Heimskringla - 11.08.1904, Blaðsíða 2

HEIMSKRINGLA 11. ÁGÚST 1904
Heimskringia
PUBLISHED BY
The Heiiuskriiigla News & Publish-
ing Company
Verö blaðsins í Canada og Bandar.
$2.00 um áriö (fjrrir fram borgaö). .
Senttil íslands (fyrir fram borgaö
af kaupendum blaösins hér) $1.50.
Peningar sendist í P. O. Money Or-
der, Registered Letter eöa Express
Money órder. Bankaávfsanir á aðra
banka en í Winnipeg aö eins teknar
meö afföllum.
B. L. BALDWINSON,
Editor Sc Manager
Office:
727 Sherbrooke Street, Winnipeg
P. O. BOX
10.
TCvonnfrelsi
Eftir þvf sem heimsmenningunni
þokast áfram og mannkynið vex að
vitsmunum, mentun og sanngirni
eftir því pokast hagur kvenna á-
fram í áttina til vellfðunar og á-
nægju. Kárlar eru fyrir löngu hætt-
ir að trúa á [>á postullegu kenningu
að konur skuli skoðast sem óæðri
verur, sem ekki megi láta til sín
heyra á mannfundum og ekki megi
svo mikið sem flétta hár sitt. Jafn-
vel prestarnir sannkristnu afneita
algerlega kenningu Páls postula
um f>essi atrfði. Enda var hann
jafnan baslari um æfina, karlfugl-
inn, og mun hafa haft mjög tak-
markaða þekkingu á eðli og fram-
sóknarþrá kvenna. Má og vera, að
konumar á J>eim tfmum hafi ekki
vogað að hugsa sjálfstœðar hugean-
ir, og J>vi sfður að láta þær hugsan-
ir f ljós, þó þær fyndu til þess, að
þeim var óréttur ger; því vitanlega
voru konur þturra daga blátt áfrarn
frælar bænda sinna. Þær máttu
engu ráða og ekkert tala utan sinna
eigin húsveggja, en urðu að sitja
og standa eins og drottnar þeirra
buðu þeim, gera það sem J>eim var
skipað og láta ógert alt það sem
bændur þeirra og tfðarandinn lagði
bann fyrir. Engar framkvæmdir
máttu þær hafa með höndum aðrar
en hússtörfift, og alt líf Jæirra var
þeim byrði og armæða.
Svona var það á Jæirn tímum,
sem biblfan nær yfir, og svona er
J>að sumstaðar f löndum heimsins
alt fram á þerinan dag, og verst J>ar
sem mest er fávizkan, fáfræðin og
hleypidómarnir.
Mentunin ein hefir orkað því að
konur liafa getað fært sig svo f
ásmegin, að þær em nú víða f heim-
inum viðurkendar sem jafningjar
ekki sfður en meðhjálp karlmanna.
Enginn má lá konunum það þó
J>ær finni sárt til þess, hve mískun-
arlaustöllum mannréttindum þeirra
hefir verið mislxiðið á liðnum tfm-
trm; eða það [>ó þær vilji alt leggja
f sölurnar til þess að öðlast fult
frelsi og sjálfstæði til jafns við
karlmenn í hverju því atriði, sem
kyn [>eirra leyfir Jxmui að geta not-
ið jafnréttis við pá, ásamt J>ví að
bera jafnar skyldur þeim.
En bardaginn fyrir þessu jafn-
rétti hefir gengið afar seint, þvf að
karlmennirnir liafa verið þrjósku-
fullir og óréttsýnir og jafnan hætt
Við að beita hnefaréttinum til að
f á vilja sínum framgengt þegar
röksemdir hafa þrotið. Og enn
þann dag í dag er pað aðalvopn
tuddamenna, íslendinga og annara
þjóða, ftð lærja konur slnar til
hlýðni; halda peim þannig laf-
hræddum og huglausum, svo þœr
skuli sem minst þora að hreyfa sig
eða geta beitt þeim áhrifum, sem
þær annars kynnu að geta haft á
umheiminn.
En þrátt fyrir [>etta hefir þó hag
þeirra stöðugt miðað áfram og á-
stæðan er frá þeim sjálfum komin.
