Heimskringla - 04.05.1905, Blaðsíða 2

HEIMSKRINGLA 4. MAÍ 1905.
! aynjnfli samþykkis f>essa og f>ví
| varð Roölin stjórninni sá kostur
| nauðugur, að hefja baráttuna f
j Mountain kjördæmi einu um þetta
j mál, þótt það væri vitanlegt, að
j þar var langöfiugasta vfgi Liberala
1 öllu fylkinu, eins og síðastu fylk-
j iskosningar sýndu, þegar liberal
þingmaður var par kosinn með 344
! atkvæðum umfram.
Heimskringla
PUBLISHED BY
The Heimskringla News
ing “
Verö blaösins ( Canada og Bandar.
$2.00 um árid (fyrir fram borgaö).
Senttil Islands (fyrir fram borgaö
af kaupendum blaðsins hór) $1.50.
PenÍBflrar sendist ( P. O. Money Or-
der, Registered Letter eöa Express
Money Order. Bankaóvf3anir á aöra
banka en 1 Winnipeg aö eins teknar
meö affollum.
B. L. BALDWINSON,
Editor & Manager
Office:
727 Sherbrooke Street, Winnipeg
P.O.BOX 119. ’Phone 35 1 2,
Það var því ljóst, að ef Mountain
j kjördæmið sýndi það með atkvæð-
um sínum, að f>að aðhyltist stefnu
Roblin stjómarinnar í máli þessu
og mótmælti um leið öllum afskift-
j um páfans af stjórnmálum Canada
ríkis eða fylkja þess, — þá mundu
hin önnur kjördætni fylkisins gera
slíkt hið sama, Svo að með Moún-
tain kosningunni væri í raun réttri
fenginn vottur um almennings vilj-
ann í öllu fylkinu.
Andstæðingarnir héldu á hinn
----- J bóginn fram þvf, að þeir væru sam-
Þingmanns-kosningin á Moun- þykkir Roblin stjóminni f þessu
tain fór fram þann 27. f. á., eins og mSli, en fyrirþað væri engin ástæða
auglýst hafði verið, og lyktaði svo, til að greiða atkvæði með umsækj-
að kjördæmið í fyrsta skifti á öllum anda hennar, heldur bæri mönnum
að halda fast við flokka sfna, eins
og að undanfömu, og að sýna það
með atkvæðum sfnum, að þeir and-
mæltu starfsemi Roblin stjórnar-
innar í heild sinni.
Kosningin á MountaÍD
fjórðungsaldar tilverutfma þess
hafnaði liberal þingmannsefninu,
en sendi Roblin stjóminni liðs-
mann á þingið með 146 atkv. um-
fram.
Fundir vom haldnir víðsvegar
í kjördæminu daglega í 10 eða 12
daga á undan kosningunni og á-
greiningsmálin skýrð fyrir kjós-
endunum frá báðum hliðum.
Roblín stjórnin háði þessa kosn-
inga baráttu á fylkisréttindamálinu
eingöngu, en ekki með neinu sér-
stöku tilliti til flokksfylgis. Hún
bað kjósendurna að veita með at-
kvæðum sfnum samþykki sitt þeirri
stefnu, sem hún heldur fram gagn-
vart Laurier-stjórninni til þess að
fá kröfum fylkisins gegn ríkisheild-
inni fullnægt. En þær knöfur em
eins og kunnugt er, að takmörk
fylkisins verði færð vestur og norð-
ur alt til Hudsonsflóa, svo að fylki
þetta fái sjóhöfn og geti lagt eða
Tveir málfundir voru haldnir 1
Argyle bygð meðal Islendinga
Hinn fyrri af hálfu Liberala að
Grund. Á þeim fundi voru um
40 manns. Hinn sfðari af hálfu
Conservatives að Brú, og var sóttur
af á annað hundrað manna. Málið
var þar rætt frá báðum hliðum.
