Heimskringla - 16.02.1911, Blaðsíða 3

WJt 1MSKKIX6CX
WINNIPEG, Ifi, FEBR. 1911. Bl». ;i
Eftirmæla-farganið
—OG —
Saga Vestur-íálendinga.
(Eftir Jön Eixarsson.)
Bravó fyrir Vestur-íslendiii,i;um!
mætti margur Austa^vérinn
hrópa, þegar hann les íslenzku
blööin okkar hérna vesMtt hafsms,
þ. e. a. s., ef lesarinn er nógu trú-
aöur til )>e.ss, að ál'ta *tlt satt og
rétt, sem þau fly'J-1 um framUðna,
unga og aldn.’- Ivn sé lesannn
hulgsandi maö<r> sem v’eit ofurlítið
“vestur” fy*r nefbrodd sinn, þá er
hætt við hann álíti þetta
d a u ð a-1 s fimbulfamb um hvern
skussar1' scm frá fellur hér vestra
nær h' aÖ eiga heima unddr ein-
hve»l|m sérstökum tölulið and-
Pe/ar þjóðplágu, en í röð sann-
kdanna og verulegra mannyfir-
'burða okkar hér gagnvart frænd-
unum heima þar. því miður hlýt-
ur að vcra erfitt að lesa J>es.si
rósaljóð og hugsjóna manngildis-
lýsingar þannig, að triiin verði
ekki eins og reir af vindi skekinn,
jafnvel áður en lestrinum oftast
nær er lokið.
Eius og ílestum cr kunnugt hafa
nálega öll mentuðu Jijóðanna bliið
sagt mikið og margt fagurt utn
'hinn nýlátna, merka og marg-
frxga rússneskft rithiifund I, yov
Nickolaievitch T o 1 s t o i.
Allir vita, að þar misti rússneska
Jijóðin framúrskarandi gáfu og
umbótamann, og um leið 'haia
oðrar þjóðir tnist þar mikilmenni,
sem skikli ]>eim eftir eftirdæmi,
setn fæstar þeirra vita sína eigin
sonu giefa. Ctn þe.tta ber auðvit-
nð, flcstum saman, og því rífast
menn 3-firleitt ekki mikið um það.
En hvað' kcttuir þessi maðureft-
irmælum íslendinga við ? Ekki lif-
undi baun! Eg bara mintist
svona á þennan mann, scm vist
dæmi þcss, að s u m i r eiga skilj
tð, að þeirra sé að.miklu og góðu
ge'tið ef’tir að þeir eru fluttir í
annan heim, að eins til eftirdæmis
fyrir bræðurna, sem cftir lifa.
En hafið þið tekið eftir því, að
þar sem áminst þjóöanna blöð
llytja langar og veglcgar dánar-
minningar um þenna stór-mikla
mann, þá ber þeim flestum saman
um, að þessi maður hafi þó sína
'galla, og mörg þc-irra draga eitt-
hvað J>ess konar fram á sjónar^
sviðið einnig. Hvað kemur okkut
það svo við ? Bf til vill ekki hrær-
anda hfut. En við gætum svona
hinscgín bent á þa'ð, live dæmafátt
eða helzt alveg dætnalaust Jxvð er
í blöðunum okkar, að sjá mælt
eftir fráíallna landa nokkuð anuað
en eintóm djásn og dyrð og fyrir-
myndarljóma, scm verkar á and-
sjón manns líkt og snjóbirta
a veikhygö augu. Maður vcrður
annað tveggja blindur fvrir því,
sem maðttr les, eða blindur fyrir
þeim, setn eftir lifa, þegar maður
ber satnaa hið ömurlega ástand
þeirra allra við Jjessa mistu per-
sónu, sem nú hvarf sjónum okkar.
Við spvrjum sjálLv okkur ; Ilvern-
líf i ósköpunum gat þcssi mikla
Ftvanneskja lifað svona innan ttm
utan við hóp okkar og viö
skyldum aldrei verða varir við
þessa yfirbttrði ívr en nú, en he\'fö
11 m stundum rætt um liana ú a:vn~
1111 hátt af skyldum og vandaJaus-
nm á meðan hún liíði ?
