Heimskringla - 07.12.1911, Síða 3

HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 7. DES. 1911.
3. BLS.
ENDURKJÓSID
J. G. HARVEY
fyrir CONTROLLER
Controller IJarvey er elsti
og reynilasti maðnrinn f
borgarráðinu, og öllum
bæjarmálum gagukunnug-
ur.
Hann fylgir fram liinu
upprunalega áætlunar verði
rafurmagnsljósanna. er
meðmæltur vfðtækari þjóð-
eign, og að borgarbúar fái
almenn baðbús og leik-
svæði.
Greiðið atkvæði með
manni sem er þrautreynd-
ur starfsmaður bitis opin-
bera, martni sem helgar
fllftn tfma sinn f þartir
borgarinnar,
ENDURKJÓSIÐ
HARVEY
JAMES LIGHTFOOT
Óskar virSingarfylst eftir atkvæSi
yðar og áhrifum sem
Bæjarfulltrúi íyrir IV.
kjördeild
Hann á lteima í kjördeildinni. og
er þörfnm hennar og borgarinnar
í heild sinni gagnkunnugur. Hann
vill að borgarbúar fái hið lága verð
á rafurmagnsljósum, sem þeim var
heitið í fyrstu.
Kjósendur í 4. kjördeild greið-
ið honum atkvæði yðarl
TUNGAN.
(Erindi flutt á skemtisamkomu
ungmennafélagsins “ófeigs” í
Ilúsavík á sumardag fyrsta
1910.
af
Benedikt Jónssyni.
(NiSurlag).
Vér tölum um gullöld tungu
vorrar sem ævarandi fyrirmynd,
og er þaö aö vfsu rétt, sé hún
skoðuð sem lifandi fyrirmj'nd, en
ekki dauð og stirðnuð. því hvert
var aðaleinkenni þessarar gullald-
ar ? Einmitt það, að tungan tók
stórkostlegum breytingum, af því
hið andlega líf þjóðarinnar, sem
talaði hana, var að gerbreytast,
tók ákaflega bráðum þroska, var
gróandi og vaxandi. Gamla rúna-
stafrofið nægði þá ekki lengur,
þótt þjóðlegt væri. Jje.vs vegna dó
hað út, en hið rómverska var tek-
ið upp. Suðrænn andans blær fór
vfir landið og frjófgaði hinn and-
lega akur, og með honum barst
mikill fjöldi hugmynda og orða,
sem einnig frjófguðu tunguna,
festu þar rættir og löguðu hana til
hæfis hinu nýja verkefni. —
Eigi nú þjóð vor nýja gullöld í
vændum, sem vér allir óskum og
vonum, gttJlöld vfsinda og verk-
legra framfara, sem byggjast verð-
ttr á þvf þroskastigi, sem mann-
kvnið yfir höfuð nú hefir náð, þá
hlýtur hið sama að endurtakast.
Tttngan hlýtur að hreytast og
auðgast að nýjum myndum, en
aörar gamlar að deyja út ; mynd-
ir, sem þjóðarandinn vex frá.
