Heimskringla - 14.12.1905, Blaðsíða 2

HÉIM8KR1NGLA 14. DESEMBER 1905

Heimskringia
POBLISHED BY
The HeimskrÍDgla News & Publish-
ÍÐg
Verö blaösins 1 Canada o#? Bandar.
$2.00 um árið (fyrir fram borgaö).
Senttil lslands (fyrir fram borgaö
af kaupendum biaösins hér) $1.50.
Peniagar sendist P. O. Money Or-
der, Registored Letter eöa Express
Money Order. Bankaávfsanir á aöra
banka en 1 Winnipeg aö eins teknar
meö afföllum.
B. L. BALDWINSON,
Editor & Manager
Oflice:
727 SherbrookeVitreet, Wiooipeg
P.O.BOX 11«. 'Phont* 351 2,

Tslenzkí þjóðerni í
Ameríku.
Það var fyrir skömmu vakið máls
á þvf á fslenzkri samkomu hér í
bænum, að “Vér getum einskis
vænst til viðhalds fslenzku Þjóð-
erni í Vesturheimi af íslenzknm
mönnum mentuðum á skólum þessa
lands”.
Austur og Vestur-fslendingar, eða
Austur-íslendingar og vestur-ísl.
kynblendingar, verða að sjálfsögðu
þeim inun fjarskyldari, sem lengra
lfður fram f tfmann. Og að lokum
hlytur svo að fara, að pau verða fá
böndin, er tengja afkomendur landa
vorra hér í landi við íslenzku þjóð-
ina eystra.
Slfk merki eru þegar farin að
gera vart við sig hér vestra. Það
eru nú árlega minkandi þær fjár-
upphæðir, sem Vestur-íslendingar
senda til íslands til að borga far-
gjöld vina sinna hingað vestur,
heldur en var fyrir 10 árum síðan,
þótt landar vorir hér væru þá færri
miklu og fátækari en þeir eru nú.
i Svo er og hagur íslenzku þjóðar-
J innar heima fyrir að ýmsu leyti að
i breytast til batnaðar. Atvinnu-
vegum er óðum að fjölga og kaup-
gjald verkamanna að hækka; húsa-
I kynni fara árlega liabiandi og al-
í menningur manna fær notið ýinsra
í þæginda, sem hann helir ekki áður
átt að venjast, svo sem vatnsleiðslu
| og rafl/singa f stærri bæjum o. fl.
| Alt þetta gerir heimalandið meira
! aðlaðandi fyrir fbúa þess og r/rir
að sama skapi hvötina til útflutn-
inga.
Þetta málefni er vel þess virði,
að J>að sé hugleitt í blöðum vorum
og yfirleitt af ðllum þeim Islend-
ingum. sem láta sig nokkru varða
nm framtfð íslenzks þjóðernis í
þessari heimsálfu, og að fólk vort
hér vestra geri sér J»að ljóst, að
hverju leyti og á hvern hátt viðhald
þjóðernisins verði framkvæmt, ef
viðhald pess annars er mögulegt.
En fyrst er, að géra sér Ijósa
grein fyrir [>vf, hvað ]>jóðerni í
raun réttri sé. Yfirleitt mun það
játað, að fæðing og mál súu sterk-
ustu sérkenni hverrar þjóðar, svo
og öll þau sérkenni f hugsun, menn-
ing og klæðnaði, er einkenna eina
þjóð frá annari. En hvert þetta út
af fyrir sig, að undantekinni fæð-
ingunni, er hreifanlegt eða breyti-
legt, svo að einn inaður getur liæg-
lega kastað burtu öllum þeim ein-
kennurn, sem sérkenna [>jóð hans
frá öðrum þjóðum, nema fæðing-
unni einni, og tekið á sig annarlegi
[>jóðernis einkenni. Klæðaburð.
urifcn breytist, hugsunarháttur ogj
siðmeuning öll tekur stakkaskift-
um, og margir gieyma að miklu;
leyti móðurmáli sfnu, svo að [>eim
verður tamara hérlenda málið. Svo
að í raun réttri er ekkert eftir af í
þeirra eiginlega og upprunalega
þjóðerni, nema það, að þeir voru
fæddir á íslandi. En þvf sérkenni, j
að vera fæddir álslandi, getaJVest-;
ur-íslendingar alls ekki haldið við
hér f álfu, og því sfður fá þeir hald-
ið hinuinsérkennunum.
