Heimskringla - 01.03.1906, Blaðsíða 2

HEIMSKRINGLA i. marz, 1906.
Heimskringla
PUBLISHED BY
The Heimskringla News 4 Publish-
ing *
V«rö blaösins 1 Canada og Bandar.
$2.00 um áriö (fyrir fram borgaö).
ÍSenttil Islands (fyrir fram borgaö
f kaupendum blaösins hér) $1.50.
Peningar sendist P. O. Money Or-
der, Registered Letter eöa Express
Money örder. Bankaávtsanir á aöra
banka en 1 Winnipeg aö eins teknar
meö afl'öllum.
B. L. BALDWINSON,
Editor & Manager
Office:
727 Sherbrooke Street, Winnipeg
P.O.BOXllð. ’Phone 3512«
Fjármál Manitoba.
TJtdráttur úr ræðu Hon. J. H.
Agnew, fjárm&lastjóra fylkisins,
flutti f Manitobaþinginu þann 21.
fessa mánaðar.
Hr. Agnew kvaðst hafa sérlega
ánægju af að geta fært þinginu þ&
gleðifrétt, að síðastliðið ár hefði
verið mesta hagsældar&r og fylkið
hefði & þessu tímabili tekið mikl
um framförum, og það svo að undr
um sætti, f>egar tillit væri tekið ti
þess, að fylkið hefði bókstaflega
talað engin nmráð eigna sinna að
þvf er snerti skóla og bleytilönd
eða afurðum þeirra. Þessi framför
fylkisins speglaðist í öllum tekjum
þess og sýndi sig ijóslega f reikn
ingum fylkisins. Þetta gæti hann
sýnt með tveimur ápreifanlegum
dæmum:
Arið 1899 voru fylkistekjumar
$776,283.85, en & sfðasta &ri, aðeins
5 &rum sfðar, urðu þær talsvert
meira en tvöfalt meiri, eða alls
$1,860,899.00. Árið 1899 voru
tekjur akuryrkjudeildarinnar $184.-
75, en 5 árum sfðar — & árinu sem
leið — urðu þær $5,059.80, eða
meira en 27 sinnum hærri en árið
1899. I fylkisritaradeildinni urðu
tekjumar á 10 árum, fram að 31
desember 1899, $21,043.25; en á sl
ári voru tekjur þeirrar deildár $19,-
489.50, eða svo sem $1500 minni á
þvf eina ári en á síðustu 10 árum
— áður en núverandi stjórn komst
til valda.
Þessi markverða framför væri að
nokkru leyti að þakka eðlilegri
framför íandsins, en aðallega bygð-
ist hún f>ó & stefnu sfjórnarinnar
og lagaákvæðum, sem hún hefði
fengið lögleidd síðan hún kom ti
valda.
Og látum vér hr. Agnew tala
sjálfan um stund:
Ég skal lesa upp fyrir, þinginu
nokkra töluliði til þess að s/na og
sanna, að mál mitt er á gildum
rökum bygt. Þær em sem fylgir
Járnbrautaskattar....$56,667.2'
Auðfélaga skattar..... 56,766.31
Vínsöluleyfi (1899: $27,-
486 57; 1904: $40,488.-
15; 1905: $84,566.11).. 44,077.96
Veiðileyfi............ 3,874.83
Vextir af ógreiddum
borgunum af seldum
skólalöndum......... 59,774.94
Eftirstöðvar frá áranum
1903—1904........... 30,000.00
Manitoba Gazette...... 2,500.00
Meðgjöf með vitfyrring-
um................... 17,700.00
Samtals............$271,551.31
Fyrsta staðhæfing, sem ég óska
að gera, og sú sem er mest árfðandi
fyrir fylkisbúa, er um tekjur og út-
gjöld fylkisins. Tekjurnar á sl.