1 raun og veru talar hver öld,
og jafnvel hver kynslóð, að mörgu
levtl, stna sérstöku tnngu, og það
svo, að vér finnum all-glöggan
mttn á málfæri sjötugs manns og
tvítugs, sem uppi eru f senn, þvi
hinn vngri hefir tileinkað sér ný
hugtök, nýjan verknað ag áhöld,
sem krefjast nýrra táknana og
talshátta, og enginn lifir heldur
svo til gamals aldurs, að hann
hafi ekki á ýmsan hátt breytt mál-
færi stnu frá því er hann var ung-
”r. Auk þess fýlgir hverri at-
vittntigrein cða starfsgrein all-mik-
ih f.jöldi sérstakra orða, lmgtaka
og setninga, sem aðrir atvinnu-
rekendur margoft ekki skilja. Rjó-
maðurinn t. d. þarf að tákna mik-
inn fjölda hugtaka, verknaðar og
áhalda, sem fjallabúinn alls ekkt
skilttr. Jretta sýnir, að jafnvel
sjálft hugtakið sérstök' þjóðtunga
hefir reíkul takmörk, þegar betur
er að gáð. það sýnir líka, hve ó-
lutgsandi það er, að tunga, sem
töluð er af starfandi framsóknar-
þjóð, geti storknað í ævarandi
formi, eða megi gera það. Rnginn
getur kvnst þeim hugtökum, eða
tileinkað sér þær hugsjónir, sem
tunga hans ekki getttr táknað. —
Allir geta séð, hve óhugsandi það
er, að iðnaðar og siglingaþjóð i
nútíma stíl, geti komist af með
sömtt tungu, sem hún talaði, J.á
er hún var hirðingjaþjóð. —
En þrátt fyrir þetta — eða má-
ske réttara sagt, einmitt vegna
þessa — þá hefir hver þjóðtunga
sitt sérstaka eðli, sín eigin lög,
sitt ættarmót, tnér liggur við að
segja sitt skapferli eöa lyndisein-
kttnn og hugblæ, sem er ættgengt
og kvnfast, og ólikt öllttm öðrttm
tungum. En eins og það er eðli-
legt og sjálfsagt lögmál, að son-
ttrinn aldrei verði hið sama og fað-
irinn, hversu náin sem ltkingin er
og kynfestan st?rk ; og eins er
jiað víst, að sonurinii hefir aldrei
alveg sömu viðfangsefni og lífsskil-
vrðí sem faðirintt, eins er það víst
og sjálfsagt, að ætterni og kyn-
festa ttingunnar verðttr að hlýða
sömtt lögtim. Af þessu leiðir, að
bað er eínttngis það, sem ég hefi
levft mér að kalla ættarmót tung-
ttnnar, sem vér gettim varðveitt
og oss ber að varðveita. Ræktar-
liugiir vor til forntungunnar verð-
ttr að vera sama eðlis og ræktar-
htigur vor til forfeðranna og for-
eldris vors. Eins og vér ltvorki
o-etum vakið forfeðttr vora til nýs
lífs, né heldur hindrað dauða for-
eldris vors, eða sjálfir verið þa8
i satna og þeir, eins getum vér ekkl
heldur kallað forntunguna til nýs
lífs, hverstt fegnir sem vér vildum.
Vér mtmdttm ekki eimt sinni skilja
hana, ef vér nvt hevröum forfeður
vora tala hana, eins og þeir töl-
uðtt hana á “gttllöldinni". Og eins
og oss nú mundi þvkja ólíft við
alla háttu gtillaldar-feðranna, og
ekki geta komið oss saman við þá
um nokkurn hlut í daglegu lífi og
ttmgengni, eins mundi tunga þeirra
verða oss með ölltt ófullnægjandi.
En þó er ættarbragðið enn í dag
hið sama. það er samgróið eðli
voru, það er oss hjartfólgið, og
það eigum vér að varðveita, fegra
og attðga ; þaö er arfieifð, sem oss
er fengin til þess að ávaxta og
starfa með, en ekki til þess, að
færa til fornrar og dauðrar líking-
ar, eða soíða eftir sálarlífi og hugs
unarhætti löngu dauðra kynslóða,
er lifðu við gagn-ólík kjör, skipu-
lag, atvinnukjör og lífsskoðun því,
er vér nú lifum við. — Slíkt væri
líkt og ef sá, er tekið hefði við
föðurleifð sinni, ekki tímdi að
rækta hana eftir nútíma reglum
ov þekkingu, ekki tímdi að slétta,
rvðja og girða túnið, vegna þess,
að hún fengi annan svip og titlit,
vegnaþess, að gömlu bernsku leik-
