu í verk, hefir
ir þeim tekist að tala svo um fyrir
keisaranuin, að hann hofir smá los-
ast við alla þá menn úr ráðaneyti
sínu, sem hafa viljað viðhalda
friði í ríkinu og við umheiminn,
og svo hefir Bezobrazoff mikil áhrif
á keisarann, að honum hefir tekist
að koma honum til að láta sér eft-
ir nálega öll völd þar eystra, og
hefir þvf gefið skipanir sfnar þvf
viðvíkjandi undir sínu eigin nafni
án vitundar og vilja og samþykkis
keisarans. Count Lamsdorff, sem
er utanrfkisráðgjafi, á samkvæmt
stöðu sinni að hafa alla yfirumsjón
með utanrfkismálum, en Bezobra-
zoff fékk komið því til leiðar, að
hann var als ekki spurður ráða í
mest varðandi málum, og fékk ekki
einu sinni að ná tali af keisaranum
tímunum saman, þegar Bezobrazoff
sótti daglega fundi hans fyrirstöðu-
laust. Keisaranum var talin trú
um, að alt gengi vel í Austurálfu,
að Japanar væru svo fáir og smáir,
að ekkert væri að óttast frá þeirra
hendi, og að undir öllum kringum-
stæðum mundi þeir aldrei þora, að
fara í strfð við Rússa. Um leið og
þessi mikilhæfi maður, Bezobra-
zoff, lék þessa rullu við keisarann,
hafði hann einnig áhrif á alla
frœndur og ættingja keisarahjón-
anna með því að bjóða þeim félags-
skap með sér og telja þeim trú um,
að hann gæti gert [>á stórauðuga á
örstuttum tíma, ef stefna sín hefði
framgang í Manchuriu og Coreu.
Með þessu fékk hann þá alla á sitt
band, svo að hann varð bókstaflega
einvaldur í öllum þeim málum, er
lutu að Austurálfu.
Það hefir öllum verið vitanlegt
innan og utan Rússlands, að keis-
arinn hefir óskað eftir, að friður
héldist í rfki sínu um sína daga og
vildi fyrir hvern mun, koma í
veg fyrir ófrið í Austurálfu; en
hann fékk engu ráðið fyrir þessum
manni, sem virðist hafa haft ótak-
mörkuð áhrif á hann.
Annars var þessi Bezobrazoff als
ekki vinsæll meðal hæzt standandi
manna á Rússlandi, og er til þess
tekið, að þótt hann reyndi tvfvegis
að komast í meðlimatölu þess fé-
lags, sem æðstu menn landsins
hafa þar með sór, þá var honum í
hvorttveggja skiftið synjað inn-
töku.
Það er á vitorði manna í Péturs-
borg, að Bezobrazorf hefir umráð
og eignarrétt á miklum timbur og
námalöndum í Austurálfu. Hann
hafði þar starfsemi mikla og undir
þvf yfirskyni, að vernda rússneskan
iðnað og framfarafyrirtæki, sendi
hann þangað tugi þúsunda her-
manna með öllum nauðsynlegum
útbúnaði og lét verja hundruðum j
miljóna af rfkisfé f vfgvirki og her-
útbúnað hér og hvar í landinu.
Þetta gekk svo langt, að Japanar
þoldu ekki mátið lengur, og hófu
þvf strfð, er þeir sáu ekki undan-
færi.
Sagt er, að Rússakeisari hafi
grátið, er hann frétti um ófarirnar
eystra, enda telur hann það eina
misgripið, sem Bezobrazoff hafi
gert í ráðsmensku sinni f Asíu, að
hann ekki skeytti nógu nákvæm-
lega um samlyndi við Japana.
Áfengi og langlífi
Herra I. P. Whittaker- hefir rit-
að fróðlega grein í tfmaritii “Cou-
temorary Rewiew’’ um langlffi
bindindismanna og s kammlf fi
drykkju- og hófsemdar - manna.