Svo að þjóðerni vort Islendinga
iilýtur að deyja út hér 1 Vest.ur-
heimi, samkvæmt afstöðu vorri liér
og eðlilegri rás viðburðanna, —
það er að eins tímaspursmál hve
lengi tuuga og þjóðerni vort helzt
hér við. Til langframa verður þvi
ekki viðhaldið nema að nafninu til,
og um miðja þessa ðld verða að
llkindum litlar minjar eftir af fs-
íenzku þjóðerni ineðal niðja landa
vorra liér f álfu, — þótt að sjálf-
sögðu hér verði þá nokkuð af ís-
lenzku fólki eins og nú er.
Eftir því, sem land verður hér
dýrara og samkepni meiri f öllum
atvinnuveguin landsins, næð sívax-
andi fjölda af allra [>jóða mönnum,
eftir því munu útflutningar frá ís-
landi fara minkandi, með þvf að;
]>á verða færri aðdráttaröftin rnilli |
landanna og inntíutningur landa
■vorra til Vesturlieims ekki eins
aðgengilegur eins og hann heíir
verið á liðnuin árum og er enn.
En langstærsta atriðið í þessu
j máli er þó það, að nú hefir vinnu-
I hjúaflokkurinn á íslandi fengið
j frelsi, sem hann áður ekki hafði,
| svo að nú getur vinnufólkið leitað
j sér atvinnu f landinu, livar sem
j bezt gegnir, á sama hátt og við-
gengst í öðrum siðuðum lönduni f
heiminum. Og þetta frelsi er f
framtfðinni miklu Ifklegra til nð
halda Islendingum heima á ætt-
jörðinni heldur en til að ýta undir
þá til burtferðar, og það því frem-
ur, sem gæðamunur Islands og
þeirra stöðva,sem landar vorir hafa
! aðallega bygt liér f álfu, fer mink-
; andi með framfömm Islands og
vaxandi fólksþrengslum hér og
: samkepni í atvinnuvegunum.
Það virðast þvf allsterkar lfkur
til [>ess, að íslenzku þjóðerni f
Vesturheimi verði ekki til lang-
frama við haldið með nýjum inn-
flutningastraumum frá íslandi, og
að sá tfmi hljóti áreiðanlega að
koma áður mjög langt líður, að
þjóðerni vort, sem sérstakt ein-
kenni, deyi hér út.
En að fráteknu þessu öllu, og at-
hugandi málið frá hlið þeirrar
þekkingar, sem reynsla liðnu ár-
anna hefir gefið, þá er þegar farið
að bóla allmjög á þvf, að íslenzkt
þjóðerni f Ameríku sé til muna að
breytast. Það má óhætt fullyrða,
að fullur helmingur þess fólks hér,
sem vér nefnum íslendinga, af þvl
það hefir alist upp rfndir áhrifum
íslenzkra foreldra, en sem ýmist er
fætt f landi þtissu eða hefir á svo
ungum aldri flutzt hingað vestur,
að það alt er f orðsins eiginlegu
merkingu orðið hérlent fólk. Upp-
alið hér f landi og mentað á hér-
lendum skólum, semur það sig al-
gerlega að hérlendum hugsunar-
liætti og íklæðist hérlendum bún-
ingi. Þetta fólk hefir alls engin
íslenzk sérkenni á sér, því þótt það
kunni fslenzku að nafninu til, þá
mun þó flest af því kunna enskuna
betur og vera hún langt nm tamari,
eins og eðlilegt er. Ekkert af
þessu fólki getur þvf f raun réttri
talist íslenzkt. Það heflr alt lklæðst
hérlendu þjóðerni og ber öll ein-
kenni þ<‘ss f mentun og hugsunar-
liætti, máli, klæðnaði og — gætið
þessa — einnig í ættjarðarást, eða
því, að elska þetta land sem sitt
eina rétta og eðlilega föðurland.
Það er úr þessum tíokki fólks,
sem vér fáum vora framtfðar menta
og lærdómsmenn og leiðtoga, og
hvers getum vérsvo vænst af þeim
til viðhalds fslenzku þjóðerni?
