Heimskringla - 16.02.1911, Blaðsíða 2

Bt 2 WINNIPEG, 16. FEBR. 1911.
Heimskringla
Poblished every Thursdey by The
Beiinskringla New»4 Pahlisiiing Go. Li«
Verö biabsmu I can
|B.OO um ártO (fyrir fram boraaO),
öent til Islanuu $£.»«, ^iynr iran*
borgaOaf kaupeodum bÍHhsins hérSl ..r*0 >
B. L BALLWlN.->(»
Bdit<*r & MttiiHtrer
Otiice:
729 Sherbrooke svreeu »> iuutp<
BOX 3083. Talaiml Oarry 4» 10
Manitobaþingið.
Eins og'til stóö, var fylkisþing-
ið sett á flmtudaginn 9. febrúar kl.
3 síðdegis, aí fylkisstjóranum, Sir
Dgniel McMillan. V'at þar saman-
komið fjölm-enni mikiö og fór þing-
setningarathöfnin fram með hinni
mestu viðhöfn.
Fyrsta verk þingsins var að
kjósa sér forseta, og var James
Johnson, þingjnaður fyrir Turtle
Mountain og forseti tveggja síð-
-ustu þinga, endurkosinn í einu
hljóðd. Og er hann hafði þakkað
íyrir heiður þann, sem sér hefði
vtrið sýndur, flutti fylkisstjórinn
hásætisraeðuna, eins og siðvenja er
til. Ilásaetisræðan var þannig :
“Hcrra forseti og háttvirtu þing-
men:i :
Ég býð yður velkomna á hið
fyrsta þing hins þrettánda þing-
tímabils Manitoba fylkis.
V:ð fráfall vors elskaða konungs,
Játvarðor hins sjöunda, hefir ríkið
mist mikið. Haus mörgu konung-
leg.u hæfileikar gcrðu liann ástsæl-
an, mieðal þegna sinna og allur
hinn mentaði heimur viðurkendi
verðleika háns. Tilraunir hans til
að efla sátt og samlvndi milli
hinna ýmsu þjóða irefa honum með
réttu aukncftiið “Játvarður friö-
semjari”.
í sameiniug við afli aðra þegna
rikisins, bjóðum við hjartanlega
velkominn til valda hans konung-
legu hátign Georg hinn fimta, og,
biðjum þess, að stjórn hans megi
verða framhald af friði og vinsæld-
um j>eim, setn einkcndu hans írá-
bæra föður.
Hið líðna ár hefir verið vclmeg-
unar ár. I>ó sumir hlutar fylkisins
hafi ekki framleitt á við sum und-
anfarin ár, j>á hefir samt fylkið í
lieild sinni hnft góöa uppskcru, og
sem vér eiguin náðarsamlegast
guð'k-gri forsjón að þnkka. •
LANDAMKRKIN.
Stjórn mí:i hefir í þinghK’nu haft
samræður vjð sambaudsstjórnina
um stœkkun fylkísins og fjárhags-
skilmála þar að hitand'. Kn mér
þykir fyrir að verða að játa, aö
engin:i verulegur framgangur í átt-
ina til samninga hcfir tekist að
svo komnu,
KORNIILÖÐUR.
Með valdi því, sem síðasta þing
veitti stjórninni, hefir hún nú kom-
ist yfir nokkrar kornhlöður, scm
lweði liafa tckið á móti og geymt
korn. Og nefnd sú, sem skj.puð var
»ð stjórna þessum þýðingarmiklu
þjóðeignum, gcfur skýrslu um una-
ið starf,
TALþRiKDlR.
Starfsemi Manitoba-stjórnar taj-
þráðanna hefir fallið almcnningi
svo vcl i gcð undaníarið, að stjórn
i:i licfir ekki gctíið fylgst mcð kröf-
■um fylkisbúa eítir þessum þarfa-
tækjum. það er því i ráðd á þessu
-ári, að halda áfram hinni öflugu
stækkunarstcfnu, sem unnið var að
áður.
NÝTT þlNGIIÚS.