Ekki geðjast mcr að Jyvj, að les-
endur mínir slái því föstu, að ég
vilji annað tveggja að J>agað sé
utn alla (eða þagnað, eftir því sem
á stendurj eítir dánardægur þeirra
— eða að öðrum kosti, að það,
j sem sagt kann að vera, sé alt af
: súru sortinni, því slíku fer tnjög
I fjarri. Kn ég held Jxvð færi betur á
því, að tala og rita heldur sann-
gjarnar um fólk á mcðan það lifir,
en gcrt er, og láta svo það, sem
sagt er utn það dautt, beinast
frekar í humátt til sannleikatis, en
vanalega er gext. Eg heíi lesáð tals
vert af eftirmælum á þessari hálfu
öld, sem tSg kannast skárst vtð.
Eg hefi séð bar mikið af hreinni
og beinni heimsku og stór-mikið af
bví, sem stundum er nefnt ástæðu-
laus ósannindi. Að þetta sé eins
nieinlaust og fjöldinn hyggur, er
víst mörgtitn samu þótt ég þver-
neiti. Við skulum íhuga gildi
þessara cétirmæla \-fir höfuð. Gera
öllum sömu skil, Ji.e. “gjalda keis-
'aranum hvað keisarans er og guði
hvað guðs cr”, sem vanaloga <r
e k k i gert i eftinnælum, ]>ar sem
hinum fratnliðna er goldið alt i
öllu, en guð látinn “slippur og
snauðnr” eftir, nema þegar hon-
nm er (scm revndar cr að verða
fátíðara), sendur J>essi dáni dýr-
gripur mftunkvnsins til eilífrar
meðferðar og fyrirhafnar.
Suona vfirleitt eru Jiessi eftir-
rnæli eins og nokkurskonar vega-
bréf liinum fratnlið’.ta, og bending
til móttakanda bannig : Svona
var hinn framliðni me'ðan liann
dvaldi undir okkar stjórn ; ætti
ekki aö lukkast miðttr hjá J>cr, ef
rétt er að honttm farið.
Ilið fyrsta, sem augað verðttr
íyrir af því, er mælir á móti J>ess-
um ósköpum, er r ú m i ð , sem
[>au taka upp í blööunum frá betra
lesmáli, sem nóg er til af. þar
næst er h e i m s k a 11, sem t»ir-
gtuæfir vitið i flestunv J>eirra. þaö
er ekki mikill virðingarauki fynr
mikla menn, eins og t.d. Tolstoi,
að kveðin sé eftir þá “torrek" líkt
og síðustu ljóðin, scm ég sá frá
dömunni hérna um dagintt. I.eir-
burður eykur hvorki sóma höfund-
antva né ljóðhetjunnar (sbr. sögu-
hét ja). Eg mætti í þessu efni minn-
ast á eftirmæla-hrúiguna eftir einn
nýlátinn, miög merkan Vestur-ís-
l'Oitding, nvloga kveðna af hagyrð-
ingtim, af misjöfnttm gæðttnn. J>að
cr sanucvrlega ekki gustuk, að
‘traktéra’ s\’rgja:uli vandamenn,
sem hafa meira en meðal grips-vit
með því, að bjóða þecm uppá að
lesa öinurlegt Ijióða-hnoð, rogluleg-
an 1 e i r, eða bótt kveðandindi
eða hagorða.n sé með öllu Jjolan-
log, eða jifnvel ‘first class’, ef öfg-
ar og öfugmæli eru þar í hrúgum
og hugsunarfiækjum í hvívetna. —
Hvort sem nvaður er dauðtir eða
lifandi, er lronutn enginn sómi í
lognum heiðri heldur, þótt tnörg-
um liíenda sé oflofið ljúft eða ljúf-
ast. En betta er |wvð, sem karak-
tér-eðli maro-ra nxr aðaltökunum
á : oflof eða oflast, cftir því, st-m
menn í svipinn hvcgja að voiði
betur hylli f\-rir Jtann, er í té læt-
ur. Dóm,grcindar-skort nrinn er
býsna almenn fátækt, ocr snnngirn-
in, það að f ira ekV'i í manntgroin-
arálit, er naumast hþgra að finna
en sautrmál í sorpi.