Eðlilega einskis, alls einskis.
Vér höfum þegar fengið næga
reynslu fyrir þvf, að meðal vors
þjóðflokks hér er ekkert nægilegt
verksvið fyrir hæfileika lærdóms-
menn, sem þeir geti unað við. Þeir
verða að leita sér atvimiu og em-
bætta meðal hérlendu þjóðarinnar,
og við það einangrast þeir út frá
ættstofni sfnum og hverfa honum
algerlega eða því sem næst,'sem
liðsmenn hans eða stuðningsmenn.
Þeir kvongast hérlendum eða ann-
ara þjóða konum, en ekki fslenzk-
um eða af íslenzkum ættstofni, og
blandast [>aiinig algerlega saman
við hérlendu þjóðina. Eins er það
vfst, að mentaðar oglærðar fslenzk-
ar konur giftast hérlendum mönn-
um og við það losnar enn meir um
íslenzku þjóðernisböndin.
Með þessum hætti missir íslenzki
þjóðflokkurinn vestræni altaf meir
af þeim meðliinum sínum, sem
vænta mætti að yrðu honum til
uppbyggingar, ef þeir héldust við
hann.
Það er að vísu satt, að hér verð-
ur um langan tíma töluð fslenzka
af allmiklum fjölda fólks; fslenzkir
mentainenn fá hér stöður við hærri
skóla landsins og kenna þar vænt-
anlega íslenzka tungu og íslenzkar
bókmentir að einhverju leyti. Það
getur enda komið sá tími, að ís-
lendingar í landi hér byggi og við-
haldi háskóla, sem [xsir nefni ís-
lenkan af því að [>ar verður kend
íslenzka sem skyldunámsgrein. En
sú kensla íslenzkunnar gerir ekki
nemendurna fremur að Islending-
um, heldur en latínu og grfzkunám
við lærðaskólann f Reykjavík gorir
nemendurna þar að (xrikkjum eða
Rómverjvm.
I þessu landi verður fslenzkan
jafnan skoðuð það sem hún er, —
útlent mál, og f rauninni dautt mál,
frá sjónarmiði hérlendra manna,
hvort sem [>eir eru af íslenzkum
eða annara þjóða ættstofni runnir,
af þvf að sá hluti fbúa þessararálfu,
sem talar íslenzku, er svo hverf-
andi í satnanburði við íbúatöluna,
að lians gætir sem næst ekki, og
gætir þeim mun minna, sem lengra
líður fram í tímann. Með hverf-
andi tölu mentamannanna íslenzku
ilt f hringiðu hérlenda starfslífsins,
með giftingarlegri samblöndun við
aðrar þjóðir og með þverrandi fólks-
flutningum frá Islandi hingað vest-
ur, þá er full ástæða til að ætla, að
þjóðernið fslenzka tapi svo miklu
af núverandi lífsafli sfnu, að lftið
verði eftir af þvf eftir eða um mið-
bik þessarar aldar.
Jafnvel nú þegar eru vonr ungu
mentamenn teknir að einangra sig
frá þjóðflokki vorum, rita sjaldan
orð f fslenzkt blað, koma ekki á fs-
lenzkar samkomur og beita yfirleitt
alls engum ættar eða þjóðræktar-
legum áhrifum á fólk vort hör,
hvorki til ills eða góðs — og hvað
mun þá síðar verða.
Islenzkt þjóðerni í Vesturheimi
hlýtur að standa og falla með fólks-
flutningum hingað frá ættlandinu;
ef hann hættir, þá deyr þjóðerni
vort út hér. Guðsþjónusturnar ís-
lenzku og blöðin, sem nú eru aðal-
lífæðar móðurmálsins vestanhafs,
— þetta hvorttveggja hættir með
tfmanum að liafa þau áhrif, sem
það nú hefir, einungis vegna áheyr-
enda og lesenda skorts, — söknm
skorts á þjóðernislegum stuðningi.