Þær hafa lært J>á list, sem og líka
var rétt og lögmæt, að beita áhrif-
um sínum á syni sína og dætur
strax frá barnæsku og gegnum <>11
upi>eldisárin; kenna þeim að sjá og
skoða hag kvennþjóðarinnar, eins
og þær höfðu reynt að hann var í
raun og veru, og skapa á þann hátt
meðaumkvun hjá bömunum fyrir
kjörum kvenna. A J>ann hátt hefir
[>að orðið, að liver kynslóð fram af
annari hefir séð æ betur og betur,
að hagur kvenna J>yrfti að fara
batnandi, þar til nú er svo komið
1 öllum siðmenningar löndum, að
konur hafa f hinum félagslega heimi
fullkomið jafnrétti við menn, og að
mörgu leyti eru þær látnar njóta
meiri hlunninda en karlraenn, En
lagalega hafa giftar konur ekkí
ennpá jafnrétti við karlmenn. Mað-
urinn er ennþá að lögum skoðaður
herra síns húss og konan “meðhjálp
hans.” Þó getur hún átt séreignir
og ráðið J>eim eins og henni bezt
líkar, án nokkurs tillits til vilja
manns sfns. Ógiftar konur hafa
jafnrétti við menn í flestum grein-
um, en allur J>orri þeirra afsalar
sér J>eim rétti með sérlega fúsum
vilja til J>ess að komast í hjóna-
bandið. Þær munu lfta svo á, að
hagsmunir þeir, sem þær hljóta við
giftinguna, meira en vegi upp á
móti J>eim réttindum, sem þær af-
sala sér með henni, og yfirleitt mun
J>að vera svo, að giftar konur séu
eins ánægðar eða jafnvel ánægðari
með stöðu sfna heldur en þær ó-
giftu.
A þessu eru þó að sjálfsögðu
undantekningar. Alt of margar
konur ana út í hjónabandið án
nægilegrar athugunar um afleið-
ingarnar, og stundum mun það
koma fyrir, að þær giftast mönn-
um, sem þær J>ekkja sáralftið og
láta sig sjáanlega litlu varða, að
vita nokkuð um fortíð peirra, lund-
emi eða hæfileika. Slfk hjóna-
bönd fara oftast illa. Að vfsu skal
[>að játað, að enginn hægðarleikur
er á J>ví fyrir konu, sem eignast
tvítugan mann, að geta gert sér
nokkra Ijósa grein fyrir [>vf, hvem-
ig sá maður kunni að verða þegar
hann er orðinn fertugur eða fimt-
ugur maður; pví að miklar breyt-
ingar geta orðið á inönnum á fjórð-
ungs aldar tímabili. Eii þó má
geta nærri um þetta, ef konan
þekkir manninn vel, lunderni hans
og hæfileika. En slfkt er ómögu-
legt, ef konan hefir enga þekkingu
á manninum. En J>ó það sé nú
játað, að flest hjónabönd fari sæmi-
lega vel, og [>ó að konur nú orðið
f menningarlöndum heimsins hafi
fult frjálsræði og jafnrétti f heim-
ilis og félagslífínu, — þá hafa [>ær
enn f>á ekki náð pvf takmarki að fá
pólitíkst jafnrétti við karlmenn.
Sú gáfaðasta kona og mentaðasta,
þó hún eigi millfón dollars f fast
eignum í landinu, og hafi J>vf beina
hagsmuni af J>vf að sjá rfki sínu
vel og heppilega stjórnað. hefir
samt ekki kosningarrétt til rfkis-
J>ingsins hér í Canada og þvl sfður
kjörgengi; J>ar sem sá aumasti
mannræfill, sem gengur f buxum,
ef hann er ekki beint á sveit, hefir
slíkan rétt, aðeins vegna lx>ss að
hann er karlmaður.
Það er slíkur óréttur sem [>essi,
sem konur geta ekki nnað leiigur_
og af honurn eða l 'nguninni til að
afmá hann eru komin fms öflug
kvennfélög f þessu landi og ýms
kvennabl'ið, sem nú berjast fyrir
jafnréttinum við karla.
Það eru ekki allmörg ár síðun
að kona ein á Skotlandi, sem lært
hafði lögfræði, fékk ekki leyfi til
að flytja mál fyrir dómstólum þess
! lands, þótt hún stæðist prófið vel.
