Heimskringla - 24.02.1910, Blaðsíða 3

Heimskringla - 24.02.1910, Blaðsíða 3
HEltóSfcfclNGEA WtNNÍl'LiG; ‘24. FEUli. 1910. fe«£*d rfíjBiMái ■ÉrtiíÍiVii THE DOMINION BANK HOENX NOXEE DAME AVENUE OG SHEEBROOKE STEEET Höfuðstóll uppboigað ir; $4,000,000 00 Varasjóður - - - $.'»,400,000 00 SPARISJÓÐS DEILDIN: Vér veitum sparisjöðs innleggjendum s» rstakt athygli, og borg- um hæztu vexti á sparisjóðs innleggjum af $1.00 og ytir. — Barna innlegg velkomin. — Seljun peningaávfsanir á ÍSLAND. H. A. ItlCIGHT RÁÐSMAÐUR. Meft þvi að biöja œflnlega um “T.L. CIGAR,” þá ertu viss aö fá ágeetan vindil. T.L. (UNION MADF.) We**tern Cigar Tnriorj Thomas Lee,eiuandi Winnnipei! Reiwaofl hm Extra Porter Styrkið taugarnar með f>vf að drekka eitt staup af öðrum hvorum þess- um ágæta heimilis björ, á undnn hverri niáltfð. — Reyuið !! EDWARD L. DREWRY lanufacturer & Impcrter Wiunipeg, Canada. Depurhnent of Ayriculture und Irnmigruiion. MANITOBA þetla fylki hefir 41,169,089 ekrur lands, 6,019,200 ekrur eru vötn, sem ved'ta landinu raka til akuryrkjuþarta. p«s vegna höfum vér jafnan nœgan raka til uppskeru trygginga r. Ennþá eiru 25 milíónir ekrur óteknar, sem fá má mieö heim- ilisrétti eöa kaupum. íbúataja áriö 1901 var 255,211, nu er nún orðin 400,000 tnanns, hefir nálega tvöfaldast á 7 árum. Ibúatala Winuipeg borgar árið 1901 var 42,240, en nú um 115 þúsundir, hefir mieir en tvöfaldast á 7 árum. Flutningstæki eru nú sem naest fullkomin, 3516 mílur járn- brauta eru í fvlkinu, sem allar liggja út frá Winmpeg. þrjár þverlandsbrauta lestir fara daglega frá Winmpeg, og innan fárra mánaöa veröa þær 5 talsins, þegar Grand Trunk Pacific og Canadiun Northiern bætast við. Framför fylkisins er sjáanleg hvar sem litiö er. þér ættuð aö taka þar bólfestu. Ekkert annað land getur sýnt satna vöxt á sama tima'bili. TIIi KFRIIATHWA : FariÖ ekki framhjá Winnipeg, án þess aö grenslast um stjórn ar og járnbrautarlönd til sölu, og útvega yður fullkomnar upp lýsingar um heimilisréttarlcud og fjárgróða mögukika. R JF* ROBLIIV Stjórnarformaður og Akuryrkjumála Ráðgjafi. Skriflö eftir upplýsinfum til .loseph Rnrltc. .la*. Ilartnpy 178 LOGAN AVE., WINNIPEG. 77 YOHK ST . TORONTO. Framtíð íslenzkrar tungu fyrir vestan haf. það er líkast til aö ég sé aö reisa mér hurðarás um öxl, að taka mér fvrir hendur að skrifa um það mál. En svo er mál með vexti, að ég flutti dálitla ræðu um þetta efni í félaginu Ingólfi hér í Vancouver í fyrra, að ýmsir kunningjar mínir hafa hvatt mig til, að birta hana í blöðunum. En af þeim ástæðum, að ræða sú var sérstaklega stíluð til félagsins Ingólfur, þá birtist hún ekki hér, alveg orðrétt, eins og hún var þar flutt. það er svo sem auðvitaður hlut- ur, að um þetta mál er ekki hægt að rita, án þess að það ,séu nokk- urskonar spádómsgrillur, eins og nú horfir við, hvort sem maður ætlar að halda því fram, að ís- lenzk tunga lifi hér, eða maður ætlar að halda hinu gagnstæða fram. Eg skal nú strax með góðu við það kannast, að ég er ekki spá- mannlega vaxinn, og geri heldur enga kröfu til þess, að ég sé spá- maður. Ætla ég ér því, ,að tala um þetta atriðd rétt