Hon. Robt. Rogers hélt langa og
snjalla ræðu að Brú, og skýrði á-
greiningsatriðin ljóst og skipulega.
Ræða hans mun hafa haft áhrif
á marga kjósendur, því svo fór
kosningin f þeim tveimur kjördeild-
um, sem fslenzkir kjósendur voru
aðallega f, að umsækjandi Roblin
stjómarinnar varð þar í meiri hluta,
eins og víðast annarsstaðar í kjðr-
dæminu. Og er það gleðilegur
ara, sem iðran gerir, en 99 röttlát-
um, styðjist hvorki við vit né sið-
ferðis tilfinningar heilvita manna.
Allir, sem þekkja kenslu fyrir-
komulagið f skólum voram vita, að
heilar deildir skarp^a og skilnings-
góðra barna eru vanræktar f kenslu-
stundunum og látnar bfða eftir því,
að kennaranum takist að troða svo
fróðleik í tornæmustu nemendurna,
að þeir geti. fylgst með hinum, en
við þá tilraun kennaranna eru
námfúsu börnin vanrækt meira en
skyldi og haldið til baka frá námi
langt fram yfir það, sem nokkur
sanngirni fær varið.
Mr. Ford telur rðttast, að láta
þau börn að mestu afskiftalaus,
sem sökum tornæmis eða vilja-
skorts að nema, ganga á skólana
einvörðungu til þess að tefja fyrir
námi sambekkinga sinna. Slík
börn telur hann að ættu að fá upp-
fræðslu á sérstökum stofnunum,
þar sem þau ekki gætu staðið öðr-
um hæfari nemendum fyrir fram-
föram. I hópi barnanna eins og á
fullorðins árunum, verður sú regla
að gilda, að þeir hæfustu gangi fyr
ir, á þá leggjast hvort sem er
allar aðalskyldur og ábyrgð mann
félagsins, en hugsunarsljófu dauf
ingjarnir teljast hvorki hér né þar
þar sem um framkvæmdir til hags
muna fyrir félagsheildina er að
ræða.
Að hve miklu leyti herra Forc
hefir rétt mál að færa, látum vér
ósagt, en margt virðist benda á, að
skoðanir hans hafi við mikil rök
að styðjast.
M)*ndarlegt fyrirtæki.
Vér ætlum 1 þetta sinn að láta
Heimskringlu flytja lesendum sín-
um stuttorða lýsingu af verzlunar-
fyrirtæki einu hér f bænum, sem
Islendingar hafa myndað og bera
allan veg og vanda af.
Þann 10. október í haust er leið
réðust tveir landar vorir, þeir hr
Kolbeinn S. Thordarson og B. B
Hanson, f það að kaupa út eina ve'
þekta vindlagerðarverksmiðju hér f
bænum, sem aðallega bjó til vindla
þá sem nefndir eru “ The Seal of
Manitoba." Oss er ekki kunnugt
um, hve stóra upphæð þeir félagar
borguðu fyrir þessa verksmiðju, en
æði rffleg summa hefir það hlotið
að vera, þvf vindlagerð mun talin
ein með arðmestu verzlunargrein-
um hér.
Þegar þeir Thordarson og Hans
látið leggja þangað járnbraut, svo | vottur þess, að kjósendumir eru
að afurðir fylkisbúa geti komist > UPP **r Því vaxnir að láta leiðast af
skemstu leið á Evrópu-markaðinn, blindu Aokksfylgi, heldur skoðuðu
sem mundi liafa f för með sér mikla í mftlið frá sjónarmiði þeirra, sem
lækkun á flutningsgjaldi og greið- fyrsi af 6llu hafa hagsmuni fylkis-
ari samgöngur en nú eru. Enn- jins 1 heild sinni efst f huga.