Enn er það tilfæranda, hve sum-
um, sem eru í sjáltíti sér góðir
hagyrðirtigar og fr.amt að því
s k á 1 d , hættir til að leggýc gáíu
sína í blcyti í þessutn eítirmæla-
störfum ()>að er að eins náttúrlogt
•J>egiar ræða er um leirskáld. Eg
get ekki annað en bent á einn ung-
an Vestur-fslending, sem ég er all-
vel kuttnugur, og sem ég álít lvk-
legasta skáld-efnið okkar sem
stendur, og borinn saman við
‘fjöldann’ af yngri og eldri ljóða-
srniðum okkar, mætti vel nefnast
stór-skáld. llann hefir þegar eytt
andanskröftum stnum svo mjög að
eftirmælaigerð, sem í flestum atvik-
um er margorð og langdregin, að
skaði er að voröinn, ]>ar sem
hanu hef&i auöveldlega, á þeim
miður notasœla tíma, getað bætt
að minsta kosti jafn mörgum
kvæðum víð hina syrpuna, J>.e. hin
önnur góðtt kvæði sín. En þetta
sér hanit siðar sjálfur of scint, ef
ekki ifyr. þnð er ekki nóg, að eftir-
mælin ltans scu hagyrtari en
sumra annara. Aðalatriðið er
þetta : gat maðurinn ekki kveðið
annað Jjarfara, og skáldi samboðn-
ara. Menn k3-111111 eftilvill að rcvna
að skilja það, að ég álíti ekki f\-r-
ir neðan góðskáld að yrkja eríi-
ljið eftir nýta menn, í viðlögum.
lin að þjóta í crfiljóða hamagaug
svona hvað eftir annað, og fyrir
hvern, sent hafa vill, er sannarlega
ckki skáldlegt framfaraskjlyrði. —
Síður en svo.
Eg veit, að nokkrir hugsa ]>essu
hót, vegna }>ess, se,gja J>eir, nvargt
af þessum eftirmælum er góðkrisr-
in hugsttn, og ekki of gótt fyrir
S3’rgendur að láta tilfinningar sín-
ar í ljós í ljóðutn eða ó.bnndntt
tnáli. ]>etta er af og til sa.it, «n
ekki medra. O f 1 o f er öldungis
ekki kristilegt, eftir því scm ég
Iiugsa mér eðli kristánna fruinat-
riða. Jiað sannar ekkert, þótt
prestttnum, guðfræðingunum sjálf-
um, haetti við að fara nokkuð
langt í loíi og lasti eims og öörum
tnötmutn,, — ekki hót. þetta verð-
ur því að citts hrakið, að sannað
verði, að Kristur ltafi gert sig
“sekan í”, að oflofa eða halla.
réttu rnáli. Ekki meir nm guð-
fræði í svipinn ! Ilins mættu rnenn
og gæta, einstaklingarnir sorg-
mæddu, að umlteiminum cr ckki
svo gjarnt til að taka þátt í sorg-
artilfmtiingum ]>edrra, að vert sé
að flottaj o£an af sárunum fytir
alla. Fjöldinn af blaðakaupendum
lesa ekki þessi sorgarljóð, og há-
vaða þeirra, sem lesa J>.ui, stcndur
algerlega á sccma um þau, og oft-
ast nær er ]>eim sam.a utn hinn
dána.
Ef til viU mælir þó á móti þessu
eftirmælasukkii, fremur en nokkuð
annað, það, hvað mlkilli v a n -
t r ú það ollir meðal lesenda.
Menn vita, að meiri lilutinn er öfg-
ar einar, og þegar eftirinæli e'ða
crfiljóö birtast út aí láti verule.ga
tnerkra tnanna, á hvaða aldri sem
er, þá er þeim umsögnum ekki
trúað, og oft eru þ a u eftirmæli
ekki eins gífurleg og þau, er rituð
eru eftir skussana, setn þá gefur
tilefni til, að tneiri skaði sé álitinn
að fráfalli lélcgra tnannsins en
hins, setn mikht mciru nýtilcgu
hafði afkastað í lífinu.
