Heimskringla - 11.01.1912, Blaðsíða 2

-2. BLS, WINNIPEG, 11. JANfcAR 1012
H EIMS KB INGLA
Heimglíf ittola r”,8"ED -
HEIMSKRINGLA NEWS & PUBLISHING COMPANY, LIMITED
Verö blaSsins í Canada ott Bandarlkjnm, $2.0« nm Arið (fyrir fram borgað).
8ent lil Islands $'2.00 (fyrir fruni borgað).
B. L. BALD WINtiON, Editur & ilaiuiger
729 Sherbrooke St, Winnipeg. Box 3083 Phcne Garry 4110
Fylkisstjórnar stefnan.
Hon. R. P. Roblin, stjórnarfor-
waSur Manitoha fylkis, flutti
mikla ræðu á Conservative flokks-
fundi hér í borg, að kveldi 4. þ.m.
Hann flutti þar ýms nýmæli og
auglýsti stefnu stjórnar sinnar í
ljósum dráttum. Ræðan er öll
þess virði, að vera ksin og íbug-
uð lið fyrir lið, og er hún þvi hér
birt í öUum aðalatriðum.
Herra forseti og herrar : — Ég
•ska þessu félagi hjartanlega ;til
lukku með ástand þess við þessi
áramót. Framkvæmdir og áhrif
félagsins í því að mynda þjóðvilj-
ann í þessari borg og fylki, geta
ekki orð ð of vel metnar af
togu Conservatíve flokksins. — j fylkisþjngsins er að gera oss sem
Stjórnendur og meðlimir Conserva | fyrst færa um að annast um vor
tíve fclagsins hafa unnið í svo , auknu forráð og hagsmuni.
mikilli einingu og meö svo rnikiUi j g hyf{gi að ég gefi yður ekki
stefnufestu, til þess að tryggja , q{ VQlltri þó ég segi) aS þaö
góða stjórn, að hver Conservative ^ suhn{ærin mín) aö framtíðar-
og hver ættjarðarvmur hefir a- j vel j vor verSi sv0 mikil, að
stæðu til að vera þvi hjartanlega . höni timinn veröi skoðaður sem
þakklátur, j deyfðaröld i samanburði. Ég hygg
■þessi salur er orðinn sögufrægur j að ég geri ekkert of mikið úr fram-
fyrir þau mörgu þjóðlegu, hags- : tíöar möguleikunum og því, sem
munalegu og framfara stjórnar- | ég er viss um að verður að sann-
mynduð hafa reynd, með saina áframhaldi og
verið heíir að undanförnu undir
Vér
Vér höfum og þá fagnaðará-
stæðu á þessu nýbyrjaða ári, að
núverandi Canadastjórn hefir við-
urkent jafnrétti þessa fylkis við
hin önnur fylki ríkisins. það er
mér meiri ánægja, en ég íæ orðum
að komiö, að stjórnarformaður
Canada hefir staðhæft það í Ot-
tawa þinginu, að Manitoba skuli
fá að njóta jafnréttis við hin önn-
ur fylki sambandsins, og á þessu
Dominion þingi verði það jafnrétti
lögleitt. Vér höfum og ástæðu til
að gleðjast yfir því, að með stækk
un fylkisins verðum vér strand-
fy-lki. Vér fáum hundrað milna
strandlengju, sem hafskip geta
gengið meðfram og þannig gert
flutninga vora miklu ódýrari, en
þeir nú eru. þetta spáir góðu í
leið- j framtíðinni. Skylda fylkisbúa og
stefnu atriði, sem
▼erið innan veggja hans. það eru
ekki mörg ár síðan Manitoba var ] leiðsögu þessarar stjórnar
eina fylkið í Canada, sem hafði j höfum að undanförnu gengið
En nú hefir
Conservatíve stjorn.
tokki vorum verið trúað fyrir
ráösmensku ríkisstjórnarinnar, og
fólkið í British Columbia, Prince
Edward Island, NeW Brunswick,
Ontario og Manitoba hefir kosið
Conservat ve stjórnir hjá sér, og
það er hyggja min, að eins fljótt
og hin önnur fylki íá tækifæri til
að auglýsa vilja sinn, þá verði
þau einnig meðmælt Conservatíve
stjórn hjá sér, og það að Quebec
fvlki meðtöldu.
En stjórnum fylgir ábyrgð, og
í ungu framfaralandi eins og voru
megum vér ekki standa í stað.
