Heimskringla - 16.02.1905, Blaðsíða 3

HfilMSKRINGLA 16. FEBRÚAR 1905
x‘Þér” og “þú.”
Það þykir orðið kenna hæversku
og góðra siða að “þéra,” einkum ef
ókunnugum ber saman. Margur
vor á meðal Alftur það kenna of
mikillar frekju og “laxmannsskap-
ar,” að þúa hvern sem maður kann
að hitta, einkum og sérflagi, ef
hann er talinn af heldra tagi.
Þó eru Vestur-íslendingar sagðir
tornæmir á “þérugheitin.” Margir
er af íslandi koma nú þessi sfðari
ár, segja sér hafi hálfgert hnykt
við “kumpánaskapinn,” er allir
þöuðust, og það menn, er voru hver
öðrum gagn-ókunnugir. Þeir segja
sér hafi legið við að þéra alla, en
þó unað allvel siðnum, er þeir fóru
að kynnast, að mega segja beint og
blátt “þú” við hvern einasta landa
sinn, áu þess að vera í neinum
vafa um f>að, að með því vekti f>eir
nokkurt hneyxli.
Þessir sömu menn hafa og sagt,
að á íslandi þætti Vestur-íslend-
ingurinn naumast vel-“dannaður,”
þótt allir fögnuðu komu hans aust-
ur, því f>ar stæði fæstum neinn
-óhagur af meðan centin entust.
Hann gleymdi að þéra á íslandi,
heldra fólkið og lærðu mennina, og
frelsisleiðtogana og menningar for-
kólfana, og svo kynni hann naum-
ast að meta hæversku alf>ýðunnar,
er honum væri sýnd, þar sem hann
væri “þéraður” af öllu sveitafólki.
Sjálfsagt er eitthvað hæftí f>essu.
Vestur-íslendingurinn hefir alist
upp við nýlendu siði og lifað ný-
lendu lffi. Hann hefir orðið að
neyta orku og atgerfis, settur eins
og hann er, á meðal manna af öllum
þjóðflokkum, og átt í friðsamlegu
strfði við að ná jafnoka sessi með
öðrum mönnum. Mannótti sá, er
hann hefir kunnað að hafa alið í
hjarta sfnu, er hingað kom, hefir
orðið að hverfa, og yngri kyn-
slóðinni hefir aldrei verið hann
innrættur.
í félagslffi, sem hvílir á dugnaði
og hæfileikum, vex ekki sú með-
vitund, að einn sé mikið yfir annan
hafinn, eða að minsta kosti ekki
fyrr en sá hinn sami er búinn að
sýna það f einhverju. Varasemin
mikla, f>ess vegna að búast, við ein-
hverju óvenjulegu f persónu hvers
ókends manns og tala við hann
með breyttri rödd og tungutaki, er
ekki að landsvenju, — f>ótt það beri
við.
Svo f öðru lagi, þegar farið er að
athuga af hverju “pérugheitin”
spretta og þau rakin til róta, f>á
hverfur allur hátiðablærinn af þeim
sið, að minsta kosti hér í álfu, f>ar
sem þjóðarsiður og þjóðmenning
hvfla á alt öðrum grundvelli en í
Norðurálfumii.
“Þérugheit,” eins og ýmsir aðrir
“kurteisis-siðir,” eiga upptök sfn í
stéttaskipuninni f Evrópu. Þjóð-
höfðingjarog stjórnendur f Norður-
úlfunni, tóku ýmsar “nafnbætur,”
sér til aðgreiningar frá almenn-
ingnum. Þetta byrjar mjögsnemma
& tfma. Má sjá á registri Ágústus-
ar, keisara Rómverja, hversu marg-
ar þessar nafnbætur voru og marg-
breytilegar. í vestur keisaradæm-
inu voru að minsta kosti 24 stéttir
manna, er dýrðinni skiftu í jafn-
marga hluti, þannig, að altaf var
æran óæðri, unz komið var ofan að
“rusticus” og “servus”. í daglegri
umgengni átti svo að auðkenna
f>essa höfðingja með tilsvarandi
orðum og ávörpum, er f fyrstu voru
að eins nafnbæturnar sjálfar þær
-er f>eir sjálfir tóku.
Þannig lét Domitian (c. 90 e. Kr.)
heilsa sér sem lians “hátign drottni
hinum guðdómlega, Rómverja keis-
ara, æðeta presti,” osfrv.