Eitt má til að minnast á enn.
Lesendurnir íj’rirgefa/ það jaínt og
hitt, sem hér er á tlrepið : þaö er
tilhneiging prestanna í áttina til
þess, að vcra hlutdrægir í dánar-
frcgnum. Hafi Iiinn látni verið
duga’.idis lúterstrúarmaður aö fjár
tillögum, er honum jafnan ritin
orðfögur tlánarfregn af viðkom-
attda presti. Sama virðist að vera
að kotna upp á tetlingr.m hjá hin-
um trúarstefnunum. Eg vísa í
þessu til hinna prentuðu mfilgaigna
þessara flokka, og segi svo eigi
meira um það að sinai, því þetta
I er að eins það sem hér er kallað
I ‘business’, og æfinnlega verjanlegt.
En ég haíði minst á s ö g u
V e s t u r-I slentlinga í Í3\rir-
I sögninni hér að ofan. Kemur mál
þetca henni nokkuð við?
Við skulum sjá cil.
Eitt aí handhægustu foröabúrun-
| um, sem hægt er að leita til, þeg-
ar ræða er um eíni í sögu etu-
hverrar þjóðar, eru blöð og tíma-
rit hennar, ný eða gömul. En til
þess að sanngjarn söguhöfundur
geti neytt þeirra sogu-eína er það
nauðsynlegt, að hann viti upp á
hár, að þessi rit-gögn sé áreiðan-
leg, og-að frásaguir þeirra um
einu eða aunan mann, ltís eða lið-
inn, hafi. eigi sveigst út frá sann-
leikanum íj-rir ílokksinet, í gegn-
um trúhliðarlegt, pólitiskt né ann-
að óskylt meðliald, eða íyrirtekt,
eða það, setn hér i landi þæt.ti
fegra mál, ‘business’.
í samræmi við það, setn hér að
ofana hefir sagt verið, get ég etgi

1

1

annað en halddð því fratn, að hver,
setn tekur sér fj-rir að rita óhlut-
dræga sögu Vestur-íslendiuga,
megi alvarloga gæta sín fyrir
ýnisti því, er ritað helir verið,
sem æfiminningar utn menn, liðna
og 1 i f a n d i , hér vestra. Kynna
sér persóuulega alstöðu höfutidar-
ins gagnvart söguhet junni, ljóð-
hetjunui, eða hvers oyns hetja,
sem það kann að ltafa verið, áðnr
en hann slær því föstu, að hér séu
upptækileg sannindi um að ræða,
setn rétt sé a.ð taka með. Eí til
vill geta þó eftirmæli eftdr liíandi
menn (æfiágrip), sem talsvert ltefir
verið ritað af í ýtnsum ritum vor-
um, verið varhugaverð-
u s t. Sem sagt, þetta mikla fræöi-
forðabúr er ein ískc-ggilogasta íjár-
hirzla, sem sagnfræðingurinn kynni
að leita til, — því miður. Og tæki
sagnfræðingurinn upp í sögu sína
nokkur meðal-erfiljóð til þess eins
og að sýna hástig skáldlistarinnar
á ákveðnu vestur-íslenzku tíma-
bili, þá vrði þar bágttr kaili til af-
lesturs f\’rir nldanna sonu fyrir
framan okkur. En þaö m\-ndu þeir
álíta sjálfsaigt að taka upp, sem
þrásamlegast halda því fra.m, að
skáld hverrar þjóðar sé eáginloga
gráðumælirinn, setn bezt sýni
rnenningarstig henuar, og meára að
segja m y n d i menninlgarstig
hennar. llerra trúr ! Ef við, allir
Vestur-íslendingar, ættum um ó-
komnar aldir að vera rnetnir og
viktaðir á hortittavog samtíðar
leirskáldanna okkar, hvort sem
þeir eru karl- eða kven-kvns ! —
Skvldi ekki vera sælli meðvitund,
að eiga von annaö tveggja á hlut-
drægni Landnámssögu, sem slepti
öllu því lélegra, cða þá að skilja
ekki eftir neina sögu i lífimt.