Vér getum ekki unað við afrek lið-
inna ára. Beiðtogarnir verða stöð
undan í mörgum atriðum, og ver
vonum að verða leiðandi í fram-
tiöinni. Og ég segi, að þegar sá
tími kemur, að stjórn þessa fylkis
fær ekki haldið stöðu sinni, sem
leiðandi í framfaramálum, þá hygg
ég að nytsemi hennar sé þrotin. ;
Ég gat þess áður, að vér mund-
um koma íram fyrir næsta þ.ng
með viöfangsmikla starfsskrá. þar
á meðal er eitt atriði, sem ég álít
mér skylt að minnast á, af því
það bendir á vöxt vorn og þarfir
í framtíðinni. Ég á við byggingu
nýja þinghússins fyrirhugaða. —
það eru nú liðin 25 ár, og meira
þó, siðan gamla þinghúsið var
bygt. þegar það var bygt, var
,ugt að leita að nýjum viðfangs- það talið langsamlega meira en
efnum til hagsbóta fyrix alþýðuna nægilegt fyrir vaxandi þarfir fylk-
og eflingar þjóðfélagsheildinni. Ég isins. En í dag er það orðið langt
,vona, að ég verði ekki talinn gort- i of lítið og fullnægir hvergi kröfum
axi, þó ég segi, að engin stjórn í vorum. Svo mikill hefir vöxtur
Canada hafi framkvæmt meira til fylkisins oröið á þessu tímabili.
framfara, heldur en stjórn þessa
fylkis. Vér höfum gengið á undan,
og í hverju tilfelli hafa öunur fylki
og jafnvel sjálf ríkisstjórnin fetað
H vor fótspor. það er því skylda
yor, með víðtækara viðfangssviði
og vaxandi íbúatölu, að halda á-
fram að feta i framfaraáttina, og
þannig auka við þaö, sem unuist
hefir á liðnu áruntim. þing vort
kemur hráðlega saman hér í fylk-
inu, og leggjum vér fyrir það um-
íangsmeiri starfsskrá en á nokkru
iindangengnu ári.
Allir vita, að akuryrkju atvínnu1
vegurinn er sá grunnmúr, sem
vöxtur vor og framför byggist á,
og ekkert, sem í vorn valdi stend-
,ur að gera, skal vera ógert, til að
eila þann atvinnuveg. Búnaðir-
skóli vor, með þvi sem honum til-
heyrir og. með þei umbótum,
sem gerðar verða við hann eins
ört og þörfin krefur, er sú mið-
stöð, sem leiðir straum þekkingar
,og hagsmunalegra áhriía fyrir
framför landbúnaðarins, og sem
yerður metið meir og meir með
hverju líðandi ári. Jtessi stofnun
verður aukin og endurbætt eftir
ýtxustu þöríum, og eins fljótt og
því verður komið við. Vér viður-
kenntim, að þessi skóli sé nauösyn-
legri, en nálega nokkur önnur
stofnun fylkisins, og vér vitum,
að hún er vinsæl meðal alþýðtt.
Járnbrautarstefna vor er enn hin
sama og áður, og mun veita fvlk-
isbúum framhahlandi hagsmuni og
ver vonum að auka mílnatölu
járnbrautanna talsvert á þessu
ári. það er nauðsynlegt vegna sí-
vaxandi flutningsmagns félagtuna.
tVér munum halda áfram að krefj-
ast járnbrauta inn í þatt h -ruð.
sem þarfnast þeirra og sem cru að
byggjast upþ. Ég skal og geta
þess i jtessu samband , að fastlega
hefir verið samið ttm, að í sam-
handi við Iludsons flóa brautini,
Skrifstofur hinna ýmsu deilda eru
! dreifðar víðsvegar ttttt borgiua.
Mentamáladeildin er nauðb' ýotil
! að hafa skrifsto.ur s'ttar Jengst nið
ttr í- bænum ; og hel/.ta skrifstofa
opinberra verka deildarinnar, er
einnig niðri í borginni, og allur
deildir stjórnarinnar í þinghúss-
byggingunum eru svo aðþrettgiiar,
að tæpast er hægt að halda ttppi
starfi í þeVn. þess vegna vcröum
vér að byggja nýtt þinghús. Vér
hugsum oss að byggja svp, að ckki
að eins verði þar nægilegt rúm
fvrír allar skrifstofur stjórnarinii-
ar, heldut einnig verði húsið svo
fagurt, að það verði sönn prýði
fvrir Winnipeg borg og þókanlegt
hverjum íbúa þessa fylkis.