edns og slétt- ur og réttur leikmaðuri en ‘'ekki sem nedtt andans tröll, sem eng- inn getur bifað. það er enginn efi á því, kæri lesari, að það eru mjög misskiítar skoðanir um þetta málefni. það eru sitmir, sem halda því fram, og því miður eru þeir alt of margir, sem fleipra um það, að íslenzk tunga eigi hér skamma framtíð fvrir höndum. Nokkrir eru, sem halda að það geti skeð, að húu lifi hér í ein tvö til þrjú hundruð ár, og flestir álíta, að hún hljóti einhverntíma að deyja hér út. það munu nú ýmsir segja, aö það sé öll von til þess, að al- mieniningur sé þessarar skoöunar, þar sem aðrir eins menn eins og Einar IIjörleifsson, Jón ö'lafsson og ýms önnur mikilmenni hafa slegið þessu fram, — já, rekdð það beint framan í nasir og augu lýös- ins, með svo spámannlegum orö- um, að fólkið hefir haldið, að þar væru upprisnir spámennjrniir I)att- íel og Jeremías og aörir • þeirra nótar. En þar sem ég get nú ekki séð, að Einar Iljörleifsson sé neitt spámannlegar vaxinn, en flestir aðrir menn, sem ég hefi séö, með allri viröingu þó fyrir hans há- göf'gu persónu, og andans atgjörvi sem skálds, þá a-tla ég að prótest- era á móti honttm af öllum þeim kröftum, sem ég hefi á aö skipa. Og sama er að segja um Jón minn Ólafsson, og hin önnur mik- ilmienni. þeir hafa líkast til verið svo “langt fyrir handan landslög og rétt”, eins og Jón ólafsson hef- ir verið stundum, eftir hans edgin sögttsögn, aö maðtir þarf líkast til ekki að óttast mjög mikið spá- dómsfieipur þeirra. Eg ætla ekki, kærtt lesendur, að fara að þylja yfir ykkur nokkra samskonar spádóma, og þessir menn hafa gert, eða þeirra nótar. Mig langar ekkert til, að fylla hóp þeirra manna, sem gera nöfn sín fræg með því, að niðurlægja þjóð- ernissjálfstæði Islendinga. það cr skoðun min, að það sé hin stœrsta en þó um leið sú atiðvirðilegasta vöntun á þjóð'ernislegu sjálfstæði, ef hún (þjóðin) tekur upp á þeim ósóma, að tína titngumálinu, *— tungumáli því, sem forfeður þjóð- arinnar töluðu, tungumáli því, sem móðir okkar talaði og kendi okkur að tala. Og hvað íslenzkuna áhrærir, þá er hún svo sögufrœgt mál, að enginn, sem á annaðborö lærir hana, og sem hefir einhverja ofurlitla þekkingu, lætur sér detta í httg, að glata henni. Islenzkan, sem er móðir allra hinna skandin- avisku mála, íslenzkan, sem búin er að lifa í gegn um ótal aldarað- ir, — íslenzkan, sem hin.ir ágætu fornaldarguðir Norðurlanda, óðdnn og þór, Baldtir og Freyr, töluðu og lögðu sínum ágætu köppum og skáldum í munn. Hún má aldrei deyja og hún mun aldrei deyja, svo lengi sem eyjan fríða og fagra f Norðursjónum er til, en ekki í sjó sokkin. Sannast að segja höfum við fremur fátt að byggja á með það, að tungan geti ekki lifað hér. Við höfttm engar sagn.ir af því, svo mér sé kunnugt, að nokkttr þjóð- flokkur, sem flutt hefir til Vestur- heims, hafi glatað tttngumáli síntt. Vér getum bent á Frakka hér j Canada og Spánverja í Suðurrikj- unum og Norðmenn og Svía í Handaríkjunttm, einkum þó Norð- menn, sem búnir eru að lifa svo hundruðum ára skiftir í Banda- ríkjunttm, en hafa nú jafnvel stærri bóka og blaðamarkað þar heldur enn