fremur krefst Roblin stjómin þess. j Mr. Roblin og ráðgjafar hans
að fylkinu séu veitt full umráð yfir j votta fslendingum f Argyle bygð
öllum þeim löndum, sem að lögum innilegt þakklæti fyrir óhlutdrægni
eru eign þess, ásamt yfir námum, | þeirra f þessum kosningum, og
timbri og fiskiveiðum. Og í einu ; vona, að afleiðingin af vilja þeirra,
orði sagt, að Manitobafylki séu j eins og hann kom fram við at-
veitt full fylkisréttindi, svo að kvæðagreiðsluna, megi bera bless-
kjósendumir í gegnum ráðsmenn | unarrfkan ávöxt fyrir fylki þetta! gon keyptu þessa verksmiðju, var
dagleg framleiðsla hennar um 1500
til 1800 vindlar, og unnu að þeim
starfa að jafnaði 6 vindlagerðar-
menn. En síðan hafa þeir með
dugnaði og framsýni aukið svo
verzlun sfna, að nú búa þeir til að
jafnaði um 4000 vindla á degi hverj-
um, og vinna að þvf 12 til 15
vindlagerðarmenn. Auk þess vinna
nú stöðugt hjá þeim fjórir agentar,
sem ferðast stöðugt um Manitoba
og Norðvesturhéruðin og selja
kaupmönnum og öðrum vindla
þeirra. Og þegar taldir eru með
skrifstofuþjónar og ráðsmenn, þá
veitir nú félag þetta stöðuga at-
vinnu eigi minna en 28 manns. —
Fyrir skömmu sfðan hafa þessir
sömu menn einnig keypt aðra
sfna (stjómina) fái full umráð yfir Qg framtíðarhagnað íbúa þess.
eignum fylkisins og geti beitt þeim j
fylkisbúum til hagsmuna. ’**’
nú var það orðið deginum íjós-i Skvldur kennarans.
ara, að aðal-ástæða Laurier stjóm-! ---
arinnar fyrir að neita fylkinu um
þessi réttindi eða veitingu þeirra>
var sú aðallega, að katólskir sér-
skólar höfðu verið afnumdir með
lögum hér f fylkinu. Það er löngu
orðið opinbert, að sendimaður páf-1 arar á
ans, sem um nokkur ár undanfarin
hefir samkvæmt beiðni Laurier-
stjómarinnar haft fast aðsetur í
Ottawa, hafði liaft þau áhrif á sam-
bands stjórnina, að kröfum fylkis-
ins fékst ekki framgengt, nema með
þvf móti, að kröfum páfans um
endurstofnun sérstakra skóla fyrir
katólsk börn f Manitoba væri sint
að fullu.
Þegar Manitoba stjórninni var
það ljóst orðið, að málið st.óð svona
og að áhrif þáfavaldsins f Róma-
borg voru farin að hindra það, að
réttmætar kröfur fylkisins gagnvart
rfkinu fengjust viðurkendar f Ot-
tawa, þá vildi Roblin stjómin leysa
upp þingið og ganga til almennra
kosninga til þess að leita álita fj'lk-
Það er allmikið vit í þvf, sem hr.
L. L. Ford, einn af kennurunum
við Charleston Normal skólann f
Chicago sagði nýlega í fyrirlestri,
er hann hélt þar í bænum, að kenn-
mentastofnunum ættu að
verja mestu af tíma sfnum og kröft-
um til að kenna þeim nemendum,
sem sýna mesta námshæfileika, en
láta tossana og letingjana sitja á
hakanum; en ekki að verja mest-
um tfma við þá í þeirri von að gera
þá jafnhæfa þeim, er beztir reynd-
ust. Hann hélt þvf fram, að tfma
og kröftum kennarans væri betur vindlagerðar verksmiðju hér f bæn-
varið og að betri framtfðaráhrif
fengjust með því, að leggja meiri
rækt við kenslu þeirra bama og
ungmenna, sem móttækilegust
um, sem áður bjó til “Regal"-yindla
og fleiri tegundir.