Fyrstu prestar kirkjunnar voru
kvaddir með orðunum “ faðir ”,
“þjónn Kristf” osfrv Siðar voru
merkir bisbupar nefndir “hinir
heilögu”, “guðdómlegu menn” og
svo framvegis. “Séra”,* titill nú-
tlðarpresta, er ekki mjög forn og
merkir eflaust sama og enska orðið
“sire”, sem enn tíðkast f skáldskap
meðal Englendinea, og merkir þar
faðir eða öldungur. Kemur það og
heima, að kennimenn kirkjunnar
hafi þannig verið kallaðir alment
af aiþýðu manna. Til þessa eru
katólskir prestar nefndir “feður”
(sbr. lærifeður) á meðal Englend-
inga og vfðar, að ætla má.
Upp úr nafnbóta stappi byrjar
svo “undirgefni” í orði og svari^
svo sem “þérugheitin” og annað
þess háttar, er snemma fór að tfðk-
ast. “Hans voldugu liátign” kon-
unginum, er “hans háæruverðug-
heit” borgarstjórinn, héraðsdómar-
inn, héraðsstjórinn, osfrv., “allra
þegnsamlegast undirgefnastir,” og
aftur “háæruverðugheitunum” eru
“velæruverðir” prófastar og prelát-
ar “allra undirgefnastir”. Og svo
þessum “velæruverðum” prelátum
er sauðsvartur almúginn “allra auð-
mjúklegast þjónustu reiðubúinn,”
osfrv.
Þegar f>essi tlzka er svo komin f
landsvenju og innofin orðin í hugs-
unarháttinn, byrjar “mannsóttinn”
eða þrælsóttinn, er lægri stiga
menn bera fyrir hinum, og þá fara
“þérugheit” og margt annað góð-
gæti að heyrast á mæli manna.
Það hefir verið álit sumra, að f>au
stöfuðu ekki beint frá þrælsótta
upphaflega, lieldur hafi þau tilorðið
fyrir sjálfviljuga virðingasemi, er
einn var reiðubúinn að sýna öðr-
um, og að þessar kveðjur væri ytri
vottur þessa virðingarhuga, er f>eir
óæðri bæri til þeirra æðri. Þessu
til sönnunar hafa menn viljað til-
færa, að víða er talað um guð í
fleirtölu f ritningunm, og sé það
fyrir virðing f>á og tilbeiðslu, er
menn sýna honum, en ekki sökum
neins ótta.
I fyrsta lagi sannar f>etta alls
ekkert, þvl þar er eins oft talað um
guð sem persónu í eintölu og öllu
oftar, en þar sem út af er brugðið
og sögnin ber með sér fleírtölu, er
það fyrir þá sök, að nafnorðið sjálft
krefst þess, og er það [>á lfka í fleir-
tölu, þótt ekki sé það þannig f>ýtt
af frummálinu.
En svo standa “þérugheit” 1
engu sambandi við f>etta, þvf jafn-
framt og menn lásu sitt “faðir vor”
og sögðu, “þú sem ert á himnum,”
sögðu þeir og líka, “ þ é r. prestur
minn.” Og eigi “þérugheitin” að
bera með sér.virðingar sérkenni, þá
hafa þeir virt prestinn sinn meira
en guð, sem naumast mun nokkru
sinni hafa verið. En aftur á móti
má trúa f>vf, að grimmlyndir klerk-
ar og konunglýður hafi verið mönn-
um alment ægilegri en guð á himn-
um.
Það sem einkennir “f>érugheitin”
og sýnir, að J>au eru sprottin af
þrælsóttanum, er hvað þau sneiða
hjá að tala beint til persónu manns-
ins. Það skfn gegnum þau dj örf-
ungarleysið, að með fæssum
undanbrögðum, í stað f>ess að segja
[>ú (einn), þá að segja þér (marg
*) Sfra; fr.: sire; Prov.: sira;
1.: Senior.
ir). Enda eru f>ess dæmi oft í al-
mennu máli, þar sem menn þora
ekki beint að ráðast á einhvern og
segja honum skap sitt, f>á er f>etta
ragmannlega “f>ið”, “ja, f> i ð hafið
sagt það,”— einhver. Það er síður
hægt að festa hendur á f>ví, ef ekki
er ákveðið sagt þú.