heimaþjóðin. E'innig má benda á þjóðflokka þá, sem fyrir voru hér, áður en hvítir menn fóru að byggja þessi Vestur- heimslönd, niefnilega Indíánar. þeir hverfa fyr sem þjóðflokkar, vegna þess, að þeir eig^t svo örðugt með að geta litað undir sömtt lífsskil- yrðum og hvítu þjóðflokkarnir, heldur enn það, að þeir glati feðra ttingu sinni. Og meðan vér höfttm svona glögg .dæmi fyrir okkur, ættum vér sízt að vera að vola með það, að vér munum glata móðurmáli voru. Ég ætla nú að reyna, kærtt les- endttr, að benda ykkur á ýmsar líkur þær, sem ég ltefi fyrir mér í jafnvel eins langa framtíð fyrir því, að íslenzkan eigi hér langvar- andi franitíö fyrir höndtim, já, hönduin í þessu mikla landi Ame- ríku eins og hún á á sjálfu ís- landi. Við höftim sögur af því, að á 17. öld, og langt fram á hina 18., já, jafnvel fram á 19. öld, var þjóðtun.gan á íslandi komin í svo ntikla niðurlægingu, orðin svo V'éik, hrum og skæld, að það var engin sjón orðin að sjá hana eða heyra. En af því hún átti eins fagran uppruna, var í fyrndinn.i fylgikona hinna frægustu manna og kvenna, þá vortt engin líkindi til, að hún dæi. Ilún var tungu- mál, sem tilheyrði miklu andans fólki, fólki, sem að jafnaði ltefir heilbrigða sál í heilbrigðum lík- ii'tna. Ilún var tungumál, sem tal- að var af þeim konum, sem færar voru um, að fæða af sér mikla og ttierka syni, syni, sem 'ekki höfðu ferköntuð höfuð, heldur fallega sporöskjtilöguð, svo að hljómöld- ttr hins hreimsnjalla máls stöns- uðti ekki í hornunum og dóu þar. Nei, þœr gátu alt af verið á 4erð- inni, hljófrtöldur málsins, í sálar- fylgsnum hittna prúðu höfða. Og {>eir voru kappar ótrauðir i, að víðfrægja hið íslenzka tuugumál. þeir skriftiðu bækur og ribger'ðir, og þeir orktu ljóð og drápur. þeir klæddti málið í alt það skfaut sem það áður hafði átt, og jafn- vel meira. Eg g.et tilniefnt aðra oins menn eins og E'ggertölafsson, Sveinbjörn Egilsson, Jónas Hall- grimsson og Konráð Gíslason, sem sem allir áttu ósegjanJega mákinn þátt í því, að leysa íslenzka þjóð- máljð úr því afturfarar ástandi, sem það var í komið. Ég aetla eiitnig að taka það fram, að þetta voru menn, sem fengu sína fulln- ustu mentun á Kaupmannabafnar- háskóla. þegar ég kom hingað vestur yfir haf, í hina miklu borg á megiit- sléttum Manitoba-fylkis, borgina Winnipeg, tók ég eftir því, að ís- lenzkan hjá landsmönnum mínum þar var orðin hörmuleg. Síðan etu nú yfir 19 ár. þá voru til með- al Vestur-lslendingá tvö vikublöð, Ileimskringla og Lögberg, og eitt mánaðarrit, Sameiningiin'. Ef þessi vikublöð og eina tímarit hefðu ekki verið til, og ég tala nú ekki um, ef þau hefðu aldrei orðið til, )>á heföi íslenzkan hér vestanhafs ekki vera orðin mikils virði nú í dag. En eins og það er víst, að ef bókmentir einhverrar þjóðar deyja út, að þá deyr þjóðin, að minsta kosti sem þjóð, — eins er það og líka víst, að ef bókmentir ejnhverrar þjóðar lifa og blómg- ast, þá lifir þjóðin og vex og dafn- ar að líkamlegum og andlegum framförum. [Niðurlag f næsta bl.] 202 milíóniir tonna a/f steinkolum hafa verið framleiddar jafnaðar- lega á Bretlandf hinu mikla, — af