Vegna hinna sívaxandi starfa,
scm ráðsmenska fylkisins úthcimt-
ir, er það orðið bráðnanðsynlegt,
<tð koma npp nýju þinghúsi og
skrifstofu bústað. Reynt h.efir ver-
ið að fá landspildu bá, sem Fort
Osborne fierskálarnir standa á,
íyrir byggingarsvæði. Og ef það
tekst, veröur þar nægðar nóg
svœði til að bvggja eftir þörfum
og þroskun fylkisins.
GÖDIR VKGIR.
fjöllista og iðnaðarnefnd. Nefnd
þessi hefir nú þegar tekið til starfa
og hafdið fundi hér og þar um íylk
ið, og grandskoðað betta mikils-
varðandí málefni á sem gaumgæfi-
legastan hátt. Skýrslur og ráð-
legginigar þessarar nefndar verða
lagðar fram fyrir þitigið, svo fljótt
sem auðið verður, eftir að þær
hafa borist stjórninni.
Mér er sönn ánægja að geta þess
að stjórn mín með því að beita
viðeigandi sparsemi, hefir verið fær
um, lit af hinum vanalegu tekjum
fylkisins, að halda áfram að veita
ríflega til mentamála, sveita um-
bó'ta og annara framfara, og sam-
tímis standast öll útgjöld við
ráðsmensku fylkisins og hinar
ýmsu opinberu stofnanir þess.
NÝ MALEFNI.
Auk annara mák-fna, sem fyrir
yður verða lögö, verðið þér beönir
að íliuga breytingar á sveitalögun-
um og Kings Bench lögunum.
Fylkisreikningarnir og ársskýrsl-
ur frá hinum ýmsu deildum f\-rir
liðið ár, verða bráðlega lagðar fyr
ir yður, og verða að von minni
sniðnar þannig, að þær votti við-
eigandi spsirse.mi með tilliti til íull-
nœg.jamdi opinberrar þjónustu.
Eg er þess fullviss, að starf yð-
ar á þessu þingi einkennir sig í
sömu gæt:ii og nákvæmri íhugun,
sem að ‘undanförnu hefir einkent
þing þessa fylkis".
Til þess að svara hásætisræð-
unni, skipaði þingið nýkosnu þing-
mennina, 1. G. llarvey frá Dauph-
in og J. C. W. Reid frá Deloraine.
Eftir að þessum hinutn fyrsta
þingfundi hafði verið slitið, héldu
allir þingmennirnir með fjölskyld-
um sínnm og ýmsurn boðsgestum
til Royal Alexandra Hotel, sam-
kvæmt boði þingforsctans, og
nevttu dagverðar. Kn þingstörfum
var frestað til kl. 8 á mánlidags-
kveldið 12. febrúar.
skamms, og ef þær tilraumr sínar
hepnuðust ekki, þá kvaðst hann
niundu leyta samninga við C.N.R.
íélagið og reyna að íá það til að
verða við óskum nefndarmatina. —
Mr. Rofclin gat þess að lokum, að
hann vonaði að sér tækist að
koma þesstt máli í viðunanlegjt
horf áður en yfirstandandi þingi
yrði slitið.
I samibandi við talsímamálið
átti nefndin tvo fundi, — annan
tneð herra Patterson, forstjóra tal-
síma fylkisins, og hinn með herra
Rogers, ráðherra opin'berra verka,
sem fyrir höncl. stjórnarinnar átti
tal við nefndina um bað mál. Af-
leiðingi'ti af þessum tvcim fundum
varð sú', að Mr. Patterson lcfaði
að talsímanefndin skyldi leggja
það til, að talsími yrði lagður
norður að íslendingalljóti á þessu
ári ; og Mr. Rogcrs, ifyrir hönd
stjómarinnar, hét bvi, að tillög-
urnar skyldu samþyktar og talsím-
inn bygðtir á árinu.
þetta' er .stuttur útdráttur þess,
sem nefndinni og stjórninni fór á
milli, og hvað nefndinni viðvíkur,
þá virtist hún ánægð með árattg-
urinn af starfi sínu.
Nefndarmennirnir héldu heiml -ið-
is á mánudaginn.
