Heimskringla - 11.11.1909, Blaðsíða 3

HEIMSKRINGEA
WINNIPKG, 1J. XÓV. 1000. Bls. »
»•••*
R08LIN HÖTEL
115 Adelaide St. Winnipeg
Bezta^l.óO & dftK hús íVestur..
Canada- Keysla óKeypis milli
vagnstöðva ok hússins A nóttn o«
degi. Aðhlynninip hinsbez'a. Við
skifti Islendinga óskast. William
Ave strætiskarið fer hjá húsinm
O. ROY, eigandi. -
»•»♦•!)«••••«••••
Giftingaleyfisbréf
selur: Kr. Ásg. Benediktsson
540 Simcoe St. Winnipeg
Gimli Hótel
G. E. SÓLMUNDSSON
eigandi
/ r
Oskar viðskifta Islendinga sem
heimsækja Gimli bæ. — Þar er
beini beztur f mat og drykkjar-
föngum, og aðbúð ges'a svo g< ð
sem frekast er hægtað gera hana.
Hótelið er við vagnstöðina.
Gistið að Gimíi-Hótel.
JIMMY’S HOTEL
BEZTU VÍN OG VINDLAR.
VÍNVEITARI T.H.FRASER,
ÍSLENDINOUR. : : : : :
Jcímcs Thorpc, Eigandi
A. S. TORBERT’S
RAKARASTOFA
Er t Jimmy’s Hótel. Hesta verk, ága*t
verkfœri; Rakstur 15c en Hárskuröur
25c. — Öskar viðskifta íslendinga.
MARKET HOTEL
146 PRINCESS ST ém™1‘'>.
P. O’CONNELL, elgandl, WINNIPEG
Beztu teRundir af vi .föUKUin og vin
um, aðhlynning góð húsi en.t hæ'
Woodbine Hotel
StmiRta Billiard Hall 1 Norövesturlandu •
Tlu Pool-borö.—Alskonar vfnog vindlH*1
Lennofi
Eigendnr.

Arena Rink
Undir nýrri stjórn
Opinn fyrir Hjól-
skauta skemtun
Hornaflokkur á kveldin
TleD0IIIÍIIÍOII llillik
NOTRE DAMEAve. RKANCH Cor. NeDa Si.
VÉR GEFUM SÉRSTAK
AN GAUM AÐ SPARI
SJÓÐS-DEILDINNI. -
VBXTIR'BORUAÐIR AF INNLÖOUM.
HÖFUÐSTOLL ... $3,983,392.38
SPARISJÓÐUK - - $5,3<>o, 000.00
H. A. BRIOHT, MANAOER.
Kjör rithöfunda og
listamanna.
Inngangsræöa viö íund “Alþjóöa-
■ íélag-sins fyrir bókmientdr o.g
listir” í Khöín 1909.
Eftir prófessor Georg Brandes.
(NiSurlag).
J>á má og minnast Jm'SS, hve á-
kaflega Raoitie (1639—99) tók sér
nærri reiöi þá, er konungur lagöi
á hann, og sem áttd rót sín.a í
pólitiskum höfuöórum konimgs.
Hirðskáldiin voru aldrei stórum
hærra sett í metorðastiganum eti
hiröfíflin, höfðu álíka metorð og
hirð-stjörnuspámennirnár.
J>ó ekki fari fvrir skáldunum öins
og Tassó (í Ferrera á Italíu 1544
—95), að þau verði rugluð v-ið
hirðiita, eða þedm sé vísað á burt
þaðam, eins og Camoens (í Portú-
gal, 1521—80), heldur hafðir í met-
um, þá verða þau að borga þessa
náð með ómerkilegum tækifæris-
og hátíðakvæðum. Til dæmds má
neina hvílíkan fjölda jafnvol Goethe
hefir ort af þess konar kvæSum og
hve óhæfilega mikið rúm þau fylla
í ritum hans.
1 byrjun endurreásnartímabilsins
(14. og 15. öld) eiga myndiasmiðir
og málarar skynsamlegri kjörum
að sæta. Gilddn í Flórenz panta
listaverk hjá Hóniatelló (mynda-
smiður, 1386—1466). Bæjarstjórnin
lætur listamennin.a keppa um að
skreyta ráðhússalinn. En á 16. öld-
innd verða listamenn að liía á páf-
anum og þjóðhöfðingjum. Michel
Angeló vinnur fyrdr Júlíus 'páía II.,
en er í sífeldum krög.gum með að
fá borgunina, sem hann er þó
mjög þurfandi fyrir. Seinna vinnur
hiann fyrir Medicíættina, er hann
þó taldi óhamingju ættborgar sinn-
ar, sem svíft h-afði haua frelsi sínu.