þeim hefir verið flutt burt um, 40 milíónir tonn. Af járni er fram- leitt 14 milíónir tonn, af blýi 35 þús. tonn, af zinki 19,000 tonn og af aluminum 310 tonn. 2 Bækur Gefins FÁ NÝJIR KAUP ENDUR AÐ HET.VUá- KRINGLU S E M BORGA $2.00 FÝRIR- FRAM, OG ÞESSUM B Ó K U M Ú R A Ð VELJA : — Mr. Potter frá Texas A«''alheiður Svipuritin Hennar Hvamniverjarnir Kopuhefnd Robert Manton og Leyndarmál Cor dulu frænku. — Alt göðar S'igur og sum- ar ágætar, efnismiklar, fróðlegar og spennandi. Nú er tftninn að gerast kanpændur Hkr. Það eru aðeins fft eint?>k eft- ir af sumum bókunum. Heimskrinela P.O. Box 3083, Winuipeg Smávegis. Einhverju sinni var Dunker lög- maður að flytja mál gegn ungum manni, sem hafði móðgað föður sinn. Hann las jtpp ákæruna, en í hv.ert skilti, sem hann kom að þeim móðgandi orðum, er sonur- inn hafði sagt við föðttr sinn, hljóp hann yfir þau og bætti svo við : “sagði. sonurinn’V þetta fanst einttm af kviödómendunum leiðinlegt, stóð því upp og sagði : '“Hvað sagði þá sonurinn?” Dunker leit einkennilega til hans og sagði svo með mestu hægð : “Settu þig niðttr á skítugan rassinn og haltu bölvuðttm kjaftin- um á þér saman — sagði sonurinn. Maðurinn : “Heyrðu nú kona góð, nú ættir þú að hætta að ríf- ast. Geturðu ekki rekið Karólínu burtu úr húsinu fyrst hún er til einskis hæf ? þú kennir henni hvort scm er um alt, sem aflaga fer á heimilinu”. Konan : Einmitt af þeirri ástæðu get ég ekki mist hana, því ef hún fer, við livern á ég þá að riíast ? “Ermack” heibir stærsta skipið í heiminum, sem brýtur ísl, mætti eins vel heita jakabrjótur. það var smíðað á Englandi handa Rússum, i því skyni að geta hald- ið opinni leið við norðurstrendur Rússlands. 1 nánd við Spitsbergen fór það í gegn um 15—18 feta þykkan ís, hér um bil eina mílu á sólarhring. ísbreiðan, sem Ermack fór i gegu um, var 350 kilómetra löng. Magnalium heitir blendingur af miegnesáum og aluminium, sem þjóðverjinn Ludwig Mack fann upp. Málmur þessi befir alla kosti aluminumsins, en enga af ókostum þess. IMYNDUNARAFLID. — Maður nokkur, sem ætlaði að halda fyrir- lestur, kom með liösku með sér, opnaoi hana og sagði áheyrendun- um, að sig langaði til að vita, hve fljótt lyktin breiddist út um salinn. Áður en 15 sekundur voru Mðnar, réttu mennirnir á rustu bekkjunum aðra hendtna upp yfir hcfuð sitt, sem merki þess að nú fyndu þeir lyktina, og innan 40 sekúnda voru menn á íremslu 'bekkjunum búnir að rétta upp sin- ar hendur. Áður en mtnuta var Liðin, stóðu sumir á instu bekkj- unum upp í því skyni að tara, af því þeir þyldu ekki lykiina. þá sátu tveir þriðjungar af aheyrtiid- unum með uppróttar heudur. I fiöskunni var hreint vatn. 1 Bandaríkjunum eru 39 staðir með nafninu Berlín, 21 heita IIam- borg, 23 París, 23 Pétursborg og 13 London. St, Kilde er tninsta ríkið í lieiin- inum. það er eyja vestur af He- briderne, hér um bil 2 lcrh. kíló- metrar að stærð. Ibúarnir eru 2— 3 hundruð fiskimenn, sem búa í litlum og lélegum kofum, þvi hús eru þar engin og því siður lialJit. Ríki þessu er ávalt stjórnað aí kvenmanni, sem eyjarbúar velja til þess. Ef hún gdftir sig, er önn- ur