sviðin i grasgrómtm tóftum og
skorningttm, með viltu fjallblóma-
skrúði, yrðtt að hverfa og breyt-
ast í sléttan völl, vaxinn úrvals
töðugresi. Vér skiljum að vísu vel
söknuð mannsins og viðkvæmni
vagnvart æskuminningnnum, og
finnum til samhvgðar með honum,
en eigi að síöttr mundttm vér brosa
að honum, ef hann léti Jtetta
hindra sig frá, að gera þær umbæt-
ttr, er ttminn og lifnaðarhættir
vorir nti krefjast. Jtví vér vitum,
að hans bernskttminningar deyja
og hverfa með honttm, en aðrar
nýjar bernskuminningar nýrra kvn-
slóða, barna hans og afkomenda,
taka við. og eru jafn réttmætar
og réttháar, þótt þær séu bundnar
við nvtt ástand og nýtt titlit föð-
llrleyfðarinnar. J>að, sem vér því
eigttm að læra af gullaldar-forfeðr-
unum, er ekki það, að tala og
hugsa alveg eins og þeir, lifa líf
þeirra upp aftur, heldttr hitt, að
finna vorum hugsunum, vortt sál-
arlífi, vorttm athöfnum, eins og
það nú er, jafn fagurt og fullkom-
ið form í tungunni, eins og |>eir
fundu stnum httgsttnutn, sínu sálar
l fi, sinni trú og athöfhum; en vér
vittim, að nú er jætta alt á antt-
an veg, en það var til forna. Og
vér óskttm ekki, að það hverfi aft-
ttr til sinnar forntt myndar, þvi
eér höfttm einmitt fest ást og rækt
við það eins og það er tni. Ekki
heldur getum vér óskað, eða höf-
itttt nokkttrn rétt til þess, að óska
kvrsta'ðis framvegis. þvert á móti.
Vér ósknm og krefjumst sífeldra,
og sem mestra utnbóta og fram-
fara, með öðrum orðttm, breyt-
inga frá því, sem nú er. Og þessi
krafa vor, sem auövitaö er í fullu
samræmi viö framþróunarlögmál-
ið sjálft, hlýtur einnig aö ná til
tttngunnar, eins og til alls annars,
livort sem vér erum oss jtess með-
vitandi eða ekki, eða höfum gert
oss o-rein fvrir þessari sjálfsögöu
afieiðingu af réttmætum kröfttm
vorum og óskum. Vér höfum því
enga kröftt til þess, að afkomendur
vorir httgsi og tali á sama hátt og
vér, enda erttm vér, sem nú lifum,
ekki íslenzka þjóðin í fylstti og
rýmstu merkíngu, heldttr að eins
fulltrúar hetuiar, ]tá stuttu s-tund,
sem vér lifttm, milliliðir milli feör-
anna og afkomenda vorra, gæ/.ltt-
menn um litla stund hinnar and-
legtt og efnalegu arfleifðar þjóðar
vorrar. Jiessa arfleifð eigttm vér
auðvitað að rækta og umbæta,
eins og vér höfttm vit og menn-
ingu til, en vér höfum engan rétt
til, að setja eða fvrirskipa avar-
andi reglttr ttm meðferö bessarar
arfleifðar eftir vorum höfðutn, —
enda væri það gagnslaust, því að
slíkt mundi hafa lítiö gildi í aug-
ttm ókominna kynslóða. —
Eg hefi nú leitast við að linna
grundvallarreglu fvrir hlutverki
voru, sem einnar kynslóðar hinn-
ar íslenzku þjóðar, með sérstöku
tilliti til tungunnar, og þess á-
kvæðis um hana, sem stendur í
stefnuskrá ttngmennafélaganna. Að
heimfæra þessa meginreglu á
praktiskan hátt, yröt of langt tttál
— enda hygg ég að heimfærslan
verði í rattninni engttm þeim of-
vaxin, sem grundvallarregluna get-
ur tileinkað sér með fullum skiln-
ingi.
En þann varnagla vil ég samt
slá, að enginn skyldi taka orð mín
svo, að ég vilji leggja það til, að
tungunni sé bylt og brev’tt af
liandahófi stefnulaust, eða eins og
hverjum einum be/t þvkir, hversu
þekkingarsttauður og smekklaus,
sem ltann kann að vera. Nei, slíkt
væri ill og ósæmileg meðferð þeirr-
ar föðurleifðar, sem oss er trúað
fyrir, og vér berttm ábyrgð á bæði
gagnvart foreldri voru og afkom-
endum. Eg hefi einmitt lagt á-
herzlu á ætternið, og sýnt fram á
þá ræktarskyldu, sem á oss hvílir
við það.