Málarinn getur með engu móti án
veJgjörðamanns verið, sem geíur
honum fé tál að kaupa fyrir eifn-in
í ldstaverkin. Tizían (1477—1576)
fær f.yrir “Madonna di Ca Pesaro’’
96 dúkata fyrir málverkið, og að
auki 6 dúkata fyrir léreiftið, sem á
var m.álað, að því er tekið er
fram með berum orðum.
Spænski málarinn. mikli Velas-
cjuez (1485—1523) gat ekki þrifist
öðruvísi en sem liirðmálari, og
varð að mála sæg af myndum,
sem hann var dauðledöur á, til
þess að geta einstöku sinnum skot-
ist til að mála það, setti hann
langaði til að íást við.
Kn — hefðu ckki bæði hann, Tiz-
ían, Iloltein (1197—1543), Rúbens
Í1577—1610) og Van Dyck (1599—
1641) staðið í sambandi v.ið seðstu
höf'Singja þjóðanna, þá hefðu þeir
ekki málað þær myndir af helz.tu
mönnum sinnar aldar, sem oss
þykir svo mikið til koma. 1 lægri
sté'ttumim hefðu þeir ekki á þeini
tíma fundið jafn-einkennilega menn,
í rauninni eingöngu “týpdskar”
persónur. Við verðum því að
sæ-tta okkur við, að þeir haía oft
inálað fyrir daginn og vegdmi, eins
og Riihens gerði fvrir Hinrik IV.
En þegar við hverfum frá þeim
lis'tamönnum, sem báru giæíu til
að komast undir v.erndarvængi
höfðing'anH'a og njóta þedrra að
j staðaldri, hve mar.gir af hinum
: mestu snillingum urðu þá ekki
seint eða snemm-.i að sæta þeim
örlögum, að veslast upp í örhirgð
j og volæðd.
Hver getur gleymt örlögumRiem-
brandts (á Hollandi, 1606—69) ? —
Ilarla lítil var sti borgun, er hann,
jafnvel meðan bezt lét, fékk fyrir
þær mynjdir, sem, nú eru í syo háu
verði, að hver einstök þedrra er
meira virði en alt,' sem Rembrandt
fékk fyrir öll ldstaverk sín um œfi
sína alla. Sumar, t. d. “Nætur-
vörðinn”, er meira að segja ó-
mögulegt að verðsetjá nú orðið,
því stjórn Hollendinga mundi ekki
vilja selja Jxær, hvað sem í boði
væri, enda gæti hún aldrei látið
slikt um sfg spyrjast. A efri árum
sínum, þegar list hans var ágiæt-
ust, gekk hann svo “úr móð”, svo
að málarar, sem ekki verða nefnd-
ir í sömu andránni og hann, voru
teknir fram yfir hann. Hann varð
þá að selja alt, sem hann átti, og
dó í mestu örbirgð og volæði.
þó að miklar séu framíarirnar
frá því, sem var á hans dögum,
og margt hafi breyzt til batnaðar,
sem vér eigum einkum að þakka
félagd því, er vér höfum þann beið-
ur og gleði að sjá hér í dag, — þá
er þó enn eiitt, sem aldrei verður
úr bætt með neinni nýrri löggjöf,
hin rótgróna heimska mannkyns-
ins.
Samtíðarmenn snillingianna geta
ekki mietið þá, sem vert er.
J>ó að Voltadre (1694—1778)
seinna meir yrði auðugur, þá varð
hann það ekki af ritum sínum,
jafnmikið cg þó seldist af þedm.
Nei, auður hans átti sér aðrar
ræitur. Fyrst fékk hann hirðstyrk,
1209 franka á ári frá hertoganum
af Orleans, íjórum árum síðar
2060 franka frá komtngd, þr.em ár-
um síðar 1560 franka frá drotning-
unni, ttnz honum lærðist að attðga
sig á kaupum og söltim að hætti
fjárreiðuipanna.