stúlka kosin til að vera drotn- ing. Mat og klæðnað fær hún í kaup, annað ekki. 162 SÖGUSAFN IIEIMSKRINGLU \ I þið firam í eldhús og kallið á vinnufólkið, svo það geti tekið þátt í helgihaldi með okkur”. Stína, Jóhanna og Pétur komu inn og hlustuðu irneð athygli á bænina,. Hinn eðallyndi prestur las með sterkri og áhrifa- mikilli raustu fyrir áheyrendunum, sem al.ir urðu hrifnir og tárfeldu, og þegar hann stóð upp til að lýsa blessun sinni yfir hópnum, þá félltt allir á kné niður. Á sömu stundu og harpan hennar Angeltt í stof- ttnum í Óðinsvík trylti httga áheyrendanna þar, kn - féll prestsfjölskyldan í litlu stofunni si n,i, og þakkaöi guði alt hið góða, sem ha'itn hafði veitt hennd og öðrum mönnum á umliðnum tíma. 4. 1 k o f a n u m. Áður en vi5 kveðjum jclin, skulttm við skoða eina mynd ienn. Við lítið borð, sem þakið var grófgerðttm en hvitum dúk, sat húsfrú Sterner og saumaði, við birtuna af einu kertaljósi, sem stóð á borðinit. Húu var að enda við fiík, seirt hún hafði iofað að ljúka við íyrir jólin. Móritz hafði gettgið út til a'ð sækja vatn í kckinn, svo hún var einsömul. Á borðinu hjá henni lá opin sálmabók, sem hún leit í við og við. Hún var að ljúka við vinntt sína, þegar Móritz kom inn með fulla vatnskönnu í hendinni. “Ertu ennþá að vinna, mamma?” sagði drengttr- inn, gekk tdl hennar og kysti hana, þú m^tt ekki FORLAGALEIKURINN 163 sauma meira í kvöld, það eru jól, og svo eru augun þín veik”. “Ég er nú búin með vinnu mína, Móritz minu", sagði móðir hans blíðlega. “Nú skulum við ekki vinnia meira. Ég bjó til krans úr grösunum, sem þú tíndir og lagði hann á borðið, sko, fer það ekki vel ? Grænn er litur vonarinnar, hvítur dauðans, sonur minn”. Móritz horfði á móðt’.r sína með vaxandi kvíða, lttin talaði hieð ákafa, og augu henttar liktust því að hún hefci hitaveiki. Roði var í kinnum hennar, setn annars voru fölar, og hún andaði hart og þungt. ‘‘Guð minn góður”, sagði Móritz sárhræddur, þú ert ekki írísk, inamma, þú hefir vakaö of lengi, þú ltefir ttnnið meira en þú hefir verið fær nm”. “Ekki frísk?” svaraði húsfrú Sterner og brosti. “Jú, sonur minn, mér hefir aldred liðið betur. Engl- arrtir á himnum, sem sungu við vöggu írelsarans, munu beimsækjt okkttr í kvöld, Móritz. Ég sé þá koma, hvíta, geislandi, guðdómlega fagra ; þeir leika á hörpurnar sinar, við skulum taka ttnd.ir með þeim”. “Mamma, marnrna, þú talar óráð”, sagði Móritz, sem var hræddur við svip.breytinigu bennar. “Tiala óráð ? — Nei, kæri Móritz minn, ég tala ekki óráð. Sérðu ekki þessar himnesku verur, finn- ttrðti ekki ilminn af liljunum og sóleyjunum ; blæriun leikur um enni mitt svo blíðr og viðteldinn ...... ó, guð, hvílikt jólaborð! Sérðu ekki, að englarnir breáða yfir það fyrir okkur?" Húsfrú Sterner studdi hönd undir kinn meðan Móritz baðaði enni henttar í köldtt vatni. Hann var hræddur við þctta óráö móðttr sinnar. ‘ Sonur minn, sonur minn”, sagði httsfrú Sterner, mn leið og hún leit upp, “ég er ekki veik. þú þarft ekki að vera hræddur, , það er nú liðiö hja, ég var cáttbvað svo undarleg stuudiarkorn og talaði óráð, 164 SÖGUSAFN HEIMSKRINGLU máske