Ég hefi eigi mikið haft um
Landnámssögu Vestur-lslendinga
I að segja, en því voga ég að slá út,
' að það, sem ritað kann að verða
) af þess konar efni, muni ekkí. reyn-
| ast þeim mun áteiðanlegra, sem
| höfundurinn er lærðari, heldur fer
! í því efni, sem Öðru m e s t eftir
vöndunar-eðli höfundartns, það,
hvort hann ritar satt vegna sög-
, unttar, eða hattn ritar söguna til
þess að ná áliti og velvild vissra
málsaðila, sem enn kunna að vcra
á líti. Að ölltt öðru jöfnu stendur
1 lærður maður mjklu betur að vígi,
sérstaklega vegna þess, að venju-
lega hefir hann, livort sem er,
I frcmur ritstarfastöðu en hinn, sem
veujulega hefir líkamlega vinnu að
i þre^’ta við, sem að ýmsu leyti fer
i miður saman.
Til Guðm. Friðjónssonar.
Ei iurða er það frændi,
þóct fenni á þína glugga,
er kot þú átt í kali
og koll á Veðramóti, —
eða þótt þú þrammir
þungan oft cil jarðar,
klakabrynju klædtlur,
með krappa freðna skóna.
Ei er það frekar undur,
þótt oft þú voíur sjáir
í hríðum og hrævareldum,
með hrímstorkin augnalokitt.
Sár yiir systurfalli
sér löngum harmar valur,
á svölum sandi lóan
svngur sjaldan “dýrðin”.
En svo áttu sólskinsbletti,
en saint enn lleiri skttgga.
þti áct þér rósarunna,
eu runna þó fleiri af þistlum.
þú átt gull og gámscein
og gnótt af dvergasmiði.
þú rík-ari ert en Ræsir,
þótt réði álfum fjórttm.
þótt sýnist þér sólin hærri,
á sorgin eins sinn þunga.
Hér skelhir á skúr tneð högl-
tttn,
hér skræltta vænar rósir.
Ei er hér alt sem sýnist,
ótal hcr lt-3'tiast sttákar, —
þeir hjarta þess eitri ata,
er ugglaus fratnhjá gengur.
Ilér eru aldingarðar
og Eden í fögrum blóma,
græn trén til himins gttœfa,
girnileg á að líta.
Við eplanna óspart nej’tum,
okkur þú mátc ei dæma ;
forhoðna tréð er fegurst,
það flestum bcr ávöxt sætan.
Eg girnist með ]>ér ganga
urn grund hjá ell'arstraumi,
og undir háttm eikum,
þar ótal þrestir kvaka, —
og með þér árla morgttns
ilminn teiga úr rósum.
Ég vil vera Árdís
og ávalt vaka hjá þér.
S j ö f n.
J» a k k a r á v a r p.
Ileiöraði ritstj. Ilcimskringlu.
Viljið þcr gera svo vel að lána
eftirfylgjandi linum rúm í blaði
yðar.
Viö undirrituð viljum með fáttm
orðiim láta viöurketmingu okkar
og þakklæti i ljósi til allra þeirra,
sem á einu eða annaii liátt hafa
greitt fram úr erfiðleikutn okkai
og örbirgð, síðan við komuin alls-
laus heiman irá Islaudi í sumar er
leið. Viljum við fyrst tilnefna lút-
erska kveníclagið á C.imli, setn
sýndi okkur það frábæra höfðing-
lyndi, að gefa okkur $25.00. — þat
næst hjóitin átfr. og Mrs. E- Guð-
tnundsson, sem auk }>ess að taka
prýðilega á móti okkur og halda
okkttr á aðra viku, gáiu okour $3
í pcningum. — þar næsc Mrs.Anna
J ónatansson $2, attk annara gjafa
og óútrciknanlegs liðsitittis ; Mrs.
Illíf Johnson $1.50, Mrs. Guðl. J.