Félag þetta er nú í undirbúningi
með að auka svo starfssvið sitt og
reyndust fyrir áhrif kenslunnar,; verzlun, að það láti búa til alt að
og hagn/ttu sér hana bezt. Það í 10,000 vindla daglega, og er þá bú
væri tfmaeyðsla, að ætla sér að gera j ist við, að starfsmenn allir f þjón-
gott námsfólk úr tornæinum og þá j ustu þess verði eigi færri en 50
oft um leið viljalitlum börnum. til 60.
Hann heldur því fram, að sagan
isbúa um málið. En fylkisstjórinn um meiri ánægju yfir einum synd-
Fyrir skömmu sfðan var þetta
félag löggilt (“Incorporated”) sem
hlutafélag (“Stock Company”), og
hafa þegar nokkrir Islendingar
keypt hluti. Samkvæmt löggild-
ingar-sk/rteininu má félagsstjóm-
in selja hluti, er nemi f alt $50,000,
en það mun ekki vera í áformi, að
selja að svo stöddu meira en helm-
ing þeirrar upphæðar, þar eð enga
nauðsyn ber til að hafa stærri sjóð
en það með höndum. Einnig heim-
ilar löggilding félagsins þvf að búa
til og selja, bæði í heildsölu og smá-
sölu, allskonar tóbak og óáfenga
drykki.
Félag þetta hefir nú enn bætt við
sig ágætis fasteign, er það keypti
bæjarlóð hér með stóru og góðu
húsi á. Þessi eign er á Nena St.,
rétt við Logan Ave.; hefir það flutt
þangað bækistöðu sína og áhöld öll.
Verður þetta liús stækkað og prýtt
að miklum mun nú í sumar.
Það er svo sem auðvitað, að ekki
er ástæða til að skrifa neitt sérstakt
skjall eða lofglósur um fyrirtæki
eins og þetta, frá matar eða mann-
úðar sjónarmiði, því að ekki verða
vindlarnir látnir í askana, fremur
en gamla fólkið á íslandi komst að
orði um bókvitið. En eigi að síð-
ur virðist full ástæða til að geta
um þetta verzlunar fyrirtæki og
og lýsa þvf með fáum orðum, eins
og gert hefir verið með flest önnur
samvinnu og atvinnu fyrirtæki,
sem myndast hafa hér á meðal ís-
lendinga. Og það þvf fremur, sem
alt virðist benda til þess, að þetta
félag verði mjög arðsamt fyrir alla
hluthafa þess, ef svo vel er áhaldið,
sem vænta má.
Þessir tveir fyrnefndu landar vor-
ir, sem fyrstir lögðu í þetta fyrir-
tæki, sýndu með þvf dálítið meiri
verzlunarkjark ogframtakssemi, en
alment gerist. íslendingum er svo
tamt, að velta fyrir sér hlutunum
aftur og fram þangað til tækifærið
er gengið úr greipum og alt er um
seinan, þvf
“Jámið skaltu hamra heitt,
að hika er sama og tapa.”
Þeir Thordarson og Hanson höfðu
þá í fyrstu hvorugur nokkra prakt-
iska þekkingu á þessari iðngrein,
en lögðu samt framþáupphæð, sem
eftir fslenzkum mælikvarða mundi
kallast stórfé.
Oss virðist full ástæða til að árna
þessu félagi góðs gengis og vin-
sælda. Eða hvf skyldu íslendingar
ekki vera eins vel komnir að arðin-
um af þessari atvinnu eins og ann-
ara þjóða menn?
Fréttir að Vestan.
Ritstjóri Heimskringlu!
Síðan ég kom að Vestan, hafa
margir af löndum spurt frétta.