Sveita talþráðapjöl
Kftir F. C. Pnfrlson,
(forvmun stjórnarni f ular Mani-
ioba fylkis ialþráðanna)
Járnbrautarnefnd.
Frá Nýja íslandi komu hingað |
til borgarinnar á íöstudaginti var j
14 tnanna nefnd, í þeitn tilgangi að ,
bera upp vankvæði sín og kröfur !
um járnbraut fyrir ívlkisstjórnina,
og reyna að ilá því áhugamáli Ný-
ísknd'inga borgið.
í nefnd þessari voru :
Sveinn Thorvaldsson,
Bjarni Marteinsson,
Jón Sigvaldason,
Thorvaldur Thorarinsson.
O. G. Akraness.
Tómas. Björnsson.
Kinar G. Martin.
Baldvin Jónsson.
Jóhann Brícm.
Gunnl. G. Martin.
Joscph AleLcnnan.
Finnbogi Kiunbogason.
Gunnar Helgason.
það eru að eins fá ár síðan far-
andsali Bcll talþráöaíéfagsins ferð-
aðist all-mikið meðal biænda i hia-
um framfaramestu sveitum fylkis-
ins til þess að reyna að fá svo
marga jx'irra til að panta tal-
þræði, að félagið gicti scð sér fært
að leggja talþræði tim bygðir
þeirra, sem liefði að minsta kosti
tíu notendur á tíu mílna löngu
svæði, sem þráður vrði lagður um.
Og afleiðingin varö sú, aö að eins
tveir baendur lofuðust til að nota
þræðina.
Fleiri hluti þeirra, sein boðið
var að fá talþráð til afnota, litu
á talþráð svipað cins o" íiU'nn líta
á mótorvagna, að það va-ri dýrt
j k'ikfang. Síðiir var gerö ítarlegri
| gangskör í þessa átt, o < þá, árið
1904, var íyrsti sveitatalþráður
fagöur til l’ortage la l’rairie, *4t
þá kostuðu afnot hans $30.00 nm
árið. Næsta ár haíði tala 'þessara
25 notenda áukist svo, að þeir
urðtt fullir 80. Bændurnir reyndust
fljótir til að viðurkenna ]><>rf og
Ixvgindi talþráðaiina í öllttm grein-
um búskaparins, og nú er svo
komiö, að stjórnin hefir ekki við,
að l:'g j i talþræöina edns iirt og
sókst er eftir þeim.
Öllum er í fersku minni, hve vel
stjórninni tókst að ná etgnarhaldi
á öllu kerfi Btll félagsins í Mani-
toba. það nægir að minna á, að
við árslok 1907 vorti 1508 sveita-
þr. milu afnist sem mest á alla
n tendurna.
Kostnaöurinn við að halca
svcdtalmum í starfandi ástandi er
h'áð'Ur somu skiiyrðum eins og
la^inán/a^ostnaöurinn. þess stærra,
sem svæðið er, þess meiri við'halds
kostnaöur kemur niöur á hvcrt
i máltól. það kostar minna að
! senda mann og hest 6 míluy út frá
[ miðstöð, til að gera við talþráð,
en að senda haivn i 10 mílna fjar-
lægð. Hitarnir og brumuskúrirnir
a sumrum og snjár og frost á
vctrum, illir vegir og óhentugt tíð-
arfar, — miðar alt til þess að
auka viðgcrðar- og viðhalds-kostn-
aðinn á þráðunum og málbólunum
— það er því auð'sætt, að til þcss.
að gcta reiknað kostnaðinn við
lagningu sveitaþráða, verðum vér
að byggj i á sl. þriggja ára reynslu
Fyrir þr.otnur árutn var kostnað-
urinn við balþráðacfnið, vin'.tu og
alt annað, sent lýtur að því, að
koma á starfandi talþráðakerfiýrá
10 til 25 prósent lægri en hann nú
er. Fyrir þremur árum voru flest-
ar talsimalínurnar lagðar í þeim
héruðum, sem hagfeldast var að
vinna í <>g ]xir sóm notcndur voru
flcsbir og í incstu þéttbýli, og
í mestu þéttbýli og næst aðal mið-
stöð fvlkiskerfisins.