Eins og nýjar kynslóðir manna
eru runnar af stofni hinna eldri
kynslóða, og bundnar þeim blóð-
böndum arfgengra eiginleika, eins
eiga nýyrðin að renna af stofni
fornttingunnar, svo sem framast
má verða, og frjósemi stofnanna
ítrast leyfir.
En eins og heilbrigð og eðlileg
kynblöndun manna og dýra ekki
er kynspilling, heldur kynbót, eins
er og með eðlilega og rétta kyn-
blöndun tungnanna, án hennar úr-
ættast og trénast tungurnar. Og
eins og hverri þjóð, sem er á
þroska og vaxtarskeiði, og á ó-
numdar og óræktaðar leitdur, er
stvrkur og elling að góðum inn-
fiytjendum, er semja sig að lands-
háttum og blanda blóði við þjóð-
ina, eins er hverri tungu, sem er
á þroska eða vaxtarskeiöi, og á
miklar andlegar og veraldlegar
leitdtir ónumdar og óræktaðar, —
styrkur og atiðgun að góðum inn-
fiytjendur, er semja sig að hátt-
ttm tungunnar, og blanda við hana
blðði. það voru einmitt slíkir inn-
flytjendur, sem lvftu tungu vorri
á það fegttrðar og fullkomnunar-
stig, sem hún komst á í fornbók-
mentum vorttm.
En eins og hver þjóð verður að
verja sig gegn innflutningi sið-
lattsra úrættinga og kryplinga,
eins verður tungan að verjast
saurgttn tirættinga og vanskapn-
inga, sem vanþekkingin og skiln-
ingslevsið ætíð leitast við að
laitma inn í daglega málið, einkum
í sjóþorpum og verzlunarbúðum,
1 eöa í búri og eldhúsi í kaupstöð-
ttnum.
það er auðskilið, hver háski það
\;eri, ef tirættingar og krvplingar
flyttu þar inn, sem fullbygt er fyr- ;
ir og fullræktaíð, svo að heilbrigð-
ir og Hf.sjjróttugir frumbyggjar
yrðu að hröklast undan, en ein-
mitt.slíkt á sér stað um mikinn
hluta þeirra orða og talshátta,
sem laumast inn í tungu vora með-
al ómentaðra fiskimanna og iðn-
aðarmanna, eða ttm eldhúsdyrnar
í kaupstöðum og viðskiftabækur
hálf- eða al-útlendra verzlana, að
ógleýmdum auglýslngiimim og illa
þýddu sögurusli, hér heima eða
vestur í Ameríku. það er gegn ,
þessnm innfiutningi, sem vér sér-
staklega verðttm að gjalda var-
littga, og reisa skorður, því fyrri
en o*s varir hefir athugalaus al-
þýða veitt þeim innborinna rétt í I
tiingunni, og næsta kvnslóð hefir ]
gleymt ætterni j>eirra og tippruna. I
Af vísinda-orðum, sem mentaðir
menn nota í ræðu og riti, stafar i
tungtinni ]>ar á móti alls engin i
hætta, því bæði skipa jiatt autt
rúm i tungunni, nema órtttmið
land, og svo ertt það siðaðir inn-
flytjendur og löghlýðnir, sem ann- {
aðhvort stnám saman beygja sig {
undir lö<>mál tiingunnar, eins og
svo afarmikill fjöldi eldri innflvtj- j
ettda, eða þeir draga sig í hlé aft-
ttr innan skamms, ef samþýðingin
mishepnast. J>að verður því aldrei
hinn sann-mentaði hluti manna, j
sem spillir tungunni, jafnvel {
hverstt mikið af útlendum orðttm, 1
sent þeis nota í ræðit og riti, lteld-
ur einmitt hinn þekkingarsnattði
hlutinn, þeir, sem í ratttt og vertt
enga tungu kunna svo, að þeir
skvnji lög hennar, né heldur
þekkja útlend orð frá innlendum.