Það var í lögum landsins að hvers
sú persóna sem stœðist próf við j
skólann skyldi hafa leyfi til að
reka mál fyrir dómstólunum. En j
prófessorar skólans, gamlir grá- j
hærðir hálœrðir fræðimenn, höfðu j
fund með sér til að ræða [>etta mál i
stúlkunnar og J>eim kom saman
um, að leggja þann skilning í lögin
að kona gæti ekki verið persóna, og !
á þeirri samþykt sinni bygðu J>eir
svo neitun sfna um starfsleyfið.
Þessi og [>vflík rangindi og of- j
beldi gegn eðlilegum mannréttind-
um eru rótin til óánægju kvenna
með kjör sín.
Það er og einatt að færast í vöxt,
að konur fá skipað fmsar vellaun
aðar stöður hér í landi, sem fyrir
nokkrum árura voru eingöngu skip-
aðar karlmönnum. Á skrifstofum
og ýmsum atvinnu og framleiðslu-
stofnunum eiga konur jafnan að-
gang sem karlar að vel launuðum
stöðum og geta á f>ann hátt ekki
%
aðeins verið efnalega sjálfstæðar j
heldur einnig svo veitandi, að þær j
geta séð fyrir heilum fjölskyldum, j
J>egar þess þarf með. Þetta gerir'
pær að miklu leyti óháðar allri
hjálp eða umönnun karla, og þetta j
sjálfstæði ásamt með óánægju yfir
jafnréttisskortinum og oft einnig
óánægju f hjónabandinu miðar alt
að þvf að hvetja pær og örfa til að
herða bardagann fyrir jafnréttinu, j
og um leið óbeinlfnis ef ekki bein-
llnis að fá losað um hjónabandið
og hjónaskilnaðarlögin.
Sú hreyfing að fá losað um hjóna-;
bandið er ekki alveg ný og hefir j
náð talsverðu afli hjá miklum fjölda
kvenna. I þessari hreyfingu eru
líkur til, að þær fái fylgf’ margra j
karla, því satt að segja eru [>eir
margir, sem finst band það afar-!
f>ungt og oft óþolandi byrði, og j
ekki svo allfáir þeirra smeygja sér
undan [>ví oki að þurfa að ala önn
fyrir konum sínum og f jölskyldum,
með því ýmist blátt áfram að
strjúkja, eða þá að vanrækja að
leggja það til, sem nauðsynlegt er
til viðhalds og vellíðunar hand-
bendni þeirra, Oft orsakast þetta
sjálfsagt læinlfnis af manr.skaps-
leysi, en eins oft vfst af óánægju f
hjónabandínu. Stundui vill ogj
til að konur strjúka frá mönnum
sínum, /mist fyrir skort á nauð- j
synjum eða af öðrum hér ónefnd-
um ásbeðum. En ætfð ogæfinlega
er óánægja með ástæðurnar — það
sem er — aðal orsökin til þessa.
Jafnrétti kvenna og fult mann- j
frelsi fæst aldrei meðan hjóna-
bandslögin eru eins og þau eru nú.
en á hinn bóginn er hætt við þvi, t
ef of mjög er rýmkað til um [>au,
að tilfinnanlegt los komist á alt
hjúskaparfyrirkomulagið.og marga
gætna og greinda menn uggir, að
þá verði sfðari villan argari þeirri,
fyrri. Hinsvegar eru þess nú þeg- j
ar sjáanleg merki, að fyr eða sfðar
verði breyting gerð & hjúskapar
fyrirkomulaginu; þeim konum mun i
fjölga sem fremnr viljatefla á eigin
sp/tur, heldur en að bindast æfi-
löngu bjónabandi. Og yflrleitt
synist málið að taka þá stefnu, að
konan hagi hjúskaparsamningi sfn-
um svo að hann skuli gilda um á-1
kveðinn tfma, eða þar til orsakir
gefist, er veiti henni fulla lausn úr i
þvf bandi.
En sú huggun er }>ó hér í máli, j
að J>essi breyting, eins og aðrar
breytingar, sem varða mannkyns- i
heildina, verður aðeins gerð smátt,,
og smátt og aðeins á löngu tíma-
bili.
Oræk yfirlýsing
Blaðið London Times flytur
fréttir af fundi, sem nýlega var j
haldinn f St. Pétursborg á Rúss- j
landi til að ræðaum hernaðarmál- ;
ið við Japan. Þar voru saman
koránir margir helztu menn borg-;
arinnar, þeir er mest láta til sfn ;
taka. Fundur [>essi samþykti með !