Eins og alkunnugt er, eru “þér-
ugheitin” ekkert annað en ávarp í
f>vf sniði, að talað er til margra, er
að eins er átt við einn. Það er að
segja eins og þau nú eru á ensku
og íslenzku máli. Meðal enskra
kennir engra “þérugheita” orðið,
vegna þess að heita má að eintölu
fornafn annarar persónu sé tapað
úr málinu. Aftur í íslenzku máli
ber mikið á f>vf f>ar sem bæði orðin
eru jafnt um hönd höfð enn f>á
Hvort það stafar af “þérugheitum’>
að farin eru að tfðkast orðin “f>ið”
og “ykkur” f stað hinna réttu orða
“þér” og “yður”, er erfitt að segja,
en einhvern f>átt hefir þetta átt 1
því.
Sem sönnun fyrir undirgefni
þeirri, sem f felst “f>érugheitunum”,
mætti benda á Þjóðverja og Dani.
Framan af meðal Þjóðverja var J>að
ekkert siðspell að segja “f>ú”, en
svo fór það að þykja nokkuð viður-
hluta mikið, að ávarpa þannig her-
toga og greifa og byskupa og ann-
an embættislýð, og “þér” fór að
verða tfðkanlegra. En bráðum
varð f>að alt of nærri höggið per-
sónu þessara þýðversku drotna, og
þótti vera betur tilfallið að segja
“hann”, og síðast kemst kurteisin,
svo langt, að bezt þykir við eiga að
ávarpa hofmenn og lierra með orð-
inu “þeir”, nú á dögum. Á dögum
Lessings, ef nokkuð má ráðn af
leikritum hans, virðist “þér” og
“hann” hafa verið ávarpið, eftir
“kunstarinnar reglu” f heimi tízk-
unnar og félagslífsins.
Þessi siður þess vegna um leið
og hann er þannig tilorðinn, á því
menningar tfmabili, er hann fyrst
þroskast á, er ámóta úreltur orðinn
og ósamboðinn þessum tfma eins
og riddarakrossar og önnur f>ess
háttar gögn, er menn burðast með
sér til stáz og frömuðar, hvað f>ó
enginn frömuður er f.
Það er þess vegna fremur til lofs
en lasts, að íslendingar hér fyrir
vestan hafa ekki tekið upp sið
þenna, alment, og er all mjög að
furða, að menn skuli í nokkru til-
felli vera að reyna að viðhalda
honum, sem um leið og hann kenn-
ir þessa undirlægjuskapar í hugs-
unarhætti, er einnig afbökun á mál-
inu. Að fleirkenna nokkurn mann
með J>að í huga að tigna hann og
auðmýkja sjálfan sig fyrir honum,
lftillækka sig, er f sjálfu sér sjálfs-
níðsla á hverjum manni og miðar
til [>ess að rýra sjálfstraust hans og
manndóm. Þetta er sálarfræðislega
rétt. En þó er hitt verra, að inn-
lifa sig f siði og hugsunarhátt, f>ar
sem menn þora ekki með hógværð
og djörfung nð koma beint að
hverjii máli se_i er. í umgengni
við menn f öllu félagslffi ætti sið-
menningin að koma tram í þvf, að
gera menn fágaðri, dagfarsbetri,
trúrri og meir sannleikselskandi,
en ekki hræsnandi og skríðandi.
Hún ætti að hefja sjálfsvirðingu
manna, svo menn fyrirverðu sig að
koma fram öðruvfsi en sem prúð-
menni við hvern sem f hlut ætti,
og um leið vanvirða ekki sjálfa sig
með óþörfum og lieimskulegum
“seremónfum” og “töktum.”
Nýir fyrirfram borgandi
kaupendur fá sögu gefins.
Nauðsynleg bending
Herra ritstj. Heimskringlu!
Vildir þú leyfa mér rúm í blaði
þfnu til þess að ræða þar nauð-
synja mál, og þætti mér vel, ef f>ú
einnig vildir segja skoðun f>ína
á þvf.
Svo er mál vaxið að vér hér í
West Selkirk erum á eftir öllum
löggiltum bæjum í fylki þessu með
slökkviliðsáhöld vor, svo lftt er
hugsandi að vér fáum kæft eld ef
upp kemur í húsum bæjarins, og
er f>að mjög tilfinnanlegt og getur
orðið afar-bagalegt, ef óhapp ber að.