Spurningar eru vanalega á þessa
leið. Hvernig er vetrartíðin á
Ströndinni? Er atvinna þar betri
en hér? Hverjir erhelztir atvinnu-
vegir þar? Hvað verður kalt þar
þegar kaldast er? Hvar leyst þér
bezt á landspláss? Og hvernig
lfður löndum vorum þar vestra?
Öllum þessum spurningum og
fleiri vildi ég geta svarað sem rétt-
ast.
Ég fór vestur snemma í janúar
sem leið og dvaldi þar þangað til
um miðjan marz. Eg ferðaðist um
vestur hlutann af Idaho, norður
Oregon og Washington; líka um
suður hlutann af British Columbia
og austan við fjöllin um Alberta.
Washington og Oregon eru mjög
lfk að yfirborðinu, fjöllótt og óslétt,
en alt sléttlendi þakið skógi. Jarð-
vegur er víða fremur hrjóstrugur,
en þó mjög mismunandi. Á milli
Kletta og Fossa (Cascade) fjall-
anna er mikið sléttlendi og víða
gótt akuryrkl'uland. Vestan við
Fossafjöllin er þar á móti lítið af
góðu landi,en þar sem gott land er,
þá er það injög frjósamt, og er það
land mest brúkað fyrir aldina og
Skapti Jósefsson.
Skapti Jósefsson, cand. phil., ritstjóri Austra,
lézt að heimili sfnu f Seyðisfjarðar-kaupstað 16. rnarz Hann var
fæddur að Hnausum í Húnavatnssýslu 18. júní 1839. Foreldrar
hans voru hinn þjóðkunni héraðshöfðingi Josep læknir Skapta-
son og Anna Margrét Bjömsdóttir frá Þingeyrum Skapti s&l.
ólst upp f heimahúsum hjá foreldrum sínum þar til hann var 18
vetra, þá fór hann f lærðaskólann í Reykjavfk og útskrifaðist
þaðan eftir 6 ár með góðum vitnisburði. Síðan fór hann til há-
skólans f Kaupmannahöfn og dvaldi þar 8—10 ár, og lagði stund
á lögfræði, en tók aldrei embættispróf. Hann var kvæntur Sig-
rfði Þorsteinsdóttir, prests frá Hálsi f Fnjóskadal, sem lifirmann
sinn, ásamt þremur mannvænlegum börnum, Þorsteini prent-
smiðjueiganda og póstafgreiðslumanni á Seyðisfirði og Halldóri
og Ingibjörgu, sem öll eru hjá móður sinni nú, I Kaupmanna-
höfn kyntist Skapti hinum göfuga forvfgismanni fslenzkra þjóð-
réttinda, Jóni riddara Sigurðssyni, og varð eins og fleiri náms-
menn íslendinga hrifinn af stefnu hans 1 þjóðmálum. Þegar
Skapti kom heim til íslands aftur stofnaði hann blaðið Norðling
á Akureyri, og hélt því út nokkur ár. Hætti sfðan við það aftur
og lagði um liríð stund á inálfærslu. En árið 1891 byrjaði hann
aftur blaðamensku, og endurreisti blaðið Austra f sambancli við
Otto Wathne, og hélt þvf út til dauðadags, og má hann teljast
fyrsti stöðugur blaðamaður Austurlands, þvf önnur blaðafyrir-
tæki jafnhliða á Austurlandi urðu næsta skammvinn.
Skapti sál. tók ætfð ótrauðan þátt 1 landsmálum og framfara
málum Austfirðinga fylgdi hann af áhuga. Hann var forgöngu-
maður og fyrsti stofnandi bókasafns Austuramtsins og lét sér
ætfð mjög ant um það. í stjórnmála baráttunni fylgdi hann
fast heimastjórnar flokknum, og tók það mjög sárt, hve nær sem
honum fanst vikið frá stefnu Jóns Sigurðssonar.