ári voru $374,232.80 umfram það er
þær urðu á fyrra ári, og þó að út-
gjöldin hafi að sjálfsögðu orðið að
aukast talsvert, sem afleiðing af
auknum fólkfjölda og vaxandi
starfsemi, þá get ég flutt þinginu
J>ær eleðifréttir, að tekjuafgangur
síðasta árs varð alls $465,123.02,og
er þetta sá mesti tekjuafgangur,
sem fylkið hefir nokkum tfma
haft síðan það varð til, og nálega
tvðfalt meiri en á sl. ári. Hér eru
töluliðir yfir tekjuafgangana á sl. 6
áram:
Árið 1900 ........ $ 11,056.31
“ 1901 ......... 49,444.73 -
“ 1902 289,686.44
“ 1903 148,777.83
“ 1904 249,358.44
“ 1905 465,123.02
Eða alls & 6 árum $1,213,446.77 eða
yfir $200,000 & ári hverju að jafn-
aði síðan Conservatives komust til
valda. Og f þessu sambandi vil ég
segja, að allir reikningar, er stjóm-
inni hafa borist upp til 31. des.
1905, eru borgaðir að fullu, og að
f>essi tekjuafgangur, að undantekn-
um þeim upphæðum, sem hafa
verið borgaðar fyrir varanlegar
eignir fylkisins, eru í peningum á
hinum /msu bönkuin þessa fylkis.
Einnig hefi ég gert jafnaðar-
reikning, sem nær fram að kl. 3 í
dag, sem synir, að sfðan á nyári
hefir stjórnin tekið inn $402,705.70,
en borgað út alls $248,423.48, svo
að hún hefir nú f sjóði í peniugum
alls $1,578,564.78.
Það eru einnig önnur atriði, sem
vert er að minnast á, svo sem fjár-
veitingar til alþ/ðu. Þessar fjár-
veitingar hafa verið mjög auknar á
árinu sem leið, eins og á hverju ári
sfðan f>es3Í stjórn tók við riðum.
Þvf að þessi stjórn situr aldrei að-
gerðalans; hún sc'r altaf nægilegt
verkefni fyrir höndumtilhagsmuna
íbúunum, og hún sér, að það er
miklu meira að gera í framtfðinni,
en verið hefir f liðinni tíð. Á árinu
sem leið vora veitingar til alþýðu
$488,109.24, en útgjöldin öll $1,-
398,431.28, svo að fólkið fékk meira
en $1.00 af hverjum $3.00, sem
fylkið tók inn. Og stjórnin hafði
enga umsjón með þvf, hvernig f>ví
fé var varið, fólkið réði þvf alger-
lega sjálft. En þessi upphæð er
tilsvarandi talsvert hærri en veitt
var undir fyrirfarandi stjórn, því
f>á voru veitingar til alþýðu $1.00
af hverjum $5.00 af fylkistekjun-
um.
Árið 1900 lagði stjórnin til
mentamála $263,740.15, en 1905
$312,233.36, eða $48,493.21 meira.
Til akuryrkjumála lagði stjórnin
árið 1900 $23,665.80, en & sl. ári
36,439.65, eða $12,773.85 meira.
Til sjúkrahúsa og Ifknarstofnana
árið 1900 var borgað $51,744.14, en
á sl. ári $99,832.90, eða $48,088.96
meira, nálega tvöfalda upphæð.
Sérstaklega skal ég minnast á
tillag til sveitafólaga. Árið 1900
fengu þau $18,086.02, en f fyrra
$38,953.33, eða meira en tvöfalt við
það sem áður var. En aukning
þessara upphæða allra árið sem
leið nemur til samans $130,373.13.
Svo talaði ræðnmaður langt mál
um það, hve illa Ottawa stjórninni
færist við við Manitoba fylki að
þvf er snerti borgun á fé J>vf, er
hún ætti að greiða til fylkisins, og
hann gaf J>að sem dæmi, að það
hefði að eins verið & sl. ári að hann
hefði fengið borgaða $30,000 skuld,
sem hefði átt að vera borguð fyrir
meira en 20 árum, og að fylkið
hefði tapað vöxtum þessarar upp-
hæðar allan þennan tfma.