Ég skal ennfremur geta þess, að
vér vorum sérlega hepnir í þvi að
geta samið við Col. Ilughes, nýja
hermálaráðgjafann, um kaup á
landinu, sem hermannaskálinn
stendur á. Hann kom hi*gað sjálf-
ttr, til þess með etgin augum að
líta yfir landið, og er hann hafði
séð það, var hann fús til að tnæla
með þvi, að vér fengjum það
keypt fyrir 200 þúsund dollars ; —
í stað þess, setn Laurier stjórnin
setti það verð á landið, sem gerði
kattp þess frágangssök. — Vér
ætlum því að bvggja veglegt þing-
hús hér eins fljótt og hægt er að
koma því upp.
É.g ætla mér að minnast á ann-
að atriöi, sem ekki hefir áður ver-
iö lagt fyrir íbúa þessa fylkis. það
er nýr liður í stefnu vorri, sem
vér sem stjórn teljum miða til
framfara, og sem er í samræmi
við aðra starfsemi Conservatíve
flokksins. Stjórn mín viðtók fyrir
nokkrum árum stefnuna um þjóð-
eign opinberra nauðsynja. Auð-
: stofnanir og pólitiskir andstæðing-
ar vorir, voru mjög andvígir
þessari stefnu, og þeir halda á-
fram við hvert gefið tækifæri, að
sem Ottawa stjórnin' er aú að andmæla stefnunni, sem hefir það
láta byggja, og sem verður ful'ger j aðalmark, að trvggja alþýðttnni
eins fljótt og því ’ crðttr virf kom- ; lífsþægindin með lægsta möguleg-
iö, þá tengjum við þetta fylki við um tilkostnaði. þeir gera þetta af
þá braut með braut frá Wi tnipeg j tveimur ástæðum : í fyrsta lagi
borg og fáum þannig beinar satn- ] ttl þess, að hagsmunir auðvalds-
göngur við Hudsons flóann, tneð ! ins megi haldast við, og í öðru
því að leggja 165 milna langa 1 lagi vona þeir, að geta með þessu
braut norður að rfkisbrautinni. | veikt tiltrú þeirrar stjórnar, sem
setti þjóðeignarstcínuna á stefnu-
skrá sína. En ég segi yður hér í
kveld, að hvorki auöfélögin né
I.iberal flokkurinn samvinnandi
geta nokkurntíma eyðilagt þjóð-
eignarstefnuna, sem nú hefir náð
j föstum rótum hér í fylkinu ; og
! ®g hygg ennfxemur, að það séu al-
! gerlega magnlaus í andróðri þeirra
gegn núverandi fylkisstjórn. Að
; minsta kosti er ég algerlega viss
J um, að stjórnin hefir rétta stefnu,
og að hún felur í sér sanngirni og
réttlæti ; og með þeirri sannfær-
ingu mun ég halda áfram í sömu
átt og hingað til, og mun jafnvel
bera fram mikiK-ægari nýmæli, en
ég hefi gert að undanförnu.
Og til þess nú, herra forseti, að
tryggja viðhald þjóðeignarstefn-
unnar í þessu fylki, og til þess að
veita alþýðu það sem ætlast er til
að þjóðeign veiti henni með kost-
verði, — þá höfum vér ákvsðið að
rnynda á næsta þingi umboðs-
stjórnarneínd (Public Service Com-
mission). Hvað er ‘‘Public Service
Commission” ? það er nefnd, sem
hefir lagalegt, stjórnaxfaxslegt,yfir-
dómslegt og fyrirskipana vald, —
nefnd, sem stjórnin veitir alt það
vald, sem hún réttlátlega getur
veitt, til þess að rannsaka og hafa
til meðferðar öll mál, sem með
t réttu geta heyrt undir hana.
| Hvér eru nú þau málefni, sem
| sett verða undir vald þessarar
nefndar ? þau eru : rafafls og gufu-
járnbxautir, gas og rafiýsing, mál-
þræðir og talþræðir, korngeymslu-
búr og hver önnur stofnun, hvort
heldur eign þess opinbera eða prí-
vat manna eða félaga, sem veita
þjóðlega þjónustu.