Framtíðarvon fólks vors f þessu
landi liggur ekki f voninni um við-
hald fslenzks þjóðernis, heldur f
þvf, að vestur-fslenzkir mentamenn
og Vestur-ísleiidingar yfirleitt
hagi svo æfistarli sfnu öllu hör
vestra að það verði til sóma ætt-
landi þeirni Islandi og breiði
ljóma yfir fslenzkt þjóðerni á þann j skuli falla á hvert það félag, sem
hátt, að þetta verði svo [>arf enginn j brýtur á móti ákvæðum nefndar
að efa og það ætti að vera vakandi j innar. Nefndin ætti og að hafa í
áhugamál þeirra. að þetta geti orð-1 þjónustu sinni ha(fa bókhaldara til
ið þannig.
i þess að yfirfara bækur félaganna og
einstaklingsins í því, að hann sé
sem beztum kostum gæddur, hafi
til nytsemdar og sæmdar.
er það fólgið að vera maður,
það ættum vér allir að reyna að
verða
— og ræður til að gera hann eins
fullkominn og mögulegt sé, án þess
[>ó að hann sé mjög mikið aukinn
að tölunni til.
Sjóherinn telur forsetinn vera
allgóðu lagi, en vill þó láta auka
hann og efla með þvf að byggja
stór skip f stað hinna smærri, sem
landið á nú, en ónýta svo gömlu
skipin jafnótt og búið er að byggja
ný í þeirra stað.
Verzlunarflota vill Roosevelt að
þjóðin eignist svo öflugan, að sjó-
menn Bandaríkjann geti flutt allan
I þvf !af brotum þessum, að lögin reynist j varning, semBandarfkjamenivselja
og sem næst ónýt til eftirlits og tak-1 öðrnm þjóðum,
í raun réttri er þjóðernis spurs- j °já um að ákvæðum hennar væri
málið að eins hugsjón. Það gerir ! nákvæmlega framfylgt. Roosevelt
engan að betri eða göfugri mauni, í lög»ur sérstaka áherzlu á, að svo
að teljast til nokkurs sérstaks þjóð-; sk um lögin búið, að rannsókn á
ernis, heldur liggur gæfa og frami j hendur félögunum út af brofum
gegn þessum ákvæðum, geti farið
fram greiðlega og án tafar, því
1 sér mikið manngildiog beiti jafn- í undir núverandi lögum geti félögin
an hæfileikum slnum sér og öðrum ! bægt og tafið svo fyrir rannsókn út
f
Avarp Roosevelts.
Boðskapur Roosevelts forseta til
þingsins f Washington er nýút-
kominn f blöðum landsins og flyt-
ur skoðanir forsetans á mörgum
mikilvægum þjóðmálum, svo sem
far og flutningsgjöldum með járn-
brutum, iðnaðarmál. ríkis-eftirlit
mörkunar á starfi þeirra.
Yfir 5 millfónir kvenna segir for-
setinn að stundi arðvænlega at-
vinnu f Bandaríkjunum, og hann
hvetur þingið til þess að semja lög
um eftirlit með atvinnu kvenna og
barna, svo þeim sé ekki ofþyngt
með vinnu. Einnig vill liann, að
rfkið liafi eftirlit með [>ví, að járn-_
brautaþjónar séu ekki látnir vinna
of marga klukkutíma í sólarhring.
Eftir þvf sem fleiri konurgeti gefið
sig við störfum í verksmiðjum og
á skrifstofum, eftir þvf fækki gift-
með lffsábyrgðarfélögum, peninga-
sláttumál, rfkisinntektir, misbrúk-1 ingum og fólksfjölgun minki. Vill
un peninga f kosningum, friðar-; forsetinn að þingið reyni að ráða
þingið f Hague, Monroe kenning- i bót á þessu með lögum, svo að jafú-
una, hermál á sjó og landi, vi*rzl- vægi komist aftur á í heimilislífi og
unarflota Bandartkjanna, innflutn-
ingsmál, innflutning Kfnverja til
Bandaríkjanna, verndun Niagara-
fossins, og um skipaskurði f Alaska
og Panama, um útgáfurétt rithöf-
unda, o. m. fl., svo sem um gróða
auðfélaga og nauðsyn á að tak-
marka það vald sem slík félög geti
beitt við einstaklinga og þjóðina í
heild sinni, A hinn bóginn heklur
forsetinn þvf fram, að samtök auð-
félaga séu eins og samtök verka
manna bygð á [>ví “principi” að
starfa að hagsmunum þjóðfélagsins
og að hvorutveggju hafi unnið mik-
ið gagn, — en rfkið verði þó að
hafa vald til [>ess að takmarka
framkvæmd þeirra, þegar sýnilegt
sé að liún gangi f berhögg við lög
og réttlæti. Hann kveður reynslu
fengna fyrir þvf, að ekki sé hægt
fyrir hvert sérstakt ríki, að liafa
fullnaðarumsjón með slfkum fé-
lögum, heldur þurfi valdið að vera
hjá alríkisstjórninni, sein eigi að
liafa nægilegan kraft til þess að
halda þeim í skefjum, Til þess
verði þingið að semja Ijós og á-
kveðin lög, en reymst það ónógt,
þá verði nauðsynlegt að gera það
með grundvallarlaga breytingu. En
ekki vill' hann grfpa til þess fyr en
sýnt sé, að bót fáist ekki á annan
hátt. Forsetinn segir, að dómar
þeir, sem kveðnir liati verið upp í
þeim niálum, hafi sýnt, að ekkert
ríki í sambandinu, né heldnr al-
ríkið, hafi fullkomið lagavald yfir
slíkum stórsainsteypfélögum; [>au
séu þegnar án yfirboðara. Þessu
sé nauðsynlegt að breyta, svo að til
fólksfjölgun þjóðarinnar.