Þar næst sýndi ræðumaður fram
á, að & sl. 5 árum hefði fylkis-
stjórninni borgað til mentamála í
fylkinu $888,857.44, en að það væri
$350,000 meira en tillagið frá Ot-
tawa & sama tfmabili,sem alls hefði
verið $513,527.27. Þetta ætti að
eins við alf>yðuskólana, en öll út-
gjöld fylkisins til mentamála hefðu
á þessu tfmabili verið $1,317,333.88.
Yfir $100,000 hefði þegar verið var-
ið til byggingar búnaðarskólans,
sem nú væri svo langt & veg kom-
inn, að hann væri tekinn til starfa,
en f>ó yrði að leggja meira fé til
hans á næsta ári.
Næst talaði hann um, að stjórn-
in ætlaði á næsta ári að auka skatta
á auðfélagastofnunum og járn-
brautum, og að Canadian Northern
félagið mundi þá borga fullan
skatt af tekjum sfnnm. Skatta
þessa, eða ígildi þeirra, ætlaði
stjórnin svo að nota til þess að
veita sveitum fylkisins styrk til
vegabóta frá búlöndum sfnum til
næstu markaða. Manitoba hefði
nú 2745 mflur af járnbrautum, þar
af ætti C. P. R. 1404, en C. N. R.
fólagið 1341. Þessi stjórn hefði
sfðan hún kom til valda fengið
bygðar, fbúum fylkifeins að kostn-
aðarlausu, 667 mflur af brautum,
nú fullgerðar, og að auki nær 100
mílur, sem nú eru f byggingu og
l'ullgerðar undir teinlagningu. Hr.
Agoew bað þingmenn að athuga
það, að í f>eim auknu útgjöldum,
sem stjórnin gerði ráð fyrir & næsta
ári, væri innifalin $150,000 doliara
upphæð, sem ráðgert væri að leggja
til sveitannna til þess að bæta veg-
ina í fylkinu.
En þrátt fyrir þessi auknu út-
gjöld kvaðst hr. Agnew vona, að
næsta árs tekjuafgangur yrði að
minsta kosti eins mikill og á þessu
ári, eða um hálfa millfón dollara.
Þegar á alt væri litið, hélt ræðu-
maður að fylkisbúar mundu'sam-
þýkkja það álit sitt, að núverandi
| stjórn hefði unnið dyggilega að
hagsmunum fylkisbúa, að hún
i hefði á 6 árum grætt fyrir fylkið
yfir $1,200,000.00, að hún hefði á
einu ári sparað af inntektum fylk-
isins 465 þúsund dollara, að hún
liafi á einu ári aukið tekjur fylkis-
ins um 270 þúsundir dollara, að
hún hafi fengið bygðar, fylkinu
kostnaðarlaust, yfir 700 mílur af
j&rnbrautum,' að liún hafi fengið
svo mikil umráð yfir flutnings-
gjöldum að það eitt hafi auðgað
fylkisbúa svo nemi mörgum millí-
ónum dollara.
Margt fleira mætti telja henni til
gildis, en f>etta ofantalda ætti að
nægja til þess, að skinsamir og
óvilhallir menn veittu henni enn
öruggara fylgi framvegis en að
undanförnu, ef slíkt er annars
mögulegt, til þess að koma í fram-
kvæmd /msum mikilsverðum um-
bótum til heilla og hagnaðar fyrir
alda og óborna fylkisbúa.
úr vesturhluta kjördæmisins hefðu sé á neitt hlustandi, sem hinir1
samtök til þess að efla áhrif sín við j yngri menn segja; þaS sé alt leir-
stjórnina, í járnbrautarmálinu>urS'lr’ stælingar, guölast o.s.frv.;
Kvaðst hann hafa frétt til ferðn l{mRS]úmTt allar göfgar tilfinning.
okkar og vseri þegar búinn að ráð- ar. ajja dómgreind; yfir höfuð alla
stafa fundi með Mr. Roblin kl. þá eiginleika, sem til þess þarf aS I
9.30 næsta morgun. Hann kvaðst geta orSiS skáld. þeir eigi allir aS J
oft hafa fundið til þess, hve örð- i Þegja, gömlu mennirnir eigi einir ,
ugt væri að koma nokkrum þýð-1 aS tala’ , ,, , .