Frímaivn $1, Mrs. G. V. Jónasson
gjafir og Mrs. S. Siginundsson
gjafir. — Sömttleiðis þessar konur
í Winnipeg : Mrs. Ástríðnr þ.Jóns-
son $2, Miss Sarah Jónsson $2,
Mrs. F. Stefánsson gjafir og Mrs.
G. S. Skagfjörð gjafir. — Einnig
btr okkur að minnast tneð inni-
legu þakklæti á 10 króna gjöf frá
kvenfelagiau “Osk” á Isafirði, sem
það lét eitta af félagskonunum færa
okkur í fvrravetur, þegar við átt-
um bágt.
Allar þessar velgerðir biðjutn
við guð að launa þessum heiðurs-
konum, og leggja blessun sína yfir
]>ær, efni þeirrj og félagsskap.
Gimli, 3. febr. 1911.
E. G. Tónasson.
Einar Jónasson.
bAKKARÁYARP.
það hefir dr.egist lengur en skyldi
aö votta lijartans þakklæti mitt
öllum þeitn, setn sý-ndu mér hlut-
tekningu í veikindum eiginmanns
míns sál., Sigurðar Guðmundsson-
ar, og þeim, sem síðan hann lézt
liafa scyrkt mig tneð gjöfum og
annari hjálp.
þó ég gcti ekki tilgreint nöfn
allra þeárra, sem mér hala liösint í
raunum mínum, finn ég mér sk3-!t
að tilgreitia þá, sem mest og bezt
liafa sýnt ntíUinkærleika og orlæú
í gjöfum t:l mín : —
Tjaldbú ðarsöfn u ður .....$50.00
Loftur Jörundsson ......... 25.00
Mrs. Jóna Goodman (safnaö) 10.00
Mrs. Forman (safnað í mat
og peningumj ............ 10.00
Mr. og Mrs. Sigurgeir Sig-
urðsson .................. 5.00
Iljörtur bróðir tninn ...... 5.00
Guðbrandsína systir mín ... 5.00
Mrs. Áslaug Ólaísson ....... 4.00
G. P. l'hordarson (matvöru) 10.00
Mr. og Mrs. Olafur Bjarnason
(matvara) ............... 5.0®
Baldv. Baldvinsson, Maryland 3.00
G. Eggertsson (matvöru) ... 3.00
Ólafur Vopni (saínað eldivið) 5.00
Samtals ...... $140.00
þctta og margt íleira biö ég guð
að launa þessu góöfi fólki, þegar
því tnest á liggur hjálpar og al-
gæzku hans.
Winnipeg, 29. jan. 1911.
Sólrún Sigurbjörg Guðmundsson.
629 I.ipton St.
Góðar stöður.
Geta ungir, framgjarnir menn og
konur fettgið 4 járnbrauta eða
loftskeyta stöðvum.
Síöan 8 kl. stunda lögin gengtt í
gildi og siðan loftskeyta írega-
sending varð útbreidd oá vantar
10 þúsund telbgraphers (íregn •
sendla). Ivaunin til að birja með'
eru frá $70 til $90 á máttuði. Vér
störfuin undir umsjón telegrapn
yfirmanna og öllum setn verða
fitllnuma eru ábyrgöar atvinnu-
stöðnr.
Skrifið eftir öllum upplýsirgum
til ]>etrrar stofnunar sem næst vð-
ur er. NATIONAL TELEGRAF
INSTITUTE, Cincinatti, Ohio,
Philadielphia, Pa., Memphis, Tenn.,
Columbia, S. C., Davenport, IU.,
Portland, Ore.
JÓN JONSSON, járnsmiður, aB
790 Notre Dame Ave. (horni Tor-
onto St.) gerir vi5 alls konar
katla, könnur, potta og pönnur
fyrir konur, og brýnir hnífa og
skerpir sagir fyrir karlmenn. —
Att vel af hendi leyst fyrir litla
borgnn.
SÖGUSAFN IIEniSKRINGLU
FORLAGALEIKURINN
571
.'72
SÖGUSAFN HEIMSKRINGLU
FORLAGALEIKURINN 573
iVII.
Ilelen ennþá einusinni.
r T.y,eim Jögutn áður cn ísabella dó, hafði Móritz
t1'1 peningaupphæð hjá Eberliarð, setrt nægöi til
\.and,ast kostna®nn af hitini fvrirhugttðu ferð.