Það eru ekki önnur vatDsflutn-
ings áhöld til f bæ f>essum, en
tunnudallar þeir, sem neyzluvatn
er daglega flutt f um bæinn úr
brunnholum, er þurausast á fáum
mínútum, og í frostatfð eru tunnu-
kollur þessar ekki drjúg flát. Svo
f>egar hart er keyrt, þá eru ekki
mörg gallon vatns sem koma á stað-
inn í hverri ferð. Svo eru spraut-
urnar svo ffngerðar, sem ætlaðar
væru þær til að vökva með þeim
blómabeð, og kraftlausar að sama
skapi. Af þessum orsökum er það
vel skiljanlegt, að lftil björg sé að
þeim tilraunum, sem gerðar eru
við húsbruna.
Mér er óskiljanlegt, að ráðsmenn
bæjarins liafi ekki fundið til f>ess
við sfðasta húsbrunann, sem var
hér 4. þ. m., hve átakanlega f>eir
eru skeytingarlausir með að fram-
kvæma umbætur f þessu efni, sem
og öðru, er miða mætti til heilla og
sjálfstæðis bæjarb'úa.
Væri ekki hæfilegra flutnings-
fœri á vatni f svona tilfellum, að
hafa lukta kassa í lfkingu við f>á
sem notaðir eru við þreskingu hjá
bændum, er tækju um 10 tunnnr,
og að pumpan f þeim kössum væri
svo hraðvirk, að fylla mætti f>á 4
fáum mfnútum, og að þeir kassar
væru í vagni eða sleða og ekki not-
aðir til annars og væru ætfð á sama
stað til taks, og algert undir um-
sjón slökkviliðsins?
Nú er neyzluvatn bæjarins mjög
takmarkað og lftið og sjaldan nema
einn brunnur, sem hægt er að ná
vatni úr. Þó er ekki sótt vatn f
Rauðá fyr en búið er að þurausa
þessar smáholur, og gengur alt of
langur tfmi til f>ess, þvf pumpurnar
eru ekki liraðvirkar.
Mér virðist bæjarbúum ætti að
vera f>etta áhugamál, að ík bráða og
verulega umbót á f>ví fyrirkomu-
lagi, sem nú er, og Islendinga ekki
‘T. L.’ Cigar!
er laugt á undan, menn œttu ekki að reykja
aðra vindla en þá beztu. Búnir til hjá :
L WESTERN CIGAR FACTORY
S Thos. Læe, elgandl. 'WI3STISTIiFIEGk.
■NT«n>
DEPARTMENT OF AGRICULTURE
AND IMMIGRATION
MANITOBA
með járnbrautakerfi sfnu, sem veitir bændum létt að koma
landafurðum sfnum til markaðar, b/ður óviðjafnanlega hagn-
aðarkosti öllum [>eim sem verja fé sfnu í fylkinu.
Fylkisstjórnarlönd eru ennþá fáanleg fyrir $3.00 til $6,00
hver ekra.
Ræktuð búlönd f öllum hlutum fylkisins fást keypt fyrir
$10.00 til $40.00 hver ekra.
Þessi lönd fara árlega hækkandi í verði.
NOKKRAR RÁÐLEGGINGAR
Hyggilegasta aðferðin fyrir f>á, sem koma til Manitoba
með þeim ásetningi að fá sér búlönd, er að vera nokkra daga
í Winnipeg og kynna sér legu og gæði landa þeirra, sem fáan-
leg eru, hvort heldur til kaups eða sem heimilisréttarlönd.
Til eru héruð, sem hafa verið bygð um margra ára tíma,
þar sem enn má fá heimilisrettarlönd og lönd til kaups. Sum
af löndum fæssum eru sléttur, sem hægt er að rækta með litl-
um tilkostnaði. og sem hafa eins mikla frjósemi til að bera og
þau lönd, sem bezt eru þeirra er áður eru tekin. Önnur lönd
hafa góðar byggingar og eru yrkt að parti, svo auðvelt er að
setja sig niður á þau.
Til eru fylkisstjórnarlönd og ríkisstjórnarlf5nd og járn-
brautarlönd, sem enn eru fáanleg.
Verðiðermismunandi. Frá $3.00 til $40.00ekran. Verð-
ið fer eftir afstöðu landanna og í tilliti til timburs, vatns, járn-
brauta og kauptúna, er á þeim eru eða í grend við þau.
Allar upplýsingar um heimilisréttarlönd fást 4 Dominion
Land skrifstofunni.
Upplýsingar um fylkisstjórnarlönd fást á Þinghúsinu.
Upplýsingar um C.P.R. og C.N.R. járnbrautalönd fást á
skrifstofum þessara brautafélaga.