. Væru þessir domar um hma j
íngarmiklum störfum í framkvæmd yngrj inenn á rökum bygSiri þá
fynr vesturhluta kjördæmisms, af i væri þjóö vor illa farin; því sam-
þvf að hann skorti stuðning af í kvæmt lögum náttúrunnar, falla i
j hálfu sjálfra íbúanna,er gæti sann- hinir eldri úr sögunni smámsaman
| að stjórninni, að þeir bæru sjálfir °£
, áhuga fyrir þeim málum. En nú
hinir yngri verSa “tímans”
þaS eru lög, sem enginn
raskar fremur en snúningi jarSar-
innar.
Steingr. Thorsteinsson, er svæft
gat þjóSina viS tóna gígju sinnar
væri hér svo stór hópur manna
j samankomian, að enginn þyrfti að
efast um, að hugur fylgdi máli í
l þessu efni og mundi það eitt nægja j og leitt hana í draumi um heim-
! til þess að styrkja sig framvegis í kynni friöar °g sælu; hann sem fíat
tilraunum sfnum að verða þeim l “nt íri«fandi tn ,liís
hluta kjördæmisins að þvf liði, sem , hins vonsnauöa. hann sem gat
kjósendur hefðu fullan rétt til að mes andagift sinni blásiS lífi í
heimta af þingmanni sínum. ; stjörnur himinsins, öldur hafsins
Næsta morgun mættumst við °S 1,1001 (aröarinnax; gefiS því mál
.. _ tt • , ■ , » og leitt þaö a tal viS lesendur
aftur að Heimsknnglu og logðum ^ sinna; já hann 4 nú lítiö
af stað þaðan með þingmann okkar j eftir annað en að kvreðja. Innan
í broddi'fylkingar upp á ráðhúsið. skams fylgjum vér honum öll i
Mr. Roblin tók okkur mjög vin-, anda og fórnum honum heitum
gjarnlega og lét 1 ljósi ánægju sfna 1 þakklætistárum, þegar timinn dreg-
yfir heimsókninni. Fæst af okkur ur tjald 4 milli hans °e vor'
, , 1 Matthías Jochumson,
hofðu áður seð Mr. Roblin og hann safnað
oss saman undir
JárQbrautarmálið.
Það var glatt á hjalla hjá íslend-
ingum á leiðinni til Winnipeg með
Oak Point brautinni þann 11. þ.m.
Þar var margur góður drengur.
Sumir voru á leið til að heimsækja
Helga magra, sem nýlega hafði lát-
ið það boð út ganga, að hann byði
til sfn 500 íslendingum til gleði og
góðra rétta þann 15. febrúaí, og
vildu engir, sem þangað ætluðu að
fara, verða of seinir að ná f að-
göngumiðana, því karlinn hafði
tekið það greinilega fram, að að
eins 500 manns yrðu teknir til
blótsins, enda var nú dagur til
stefnu.
En’það var fleira en Þorrablótið,
sem bændurnir í vesturhluta Gimli
kjördæmÍ8Íns voru að hugsa um.