þess \egna er glögg jækking á
titngmini, skilningur á lögum
í hennar og stofnum fvrsta og óhjá-
kvæmílegasta skilyrðið, ekki ein-
ungis fyrir varðvei/du tungunnar {
og réttri auðgun hennar, bæði af {
, frumstofnunum og með innflutn- i
fiutningi, heldttr og fyrir þeim {
] ræktarhug, sem einn megnar að {
varðveita og timbæta hverskonar |
arfieifðir kvnslóð eftir kynslóð, öld .
eftir öld.
Eins og ræktarhugur vor til i
forntungunnar er sama eölis, sem |
ræktarhngur vor til forfeðranna
og foreldris vors, eins vcrðttr rækt !
arhugur vor til nýyrðanna og ný-
myndana allra í tungunni, og um- |
hyggja vor fyrir þeim, að vera
sama eðlis, sem rækt og umönntin
vor fyrir börmim vorum og af- :
komendum. Vér leitumst við að j
ala þau upp svo sem vér höfum {
bezt vit á. Vér óskum, að úr þeim [
verði sem fullkomnastir og fjöl- |
mentaðastir menn, ekki eins og
vér, heldur miklu fullkomnari og
farsælli en vér, og þannig leitumst
vér ósjálfrátt við að byggja upp
framsókn og fullkommtn kynslóð- I
anna.
Eftir sömu reglu og með sama |
ræktarhug eigttm ,vér að vittna að I
framsókn og fullkomnun tungu j
vorrar.
(Rkírnir).
I FRAMFÖR.
llerra þorsteinn þorkelsson, frá
Oak Point, var hér á ferð síðari
hluta fyrri viku, ásamt konu
sinni. Hafði hann þær fréttir aö
segja, að fiskiveiðar væru nýbyrj-
aöar og aö margir stunduðu þær ;
afli væri þó fremur rýr og verð ó-
vanalega lágt. Kvað hann áhuga
ntikinn vaknaöan hjá bændum, að
stunda akuryrkju. Tvéir ungir
landar, Jtorsteinn Goodman Og
I
Kristján l'étursson, hefðu keypt
sér gtifuplóg og plægðtt jörðina af
kappi fyrir bændttr. því miður
gátu J>eir ekki notið sín fyllilega i
sttmar vegna vorviðra. Plógurinn
þttngur og vinnur bezt á hörðum
jarðvegi. — Einn islenzkur bóndi,
Vigfús Jósefsson, hefir með dugn-
aði miklum plægt vfir 300 ekrur,
og það með uxum. Ntt kvað hann
ásamt Jóhanni Gíslasyni vera í
þann veginn, að kaupa sér gasólíti
vél, til að nota við plægingar, og
er það mikið þarfa-fyrirtæki. Eru
menn þessir báðir kornungir og
dugnaðarmenn miklir, og munu
þeir mikið verk vinna, ef kraftar
endast. — Ilr. Jtorkelsson kvað
l>að sitt álit, að gasólín-vélar
væru bezt fallnar til að plægja
jarðveginn í því bygðarlagi, og
væri óskandi, að sem ílestir ungir
og framgjarnir menn beittu sér
fvrir jarðabótum meira en verið
hefir.
Uppskera nálægt Ilowe P.O. var
á sumrintt nálægt 35 bush. hveitis
af ekrunni ; 40—45 bush. hafrar ;
bvgg 48 bush. Kringum Vestfold
var uppskeran svipuð. Umhverfis
Otto -P.G.; hveiti 25—35 ; hafrar i
30—50, og bygg 35 bttsh. af ekru.
Umhverfis Lundar og Cold Rpring
P.O.: hveiti 30, hafrar 30—50 og
bygg 30 bush. af ekru. Má af
jiessu sjá, að uppskeran hefir verið
í góðu meðallagi víðasthvar. —
Kringum Oak Point P.O. var hr. 1
J>orkelsson einn bóndinn, sem ak- 1
ttrvrkju stundaði ; fékk hann af
ekrunni : hveiti 23 bttsh., hafra 65
bush., bygg 20 bush. og kartöílur
323 bush. Hveiti hans og bygg
haföi skemst mikið í haglhríðinni
í júlí.