lTm lffsábyrgðarfélögin segir for-
setinn, að það hafi verið leitt f ljós,
að ráðsmenn þeirra hatí ekki næma
tilfinningu fyrir mismuninum á
frómlyndi. og ófrómlyndi. Hug-
myud þeirra um ráðvendni virðist
ekki að n4 lengra en að komast hjá
járngreipum laganna. Hann vill
Baud arík j askip -
um til allra hafna heimsins, sem
viðskifti hafa við þjóðina.
Um flutningsmálin segir hann
að á árinu, sem endaði 30. júní sl.
liafi ein millíón og 26 þúsundir
manna flutt inn f Bandaríkin. Og
sé það ekki of mikið af góðu fólki;
en hann telur að allmargt af þess-
um hóp hafi verið alt annað en
gott fólk. Hann ræður til, að eng-
um innflytjendum frá Canada eða
Mexico sé leyfð innganga í Banda-
ríkin, nema innfæddum borgurum
þessara rfkja.
Forsetinn telur heppilegt, að
að floirþjóðafundnr væri haldinn
til þess að ræða um innflutninga-
málið og ráðstafa samkvæmt ákvæð-
um, sem þar kynnu að verða gerð.
En hann ræður til þess, að skilyrð-
in fyrir þvf, að geta komist inn í
landið séu gerð svo ströng og þeim
fylgt svo undantekningarlaust fram
að innflutningafélögin neyðist til
að banna far öllum nema ákjósan-
legurn innflytjendum.
Viðvíkjandi innflutningi Kín-
þvf láta takmarka m(*ð lögum það i verÍa segir hann að þjóðin hafi á
vald, sem slfkum möiinum sé gefið, i liðnum árum gert bæði sér sjálfri
svo þeir geti ekki auðgað sjálfa sig
á kostnað ábyrgðarhafanna og al-
mennings.
Útgjöld rfkisins vill liann láta
minka, svo að þau yfirstfgi ekki
tekjurnar, og einnig vill hann láta
gera tilraunir til þess. að.koma á
fót notadrjúgum gagnskifta verzl-
unarsamningum milli hinna ýmsu
rfkja á þessu meginlandi.
Peningamáium landsins vill for-
setinn láta haga svo, að meira sé
af gangeyri meðal manna liaust og
vetrarmánuðina en verið hefir, og
meira en á öðrum tímum ársins,
þegar verzlun og alt viðskiftalff
þjóðarinnar er daaifara. Eða með
öðrum orðum, að peningaveltan í
landinu samsvari á öllum tímum
viðskiftaþörfinni.
Viðvíkjandi kosningunum legg-
ur forsetinn til, að þingið geri þær
ráðstafanir með lögum er hindri
framvegis mútugjafirTog aðra svik-
semi af því tagi í kosninguin. En
á hinn bóginn játar hann, að gjafir
í kosningasjóð til lögmætra út-
gjalda séu bæði nauðsynlegar og
réttmætar. ' Að eins séu slíkar
sé lagavald,sem þau verði að beygja #Íafir rangfengnar, þegar þær séu
sig undir. Annars tekur liann það! fengnar moð þvingun cða loforðum
fram, að 4ianri sé að engu leyti ó- utn hlunnindi, bein eða óliein.
vinveittur auð eða samsteypu fé-
lögum.