I Tilgangur vor með stofnun þess-
arar nefndar, ér að lögleiða uitdir
vald hcnnar öll þau opinberu nyt-
semdartæki, sem fylkið á á yfir-
standandi tíma. Vér ætlum að
* haga svo löggjöfinni, að öll félög,
sem veita opinbera nytsemdar-
! þjónustu, heyri undir vald og fyr-
irskipanir þessarar nefndar. Svo
að alt það, sem hcfir áhrif á al-
menningshag hér í Manitoba, bæði
hvað nytsemi og kostnað snertir,
i lúti valdi þessarar nefndar, sem
hefir vald til þess, að hlusta á á-
kærur og umkvartanir, og að lag-
færa alt, sem hún ákveður að lag-
færingar þurfi.
1 En gætt verður þess, að hægt
verði að áfría ákvæðum nefndar-
innar, að því er lögmæti þeirra
snertir. En í öllum öðrum efnum
hefir nefnnin, að því er ég fæ séð,
fullnaðar úrskurðarvald. Ráðstaf-
anir verða einnig gerðar til þess,
að skipunum nefndarinnar verði
hlýtt, og að engin ttndanfærsla sé
frá því gerð.
þetta er mjög frumlegt til-
tæki, en það er aö minni hyggju á-
hrifamesta og nauðsynlegasta
] framfarastefnu atriðið’, sem ég hefi
2 nokkurntíma borið fram fyrir al-
þýðu. Að vísu er hugmyndin ekki
1 ný.. Samkynja nefndir hafa settar
verið á stofn í öðrum löndum; og
ég vildi ráða þeim, sem láta sig
mál þetta nokkru varða, að lesa
1 löggjöf Wisconsin ríkis um þetta
efni, og sem gerð er í líkum . til-
gangi og vér höfum hér. Einnig
geta menn lesið svipaða löggjöf
New York ríkis og aflað sér upp-
lýsinga um þá hagsmiini, sem fög-
1 gjöf þessi hefir haft fyrir alþýðu.
Stjórnarráð þessa fylkis hefir
' eytt talsverðum tíma í að semja
þessa löggjöf, og vér vonum, að
| hafa hatta fullgerða svo vér getum
! lagt hana fyrir næsta þiug
skömmu eftir að þaö kemttr sam-
an, og vér óskttm aðstoðar allra
! þeirra, sem hlut eiga að máli, að
hjálpa oss til að gera þcssa lög-
j gjöf sem fullkomnasta, því að vér
2 óskum, að liún feli i sér það bexta,
j sem hægt er að hugsa, og þekking
2 og vitsmunir hafa tíl brunns að
j hera til vernclar íbúttm fylkisins,
I án þess að nokkrum sé þar með
óréttur ger.
Nefndin verðut' skipuð því mann-
j vali, sem bezt eru föng á í fylki
j þessu. það er nauðsynlegt vegna
þess, hve starfssvið hennar er við-
j fangsmikið og ábyrgðarfult. Staða
j nefndarmanna felur í sér meiri á-
: þHgð enn hvílir á æðstti dómur-
um þessa fylkis. þess vegna verð-
ur að velja þessa mentt með eins
! mikilli, og ég vil segja meiri var-
kárni, enn beitt er við val dóm-
j aranna. ,
Nefnd þessi verður meðal ann-
j ars réttur hinna fátæku. Jteir geta
sér að kostnaðarlausu komið fram
j fyrir hana með ákærttr slnar og
umkvartanir, og fengið þar greið-
j lega alla þá réttarbót, sem þeir
I eiga sanngjarna kröfu til ; að
! jtessu leyti stendur hinn fátækasti
j borgari hinttm auðugasta jafnt að
j vígi. Ég hika ekki við að stað-
j hæfa, að þegar íbúar fylkisins hafa
kynt sér þetta fyrirkomulag, þá
I verði einróma dómur þeirra því
] tneðmæltur.