Næsta ár kvað hr. þorkelsson
að sáð mundi verða í helmingi
meira landssvæði en verið hefði á
liðnu sumri. — Erfiðleikar hefðu
verið miklir að fá uppskeru
þreskta og hefði jafnvel horft til
vattdræða fvrir sumum, en nú
væri að nokkrtt úr því bætt, því
nokkrir landar hefðtt gengið í fé-
lag við enskan mann og keypt
þreskivél, og líkindi að fleiri kæmu
á eftir.
Eitt var það, sem hr. þor-
kelsson kvað í framför í bygðar-
lagi sínu og það væru kúabúin.
Rækt væri nú lögð mttn meiri við
hirðing og meðferð gfipa en áður
hefði verið. Sagði bændur nú
leggja mikla stund á kvnbætur og
væri ríkur áhugi hjá tnörgum, að
koma ttpp sem mestum og bestum
kústofni, og vinna úr mjólkinni
smjör, sem nái sem beztu mark-
aðsverði.
Margt fieira sagði hr. Jtorkels-
son ttm framfaramál bvgðar sinn-
ar. Er hann maður, sem einlægan
áhttga hefir á öllu því, sem bygð-
inni má að gagni koma, og at-
orkttmaðtir hefir hann ætíð verið,
og gengið á undati öðrum með
góðu eftirdæmi.
Mr. og Mrs. þorkelsson héldu
heimleiðis á föstudagitin.
The Dominion Bank
IIORNI NOTIiE DAME AVENUE 00 SIIERBIiOOKE STREET
Höfuðstóll uppborgaður : $4,700,000.00
Varasjóður - - - &5,700,000 00
Allar eignir - - - 69,000,000.00
Vér óskum eftir vidskiftnn verzlunar manna og Abyrgumst afi gefa þeim
fullnægju. ó’parisjóðsdeild vor er sú stærsta sem nokRur banki hefir í
borginni.
Ibúendur þessa hluta borRarÍEnar óska að skifta við stofnun sem
þeir vita að er algerlega trygg. Nafn vort er full rygging óhlut-
leika, Byrjið spari innlegg fyrir sjálfa yðar, komu yðar og börn.
IMione ttarry .‘1450 iíeo. II. HatliewMon. Ráðsmaður.
VITUR MAÐIJR er varkár með að drekka eingönfm
hreint öl. þér getið jafna reitt yður á.
Drewry s Redwood Lager
það er léttur, íreyðandi bjór, gerður eingöngu
úr Malt og Hops. Biðjið ætíð urn hann.
E. L. DREWRY, Manufacturer, WINNIPEG
HVERSVEGNA VIUA ALLIR
MINNISVARÐA ÚR MÁLMI
(WHITE BR0NZE ?)
Vegna þess þeir eru ntikið
fallegri. Endast dutiibreytan-
legir öld eftir öld. En eru
samt tmin billegri eti granft
eða marmari, mörg hundruð
úr að velja.
Fáib upplýsinqar og
pantiö hjá
J. F. L E I F 5 O N
QUILL PLAIN, SASK,
The Golden Rule Store
hefir lög-verð A vörnm sfnum sem mun tryggja
henni marga n/ja vini og draga þá eldri nær
henni. Veitið oss tækifæri til þess að gera yður
að varanlegum viðskiftavin. Vér viljnm fá verzlun
yðar. En vér væntum þess ekki ef þér getið sætt
betri kjörum_annarstaðar.
ÞAÐ BOKGAR SIG AÐ VERZLA VIÐ
THE GOLDEN RULE STORE
J. GOLDSTINE
CAVALIER, NORTH DAKOTA
Mcð þvl að biðja nefíulega um
‘T.L. CIGAR,” þá ertu viss aö
fó ágwtau vindil.
(INIOX MADE)
Weslerii 4'igar Fnrtory
Tho"'*« Len. eiizandi Wínnríjæe
KAUPIÐ 0G B0RGIÐ HEIMSKRINGLU !