Þeir voru að hugsa um framtfðar-
horfur og velferðarmál sín, voru að
hugsa um það hve erfitt og ein-
manalegt llfið væri stundum þarna
norðurfrá, og hve lltið tillit væri
tekið til sfn í öllum framfaramál-
um landsins. Þeir hefðu litlar eða
engar vegabætur, sumir enga skóla
fyrir börnin Sfn. Og nú fóru hugs-
anirnar að verða alvarlegar. Þeim
kom saman um, að þetta og margt
annað óþægilegt stafaði af því, að
engin járnbraut lægi um bygðir
þeirra. Þeim hefði um hverjar
kosningar verið lofað, ef þeir gæfu
atkvæði sfn vissum mönnum, til
þess þeir kæmust til valda og gætu
lifað góðu lífi og orðið rfkir af al-
menningsfé, — að þeir skyldu fá
járnbraut. En svo þegar þessir
menn voruseztir f hásætin,gleymdu
þeir loforðum sfnum,gleymdu þeim
setn höfðu lyft þeim upp f sæti sfn,
en létu hugann dveija við það,
hvernig þeir gætu fljótast og bezt
gramsað f peningunum, sem bónd-
inn framleiddi með dugnaði sfnum.
Tfminn var korninn til þess að við
létum til okkar taka. Þetta mátti
hreint ekki svo til ganga lengur.
Ættum við að semja bænarskrá til
Roblin stjórnarinnar og sýna henni
fram á, hve nauðsynlegt það væri,
að lögð v’æri tafarlaust gegnum
landið öflug járnbraut? Nei, það
væri bezt að við færum sjálfir á
á fund Roblins oglegðum mál okk-
ar fyiír hann. Við skyldum finna
Mr. Baldwinsson, þingmann okkar,
og vita, hvað hann vildi leggja til
málanna. Hann væri drengurgóð-
ur og mundi fúslega leiðbeina okk-
ur í þessu mikla áhugamáli, enda
brázt það ekki.
Við fórum strax næsta dag á
skrifstofu Heimskringlu. Þar tók
þingmaðurinn okkur með fðgnuði
og kvaðst skyidi gera alt, sem í
hans valdi stæði til þess að hrinda
málum okkar f sem æskilegast horf.
Það taldi hann sér gleðiefni, að svo
fjölmennur og áhrifamikill hópur
gildra bænda og ‘business’ manna
hafði verið hálfgerð grýla í augum
sumra okkar, en nú sýndi hann
okkur svo mikla kurteisi og vin-
gjarnlegheit og gaf okkur svo góð
loforð og vonir, sem við treystum
fullkomlega að verði haldin, að við
finnum áitæðu til þess,að verahon-
um þakklátir og fullvissa hann um
verðuga viðurkenningu.
Það er óþarft að geta hör greini-
legar um, hvað á þessum fund gerð-
ist. Það verður að lfkingum gert í
blaðinu Heimskringlu. Er um það
viljum við fullvissa Mr. Baldwin-
son, að við sem mættum í máli
þessu kunnum vel að meta hans
höfðinglegu fiamkomu gagnvart
okkur.
Og eins vil ég, sem þessar línur
rita, eftir tilmælum og fyrir hönd
félaga minna, fullvissa bæði hann
og Mr. Roblin um það, að ekkert
getur haft áhrifameiri afleiðingar
en einmitt það, að allar góðu von-
irnar og góðu loforðin verði á sín-
um tfma rækilega uppfylt.
Fyrir hönd nefndarmanna minna.
Wianipea;. 17. febrúnr 1903.
J. K. Jónasson.
Sökum rúmleysis gat framan-
skrifuð grein ekki komið f seinasta
blaði. Ritsfj.
Um skáldskap.
Eftir
Sig. Júl. Jóhannesson.
um að skáldskap; eða réttara sagt,
hversu margir þeir séu tiltölulega,
sem fáist við ljóðagerð; og það er
ekki ofsögtun sagt. Hér vestra er
tæpast rætt oftar um nokkurt mál
en það; hvar sem tveir eða fleiri
menn eru samankomnir, og unt
hvað sem þeir hefja máls, þá
sveigjhst umræðurnar venjulega að
því hve margir yrki, sent ættu að
þegja. Prestarnir hræra því satnan
við hin svokölluðu kristindómsmál
í ræðum sínum; pólitiskir sendlar
krydda með því tölur sínar; heldri
konur hafa þaö fyrir “texta” í
kaffidrykkjusamkvæmum; blaða-
mennirnir SUMIR telja það eitt
af stórmeinum þjóðarinnar yfir
höfuð allir flokkar og allar stéttir
hafa þetta mál á milli tannanna.