215 atkv. gegn 40 atkv. svolátandi j
ályktun:
Að með hliðsjón af þeim sann
leika að núverandi strfð við Japan j
hafi átt upptök sín í stefnu sem
mynduð hefir verið eingöngu til j
hagnaðar fyrir lítinn uppáhalds
minnihluta, en til skaðsemdar fyr- j
ir hávaðann af rússnesku þjóðinni,
og sem afleiðing af ofdirfskufúll-
um æfintýra anda, sem einkennir
framkvæmdir stjórnarinnar í Aust-
urálfu. Og þar eð vér skoðum
það skyldu vora, bygða á grund-
vallarlegu „principi“, að starfa
eftir mætti að heill og velferð
þjóðarinnar, en ekki f þágu þeirra,
er svæla undir sig eignir og óðul
annara, þá lýsum vér, stúdentar
námaverkfræðisstofnunarinnar, hér
með yfir megnri óánægju vorri við
1 stjómina sem er hinn ábyrgðarlegi
: frumkvöðull þessa þjóðlega óhaps.
Enn fremur afneitum vér og fyrir-
; dæmum háttaleg þess hluta af ung
; mennum Rússlands,sem með fölsk-
um þjóðhollustu látum og velgju-
! legum ávörpum til yfirvaldanna
j eiga þátt f því að stjórnarklfkan
: hefir getað komið hemaðaráformi
j sfnu í framkv-œmd og með þvf
! steypt þjóðinni út í blóðugt stríð,
sem bæði er ómannúðlegt og gagn-
stœtt vilja og hagsmunum þjóðar-
innar.—
Það er svo að sjá á þessari
fundargerð, að ekki all-lítill hluti
fólks í Rússlandi *sé andvfgur
hernaði Rússa á Japanmenn og
skoði það tjón mikið fyrir land j
sitt að stríð'þetta hefir orðið. Þeir I
sem á framangreindum fundi
gengust fyrir þvf að fá yfirlýsing-,
una samþykta, eru útlærðir verk- j
og vélfræðingar, og em meðlimir
„Mining Engineers Institute“ í
Bt. Pétursborg. En Mining En-
gineering“ er sú iðnaðargrein sem
kennir mönnum meðal annars;
að gera vígvirki, koma fyrir fall- j
byssum, mæla út og hafa umsjón
með lagningu járnbrauta og að
framkvæma önnur slík verk sem
algeng eru í hernaði. Það eru
berlærðir verk- og vélfræðingar.
Starf þessara manna kallar þá sf-
feldlega út meðal alþýðunnar til
mælinga og annara starfa, svo að
þeim hlýtur að vera gagnkunnugt
um skoðun fólksins f þessu her-
máli Rússa. Enda er ekkert hik á
staðhæfingum þeim sem sem þeir
segja blátt áfram, að strfðið sö
hafið móti vilja þjóðarinnar og sé
gagnstætt heill og hagsmunum |
hennar, að vissir menn í ráðaneyt-1
inu eða stjóminni hafi komið því
á stað eingöngu til þess að *
efla hagsmuni fárra manna, sem !
stjómin hefir sérstakt uppihald á.
Það eróhugsandi annað en að þeir
menn sem þannig lúka upp einum
rómi f hundraðatali séu fyllilega j
við því búni'- að sanna staðhæfing-
ar sínar, enda eru þær svo meið-
andi f garð stjórnarinnar að hún
mundi tæjiast láta málið afskifta-
laust, ef hún hefði hendur hreinar
eða sæi sér fært að koma ábyrgð á
hendur þessum ,,Engineers“. En
þó að samþykt þessi væri gerð;
þann 23. Febrúar síðastl., þá j
stendur efni hennar óhrakið enri j
þl. Það mun því mega ætla að
ákæran sé í fylsta máta sönn, enda j
hafa allar framkvæmdir Rússa í
Austurálfu á sfðastliðnum árum j
borið þess ljósan vott, að þeir!
væru ekki að starfa þar í neinum
mannúðlegum eða göfugum til
gangi.