Að Rousseati var svo fátækur,
kom sumpart af því, að hann nedt-
aði að taka við bitlingum, og sum-
part af því, að bannað var að
selja rit hans, af því menn álitu,
að trúvillur værtt í þeim.
Og við hvílíka örbirgð áttu ekkt
frægustu tónskáldin að búa, jaln-
vel fratn á vora daga ! Annar
e-ins maður og Mózart (1756—91)
dó tlásnauður ; Beethoven (177u—
1827) þá tneð þökkttm litilfjörleg-
an stvrk frá sínum komtnglega
lærisvedni, Rúdolph erk'ihertoga ;
Schúibert (1797—1828) dó t fátækt
á unga aldri. Og hvílíkt drepandi
skuldabasl átti ekki Richard Vag-
ner (1813—1883) við að stríða, unz
Loðvík konungur li. skaut skjóli
vfir harin !
Af öllitm listamönnum ertt lík-
lega kvæðaskáldin verst stödd.
Ckattertou var c-kki nema 17 ára,
þegar hann réð sér baita (1770) af
örvæntingu ylir fátækt sinni, og
var þó, eins og ágætur enskur höf-
tmdiir hehi að orði komist, eftir
aldri, gæddtir }>eirri stórkostleg-
ustu skáldgáfu, sem nokkru sinni
hefir birzt á jarðríki. Utan Eng-
lands ern örlög hans orðdn kunn
af sorgarleik De Vignys.
Bezta kvœðaskáld Dana í byrjun
18. aldar, Ambrósíus Stúb, ól
æskualdur sinn, sem lítilsvirttir
skri'fiari og “hrókur alls fagnaöar”
(maitre des plaisirs) á búgörðum
aðalsmanna, var rekinn burt, jafn-
skjótt og eitthvað bar út af, og
lauk æfinni sem barnakenniari í
sveitakaupstað. Hann er gott
dæmi þess, hvernig íátæk skáld
urðtt að vera söngkennarar og
sníkjugestir, til þess að geta fratn-
fleytt lífintt.
Jóhaiinies Ewald, mesta skáld
Dana í lok 18. aldar, var svo fá-
tækur, að hann orti sa-g af tæki-
færiskvæðum og brúðkaupsljóðum
fyrir borgmn, og þeír, sem af for-
vitni komu til að sjá hann, ains
og einn af sýningargripum Kaup-
mannahafnar, skildtt eftir silfur-
skilding á rekkjtt hans.
Og svo bágborin voru atvinnu-
skilyrði höfunda í Danmörku bœði
á 18. og 19. öldinná, að tvö mestu
skáld þjóðarinnar, sem útlending-
ar nú strax reka augun í mynda-
styttur af fyrir framau kömuig-
leiga ledkhúsið í Kattpmannahöfn,
gáfu sjálfir út rit sín langa hrið.
Holberg seldi sjálfur rit sín úr ber-
bergi sínu, en Phoenixberg nokkur
prentaði upp leikrit hans í óleyfi.
Kona OehLenschlegers gekk hús úr
húsi og færði áskrifendum sjálf
l'éikrit þau, er þeir höfðu skrifað
sig fyrir.
III.
Eftir að höfundar höfðu fengið
vernd gegn upp-prentun rita þeirra
kom til mála, hvort ekki mætti
einnig vernda edgnarréttinn á rit-,
um þeirra á öðrum tungum, sem
menn öldum saman höfðu skoðað
sem allra eígn eða engra. Fyrir
höfunda, sem rita á stórmálunum,
skiftir það enganveginn litlu, hvort
rit þeirra eru þýdd í óleyfi, en það
er þó ekkert höfuðatriði fyrir þá,
með því þeir ltafa margar milíónir
lesenda að þedm á frttmmálinu í
sínu efgin landi, og í öðrum lönd-
um eru líka milíónir manna, sem
skilja tungu þeirra. Lesendur þýð-
in.ganna geta því naumast orðið
edns margir og lesendttr írumrits-
ins. En fyrir höfunda, sem rita á
tungu smáþjóðar, skdftir sþurning-
in um þ'ýðingarréttinn stórmiklu,
með því lesendur þýðingarimiar
verða langt um fleári, en lesendur
frumritsins, og tekjurnar af leik-
rfti hans verða svo langt um
meiri á hinum fjölmörgu útlendu
ledkhúsum, en frá fáeinutn leikhús-
tiin á ættjörðu hans.