Mig langar einnig til þess að
ieggja orð í belg tlm þetta efni.
Iíkkl svo að skilja að ég ætli mér
að vekja upp aftur “Hagyrðinga-
félagsdrauginn” svonefnda, heldur
vildi ég fara nokkrum orðum um
skáldskap alment.
Flestum heilvita mönnum kemur
saman um það, að virkilegur
skáldskapttr sé eitt þeirra afla, er
mestan þáttinn hefir átt í því að
skapa framfarir, lyfta anda manns-
ins á æðra og fttllkomnara stig;
skapa heilbrigðar skoðanir ákveðn-
ar stefnur; víkka sjóndeildarhring-
inn, skerpa httgsanirnar, göfga
sálina. Já, um þetta ertt ílestir
samdóma. En svo greinir þá á ttm
það, hverjir séu skáld og hverjir
ekki; hvað sé skáldskapur og hvað
ekki; hverjir eigi að þegja og hverj-
ir megi tala; á hverja eigi að
hlusta og fyrir hverjum eigi að
loka eyrunttm. það eru þessi at-
riði, scm menn deila um óendan-
Jega.
Yfir höfttð má segja, að þeir,
sem hæst hafa hreykt sér í dóm-
arasessi bókmenta vorra vestan-
hafs, kveði við þann tón, að ekki
sem gat
vængi sér,
er hann íklæddist skáldham sínum
og flogið með oss 1 upp á fjall í-
myndunarinnar — og virkilegleik-
ans, og sýnt oss þaðan öll ríki ver-
aldar og þeirra dýrð — og þeirra
eymd; hann sem gat gert sjálfa
sólina að þjónustu mey sinni og
látið fingur hennar knýta fagra
sveiga að fjöllum íslands; einnig
hann sér skttggana lengjast og sól-
ina lækka. þótt svo sýnist enn
serp dauðinn og ellin veigri sér við
að nálgast þann eld er stöðugt
brennttr í sálu hans, þá er það
samt sem áður víst að áður en
j mjög langt líður, verður skorið á
þá mörgtt strengi, sem tengja hann
viðy land vort og þjóð voraé
Benedikt Gröndal hinn skilgetni
sonttr gleðinnar og fyndninnar;
hann sem nálega gat kveðið og
ritað hlátur á varir hinna dauðu
hann sem ýmist gat verið sem
himneskur engill við hlið hins al-
Valda og sýnt oss alla þá fegurð,
er þar birtist honum, eða hann gat
sökt sér niður þangað sem alt er
óvinsamt lífi og heilbrigði og mál-
að fyrir hugsjónum vorum myndir
hins svartasta og viðurstyggileg-
asta og gert það á þann hátt, að
allir vildtt sjá og allir hlusta; hann
sem hvorki gat þreytst á sundi né |
flugi; já, einnig hann verðttr innan
skams leiddur út fyrir línu þá, er j
aðskilur líf og dattða og hláturinn |
sem hann hefir vakið oss snýst í j
söknttð.
Og þótt vér allir óskum þess J
einum rómi að vér megum enn j
sem lengst njóta þessara þriggja j
liöfiiðhetja, þá vitum vér að það
stoðar ekkert; aðrir verða að bú- j
ast til þess að taþa þeirra stöðu, j
bera þeirra vopn, vinna þeirra
störf; halda þeirra merki, nema
Lengi hefir því verið viðbntgðið j Þelrra mal- Þein-a sjón, þeirra
hversu auðugir vér Islendingar sé- . e,^rn’ Pe]rra fluK , þeirra sundtök
fylla sa-ti þeirra í öllum skilningi, ;
og helzt að komast enn þá lengra j
ef attðið er, því framsókn manns-
andans eru engin takmörk sett.