ég hafi lagt of mikið að mér við vinnuna, edns og þú sagðir, en nú er ég betri, nú líður mér vel”. “Guð gefi að það sé svo, elsku mamma, en þú ert svo heit í íraman, er ekki bezt fyrir þig að hátta ? Ég skal bera þig að rúminu þínu, og syngja fyrir þig {>angað til þú sofnar”. “Nei, nei,- Móritz, ég vil ekki sota núna. Er þetta ekki jólakvöld ? það er búið að kvedkja á ljósahjálminum á heimilum þeirra ríku ....... þeirra gæfusömu. Við höfum að eins eitt 1 jós, vi5 eiguin ekkert jólasælgæti, engar jól tgjafir, en við sknlum þakka guði fyrir það, sem við höfum. Við skulum láta vonina gleðja okkttr og vera .þolinmóð í þraut- unum. Ö, sonur minn, hinn góði guð hefir lagt á okkur þunigar þrautir, en hann, hefir gert það okkur til góös”. Móritz svaraði ekki. Eitthvað í huga hans ve- fengdi örð hennar, en hann vildi ekki styggja hana og þagði. “Móritz”, sagði húsfrú Sterner, “mér er svo ilt í attgunum, mér finst svo skuggsýnt. Lestu sálm fyrir mig á meðan óg bý til matinn og smakka á jóiaölinu, sem blessaður presturinn sendi okkur. “það skal ég gera, mamma, en á ég ckki fyrst að kvoikja eld í ofninuni ?” “Jú, Móritz minn, cn vertu fljótur”. Móriiz lét eldivið í ofninn og kveikti í honum. “Nú er ég búdnn, nú skal ég lesa, raamma”. Hanti fór að lesa. Móðir hans lagði höfuð sitt á borftið, byrgði augun með höndum sínum og grét. Móritz las lengi, svo þagnaði hann. Mó'ðir hans hóf upp höfttð sitt og leit í krittg ttm sig. "Guð minn góður, Móritz, hvað er þetta ? því heftr þú slökt Ijósið og látið deyja í ofninum?” “Ljósið .... eldinn”, sagði Móritz sárhræddur. FORLAGALEIKURINN 165 “Hvað meinarðu, mamma ? Ljósið lifir og eldurinn logar”. “Lifir ljósið og logar 5 ofninum?" sagði húsírú Sterncr með svo sárri tilfmnin'gu, að orðin gagntóku huga drengsins. “Ertu viss um að það logi Móritz minn ?" “Mamma, vesalings mamma, hvernig stendur á þessu ? Sérðu ekki elddnn ...... sérðtt ekki mig .... son þinn ?” Hann féll á kné við fæitur hennar, kysti hendi hennar og baðaði hana í tárum. “Nei, sonttr m ntt, é eet ekki séð þig, og mun ekki oítar sjá þig, af því ég er .. ó, guð minn...... ég er blind”. ‘•'Blind”, kallaði Móritz ofsahræddttr, “blind .. ó, nei, ned... það er ekki mögulegt. þú spaugar bara..... það getur ekki veri5 mögulegt”. “Jú, Móritz”, svaraði móðirin. “það er tilrellið, ég hefi lengi verið hrædd um þetta, og nú er það orðið". “Mamma, mamma", sagði Móritz grátandi. “þú blind! Ó, það er voðalegt, og þú getur ennþá sagt að þetta sé reynsla, scm lögð sé fyrir þig þcr til góðs”. “Talaðu ekki svona, Móritz. Hvað er þetta stutta lif ? Hve litla þýðingu hefir það ekki sem við líðum hér ? Við hcfum vonina um a.tinað lif, eilíft lif”. “Vonina”, endurtók Móritz í bitrum róm, “þessa góðu von ..... já, við eigum að hugga okkur við hana, hún er meinæbótin, þetrar við kvörtum um raunir okkar. Ö, mamma, þú sem ert svo góð, svo ráðvönd, svo þolinmóð. þú ert orðin blind. Og hvcrs vegtta, hvers vcn;) ? “Móritz”, sagði móðir hans, “talaðu ekki þannig. Orð þin særa mig nieira heldur en þessá ógœfá, sem

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.