Fyrir þremur árum var fitil
reynsla fengin fyrir því, hvað þaö
kostaöi, að leggja sveita talþráða-
línur, þar sem aö víðáttan er tn k-
11 og vcgir jllir <>g á sumum stöð-
j um ófierir yfirferðar.
Fyrir þremtir árum voru fáat
I tniðstöðvar í Maiiitoba, scm
vcittu tneir cn dagnot talþráð-
anna. Nú, hinsvegar, er hæði dag- j
| og nábt-þjónusta veitt við tnargar j
j tniðstöðviir og með ærnnm auka- j
| tilkostnaði á livert máltól.
i Fyrir þremtir árum var kostnað-
í ur við póstgjald og annati kostnað j
I í sambandi við innheimtu nota- j
! r jaldsins af svcitaþráðum óþekt- i
j ur. En rcynslan hefir sýht, að það j
í kostar ntt frá 5 til 10 próscnt, að j
! innheitnta gjöldin.
! Fyrir þremur ártint var kostnaö-
, urinn við að uiidirbúa, prenta og j
j senda út talþráöa nafnlxckurnar j
i minna en helfingur þess, sem það i
kostar nú á hvern notanda aö j
! meðaltali.
BUh'FSr AU) FÆHIU YtíUli URÆHÆ h LIJVW

McKenzie’s
Bráð þroska
st.
FRÆ
Valift fyrir vestriö
Kwktaö fyrir vestriö
Kezta í vestrinu
Kezt fyrir vestriö
■-T AF SÉRHVERJOM
'kandi kaupmanui.
L>ið eftir
Ffi®VERSRÍsðY<>HKM í
LURÚf).
• Kiöjiö ætiö um
'wm M*KB**'*>
Ef Laupmaöur
ir það ekki þá pa:
beiut frá okkur.
KaupiOekKPR'K^
hef-
þaö
. E. icKeozie k
LIMITED.
Krandon,Man Calpary,Alta
VESTUli-GANADA Bl'ÆU&VA URÆHÚS
larncy, Manitou, Minncdosa, Mel-
ita, Mordeu, Rapid City og Wava-
ncsa 300 hvert ; Baldur, Belmont,
Klgin, Klkhorn, Gladstone, Glen-
boro, Min.to, Morris, Newdale,Oak
River, Shoál I.akc, Strait Cláir og
Trchernc 200 hvert ; Alexander,
Cartwright, Cypress River, Darl-
ingford, Dominion City, Kmerson,
Gilbcrt Plains, Griswold, Holland,
Macgregor, Aliatn:, Selkirk, Stonc-
wall og 50 önmtr miðstöövasvæði
með minna eit 100 máltól hvert.
Litli koíirin n Nesi.
Að þúa og þéra.
Sigurgcir Kinarsson.
Nefndin, ásamt þingmanfni kjör- talþræðir dreiföir tim hcl/tu sveit-
dæmisins, hafði tvo fundi með j ir fylkisins, en síðan hefir þcitn
Hon. Roblin yfirráðgjafa og ráða- j fj'iliraS upp í tíu þúsund.ir, sem nú
nevti hans ; hinn þriðja fundinn | eru í hústim bænda hct í fylkinu.
Stjórn mín gcrir sér fyllilcga
grein fyrir, að vegir ern be/.ta skil-
yrðið fyrir liygging og framþróun
'fvlkisin.s. Góðra vega umsjónar-
maður — tindir eftirliti stjórnar
opinberra verka — hefir vcrið skip-
aður til að hafa umsjón með vega-
bótnm. Starf hans Leíir vcrið vel
mctið af almenningi og talsverðar
framfarir hafa ]>egar orðið.
IÐNSKÓLANEFNDIN.
Mikill hluti af ibtium fylkisins
getur ekki fært sér í nyt hið nú-
verandi fyrirkomnlag á æðri ment-
un fylkisins. Til þess að ráða bót
á þessu, ltefir stjóm min skipað J sínar
tneð Mr.Rogcrs ráðherra opinberra
verka, <>g fjóröa fundinn mcð Pat-
terson, íorstjóra Manitoba talsím-
anna. Og er þetta hin fyrsta nefnd,
það er þingtnanni k jcirdæmisins er
kunnugt um, setn fvngið he-fir að
bera upp kröfur sínar fyrir ollu
ráöneytinu samankomnu-.