Samanburður
(Niðurlag)
Asigkomulagið í háskólum þess-
um er afar mismunandi. Valdi
Thorvaldsson sagði mér það oft, að
hann hefði aldrei gengið svo um
skólagarðinn, að hann hefði ekki
fundið til þess, að hann var út
lendingur — íslendingur —
í augum allra, er litu limn, og hann
sagðist hafa fundið, að litið væri
niður á sig fyrir þá sök. Hjá
manni með sama geðslagi og hann
hafði vakti þessi tilfinning bardaga-
hug; hann ásetti sér að sýna þeim,
hvað ÍBlendingurinn gæti
gert—og hann s/ndi þeim það;
samt sem áður voru hæfileikar hans
aldrei fullkomlega opinberlega við-
urkendir nema aðeins sem náms-
manns. Menn, sem voru miklu
minni gáfuin gæddir, gengdu
embættum 1 deild hans og stjórn-
uðu skólablaðinu og báru lægri
hluta f kappræðu fyrir mönnum
frá hskólanum í Grand Forks, sem
ég veit fyrir víst, að eru ekki hans
jafningjar að skarpleika. Hann
fann það stundum að skólabræður
hans viðurkendu yfirburði hans
með ólund og lftilsvirðingu, og
sjálfur lfkti hann því við þá til-
finningu, sem Gryðingar verða að
þola við Harvard háskólann, þar
sem þeir eru í einu hljóði viður-
kendir sem duglegustu námsmenn-
irnir, en samt er litið niður á þá af
öllum og þeim svo að segja bægt
frá ölluin félagsskap.
Það var réttilega tekið fram af
ritstjóra Heimskringlu f grein ekki
als fyrir löngu, að gildi mentunar
sé að rniklu leyti innifalið f því
með hve miklu afli mentamað-
urinn geti beitt lærdómi sfnum
þegar þekkingin er fengin, eða
með öðrum orðum, hvað hann geti
gert við mentunina. Það er gott
og blessað að kunna reiknings-
fræði, osfrv., en það er ekki minna
virði að þekkja menn og geta sam-
þ/ðst þeiin.
Það er álit margra, að aðalþáttur
skólagöngunnar sé viðkynning við
aðra menn og J>ekking á málefnum
og félagsskap meðal nemendanna.
Kappræðufélag skólanna gerir
menn færa til þess að koma fram
opinberlega, hvort heldur f stjórn-
málum eða öðru; útgáfa skólablað-
anna veitir æfingu f blaðamensku
og ritsmíði; maður, sem nær því
að verða leiðandi f skólanum er
ekki sneyddíir öllu þvf, sem til þess
þarf, að verða leiðandi maður hvar
sem er.
Hverju er það að kenna, að fs-
lenzkir memendnr við háskólann í
Manitoba taka svo lítinn þátt f fé-
lagsmálum skólans? Aðeins tvær
ástæður virðast geta verið til þess:
annaðhvort að þeir kæra sig ekki
um annað, eða þeir finna sig ekki
færa til þess. Fyrri ástæðan getur
það tæplega verið.
Fyrir utan þann óneitanlega
hagnað, sem það leiðir af sér hvar
sem maður er, að bindast félags-
skap við aðra menn, þá er einnig
annað að athuga. Flestir menn,
hvort heldur þeir eru íslendingar
eða eitthvað annað, hljóta gleði og
ánægju af því, að eitthvað kveði að
þeim þar sem þeir eru — það er
eðli flestra, að vilja eignast álit,
skara fram úr. Það virðist alveg
ótrúlegt, að kappgirni allra ís-
lenzkra nemenda f Winnipeg bein-
istaðeins f eina átt; þá að skara
fram úr aðeins í e i n u — í námi.
Og sá sera aðeins skarar fram úr f
þvf, að vera duglegur að læra, finn-
ur það venjulega, að hann verður
dálftið einmana; en það að skara
fratn úr f ræðu, ritum, leikfimi eða
á einhvern liátt seni leiðandi mað-
ur. veitir iUlum þá ánægju, sem
gerir lífið meira viröi en ella; og f
skólanum, eins og allstaðar, er J>að
fátt, sem heilbrigð mannssál telur
sér fremur til nautnar en álit og
félagsskap við aðra.
En sé ástæðan ekki viljaleysi eða
kæruleysi, þá hlýtur hún að vera
vanmáttur eða hæfileikaskortur.