Skapti sál. var mikill maður vexti og vel vaxinn, rammur
að afli og að öllu hinn höfðinglegasti. í daglegri umgengni var
hann glaður og skemtinn við hvern sem var. Heimili hans var
orðlagt fyrir gestrisni, og var þvf jafnaðarlega fult hús gesta hjá
honum og allir “boðnir og velkoinnir. ”
Þegar stjórnmálasaga Islands verður rituð, mun Skapta
verða minst sem óhlífins liðsmanns í þjóðréttinda baráttunni, og
í framfarasögu Austuramtsins, sem stofnað var á ritstjórnarárum
Skapta, mun nafns hans verða getið, sem eins af þeim, er bezt
vildi halda uppi framförum og rétti Austfirðingafjórðungs.
garðjurtarækt. Hið sama má segja
um British Columbia. Að vfsu sá
ég hvergi eins stórt flæmi af góðu
landi eins og við Fraser ána f Brit-
ish Columbia, vestan við Fossa-
fjöllin. Þar eru inndælar sléttur
langt up með ánni.
Helztu atvinnuvegir á Kyrra-
hafsströndinni er skógar (viðar)
tekja, námar af /msum sortum, svo
sem kolanámar, járnnámar, kopar-
silfur og gull-námar, og eru þær
vfða f mjög stórum stfl. Laxaveiði
er þar líka víða f nokkuð stórum
stfl, jafnvel þó laxaveiðin hafi reynst
nokkuð misjafnt á sfðustu árum.
Og þó laxveiðin hafi verið góð á
sumum stöðum, þá kannast ég ekki
við, að hún sé eins og séra F. Berg-
man segir í fyrirlestri sfnum, sem
prentaður er í almanaki Olafs
Thorgeirssonar. Þvf allar laxakist-
ur heimsins eru ekki þar.
Einnig eru aðrar fiskiveiðar rekn-
ar þar í stórum stfl, svo sem þorsk
og heilagfiskisveiði, með fram allri
ströndinni.
Aldina og jurtarækt er einnig
iðkuð vfðast hvar á ströndinni.
Tíðarfar á veturna er milt, en
nokkuð saggasamt, alt af þokuslæð-
ingur og vætur, mjög sjaldan frost,
en alloft hráslaga kuldi. Kaldasti
dagur í Washington rfki f vetur
var 13 gr. fyrir ofan zero.
Það, sem flesta landa lengar til.
að vita, er hvernigíslendingum Ifð-
ur á ströndinni, hvernig þeir una
hag sfnum osfrv.
Jafnvel þó ég liafi komið f allar
bygðir Islendinga í Washington,
get ég naumast lýst kringumstæð-
um þeirra eins nákvæmlega og ég
vildi. En mér finst ég ekki geta
samþykt það, sem séra F. Bergman
segir í áðurnefndum fyrirlestri, að
þeir hafi engri fótfestu náð þar og
muni hverfa austur aftur. Kg sö
mjög litla ástæðu til að fara svo-
leiðis löguðum orðum um þá og
hagi þeirra.
Eg veit til þess, að 2 eða 3 bænd-
ur ætla að flytja þaðan til Mani-
toba eða Norðvestur landsins. En
svo ætla lfka um 100 að flytja héð-
an úr Dakota til Norðvestur lands
ins, og okkur dettur ekki í hug að
segja, að þeir söu að hverfa héðan.
Hvað hinu atriðinu við vfkur, að
þeir hafi ekki náð neinni fótfestu
þar vestra, þá finst mér það vera
nokkuð út í hðtt. T.d. eiga landar
vorir f Blaine og Marietta hér um bil
allir góð hús og lagleg heimili, þó
bújarðirnar séu ekki stórar f flest-
um tilfellum, frá einni upp f 80
ekrur af hreinsuðu landi, þá verður
ekki með sanni sagt, að þeir hafi
enga fótfestu fengið þar vestra.
Allflestir af búendum á þessum
tveimur stöðum eru ekki að hugsa
um að hverfa austur, vestur, út eða