það, sctn að nefndin fór fratn á
við stjórnina, var það, að fá járn-
brautina frá Gimli framlengda til
ish'ndineafljóts. líf að C.P.R. fé-
lagfð vildi ckk: gera það fyrir rík-
isstvrkinn rinan, þá að úr fvlkis-
sjóði vcrði vcitt alt að 50,000 doll-
ars viðbót. Kn C.P.R. félagiö
fckki leggji braiitmu undir ncinttm
kringumstæðum, þrátt fvrir tvö-
faldan styrk, þá fór nefndin þess á
lcit við stjórnina, að hún gcrði
samninga við C.N.R. fclagið og
fengi það til að leggja álmu úr
Gross Islc braut stniti norðaustur
nm hmdið, að Arncs, Ilnausa og
R ivérton (Fljótinu).
A stjórnarfundi varð sú niður-
staða, a'ð stjórnin ekki sæi sér
f.ært, að vík ja frá já rnbrautastcfmi
þeirri, sem hún hcfði haft siðan
húm kom til valda, og sem er í því
fólgin, að veita enga peninga til
járnbrautafélaga. Og með því að
C.P.R. félagiö hefir þcgar neitað
því tilboði stjórnarinnar, að á-
byrgjast félaginu vexti af því fé,
sem það legði í þcnnan 25 rnílna
brautarstúf, — þá gat Mr. Roblin
þess, að hann gæt: ekki veitt
ncfndinni ákvcðna trvggingu fyrir
framlcnging brautarinnar að svo
komnu. — Hann tjáði sig fvHilega
skilja þá nattðsyn, scm sveitinni
væri að fá iárnbrantatsoottann,
og hann væri einlæirlera sammála
nefndinni um réttmæti bcss. .sem
hún færi fram á. ITann lofaði því,
að endttrnýja samninga tilraunir
við C.P.R. félagið innan
! þessi breyting hefir orðið ívrir öt-
ulleik stjórnarinnnr, og jaínframt
fyrir þá sannfæringu bxmlnnini, að
j þeir stæðu ekki viö að vera án
talþráðar, ef han:t /iengist með
j nokkurnvoginn sanngjörnu verði.
i Tilkostnaðttrinn við lagning tal-
: þráðar ttm svcitir, og verð það,
scm afnot þeirra verða að seljast
| fyrir, hlýtur aö <vera ínikið íhugun-
artíni ba'ndaflokkinum í fylki i-ins
og Manitoba cr, sem nú þegar hef-
ir bygt talþráðkerfi, sem hefir
! kostað nær 2 milíónir d< llars, og
1 sem krcfur hundruð starfsmanna,
Ixrði á aðal skrifstoíum og út utn
j alt fylkið til að viðhalda þráðun-
i um í góðu lagt.
; Talþráðalínur eru bygðar á
j ‘sedrtis’ viðar staura, fcng.na 'frá
i Rainy River héraðinu. T>vcrslárnar
! cru gerðar í British Columbitt <>g
j glerhctturnar eru fengnar fráPitts-
j bitrg eða frá Bretlandi, og þræð-
irruir cru gerðir á Knglandi og í
i Austurríki. Máltólin og skiftiskíf- j
urnar eru búnar til í Moatreal. —- |
j Kostnaðuriii'U við talþráðal igning j
j fyrir fyrsttt 25 notfcndttr út frá að- j
; alstöðinni er lægri en fyrir næstu !