Nú ætla ég, herra forseti, að
, minnast á talsíma málið, um leið
og ég læt þess getið, að fylkistal-
símarnir verða aö sjálfsögðu sett-
ir undir vald þessarar fyrirhuguðu
nefndar. En viðvíkjandi talsíma-
gjaldinu get ég að eins sagt það,
að formaður talsímanefnnaxinnar
kom til stjórnarinnar með ein-
róma ráðleggingu nefndarinnar
um, að leita samþykkis stjórnar-
innar til þeirrar breytingar, sem
nefndin befir ákveðið. Stjórnin bar
fult traust til hæfileika, þekkingar
og ráðvendni nefndarinnar, og
vissi að hún hlaut að hafa ná-
kvæmari þekkingu á öllum atrið-
um talsímamálsins, heldur enn
stjórnarráðið. Vér skoðuðum það
því skyldu vora, að samþykkja til-
lögur nefndarinnar, nejna vér vær-
ttm fær.r ttm, að gera tillögur um
eitthvað betra. Vér berum hina
fylstu tiltrú til nefndarinnar, og
að ltún annist starf sitt eftir beztu
vitund og þekkingu. Hvort tal-
simagjöldin fyrirhuguðu eru sann-
gjörn og réttlát, eða þeim er rétt
jafnað niður, verður reynslan að
sýna. Gjöldin eru ekki varanlega
fastákveðin. það má breyta þeim,
þegar þörf gerist, og verður. vænt-
anlega gert, þar til algerlega rétt-
mætur mælir er fundinn, þannig,
aö hver talsímanotandi borgi hlut-
fallslega við þau afnot, sem hann
hefir af símanum.
Uppþot það, sem blöðin hafa
1 gert út af þessari fyrirhuguðu
breytingu, er í raun réttri til þess
gert, að hlynna að þeim rika á
kostnað hinna fátæku. Til dæmis
er hér í borg eitt lögfræðingafélag,
sem gerir svo hundruðum skiftir
iitkalla á dag ; og annað stórfélag
, er hér í borg, sem gerir alt að 2
j þúsund útköll á dag. Ettu nú ekki
i þessi félög að borga nokkru meira
en ég sjálfur, sem ekki þarf að
gera yfir 5 útköll á dag ? Herra
Patterson vill láta notendur borga
hlutfallslega við þatt afnot, sem
jteir hafa af símanum. Eg senni
ekki um þetta á hvoruga hliðina,
°g gefi enga staðhæfing, af því að
málið er algerlega í umsjá talsíma
nefndarinnar, og af því að ég er
sannfærður um, að grundvallareðli
þjóðeignastefnunnar, þegax því er
réttilega beitt, er að tryggja al-
þýðu eins nákvæmlega réttlát
gjöld, eins vissulega og v'atnið
fiitnur jafnhæð sína.
Talsíma starfið er að þvi leyti
einkennilegt, að eftir því sem mál-
tólin fjölga eftir því minka inn-
tektirnar af hverju máltóli. Til
•'dætnis má geta jtess, að þegar vér
tókum v ð kerfintt þattn 15. janúar
1908, þá voru inntektir af hverju
máltóli hér í borg að jafnaðt
$40.03, en þann Y. marz 1909, þeg-
ar máltólunum hafði fjölgað upp í
I 7500, þá var inntekein komin nið-
ur í $39.47 ; og 31. desember 1911,
þegar máltólin voru orðin 14,300
að tölu, þá var inntektin komin
niður í $34.38 á hvert máltól að
jafnaði. þetta þýðir $5.65 ittn-
tektatap á hverju máltóli að jafn-
aði, á tímabilinu frá 1908 til 1911,
— eða þriggja ára tímabili. Yæri
ekki þetta inntektatap á hverju
máltóli, þá hefðttm vér nú nægar
inntektir af kerfinu til þess að
mæta öllttnt útgjöldum í sambandi
við það. — þér sjáið af þessttm
dæmttm, að þess» fleiri máltól, hiii
vér höftnn, jtess minni verðttr inn-
tektin af þeim að jafnaði. Minnist
j jtess einnig, að l>egar Bell félagið
fékk $40.03 inntektir af hverju tnál-
tóli, þá hafði það að eins eina tal-
símastöö í borginni, og útgjöld
þess voru því svo lág, sem mest
mátti verða. En með stækkun
borgarinnar og vaxandi íbúatöln,
höfttm vér neyðst til að setj.t tt: p
5 tals'mastöðvar í hiniim ýtnsu
pörtum bor.garinnar, sem f.’lar
krefjast viðhalds, og það veröur
' að borgast af inntektum kerfiíitts.
En þaö virðist undarlegt, og þó
er það staðreynt, að þess fleiri
talsíma, sem vér höfurn, þess
minni verður inntekt vor tiltöln-
lega.