En ef vér svo legðum trúnað á'
dómana, er hinir yngri menn hljóta !
þá hlytum vér f framtíðinni að j
horfa á auð sæti Steingríms, Matt i
híasar, Gröndals og fieiri; og hver
er sá, er ekki fyllist kuldahrolli við 1
slíka htig.stin. En hamingjunni sé ;
lof að vér lesum ekki allir “öfugt j
gegn um annara gler". Vér getum j
horft með sárttm söknuði á háa og j
tígulega eik sem lengi hefir staðið
og mörgu lífi líknað með laufríku j
limi. — Já vér getum horft á hana
með söknuði þegar hún er svift j
lífsafii sínu og hnígur til jarð-1
ar. En ef einhver segir oss að ekk-
ert komi i hennar stað, þá vitum
vér blátt áfram að hann fer með j
ósannindi, eða svo er það oftast
að minnsta kosti. Vér sjáum frjó-
anga alt í kring ttm oss; vér vitum
að þessi eik var upphaflega veik
og lítil; henni skaut ekki fullþrosk-
aðri upp úr jörðttnni á einum degi
eða einni nóttu; nei, hún fæddist,
þroskaðist og lifði undir sömu lög-
um og skilyrðum og alt annað;
þeim lögum að vera veik og ófull-
komin í fyrstu. J>essum lögum
Hlýddtt þeir einnig Stelngrímur,
Matthias, Gröndal og aðrir miklir
menn. þeir byrjttðu ekki. setn stór-
skáld; þefr áttu sina bernsku daga,
sína hagyrðingadaga; en tíminn og j
æfingin í samvinntt við hæfileika j
og þrek gerði þá að því sem þeir j
eru. það ertt þessi lög — þroska-
lögin, sem vér byggjttm á þegar |
vér fhllyrðum að sæti vorra nú- j
tíðar stórskálda verði sómasam-;
lega skipuð.
Vér getum rakið sögtt sttmra stór- j
skáldanna þannig að þeir hafa j
verið:
1. LEIRSKÁLD, *
2. HAGYRÐINGAR,
3. SMÁSKÁLD
4. medalskAld
5. STORSKALD,
þetta eru eðlileg stig, alveg eins
og hverjum lifandi manni er það
eðfilegt að eiga æskuár, þroskaár
og fullorðinsár. En vantrúarmenn-
irnir — þeir sem ekki trita á fram-
farir og fullkomnun — viðurkenna
aldrei að sá geti orðið skáld, sem
ekki er orðiun það; og sannleikur-
inn er sá að þeim heíir tekist það
oftar en margatt grunar að eyði-
legffja ntargan hagvrðing, sem
hefði getað orðið stórskáld; rétt
eins og vanþekking í uppeldi barna
hefir sent þúsundir barna í gröfina
sem hefði getað lifað og þroskast
og orðið nýtir menn og merkar
konur, ef alt hefði gengið óhindr-
að götu náttúrunnar. það er í
þessu atriði, sem sleggjudómarnir
vinna þjóðinni ógagn, auk þess
sem þeir vinna níðingsverk á þeirn
er hlut eiga að máli.
það þarf stóra sál og sterka til
þess að ganga öruggur fram gegn
ofsóknum og hleypidómum, og
hver sem ætlar sér að verða skáld
verðttr að búa sig til þess að
mæta þess konar draugum og
glíma við þá þangað til þeir eru
yfirunnir. það er vandalítið að
benda á nokkra íslendinga, sem
nýlega ertt komnir heilir heim af
hólmi úr þessari glímu og hafa
unnið frægan sigttr.