25 notcndur lengra út frá miðstöð. í
Kostuaðurinn eykst eftdr því, sem 1
starfssviðf'ð er st-ærra utnmáls, og
við það hækkar byggingakostnað- i
urinn á hvern notanda að meðal- j
tali, og einnig viðhaldskostnaður- ;
ituv. I/andslag og aðrar kringutn- |
stæður attka lagningarkostnaðinn i
stnndum svo, að Itann vcrður tvö- '
falditr á við ]>að, sem er á öðrunt
stöðum, þnr sem þéttbýli er meira
og vegdr góðir. Af þessu leiðir, að
þeir, setn bezt eru scttir í hcraði,
verða að bera sin,n hluta af þess-
um aukakostnaði, scm vcrðttr við
það, að leggia þræðina um strjál-
bygðari og öröu~Ti héruð, svo að
lagniuoiarkostnaði'rinn á hverja
i
Fvrir þremttr árum var engin
revnsl i íengin til að sýna kostnað-
inn við starfrækslu miðstöðvanna
í hæjum, sem hala láa talþráða-
notcndur í bæjunnm cn marga not- T
j ciidur í umliggjatidi héraði.
Fvrir þreinur áruni voru verka-
1.inn talþráöaþjóna, aðgcrðar-
| manna, og fyrir keyrslu og ánnan
: kostnað í sambandi við starfsemi
; svcitaþrá'ðanná, að minsta kosti
20 próscii't inintii cn nií á sér stað.
Fvrir þremnr árum voru tal-
j þráöanotcndur í Manitoha niinna
en hdfingur |x’irrar tölu, scm nú
er. svo að talþráðanotin cru ttú
: orðin tvöfalt verðmætari hverjum
notiinda en þá var.
I’riggja ára reynsla í ralþraða-
lagningu og starfra'kslu hcfir sýnt,
i að það cr • ekki miigulegt að út-
í vikka talþráðakerfin í stórutii mið-
! stöðvíisvæðum, og þar seni str jál-
hygt er, ncma mcð atiknum til
kostnaði á hverja þráðtníltt — um-
fram ]xið, scm vcrið licfir fraitt að
þcsstim títna. Allttr tilkostnaður
i við laguing og starfrækslu eykst
eftir því, scin notendatalan fjólgar,
, og uppthaldlaus þjónusta eykur
I kostnaðinii' á hvcrn notanda, og
j þe.ss flciri, sem noteJidtirnir cru,
; þess dýrmætari er þjónustan
j hvtrjum cinstökiim notanda.
I.agningakostnaðurinn fer vax-
j andi á hvert máltól, cftir því scm
j miðstöðva-héruðin sta-kk a, og o(
! kostnaðurinn við þjónustu og að-
j gcrðir eykst við sta-kkun mið-
! stöðva svæðanna, og ef vcrðgildi
! þráðnotanna vcx með fjölgnn not-
: cndanna, þá cr það rétt og sann-
gjíirnt, að notagjöldin séti miðuð
við kostnaðinn og við notagildi
talþráðanna. þetta má ákvcða
incð því, að taka tillit til kcrfisins
í hcild sinni, og að gera fyrir
vaxtagrciðishi og varasjóði, á-
byrgöargjaldi, þjónustu og að-
gerða- og viðhalds-kostnaði, og að
ákveða svo notagjaldið samkvæmt
stærð hvers miðstöðva héraðs.
íhugun þess, hvað séu sanngjörn
notagjöld, er ekki bundið cdngöngu
við fylkdsstjórnar þræðina. Svéíta-
fé'lög þau, sem starfrækja sín sér-
stöku kerfi, verða að ráða íram
úr satna vandamálinu.
íhttgun eftirfarandd miðsfeöðva-
flokkttnar veitir lmgmynd um til-
tölulegt notagdldi og stærð bænda
talþráðakerfisins, scm tengt er
hverjtt miðstöðvasvæði. þessi eru
miðstöðvasvæði mcð þráðafjölda :
— Winnipeg 15 þús., Bra.nd°it 15
hnndruð, Portage la Prairie eitt
þúsund, Neepawa og Virden 500
hvórt, Boisscvain, Carman,Dauph-
“þú eða þér" cr fvrirsögh grein-
ar, setn ‘Hörður’ skrifar í I.ög-
bergi nýlega. þó efnið sé lítið og
grcinin mcinhæg, ]>á er hún samt
athugaverð.