' Eg vil nú henda yður á, að á-
kærur andstæðinga vorra 3 fir
talsímataxtanum nýja xru ekki á
neinum rökum bygðar, hvað snert-
ir óánægjtt almennings með brevt-
ingttna. — þegar talsímaaefndin
kom fram með tillögur sinar, þá
raðlögðum vér heiini, að gera enga
tilraun til þess að afla sér nýrra
viðskiftavina, þar til tækifæri
hefði veizt til að athuga nákvæm-
ar hinn nýja talsímataxta, svo að
hægt væri að fá eibhverja visstt
um, hvernig hann rej'ndist í fram-
kvæmdinni. En þrátt fyrir það,
þó engin tilraun væri gerð til að
auka tölu notenda tals mans, þá
hafa 99 beiðnir komið um talsíma
undir nýja gjald-taxtanum ; 22
‘‘bttsiness” talsfma með $4.00 mán
aðargjaldi og tveggja centa út-
kalla gjaldi ; og 53 heimilis tal-
sitna, með $1.50 mánaðargjaldi og
tveggja centa kall-gjaldi, og 14
gjald-talsíma (Pay Stations) ; —
einnig nokkrar breytingar frá $25
! árgjaldi til mældrar þjónustu.
þetta sýnir yður, að þrátt fyrir
, allan andróðurinn, þá er fjöldi
fólks, sem er meðmæltur nýja fyr-
irkomulag.
Eg þarf ekki að fara frekar út
þetta mál en að geta þess, að á
sl. þremur árum, méðan kerfið var
nýtt og þurfti lítillar viðgerðar,
þá var viðhaldskostnaðurinn lág-
ur að {ama skapi. En nú með vax-
andi aldri þess og stækkun, hlýtur
viðhaldskostnaðurinn að aukast,
og er nú orðinn eins hár og hann
verður.
þetta hygg ég vera alt, sem ég
get sagt um talsímamálið að
þessu sinni. — Eg hefi í kveld aug-
lýst fyrir yður nýjan lið í stefnu-
skrá stjórnarinnarj sem setur ekki
að eins talsímakerfið, heldur einn-
ig járnbrautirnar, kornhlöðurnar
og raf- og gaslýsing og annað þess
háttar — í umsjá þeirra, sem ann-
ast munu það með algerðri rétt-
sýni, og ég hefi sannfæring fyrir
því, að stofnun þessarar fyrirhug-
uðu umþoðs-stjórnarnefndar sé hið
mikilvægasta mál, sem ég hefi
nokkru sinni borið fram fyrir íbúa
þessa fj'lkis.
I Eg hefi haft á hendi stjórnar-
völdin hér í fylkinu um all-langan
tíma, og hefi orðið að eiga við
ýms öröug viðfangsefni og stund-
um átt að mæta andróðri úr ó-
I væntum áttum. En í hverju ein-
asta tilfelli hefi ég ekki tekið fasta
stefnu fj'r en ég var búinn að
sannfæra sjálfan mig um, að stefn-
an miðaði til hagsbóta fyrir al-
menning í fylkinu, og að tíminn og
reynslan mundu réttlæta hvert
spor, sem ég hefi þannig tekið ; og
aldrei hefi ég veriö sannfærðari
um heillavænlegan árangur nokk-
urs bess máls, sem ég hefi liaft til
meðferðar, heldur enn um það mál
sem ég hefi skýrt yðttr frá í kveld.
Menci^garfékg’ð.
Á fundi, er haldinn var 28. des.
sl., flutti séra Rögnvaldur Péturs-
son fyrirlestur ttm ‘‘samkvæmis-
líf. Lýsti hann því að fornu og
nýjtt, hvernig því hefði verið hátt-
að hjá ýmsum þjóðum, en aðal-
lega vék haitn máli sínu að ‘‘Sal-
ons” lífinu hjá Frökkum, einkan-
I lega í lok átjándu aldar, þegar
það hefði náð mestum blóma, og
lj'sti all-ítarlega einum af hinum
frægari ‘‘Salons”, er þá voru i
Parísarborg, — ‘‘Salon” barúns-
frúar Ilolbach, í höll þeirra hjóna.
í samkvæmum þeirra voru ýms
andatts stórmenni, svo sem Dider-
ot, Rosseau, Ilelvetius, Leroy,
Galieni, þý/.ki sagnfræðingttrinn
Grimm ; einnig voru þar í hóp
kirkjumenn, svo sem ábótar o. fl.