Nú hafa saint tttn langa hríð
ednkttm stjórnir og þing smáland-
anna neitað að gera samninga við
önnur lönd, stimpart af því, að
þau mundu tapa á því, nteð því
að langtum meira væri þýtt á
þeirra mál af útlendum bókum, en
úr því á aðrar tungur, og sum-
part af því, að það yrðd þrándur
í götu fvrir útbreiðslu menningar,
sem brýn þörf væri á — o.g er
þetta enn ttp.p á teningmim hjá
Rússtim þann dag í dag.
En mcðan réttur höfunda fyrir
ritum þoirra cr ekki trygðtir þeim
með sattinin'gum, geta þeir orðið
fyrir fleiri tilfinnanlegum skakka-
föllum, en þeim, að verða af tekj-
um af hinum þýddu ritum. Mér
er vol kunnugt dæmi þess, að út-
lendur ránsforleggjari hefir í hailan
mamisaldur ekki að eins stungdð í
vastt sinn öllum arði aí ritum
eins höfundar (þ.e.: Brandesar
sjálfs), heldur og breytt titlum
bókanna, bútað þær sundur og
selt kafia úr þeim sem heilar bæk-
ur, og svo í ofanálag bætt við
neðanmálsgreinum, sem mæltu
með forlagsbókum hans, sem höf-
undurinn haíði aldrei séð. Ég
þekk-i dæmi þess, að slíkir ræningj-
ar hafa i fulltt lagaleyfi sölsað
ttndir sig alt æfistarf höfundar, án
þess að borga honum einn eyri,
ekki eintt sinni sent honum nokk-
urt eintak af ritunum.
J>að félag, sem,hefir gert oss þá
gleði, að halda ársfund sinn hér í
Kaupmannahöfn, og sem ttú er hér
statt í þessum sal, heftr barist fyr-
ir því göfttga markmiði, að koma
þar á réttlæti og sanngirni, sem
ör.ðugra var að koma því ,við en
á nokkru öðru sviði.
Örðugleikarnir voru, eins og ég
þegar hefi bent á, fyrst og fremst
utanaðkomandi, af því réttar-
spttrnin.gin var látin lúta í lægra
haldi fyrir svo neifndttm æðri kröf-
um, nytsemdarkröfunni. Höftindar-
rétturinn var íyrir borð borinn af
því, sem bezt þótti haga í þann og
þann svipinn. En þó margt mæli
með því, að haga seglum eftir
vindi, þá er sú aðíerð, þó ekki sé
hún einn hinn versti, samt nálega
hinn hættulegasti óvinttr róttlaetíis-
ins. því næst komu til innri örð-
ttgleikar, með því að yfirleitt var
ekki eins hægt að gefa ákveðniar
reglur um andlegan eignarrétt og
heimildarr'étt líkamlogra muna.
Lengi vel vildtt menn ekki við
hann kannast.. Seánt og síðar meir
létu menn í stað þeirrar hug-
myndar koma höfnndarrétt (í
orðsins eáginlegu merkingu) og á-
kváðu hann.
Eins og ritari þessa félags, Al-
bert Oesterrieth, hefir svo snildar-
lega sýnt fram á, var það í raun-
inni mál eitt á Englandi frá 1763,
milli Millar og Taylor, út af kvaeði
James Thomsons “Árstiðirnar”,
sem í þessti etfni gerði breytinguna
og beindi í rétt horf.
En Alþjóðafélagið hefir samt
sigrað allar torfærur, bæði innri
og ytri, og koniið á Bernarsamn-
ingnum 1886, er loks stofnaði það
ríkjasamband bæði í og utari' Ev-
rópu, sem er grundvöllur allrar
framtíðarviðleitni í þjónustu rétt-
lætisins á þessu sviði. í það sam-
band gekk Danmörk, þó seint
væri, fyrir 6 árum. Hún hafði
dreg.ið það alt of lengi, en hefir nú
tekið fullum sinnaskiítum.