Ilann skilur ckkert í því uppá-
tæki laitda vestan liafs að þúa alla
án manngrcinarálits, þegar ís-
lenzka er töluð, og hcldtir — eftdr j 7 ö u r
annara sögit — að ]>eir hafi tckið
það eftir einhvcrjutn Norðmönn-
um, scm voru hér fyrlr, þegar Is-
lendinguir settust hér fvrst að.
Nú vill svo vcl til, að Canada-
ísleudingar höföu alls engdn kynni
c.f Norðmönnunt, þegar ]x-ir sett-
ust þar fyrst að, og haia lítil mók
haft við þá siða'.i. Og ]>ó þcir íátt
latidar, sem íliittn til Bandaríkj-
altna um saina Isyti, frá árunum
1872 til '78, bygig.j" svo tiokkrum
, árum skifti í Norðmauna nágrenni
— þá er þaö ekkert sérkcnni þeirra
| aö þúa hvcr annan, og ekki .hafa
! Ca.iuula-jslfciKliiigar l.ert það af
j |x im,
| 1
| ‘Ilörður’ viðurkennir, að þéring-
ar hali verið notaðar töluvert á
1 íslandi til að sýna stéttamun. það
er hvcrju orði sannara, — að eins
a ð a 1 1 e g a hcfði mátt koma í
staðinn fyrir töluvert.
]>éring«r á Islándi voru og eru
hafðar eingöngu til aö sýtta stétta
mun, edns og upphaflega var til
ætlast við innleiðslu þcss vana,
sem ég skal benda á síðar. Em-
bættlingar, frá stiftamtmanni,
landshötfðingja eða hverju :iafni
sem nefndist ofan að sveitaprest-
um og próföstum, voru þéraöir.
svo bættust þar við kaupmenn,
búðarlokur og alt þeirra hyski ;
höföingja dilkar, tugthúslimir, sem
urðli fyrir þeirri æru að sigla á
‘Brimarhólm’ til að skola af sér
ærulcysið í dönsku loftslagi og
dönsku tugthúsi, og stöku menn,
sem tirðu að sigla til Khafnar til
| að læra að búa til hcstskónagla,
] af því þeir gátu ekkd lært það
j lifcima, — töldu sig þar með og
j þéruðu aðra, tdl þess að verða
I sjálfir þéraðir. Geta m>á þess rinn-
[ ið, að á Austurlandi voru liús-
j bændur þéraðir af börntim og
I vinnufólKi, cn það þúað af hús-
'bændttm.
Nú er því svo háttað, nœr því
undantekningarlattst, að fólk það,
sem hefir flutt frá íslandá til Ame-
ríku, licfir tilheyrt almúganu m
hedma, sem aldrei hcfir þérað eða
verið þérað, nctna þá af mönnutn
úr fyrtalda flokktmm, sem gcrði
]>að til a'ð sýna yfirbttrði og að
þeir áskildti sér A k t og R e -
spekt, eins og Galdrahéðinn.
það fólk hefir unað hér vdð sinn
gamla vana, og ylirleitt 'haft um
alt annað að hugsa en það, aö
læra íslenzkar kurteisisrcglnr.
þetta cr aðalorsök þess, að ls-
len.dingar þíiast hcr almeiit, nema
einstöku ‘Bertel’, sem fátt gettir
g.ert vel, en genigur með spert stél’.
T'il að sýna, að það er málfræð-
loga rangt og gagnstætt nútíðar
in otg Souris 400 hvert ; Carberry, i hugsunarhærri, að þéra nokkurn
Deloraine, Ilamiota, Ilartney, Kil- m,ann, þ. e., ávarpa hann í íleir-
tölu, verður maður að gæta aö
uppruna þess vana. Vaninn er
forn. Kldri en sögur tiá til, en lík-
lega er það elzta skýring hans,
sem stendur í ‘Konuttgs skuggsjá',
sem taldn er að hafa verið rituð á
tól'ftu öld, og cignuð Sverri Nor-
egskonungi (Höfundur anttars ó-
viss). þar er faöir aö fræða soa
sinn, og leysir úr spttrningum, sem.