Sjálfttr var barún Ilolbach frægur
náttúrufræöingtir. — í þessum
‘‘Salon” (sem ekki að eins táknar
staðinn, lieldur líka samkvæmið
sjálft), komu mettn saman á viku-
I fresti og ræddu ýtns mál, er voru
; á dagskrá : nýjar bækur og stefn-
ttr, leikrit, listir, vísindi, heim-
, speki, trúmál, stjórnmál o.s.frv.
ÆJtið veitti eitthver kona hverj-
um ‘‘Salon” forstöðu, og voru
þeir kendir við þær. Umræður
fórtt því ávalt fram með kurteisi,
I en hvert málefni þó rætt hispurs-
laust og með hlífðarlausri ‘‘krit-
! ik”.
þessir ‘‘Salons” ltafa vcrið tald-
ir af merkum mönnttm eitt aí
helztu menningaröflum franska
þjóölífsins, og hafi átt drjúgan
þátt i, að skapa og glæða smekk-
visi þá og snild, er sú þjóð er orð-
in svo fræg af.
í Boston ltefði verið samkvæmis-
Hf í svipuðum stíl og ltinir frönsku
I ‘‘Salons”. Kotntt þar saman Wm.
EUíry, Channing, Ralph Waldo
| Emerson, Wendell l’hillips og önn-
1 ttr andans stórmenni.
Fyrirlesarinn lagði mikla á-
herslti á nattðsyn félagslifs og sam-
2 kvætnislífs ; einangrjtn væri skað-
I !eg> — margt tapaðist af því ekk-
I ert tækifæri væri til að segja það.
Fjörugt samkvæmislíf væri vekj-
attdi afl. Vér þurfitm að koma oft-
ar satnan, vaka yfir þeim málum,
sem vér viljum að hafi framgang,
lesa tilgang út úr lífinu og attka
oss ánægju.og gleði.
Konurnar ættti að ganga á und-
1 an í þessu efni eins oj frönsku
! konurnar gerðu. — Jtað samkvæm-
! islíf, sem vér nú hefðttm, 'væri ó-
heilbrigt. Klúbbar ekki nógu víð-
svnir eða fræðandi. Vér ættum að
leitast við að V'ekja upp óþvingáð,
I andríkt og uppbj'ggílegt sam-
kvæmislíf.
Fyrirlesaranum var greitt þakk-
! lætisatkvæði.
Umræður á eftir.
Séra Guðm. Árnason : þetta
inn, og sjálfsagt að nokkru lcyti
átt upptök sín einmitt í þessum
‘‘Salons”, sem rætt hefði verið
um. — Samkvæmislíf vort, íslend-
inga hér, er ófullnægjandi, með þvi
sniði, sem nú er á því. Uppá-
stunga fyrirlesaxans heppileg, en
nokkur vankvæði á því, að koma
henni í framkvæmd.
Stephen Thorson : Vafalaust hef-
ir ‘‘SaIons"-lífið franska stundum
verið gróðrarstöð umbóta hreyf-
inga. Að vér íslendingar hér gæt-
um komið á “Salons”-lífi hjá oss
er lítt mögulegt. Vér erum svo-
leiðis settir ; til þess þarf töluverð
efni. Vér vorum allir fátækir, þeg-
ar vér komum hingað. Sttmir hafii
orðið efnaðir, en þeir ekki líklegir
til að geta stofnað “Salon”, sem
væri nokkur fyrirmynd eða leitt
gæti til umbóta ; en mögulegt
væri, að synir þessara efnamanna
erfðu frá langfeðgum sínum svo
mikla andlcga hæfileika, að þeir
væru færir til þess'. — En vér höf-
ttm samt stofnun, sem svipar til
! hinna frönsku “Salons” að nokkru
leyti. það cr þetta félag, sem er
að halda þennan fund hér í kveld,
og áhrif þess í stimum efnum eigi
svo lítil. þetta félag mun hafa átt
drjúgan þátt í, að styrkja vináttu
böndin milli Austur- og Vestur-
íslendinga. það hefir verið sagt,
að ekkert hafi leitt hugi Vestur-
og Austur-íslendinga jafn mikið
saman og samskotin fyrir minnis-
varða Jóns Sigurðssonar, og hefði
Menningnrfélagið ekki verið til
heföi þau samskot kannske ekki
verið gerð.