1T nnllfVar ckkert‘.sem 1>att hann við föðurlandið.
a '11111 sárar til þess nu en nokkrtt sinni áðttr,
'kk T!'naUa hann stóe 1 hcimmtirn, og hann lattgaði
* aö kindast neinum nýjum böndum, hugsjón-
anna timar voru honum horfnir. ILann haföi þiáðst
a‘ því, a5 V;efa svikinn.
, llann Reymdi því skoðanir sínar hjá sér ogJ>jó
str til sinn eigin heim, Jxir sent hann leitaði huggun-
ur gegn liirtingum forlagantta.
\ eröld þessi var hvorki holdleg í orðsins lökustu
þýðingu, tté crúfræðisleg í kristilegri þýðingu. Hún
\ar, ef maðttr nta segja svo, liæði fagttrfræðileg og
luufræðileg.
Móritz f\’rirleit hina ruddaleglt ánæg.ju holdsfýsn-
a“ba, jafnframt og hann hratt frá scr httggttn trúar-
3»Uar. Eina fegurðin, scm hann viðttrkendi, eina
m'>utntn, sem hezt diigöi honum, ekki til að gleytna,
hVl hað var honttm ómögulegt, beltlur til að draga
1,T Sarsai>ka sorgarinnar, íanst hvorki á jörBunni né á
-nnutn, heldur á tnktnörkunum milli þeirra, .......
t. n V.ar kvorki sannreynd né trú, hvorki alveg líknm-
te^ nC andleK- en íftlnt aí fivoru, . hún var skáld-
Móritz fanst sem föðurlandið brynni undir íótum
sínum. þar hafði hann orðið fyrir svo mörgum
þjattiitcrum, og ekki fundið þá huggun, sem hann leit-
aði að. þar var alt svo kalt, þoktikent og sagga-
tíkt. Nei, hann vildi hvíla sig í ítalska sólskinintt,
láta goluna frá Hesperida kæfa enni sitt.
Hann iþráði Italíu, fegurðarinnar heimili, land
nýtizku listanna, föðurland skáldsagnaskólans, og
Ifdlas, vöggu fornaldarskólanna. þar ætlaði haitn, 1
ems og N’ikander, að yrkja, dreyma og sj-ngja,— í
þai a'tlaði ltann að rev’na að fullkomna listgáfu sína,
og eí ttnc væri, að gle\ma þjáningum sínutn og sorg-
itm með köílum.
Við gettim ekki allstaðar fylgst með Móritz. Til- |
Hangur okkar er að efns sá, að groina frá ýmsum at-
vikum, er standa í sambandi við sögu þessa, sem
tyrir hann komu á ferðalagi hans, er stóð yfir í
nokkur ár.
Móritz hafði ekki revnt að fá sér neina samfylgd.
Iiann ferðaðist aleinn, og einveran átti líka btv.t við
Haitn eins og á stóð.
Móritz var kominn til litils bæjar í suBurhluta
Svíaríkis. Af því kveld var komið og veður slæmt,
ákvaB’hann að vera þar ttm nóttina.
þegar þjónustustúlkan kotn inn til að búa um
túmið, sagði Móritz :
“Sjáðu um, að ég geti komist af stað kl. 5 í
fyrramálið”.
“Svo sncmma?” sagði stúlkan. “Eg hélt að þú
værir kominn í því skyni að sjá leikinn annað kveld”.
“Hvaða leikur er það?"
“það er leikur, sem nokkrir leikarar og leikkonur
•rá Stokkhólmi a\tla að sýaa. — F.n ef þú vilt, þá
skal ég sækja auglýsingattta ofan”.
‘‘Cerðu það, stúlka mín”, sagði Móritz, “þá get
eg séð, hvort hann er þess virði að fresta ferBinni”.
Stúlkan fór og kom brátt aftur með auglýsing-
iina.
Hún var undirrituð af þremur helztu leikendunum
við ktnunglega leikhúsið, hr. X. og konu hans, og —
Heltn Roos.