drengurinn lcggur fyrir hann. þar
segir ltann mcðal annars : “það er
kurtt'isi, að ávarpa konunga og
htldri meiin i flcdrtölu, vegna þess,
að þeir hafa fyrir inörgum að sjá'*
— þetta sýnir, aö upprunalega til-
hcyrði fleirtölu ávarptö aö eins
|>eim, sem höfðu tnannaforráð. —
það v.ir t'kkj Imft við ncina Bakka
hræður, Gisla, Eirik, Htlga, eöa
lægri stcttar fólk, vii var ætlað til
að sýna st'éttaskifting eins og það
gerir daginn i dag. Konungar
töldu vald sitt íengiö af guös náö
á þuim dögum og gera það enn; en
nú er fólkið almcnt búiö að kasta
þeirri trú, og sannfærast unt, að’
maðttrinn er maður, þrátt fyrir
alt, hvort sem hann l>vr i konungs
höll cða vinnumanua skála, og cr
ekki nema cinfaldur ínaður, þó
hæfilcik-ar eða mannfélagskringum-
stæöur lui.fi skipaö honum hærra
sa'ti en öðrum. Að hinu leytinu er
ckkcrt réttara aö scgja þ é r og
í ávarpi, Jicldur cn þ c r
og þ e i r r a , í staðinn fyrir
li a n n og h a n s , þegar talað er
um sima nianninn i þriðju per-
sónu. I>ess vegna er það óíslenzku-
legt og raugma'li frá rótum, livað
sem ‘llcröi’ sýllist, - HIT llvaér ncm
vananum líður. Hfcfö réttlætir eng-
an óvana, þó hún haldi honum við
H’öi L n.gur eða skemur, og það má
luimfœra til enska orðsins ‘y <> u ’.
þaö orö er ckki grunvallarlega
réttara fyrir þaö, aö vera komið t
hefð ; en. til málsbótar má telja,
að það gerir enga stéttaskifting,
því allir eru ávarpaöir í fleirtölu,
nímn guð almáttugur, sem bendir
tál þess, að hann cinn hafi fyrir
cngum að sjá, nema sér eiiium,
fc'ftir npprunamcrking þcss orðs.
J>að cr svo íátt af löndum hcr
vcstra, scm gcta vænst eftir
sendiherrastöðu til Noröurálfunn-
ar, að það cr tæþast ómaksins
vert % fyrir almenniug, aö leggja
höfuð sín. í blcyti til að læra þær
kurtcisisreglur, sem ‘Hörður’ b’tid-
ir á, — ncfnilcga, að pera manna-
tnun, þéra suma og þúa aðra. Ogt
til að koma í vcg fyrir, að ókunn-
ugir menn vcrði honum of nœr-
göngulir, etf hann þúar þá, væri
ekki úr vegi fyrir hann að kynnast
hérlcndu cnskutalaudi fólki og sjá,
hvernig þaö fér að fleyta sér yfir
þau vandræöi, sctn af því stafa,
aö gieta ckki gert ávarpslegan
manftamun.
J e K-
Fréttabréf.
MINNEOTA, minn.
4. ícbr. 1911.
Ilerra ritstjóri.
Eins og óg gct um síðast, var
kirk juafmæli Minnesota safnaðar
haldið á gamlárskveld. Afmælis-
gjafir urðu svo rífar, að ki:kju-
skuldin biorgaðist alveg, o.g varð
ofgangur all-rífur. Ræðumenn voru
margir, cr skemtu mönnum íram-
yfir klukkan 12 um nóttina.
Dauðsfall : G. B. Björnsson rit-
stjóri og kona hans urðu fyrir
þeirri sorg, 20. f.m., að missa
yngsta barn sitt, Halldórti Ingi-
björgu, fædda 21. ágúst 1910. —
Dauðamein: lungita og heilabólga.
Einnig er nýdáin hér Guðný
Magnússon, ættuð úr Arnessýslu.
Tíðarfar : í byrjun ársins brá til
norðanáttar mcð áköfum frostum,
o;it svo, að mœlirinn féll niður í
kúlu. Sleðaleiði liöfðum við um
tveggja vikna tíma, en nú má svo
að oröi kveða, að jörð sé marauð.
S. M. S. Askdal.