þessir eru þeir helztu:
Einar Benediktsson, sem að
dómi sumra ”ekki hefir vald
; til að tala”, liefir nú hlotið al-
; mennings viðurkenningu sem stór-
! skáld; sem einn þeirra, er allra
fegurst og fullkomnast hefir ort á
íslenzku máli. þorsteinn .Erlings-
son, sem að dómi sumra “spá-
mannanna” “aldrei getur orðið
alþýðlegtskáld og hefir fátt aðsegja
sem nokkttr veigur er í”, á nú bók
sina á flestum ísfenzknm heimilum
og er viðurkendur eitt alþýðleg-
j asta skáldið, sem fæðst hafi á
meðal íslenzktt þjóðarinnar. Guð-
j ínundur Friðjónsson, sem að
dómi sumra “sendir frá sér rugl
l og ósóma”, er nú eitt allrakjarn-
j yrtasta skáld vorra tíma á Fróni.
I Stephan G. Stephanson, sem að
sumra dómi ber í ljóðum sínum
keim af “kúm og kálftim”, hefir
nú hlotið viðurkenningu, jafnt af
óvinttm sem vinttm, ekki einungis
sem skáldkontmgur Vestur-lslend-
inga , heldur einnig fullkomlega
jafnsnjall þjóðskáldttm vorum
heima. Stefna og yrkisefni allra
þessara manna, kjarni og hjarta
allra þeirra J jóða er: menning
einttrð, heilbrigð skvnsemi, rök, á-
lyktun, kærleikttr, bræðralag,fram-
sókn, sannleiksþrá. Alla þessa
inenn átti að mala í sundur með
sleggjum óhlutvandra dómara,þótt
það tækist ekki.
(Niöurlag nœst).
Brazilíu-fararnir,
skáldsaga eftir J. Magnús Bjarna-
son er nýútkomin úr prentsmiðju
Lðgbergs, og hefir sent verið Heims-
kringlu til umgetningar.
Bók þessi, si;m er 160 bls. að
stærð í stóru 8 blaða broti, prentuð
á góðan pappír með skfru letri og
f þunnri k&pu, er að eins fyrsti
þátturinn í skáldverki miklu, sem
Mr. Bjamason hefir samið og hefir
hann varið allmiklum tfma og
vandað til þess. Sagan, það sem,
af henni er komið, er hin skemti-
legasta aflesturs og sörlega vel rit-
uð, málið gott, fjörugt, hreint og
hressandi, hugsanirnar þýðar og
ljósar fremur en skarpar; enginn
ofsa spenningur neinstaðar, en þú
hvert ævintýrið látið reka annað,
svo að bókin verður þeici mun
skemtilegri, sem hún er lengur les-
in, og maður finnur til óþreyju yfir
þvf, að verða að bíða eftir hinum
sfðari þ&ttum hennar. N&ttúru-
lýsingar skáldsins eru vfða góðar
og sumstaðar ágætar svo og mann-
legu tilfinningarnar undir gefnum
kringumstæðum, en efnismagn sög-
unnar verður ennþá ekki sagt um,
þar sem að eins lftill hluti hennar
er prentaður. En svo mikið má
6já, að hún skýrir aðallega frá æv-
intýrum fjögra íslendinga, sem
fluttu til Brazilfu frá Norður-
íslandi árið 1855 og er einn þeirra,
Ilaraldur Skaptason, látÍDn segja
það af sögunni, sem enn er ko uið.
Það virðist ljóst, að skáldið hefir
orðið að lesa all-mikið um Brazilíu
og kynna sér háttsemi manna þar
og mál, ftður en liann lagði út i að
semja sögu þessa. En á einstöku
stöðum ber lionum þó ekki saman
við sögur þeirra, sem þar liafa ver-
ið og allmikið hafa kynst háttum
manna þar. Svo sem um það, hve
létt sé að múta þar lögreglu[>jónum,
Því yfirleitt mun mega fullyrða, að
fáir mannflokkar í mentalöndum
heimsins séu mútutregari en lög-
reglulið f stórbæjurn.
En svo eru 1/singar á hugar-
strfði manna og meðvitund þeirra
í einstökum tilfellum, eins og þeg-
ar Haraldur hraþaði í klettinum og
komst við það f Iffsháska, er boðaði
br&ðan dauða, — bara meistaraleg-
ar og sýna J>að ljóst, að skáldið hef-