Andlegi eignarréttur-
i n n — styzt og. næst að kalla
hann svo — hefir orðiö til þess að
mynda beált nýtt “corpus juris”
(lagaibálk), og stöðugt boetast ný
vaifamál við, sem itr þarf að
greiða. Fátt getur fróðlegra verið,
en að lesa liið heljarmikla rit
— 1066 bls. í stóru broti —, sem
up.prunalega er samdð af Eugene
Pouillet, en nú hefir verið endur-
bætt og útgefið í annað sinn af
hinum ágæta forseta Alþjóðafé-
lagsins, herra Georges Madllárd,
sem sýnir oss þann sóma, að vera
hér viðstaddur. í formál-a þeirrar
bókar standa þessi fögrtt orð :
“Hverjum mtindi forðum hafa
doittið í hug þessi réttindi, sent
enginn verður nú til að mæla á
móti, og sem eingöngu stafa aí
andlegri vdnnu ? Hver mundi hafa
dirfst að láta sig dreyma um, að
þessi heimur, sem mannsandinn
hefir skapað, og er jafnóendanleg-
ur og hann sjálfur, væri móttæki-
legur 'fyrir jaín örttgg ákvæði um
notkun hans, eins og þau ákvæði,
sem gilda fyrir hinn líkamlega
heim, er vér mdklttmst af að leggja
undir oss daglega ? Er ekki eins
og lögin fád á sig nokkurn blæ af
þeirri tign og mikilleik, sem hvílir
vfir þeim efnum, er þau eru að
ski.pa fyrir um htdmildir á ? Eru
ekki lögin í þessari nýju mynd að
hefjast upp á ókannaða fjalla-
tinda með meira víðsýnd en hingað
til ? þatt heimta daglega meiri og
meiri þekkingarforða". —
Stöðugt þarf að greiða úr nýj-
(Frcimhald d 4. bls )

2 Bækur
Gefins
FÁ NÝJIR KAUP-
ENDUR AÐ HEIMS-
KRINGLU SEM
BORGA $2.00 FÝRIR-
FRAM, OG ÞESStJM
BÓKUM ÚR A Ð
VELJA : —
Mr. Potter frá Texas
At’alheiður
Svipurinn Hennar
HvHmniverjarnir
Konuhefnd
Robert Manton
og Leyndarmúl Cor
dulu frænku- —
Alt gððar sí'gur og sum-
ar ágætar, efnismiklar,
fróðlegar og spennandi.
Nú er títninn að gerast
kanþendur Hkr. Það
eru aðeins ft eintðk eft-
ir af sumuin bókunum.
Heimskringla
P.O. Box 3083, Winnipeg

'Á
Cor. Portnge Ave and Fort St.
’ 28. AR
FÉKK FYRSTU VERÐLAUN Á. SAINT
LOUXS SÝNINGUNNI.
Dag og kveldkensla. Telefón 45.
Haustkcnsia byrjar 1 Scpt.
BækHngur með myndum ókeypis.
SkiiHA til: The Secrrtary, Winnipeg
Businew Oollege, Winnipeg, Man.
A. S. IIAKOAL
Selur llkkistur og &nnast um ntfarir.
Allur úthúnaftur sA buzti. Enfremur
selur iiHiin al skonar minnisvaröa og
legst'dna.
L‘2l Nena St. Phone 306
Senclið Heimskring’lu til
vina yðar á Islandi'
KVENHATTA SALl
112 ISABEL ST.
Býr til alskonar kvenhntta
í nýjustu gerð. Skreytir með
fjððruin, blðmum og böndum
og öðru nýtfzku stássi. End-
urnýjar og skreytir brúkaða
hatta. Alt verk vandað og
verð sanngjarnt. Isl. konnm
boðið að skoða búðina. —
MISS NESBITT,
112 Isabel 8treet
i«-n-9
42 SÖGUSAFN HEIMSKRINGLU
dögum, sem hann ekki gat varið til slíkra rannsókna,
aleá't hann tdl edtiskis eytt.
Hann ldíði því sem næst eingöngu til að rannsaka
og niema. Umsjón beimilisins og fjárhagsleg bág-
indi voru þung byrði fyrir þennan lærða mann, enda
hl'iðraiðd hann sér hjá slíku eftir beztu getu, en þó
lagðist það alloít býsna þungt á ,hann, því hedmilið
var mannmnrgt en tekjurnar litlar. Ilann átti konu
fimm börn, og var hið elzta 12 ára, því hann
hafði gif t sig sein.t.
Bergholm prestur var einn af þeim .mÖnnum, sem
óhepnin virtist elta, í jiillu, sem hann tók fyrir. þrátt
iyrir hina mdklu þekkingu sína og ráövanda hegðun,
bafði hann aldrei' fengdð inntektaríkt prestakall.