Landagentar gefa upplýsingar um landeignir einstakra
manna.
Upplýsingar um atvinnu geÍHr
<X. <J. GOLDEIV,
Provincial Immigration Bureau,
617 Main St., Winnipeg
varða f>að minna heldur en hér-
lenda bæjarbúa, f>ví ætíð er elds-
voðinn tilfinnanlegastur J>eim efna-
minstu, eins og öll óhöpp og fjár-
tjón.
Þeir íslendingar, sem eru ensku-
talandi, ættu því að ræða nauð-
synjamál bæjarins á bæjarráðsfund-
um, þar þeim hefir ekki hepnast
að koma nokkrum landa vorum í
bæjarráð.
7. febrúar 1905.
SELKIRK-BUI.
Aihs.—Þökk sé Selkirk-búa fyrir
að hafa opinberlega vakið máls á
[>essu all8varðandi velferðarmáli
Vestur-Selkirk bæjar. Tillagan
um, að bæjarbúar taki sig saman
um að hefja máls á f>essu og öðrum
nauðsynja umbótum, á fundum
bæjarstjórnarinnar er f alla staði
vel hugsuð og rétt. Menn eru
kjömir í bæjarstjórnina til f>ess að
annast um velferð og framför bæj-
arins f heild sinni, en ekki endilega
til f>ess að hafa upptökin að því að
hugsa fyrir bæjarbúa. Það á hver
að gera fyrir sig sjálfan og allir í
sameiningu fyrir heildina. Upp-
tök framfara og umbóta koma vana-
legast frá þeim, sem ekki hafa em-
bættislega ábyrgð, og er það f>vf
rétt að slfk framfaramál sén flutt á
fundum ráðsins. Ritstj.
“BALDIJR ” óháð vikublað,
gefið út af The Gimli Prtg. & Publ.
Co. (Ltd.,) Gimli, Man. Kostar
$1.00 um árið, pantanir, og borgan-
ir sendist til, Manager The Gimli
Prtg. & Publ. Co., Gimli, Man. —
gýnishorn af blaðinu send f>eim er
um biðja.
Glsli Magnússon,
Mana«er.
KJÖRKAUP
Bezta gróðafyrirtæki viðvíkjandi
bæjarlóða kaupum í Winnipegborg
getið f>ið fundið út lijá
Giftingaleyfisbrjef
selur Kr. Ásg. Benediktsson,
372 Toronto Street
------------------f
| Dry Góods
—OG-
í Grocery
i búð, 668 WellÍHgton Avenue,
| rerzlar með alskyns matvæli,
i aldini, glervöru, fatnað og fata-
i efni, selur eins ódýrt eins og ó-
1 dýrustu búðir bæjarins og
gefur fagra mynd
í ágætnm rararan með (jieri yf-
ir, með hveriu $5.00 virði sem
• keypter. íslendingum er bent
• á að kynna sér vörurnar pg
S verðið í bessari búð.
L
J. Medenek,
668 Wellington Ave.
G. J. COODMUNDSSON
618 L&ngside St., Winnipeg, Man.
DOMINION HOTEL
523 ZM^AITST ST.
E. 1. CARROLL, Eigandi.
Æskir viÐskipta^íslendinga, gisting ód£r, 40
svefnherbergi,—égætar méltlðar. Detta Hotel
er gengt City Hall, heflr bestu v lföng og Vindla
—þoir sem kaupa rúm. þurfa ekki nauðsvnlega
aö kaupa máltlðar, sem eru seldar sérstakar.
Bonnar & Hartley
Lðgfræðingar og landskjalasemjarai
4»4 Hain St, - - - Winnipeg
R. A. BONNKR. T. L. RARTLBT,
Woodbine Restaurant
Stærsta Billiard Hall 1 Norövesturlandin
Tlu Pool-borð.—Alskonar vín ogvindlar.
tennnn A llebb,
Eiaendur.
MAfíKET H0TEL
146 PRINCESS ST.
á móti markaónum
P. O’CQNNELL, eigandi, WINNIPK*
Beztu tegundir af vinfðngum og vindl-
um, aðhlynning góð og húsið endur-
bætt or uppbúið að nýju
Heimskringla er kærkom-
inn gestur á Islandi.
Skrifið eftir
Verðlista
íslenzkir verslunarmenn
f Canada ættu að selja
SEAL OIB1 TVT A INTTT'OnR A Vindla
SEAL OF MANITOBA CIGAR CO.
230 KING ST., WINNIPEG