Skapti B. Brynjólfsson : Ilrós-
aði tnjög fyrirlestrinum. í honum
væri mikil fræðsla, orðfæri vandað
og aðlaðandi. Jietta væri nauö-
synleg hugvekja. Enn meinbugir
væru á, að koma hér á háfleygu
satnkvæmislífi ; efn;n vantar. Sam-
kotnttr þær. ef tíðkast hafa hér
rneðal oss íslendinga, hafa verið
skammaðar, samt hefðu þær gert
talsvert gagn og frætt og tnattnað
fólkið. Vér hefðttm líka nokkra af-
sökun : Me(Sal þjóðaritinar hér-
lendtt hefðttm vér enga fyrirmynd'
I.ífið hér felst í eintt orði : “busi-
ness”.
Jóhannes Sigttrðsson : Jtörf á að
tala um þetta efni. Oss Islenjling-
um .hættir við að vera um of út af
fvrir sig ; — sumir jafnvel virtust
hróöugir af því, að hafa sem
tninst mök við aðra tnenn. Með
svona lifnaðarmáta væru þeir að
svikja sjálfa sig. — Eitt dvtti sér
i httg, að væri kannske nokkuð til
fvrirstöðu, að samk*æmislif eins
og stungið hefði verið ttnná kæm-
ist á, — það væri hin góðfræga is-
lenzka gestrisni. Menn hikttðtt sér
við, að bjóða fólki til sín, nema að
svna rattsn, sem efnin ekki levfðu.
Svo er ntneríkanska aitnríkið, —
“bttsiness” ákafintt. Knglendingur
hefði einti sinni sagt við sig ttm
Ameríktimenn, að þeir værtt “too
busy to be happy”.
Séra Rögnvaldttr Pétursson : —
Yafalaust eru nokkrir erfiðlcikar á,
að koma á samkvæmislífi, sem að
notuin kæmi ; minst Itefði verið á
nokkra : tímaleysi og efnaleysi.
Ekki þarf samt mikið fé, ekki rík-
tnannlegar veitingar. Af þeim, sem
t tóku þátt í “Salons”-lífi á Frakk-
landi voru fáir iðjulausir ; t. d.
hefði Diderot verið mesti eljutnað-
ur og stundum i fjárþröng.
Ileimili Jóns Sigurðssonar for-
scta í Kattpmannahöfn liefði verið
nokkurs konar “Salon” ; ekki var
hann efnamaður. J>ar var íslend-
I ingum ætíð opin gestastofa, og
vafalatist hefir þar vaknað og
þroskast sá frelsishugur, sem and-
ar í gegnum íslenzkar bókmentir
s.ðar. Marga kveldstund gætum
vér notað, en það vantar áhuga,—
j réttan áhuga — frá einum til ann-
ars.
Nokkrir fleiri tóku til máls. —
Fundurinn var vel sóttur.
. . .
Stjórnarnefnd Menningarfél.vgs-
ins hefir íikveðið, að , fundir skttlu
: haldnir 2. og 4. m i ð v i k u d a g s
k v e 1 d í hverjum mánitði.
Á næsta fundi (10. þ.m.) flvtur
1 Iterra Stephen Thorson eriudi tttn
! “Upprttna hins illa”.
1 Krindi það, er séra Rögnv. l’ét-
ttrsson flutti (ttm samkvættiislif),
2 verður líklega jtrentað i “Fróða”,
j tímariti því, er séra Magnús I.
' Skaptason geftir út hér í bænttm.
J’eir, sem ganga vilja í Memting-
arfélagið, snúi sér til forseta S. B.
Brynjólfssonar, eða ritara. Arstil-
lag 75 cents.
FRIÐRIK SVEINSSON, ritari.
ÓLAFUR FRÁ NCPI.
efni er vel þess virði, að það sé
ihttgað. Fyrirlesturinn fróðlegur,
efnið hugðnæmt og heimfært til fé-
lagslífs vors Islendinga. — Frakk-
ar eru einhver hin fjörmesta og
mentaðasta þjóð, sem nú er uppi. 2 n,n Þa8 til tindirritaðs.
Hjá henni hafa risið þær öldur
í andans, sem v flætt hafa yfir heim-
Hver, sem veit ttm heimilisfang
Olafs Ölafssonar, frá Núpi i Dýra-
: firði á íslandi, sem flutti vestur
| um haf um árið 1883, eða litlu
: síðar, er heðinn að senda vitneskju
Guðjón S. Friðriksson,
478 Home St., Winnipeg