Eru Islendingar virkilega að eðlis-
fari fátækir að þeim hæfilegleikum,
er til þess þurfa, að vera leiðandi
menn og félagslyndir ? Eru þeir
þannig af náttúrunni gerðir, að þeir
söu óhæfir til þess að skara fram
úr félagslega og vinna sér álit í þá
átt? Nei, fáir mundu þeir verða,
sem gæfu þeirri ályktun atkvæði
sitt; öll saga háskólans í Norður-
Dakota mótmælir því sterklega; og
við háskólann 1 Minnesota eru að
minsta kosti þrír nafnkendustu
mennirnir Islendingar; það er
Gunnlaugur Jónsson, taflkappinn;
herra Gíslason, einn mesti kapp-
ræðumaður, sem liáskólinn hefirátt
í herrans mörg ár; hann er nú
kennari f mælskufræði; og svo er
herra Holm, útgefandi “Minnesota
Magazine”.
Sfðasta ástæðan gœti verið sú, að
ytri skilyrðin væru þannig í Mani-
toba, að þau gerðu það erfiðara þar
en nokkursstaðar annarsstaðar að
hljóta viðurkenningu eða njóta sfn.
Við Harvard eru mörg félög, sem
Gyðingar fá ekki aðgöngu að með
auðveldu móti, og það stendur
þeim að ýmsu leyti fyrir þrifum.
Er ásigkomulagið eitthvað svipað
þvf með Islendingum f Manitoba?
Mundi Islendingur hafa eins mikl-
ar líkur til þess að vera í valinu í
félagi eða ritstjórnamefnd, eins og
maður annars þjóðernis? Bendir
það til þess, að Islendingar eru
milli-skóla kappræðu menn, rit-
stjórar, bekkjarstjórar, félaga for-
menn, osfrv., í Minnesota og Norð-
ur Dakota, en ekki f Manitoba (eða
að minsta kosti mjög sjaldan). Er
Islendingum sjálfumum að kenna?
Aðalástæðan fyrir þvf, að litið er
hér niður á Gyðinga virðist vera sú,
að þeir halda sig sér og þýðast illa
saman við aðra menn.
Verður það sama sagt um íslend-
inga? Eru þeir að eðli svo ein-
strengingslegir, að þeir samþýðist
illa öðrum þjóðum? Það er svo að
sjá, sem iniklu meira beri á því f
Canada en f Bandaríkjunum. Að
þvf geta reyndar legið einhverjar
aðrar ástæður, sem þeir þekkja er
kunnugir eru.
Það er ekki tilgangur lfna þess-
ara að niðra éða lftilsvirða, heldur
aðeins að segja sannleikann eins
og hann liggur fvrir, og að svo
miklu leyti, sem greinarhöfundur-
inn bezt veit. Hann hefir beðið
ritstjóra Heimskringlu að leiðrétta
allar þær villur, sem finnasí kunna,
annaðhvort sakir þess, að skakt
hefir verið skýrt frá, af þvf að skýr-
ingar hefir vantað. Ef grein þessi
er samt að einhverju leyti talin
röng, þá er þess vænst, að bráðlega
verði leiðrétt af einhverjum, annað-
hvort f Heimskringlu eða einhverju
öðru riti.
Harvard Uuiversity,
Vilhjdlrnur Stefánsson
‘Landnámabók Vestur-
íslendinga.”
EPTIR
Styrkár V. Helgason
Mikið og margt þykir mér Lárus
Guðmundsson frá Ferjubakka rita
og ræða í blöðunum hörna; og finst
mér það eiga við greinir hans, sem
sagt var um Sigurð dalaskáld Gísla-
son: “Sumt var gainan, sumt var
þarft, sumt vér fátt um tölum.”
Annars sýnist Lárus vera skýr
maður; en fremur þykir mér hann
rita fljótfærnislega, og heldur er
vfða ó»amkvæmni f greinum hans,
að þvf er efnið snertir. Getur ver-
ið, að ég sé ekki nógn kunnugur
manninum, til þess að skilja hann
létt.
Hvað sein þessu líður, finn ég
hvöt hjá mör til þess að þakka Lár-
•usi sérstaklega, fyrir hina nauð-
synlegu hugvekju hans “um Land-
námabók Vestur-íslendinga.” Það
er inálefni, sem blöð Vestur-ísleud-