Hann haiði cft sótt um betra brauð, en aldrei fen.gið
það, sökum skorts á meðiríælum. Hann kiinim ekki
að smjaðra eða bora sér inn undir hjá þeim, sem
höfðu völddn, en áleit, að sanndr hæfileikar þyrftu
en'gra meðmæla. Hann áleit slíkt vera sér ósam-
bc'ðið., og aldred haifðd hann getað fengið. síg tdl að
lúta hLnum stóru. þetta var ekki hyggilega gert af
honum, og því sat hann enn kyr í þessu íátœka
prestakalli með hér um bil 50 tunnur af korná í tekj-
ur, eftir 30 ára þjónustu.
Prestdnum hafði fallist hugur við þessi óhöpp sín,
og ásatti siér því, að lofa öðrum að rífast um féitu
emhæbtdn, en vera kyr þar sem hann var, og við
Jennan ásetning hélt hann fast, þrátt fyrir allar á-
minndngar konu hans. í öllu öðru var presturiun
eitirgefanleigur við konu sína, og hann lét hana
■stjórtia hedmilitiu edns og húnivildi, en nær sem hún
hvaitti hann til að sækja um feitara pirestakall, fékk
hún ávalt alvarlegt mi.
Frúin grét, æpti, stappaði á gólfið og spurði
mann sinn, hvort hann ætlaöi sér að svelta J hel
FORLAGALEIKURINN 43
með konu og börn í þessum vesældar afkima, þar
sem hann var nú ndðurkominn. Hún talaði um ann-
irnar og þrældóminn, sem á sér hvíldi, meðan haun
hiingd yfir þessum latmesku skruddum, sem ekki væru
honum fjögra skildinga virti, og hótaði að skilj^ við
hann, ef hann revndi ekki að fá tetra brauð.
“Kona”, sagði presturinn, í slíkum tilfellum, sem
áttu sér stað í hv.ert sdnn er frú Bergholm frétti að
prestakall væri laust, “ég er nógu oft búdnn að
sækja um brattð, ciUsS og þú veizt, en það er útlit
fyrir, að guö vilji ekki aö ég vlirgefi þotta pláss,
sem óg hefi nú dvalið í vfir 20 ár, og því er það
ekki ómaksviert að reyna oftar. Við verðttm að
vera ánoegð með það, sein við höfum. Vertti nú
bara róleg, góða Brita Cajsa”.
“Ról'eig”, kallaði hún afarreið, “þú talar aldrei
um annað en v.era rólegur, m'eðan vesalings konan
þín verður að lifa við sí.felt eirðarleysi og utnbrot”,
og svo hélt hún áfram að tala, svo vesalings prest-
urinn vðfrð að stinga fingrumtm í eyrttn og ffýja upp
á kvdsthertergið sitt, og þar, mitt á meðal fornald-
arritannia, glej'mdi hann bráðlega öllttm óþægindum.
Bergholm prestur var að öðru leyti álitinn frum-
legur, en þó sérvittir. Hann var mjög oft hug-
stola, eins og lærðum mönnum hættir til, og fram
úr hófi óhagsýmn og klatifalegur í öllu, sem snerti
daglc'ga lífið, svo söfnuður hans hafði oft ástœðu til
að hlægja að honutn, þrátt fyrir hina heiðarlegu og
efbirtneytniisverðu begðun hans.
Margar sögur voru sagðar af honutn þar í hérað-
inu. Einhverju sinná, þegar hann var að skíra barn,
enidavelti hann því. 1 aunað sinn kom hann í kdrkj-
una með bréf Ciceros í hendinnd, í staðinn fyrdr nýja
testamientið. Við kdrkjuleiiðslu þonu nokktirar flettd
hann upp handbókdnnd á röngum stað, og byrjaði að
lesa um endurlausn svndarans. Konunni varð bilt
44 SÖGUSAFN HEIMSKRINGLU
við, þegar presturin,u samkvæmt reglunnd spurðt
hana : “Viðurkeuniir þú, að með hinnd vdðbjóðs-
legu synd þdnni hafir þú hr.eykslað guðs söfnuð ?”
Maður konunnar, sem var staddur í kirkjunnd, hndpti
í prestinn og benti honum á villu hans.