Viðvíkjandi járnbrautunum vill
forsetinn láta þingið semja lög, er
veiti einhverri ákveðinni nefnd fult
vald til þess að ákveða, hvað séu
sanngjörn far og flutningsgjöld, og
að nefnd þessi hafi vald til þess, að j
þvinga járnbrautarfélögin til að
setja slfk gjöld niður f hæfilegt verð,
[>ar sem þau reynist of há. For-
setinn tekur fram, að sumar járn-
brautir flytji vörur fyrir viss félög j
og monn moð sörstaklega niður- Nauðsynlcgt telur liann það, að
settu verði, e,i á því megi ráða bót; Ban,iarfkin hafi 011 rílð >,íir Uan- [ mÍöK vantbega um aðalvelferðarmál
með [>vf, að nefndin ikveði, að hið am:l skurðinutn og siglingum umjhennar-
lægsta tíutningsverð skuli gilda hann: ]>au verði að gera það til aðj -------«■-------------
Þetta telur hann vern,la 9Í,ln L,ih'in
Um herinn segir hann, að land
Munroe kenningin segir Roose-
velt að sé tryggosta ráðið til |>ess
að viðhalda friðnum á meginlandi
Ameríku. Engin önnur stefna sé
betur fallin til þoss að tryggja
þjóðinni frið við umheiminn og
full réttindi f viðskiftum við Onnur
rfki. En til |>ess verði þjóðin að
haga svo inálum sfnam, að aðrar
þjóðir fái séð, að Bandarfkin ætli
sér ekki að tæra út takmörk sín eða
j anka veldi sitt á kostnað annara
ríkja, svo sein Suðurrfkjanna.
og Khiverjum ógagn og rangsleitni
með þvf að leggja algert bann á
innflutning þeirra til Bandarfkj-
anna. Hann telur sjálfsagt, að
kfnverskir námsmenn, sérfræðing-
ar, bankamenn, læknar, varnings-
framleiðendur, ferðamenn og fleiri
slfkum mönnum sé ieyft að fly'.ja
inn í landið, og jafnvel hvattir til
þess, og sýnt hið sama viðmót og
kurtevsi eins og öllum öðrum æski-
legum innflytjeödum.
Forsetinn er þvf meðmæltur, að
Alaska só gert að sérstöku kjör-
dæmi, er hafi málsvara á þingi.
Einnig vill hannláta þjóðina leggja
fram fé til að styrkja járnbrautar-
byggingu um þann landshluta, alt
frá Alaska flóanum til Yukon ár-
innar, — en að eins um landeign
Bandarfkjanna.
Um Panamaskurðinn segir for-
setinn, að mikill undirbúningur
hafi verið gerður og talsvert verk
unnið á sl. hálfu öðru ári, og það
fastákveðið, eftir nákvæmar rann-
sóknir, livar og hvernig skurðurinn
skuli grafinn. Einnig sé þegar
búið að ganga úr skugga um það,
að engar þær torfærur séu á þeirri
leið, sem verkfræðingar Banda-
ríkjanna geti ekki hæglega yfir-
stigið eða sem geti hindrað það, að
skurðurinn verði fullger innan
sanngjarnlega skams tíma. Hann
telur virðingu Bandarfkja þjóðar-
innar liggja við þvf, að styrkja fyr-
irtæki þetta svo myndarlega, að
skurðurinn, þegar hf*m er fullger,
geti mætt öllum þeim þö.rfum, sem
heimsverzlun sú krefjist, er gegn
um liann þurfi að fara.
Þessi útdráttur, þó hann sé stutt-
ur og ófullkominn. sýnir, að Roose-
velt ber hag þjóðar sinnar fyrir
brjósti og að liann hefir hugsað
fyrir alla jafnt.
að muni lækna ívilnunarsýki járn
brautafélaganna. Þungar fjársektir! herinn sé lítill — helzt til of lítill,1
H
Kl.nfilKRIN(iM! ok TVÆR
skemtilecar sögur fá nýir kaup-
endur fyrir að eins 08.00.