Hann grundar staðhæfingar sfnar
á brezkum skýrslum og sýnir, að
algerðir bindindismenn nái að
jafnaði talsvert hærri aldri en hóf-
semdarmenn, og miklu hærri aldri
en drykkjumenn, en drykkjumenn
eru þeir nefndir, sem iðulega ger-
ast ölvaðir. Hófsemdarmenn á
hinn bóginn eru þeir, sem neyta
vfns svo hóflega, að það aldrei hefir
nein sjáanleg áhrif á þá. Skýrslur
þær, sem lagðar eru til grundvall-
ar, eru gerðar af bindindis-lífsá-
byrgðarfélagi einu, sem byrjaði
sfarf sitt á Englandi 1840, með þvf
að taka í lífsábyrgð aðeins þá, sem
eru í algerðu bindindi. Nokkrum
árum síðar tók þó félag þetta einn-
ig þá í lffsábyrgð, sem, þó þeir
væru ekki f algerðu bindindi, voru
þektir að þvf að neyta víns ein-
göngu með mestu hófsemd; en
þessir menn voru skoðaðir sem sér-
stakur flokkur og iðgjöld þeirra
voru gerð nokkru hærri en hinna.
Þessi stefna og starfsemi félagsins
gerði þvf hægt að gera nákvæman
samanburð á langlffi beggja flokk-
anna. Fölagið er nú búið að fá
yfir 60 ára reynslu á þessu og sýna
skýrslur þess, að af 125 þúsund
j lífsábyrgðar skýrteinum, sem það
hefir gefið út á þessu tfmabili, þá
hafa dánarkröfurnar orðið talsvert
hærri fyrir hófsemdarmenn en al-
gerða bindindismenn.
Samanburðurinn á langlffi beggja
flokkanna er þannig, að á aldrinum
frá 10 til 95 ára deyja 5124 bind-
indismenn á móti hverjum 6959
j hófsemdarmönnum. Með öðrum
orðum: Bindindismanna dauðsföll-
in voru 36 af hundraði færri en
dauðsföll liófsemdarmanna. Þess
er og getið, að langlífi bindindis-
manna f þessu félagi sé V2 af 100
hærra, en það sem bezt sé hjá öðr-
um ábyrgðarfélögu m á Bretlandi á
síðastliðnum 30 árum.
Herra Whittaker segir, að líkan
samanburð mætti gera á þeim sem
drekka kaffi og þeim, sem ekki
drekkaþað; og eins á þeim, sem
neyta kjötfæðu, og þeirra, er ekki
gera það. En að samanburður sá
mundi sýna annarskonar afleiðing-
ar en þær, sem hér eru sýndar í til-
liti til drykkjumanna.
Hitt telur hann alveg áreiðan-
anlegt, að langlífi fari eftir lffern-
isháttum manna, og að algerðir
bindindismenn lifi allra manna
lengst.
-------» » »------— .
London Times
Blaðið London Times hefir lengi
verið öfiugasta og áreiðanlegasta
blað í Evrópu. Það hefir frétta-
samband út um allan heim og er
gagnkunnugt leyndarmálum allra
þjóða og margra einstaklinga af
háum stigurn, en svo er það var-
kárt með fréttir sínar,að það geym-
ir margar þeirra svo árum skiftir
áður en þær birtast í blaðinu. Það
biður aldrei um auglýsingar og
þiggur þær ekki nema með hang-
andi hendi, og neitar algerlega, að
flytja margar auglýsingar, sem [>ví
berast, þó margfalt verð sö f boði.
011 stjórn þess er stirð og stór-
bokkaleg; það er það eina, sem að
blaðinu hefir verið fundið. Árið
1896 tóku nokkrir Ameríkumenn
sig saman og keyptu blaðiðLondon
Daily Mail; þeir gáfu það út sam-
kvæmt ameríkönskum reglum:
Hverja frétt jafnskjótt og hún
barst á skrifstofuna; áherzla var
strax lögð á að auka útbreiðslu
blaðsins, og svo hefir þetta tekist
vel, að Mail hefir nú eins miklar
fréttir og eins mikla útbreiðslu
eins og Times. Times útgáfufö-
lagið hefir beðið svo mikinn ósigur
í samkepninni, að það hefir nýlega
orðið að lækka verð sitt um einn
þriðja við það sem áður var, og
einnig orðiðað bjóða sérstök hlunn-
indi þeim 30,000 blaðasölubúðum,
sem eru í London, til þess að efla
útbreiðslu blaðsins. Times hefir
jafnan neitað, að veita nokkurri
auglýsingu móttöku eftir kl. 7 að
kveldi, hversu mikið rúm, sem [>á
var autt í næsta morgunblaði, en
nú hefir það orðið að brjóta odd af
oflæti sínu með því að veita öllum
auglýsingum móttöku, hvenær sem