þrátt fvrir alt þetta, virti og elskaði sóknarfólk-
ið h.tnn. Höf'cingjarndr og hinir ríkti, sem bjuggu á
stórjörðunum þar í nánd, gáfu honum lítfnn gattm,
nema að því Leyti, að þedr buðu honum ednstaka
sinnum í jólaveizlur sírvar, honttm til sárra ledðinda,
og hlusttiðu á prcdikandr hans tvdsvar á ári. þar
á móti var hann kær vinur ltinna fátækti, sem gátu
fengið að tala við hann á tilteknum títna á hverjum
degd, og þá var hann ávalt sem einn af þedm, allur
lærdómur og þekking á fornöldinni var þá gleymt.
Enginn báigstaddur yfirgaf heimili hans án þess að
haía fengdð þá hjálp og huggtin, sem hann gat í té
láitdð. þess vegna var hann líka elskaður og virtur
aí öllum, sem bágt áttu.
þanndg var prestur þessi, sem hafði tekið að sér
að kenna Mórits Sterner. Hér um fcdl tvieimur ár-
ttm áður en saga þessi fcvrjar, var það ednh morgun
að fá'tœkl'.’ga klædd ko-na, setn leiddi lítdnn dreng
með sér, hoimsótti prestinn. Ilenni var fylgt inn í
lestrarherbergi hans, þar sem hann sat við borð í
gamla frakkanum sínum. Presturinn lagði frá sér
bókiina, og horfði hugsandi á konuiia, sem stóð inn-
an við dj- rtiar.
"Herra prcstur", sagðd hún hikandi, “tnér hefir
verið sagt, að þú sért góður og miskunnsamur tnað-
ur, seim aldrei hrek’ir þét í burtu, sem bágt eiga, og
því kem ég til þín”.
“Talaðit korta”, sagöi pr.esturinn, sem rankaöi nú
við sér, talaðu ! Hvað get ég gert fvrir þig?"
Konan sagði lionttm nú írá neyð sinni. Sagðist
haía átt bedma í snotru húsi á að gizka tvær milur
FORUAGALEIKURINN 45
frá prestssetrin.u, og þar hefði sér liðið vel, og
stundað up'peldi sonar sína, en sökum hins skyndi-
lega fráfalls manns síns, væri hún nú afarilla stödd.
“Að því er tnig snertir”, sagði hún, “þá get ég
uiuiið fyrir fæði mínu og piltsins, en að því er snertir
kenslu hans, hefi ég engin ráð, því upphæð sú, sem
ég liefi fengið fyrir fáeina skrautmuni, er ég átti og
seldi, enddst ekki til að borga fyrir hann á skóla, og
því kem ég til þtn að leita ráða í þessu eíni”.
“Hvað heitdr þú, kona?” spurði presturinn.
“Hvað ég hed/ti ?” svaraðd hún skjálfandi. —
“Leyfðu mér að þegja yfir minu rétta nafni. Ég
heíi ekkt heimild til að segja frá því”.
“Hvað þá ! Ekki heimild til að segja þitt eig-
ið nafn?”
“•ó’, herra prestur”, sagði vesalings konan snökt-
andi, “ég sver við alt, sem hedlagt er, að ég má
ekki segja það, — spurðtt mig þess vegna ekki um
það".
“Sotitir þdnn er þá lausaleiksbarn ?”
“'ó, guð minn góður, þetta líka”, sagði konan í
lágum örvæntingarróm. 1 ‘LattsaLeiksfcarn’ ’, sagði
htin hátt, “nei, nei, ímyndaðu þér það ekki. Guð
er miitt vitni, að hann er fæddur í löglegu hjóna-
bandii, — en, herra prestur, þér vitið að það eru til
leyndíirmál, sem verða að vera heilög, að það eru
til lof'orð, sem væri synd gegn guði og samvizkunni
að rjúfa, fcrot gegn endttrminningu elskaðs mattns,
sem í gröfinni hvílir. J>ú verðttr að trúa mér, ég
þori ekkd að nef.na nafn manns míns, — því hann
bantiiaði það — og ég verð heldur að líða hneisu, en
að óhlýðnast skipuntim hans”.
“Giifting þín er þá það, sem. menn kalla leyni-
giítdngu’’, sagði presturinn.
;‘J.á, það er leynigidting, en ég hefi sannandr fyrir
lögheiimild hennar. Sá timi kemur, éf ég Hfi svo