Meðal annars vortt atiglýstir þættir úr leikntitm
‘Rafhjartað’, eftir Móritz Sterncr.
’ A ", tautaði unglingurinn við sjálfan sig. jTIún
er þá hérna þessi stúlka, sem er orsök að sorg minni,
þ'-í ]>að var til að ltefna vanvirðu dóttur sinnar, að
Jakob leiddi svívirðinguna yfir ísabellu”.
“Eg verð a V sjá ltana, ég verð að merja hana
með fyrirlitningu minni, hatri mínu”, sagði hann
trjTHtgslega. “Híut skal ekki gleðja ]>essa góðtt bæj-
arbtirt mcð leik sinum annaðkveld, það skal ég sjá
tim”.
þernan Hafði gengið út fáein atignablik, en kom
nú aftur.
“Hej-rðu”, sagði Móritz, “veiztu hvar leikendurn-
ir frá Stokkhólmi halda. til?”
“Já, tveir eru hjá bæjarráðsmanni Wennberg, en
títin ]xirra er hér í gistihúsinu. ]>eir verða hér að
e’tts tvo tlaga og fara svo til Gautaborgar”.
“Hver þeirra er hér?"
“]>að er tmg stúlka, settt ég man ekki hvað lieitir.
Htm er i herbergi hins vegar við salinn”.
“Farðu ofan og segðtt hetini, að hér sé maður,
• tm \ilji tfá að tala við hana”.
Stúlkan fór og Móritz gekk á eftir henni inn i
salÍT’n, sem var á milli herbergis hans og leikmær-
ir>nar
“Nú, hverju svaraði hún?” spurði Móritz, þegar
stúlkan kom altur.
“Hún sagðist ekki geta tekdð á móti karlmönn-
’.m ttm þetta leyti tlags".
“lir hún einsömul?” spurði Móritz.
"'ún er líklega ekki háttuð?”
"Nei, hún sat við borðtð og las í bók”.
“Móritz sagði ekki meira, en gekk umsviíalaust
að hcrbergisdj-rum Iltlenar, lauk þeim upp og gekk
Ú’ll.
I.d>meyjan, sem var klædd skrautlegum kveld-
falnaði, sat og las. Hún sneri bakinu að dyrunum,
og af því hún hélt, að það hefði veriö ]>ernan, setn
itm kom, leit hún ekki aí bókinni.
Moritz stóð stundarkom lirej-fuigarlaus á miðju
gólfi, og horföi á fallega vaxtarlagáð hennar Ilelenar
t.g þvkka hárið, som féll niður að mitti.
Loksins leit lnin við og þekti hann.
llún hljóðaði oíur lágt og stökk á fætur. Roði
og föi\t lituðu kinnar hennar á vixl með ljósshraða.
þegjar.di horfði hún á ]>etinan háa, dökka ungling,
sem leit mjög gremjulega til hennar.
■“Ilcrra Stemer”, stamaði hún loksins ; “þessir
samfttndir —”.
“þessir samfuntlir, Helen”, sagði Móritz gremju-
leg titn leið og hantv settist á legulfekkinn, en hún
s:óð kvr við borðið, “tninna þig á löngtt liðna tíma,
þegar þu gazt litið í attgu mín án ]>es.s aö roðno.:
I-'að vat um það leyti, sem ég ekki ]>ekti heiminn,
þegar ég trúði á vald saklevsisins og á þann guð, s«m
varðveitti það, — utn það le\-ti, sem é-g áleit þig
'■erða listinni til prýðis og sömuleiðis kj-nferði þínu,
Jx'gar ég gladdi mig vcð þá fölsku von, að þ-ú j-rðir
það, st-m ég ætlaði að gera þig að, vanvirðulaus
hrúðitr listarinnar. En það hefir runnið mikið vatn
lil sjávar síðan, og þú stendtir nú fratnmi fj-rir mér
sem fallin'kona, setn er nevdd til að líta niður”.
“Hamingjan góða. En livað þú ert bituryTtur,
Móritz”, sa.irði Helen með skjálfandi röddtt.
“Ff érr er bituryrtur, Helea, þá kemur það af þ\*í