Heimskringla - 18.01.1912, Blaðsíða 2

Heimskringla - 18.01.1912, Blaðsíða 2
2. BLS. WINNIPEG, 18. JAN. 1912. HEIMSK&INGEA Urimgfcfiitsía p“"'SH,!‘' ” HEIMSKRINGLA NEWS & PUBLISHING COMPANY, LIMITED Ver* blaftsins 1 Canada oir Bandarfkjum. 52.00 nm *ri6 (fyrir fram borga»). Sout til Islands 52.00 (fyrir frani bor«a6). B. L. BAI.DWINáON, Editor rf- Manayer 729 Sherbrooke St., Winnipeg. Box 3083 Phone Carry 4110 Viðvörun. eiginlegt. En það er skylda foreldr- eru til daegrastyttingar og upp- anna, að beina notkun þess frjáls- léttis í viðlögum. Kn töfratnagn ræðis þeirra í rétta átt, svo að þeirra hrífur aðallega þá léttúð- það megi verða börnunum happ ugu og grunnhygnu, og að því og foreldrunum ánægja. það er leyti eru þau einkar aðlaðandi fyr- hefting foreldranna á þessu eðlis- jr margt ungt fólk, karla og kon- frelsi barnanna, sem einatt verður ur. En sé stúlkan vel uppalin og til þess, að sundra fjölskyldum, og hafi notið sæmilegrar mentunar, hvorttveggja miálsaðilum einatt mun óhætt að fullyrða, að leik- til hugarangurs og oftlega til húsin draga hana ekki algerlega úr tjóns. það eru til islenz.k heimili foreldrahúsum, — að undanteknum llún virðist í fljótu bragði ekki svo mjög athugaverð fréttin frá Jfew York, sem skýrir frá þvi, aö á síðasta ári hafi hálft fjórða þús- und stúlkur strokið þaðan úr for- eldrahúsum, og að yfir þúsund þeirra hafi algerlega tapast, svo ekki sé hægt að vita, hvar þær séu niðurkomnar. þetta er skýrsla lög- engan hlut geti hagað breytni sinni við þau og upi>eldisreglum í samræmi við það. En svo vér snúum oss sérstak- lega aö liðunum eins og þeir eru settir fram 1. Harðýðgi foreldr- anna við börnin, þá er er ennþá vert að taka fram það sem áður hefir sagt verið í þessu blaði : Að fæöing barnanna í þennan heim er þeim tneð öllu ósjálfráö. þau hafa átt þar að máli, og hér vestra, sem fengið ltafa á- þreiíanlega rej-nslu í þessu efni og slík hcimili eru einnig til á ís- lattdi, þó flóttinn úr föðurhúsun- um sé þar sínu óha-gari en hér vestra. þest ber og að gæta, að það eru tápmestu börnin, þau, sem mest er í spunnið yfirleitt, sem allra sízt þola áníðsltt i for- eldrahúsum, og sem hættast er við að taki til eigin ráða, þegar þau finna heimilislífið óþolandi. 2. Vinnu-þrælkun og örgirgð í heimahúsum. í fljótu bragði virð- reglustjórnarinnar þar í borg fyrir i,era etiga ábyrgð á sinni eigin til- ílS* þessi tvö atriði vcra fjarstæð maltnlegu þeim tilfellum, þar sem stúlkan gerist leikmær og ræður sig til þess starfa, og mun það oftast gert, án j>ess hún ]>ess vegna þurfi aö strjúka að heiman. Sama er að segja um glaðværð þá og skemt- anir, sem umhvcrfið býður, að það mun ekki freista annara ungra kvenna én þeirra, sem hart ertt leiknar í heimahúsum. 4. Táldrægni karlmanna. — Að líkindum er hún örðugust mót- spyrnu, því að kynferðisástríðan er vafalaust sú lang-sterkasta i áriö 1911. Týndu stúlkurnar eða verti. En þó þau séu þannig a- þær, sem strjúka úr foreldrahús- bvrgðarlaus, þá eru þau ekki rétt- um, eru — segir hann — allar á indalaus. 1 raun réttri eru þau alt aldrinum frá 14 til 20 ára, og enn- fra fæðingunni miklu rétthærri, en fremur segir hann, að sjálfsagt sé | þejr, sem hafa náð þroska eða tala þeirra, sem þannig strjúka jfullorðinsármn. að heiman, að minsta kosti tvö- f { . barnig nýíædda falt hærri en su, sem hann ttlgrein- ^ ^ hjúkrunar uppcidjs af **:irn ast*ÖU’ a<5 «ark,n ^á foreldrum símim . aö vísu eru fjold, foreldra gert alt sem t þetrra sum þeirra hág þcjm ol4ns.örlög- valdt stendur t,l að halda sltku . ^ ^ yera ko‘min út a{ kæru. leyndu, og l>egar þa . ri^vi , a j jausum varmennum, þar sem lögreglan komist að hvarfinu, þá leggi foreldrar og vandamenn rikt á, að opinhera það ekki, °K j óþroslcuð, að hennar gætir lítið sómjatilíinningin eða meðvitundin l um skylduræktina er svo veik eða -foreldri þræti algerlega fyrir dætra sinna, þó að alt nágrennið viti um það. En þetta liálft fjórða þúsund ungra stúlkna, sem hann tilfærir í skýrslu sinni, eru þær stúlkur að eins, sem lögreglan var á árinu beðin að leita uppi og koma til skila í föðurhúsin. Jafn- framt lætur hann þess getið, að - ekki eitt af hverjum þremur for- eldrum leiti hjálpar lögreglunnar til þess að finna týndar dætur sín- ar, og að ekki muni vera of talið, þó sagt sé, aö 10 þúsund stúlkur strjúki árlega úr foreldrahúsum þar í borg. í mörguin tilíellum segir hann, að stúlkur þessar strjúki, án nokkurs sjáanlegs und- irbúnings írá Jæirra hálfu ; þær ganga frá öllu því litla, sem þær kunna að eiga og læðast burtu með ekkert nema fötin, sem þær eru í. Flóttinn er afleiðing af augnabliks ákvörðun i sumum til- fellum aö minsta kosti, og í öðr- um að sjáanlegri Iangri ígrundun. Margar skilja þó eftir einhvern leiðarvísi, sein gerir mögulcgt, að leita þær uppí og finna þær. Strok þessara stúlkna segir lög- reglustjórinn að byggist aðallega *á fjórum ástæðum : 1. Ilarðýðgi foreldranna eða ann- ara vandamanna og }-firboð- ara. 2. Vinnu þrældómur og örbirgð í heimahúsuin, samfara van- þakklæti og daglegum ávitum. 3. Töframagn leikhúsanna og þeirra skemtana og glaðværð- ar, scm þær vita að jaínöldrur þeirra, sem þær hafa kynst, fá að njóta. 4. Táldrægni karlanianua, sem lokka þær að heiman, en verða svo leiðir á þeim eftir stuttan tíma og yfirgefa þær svo, oft- lega þannig á sig koinnar, að þær vildu heldur ganga út í opinn dauðann, en að hverfa heim aftur. það eru þessar ástæður, sem lögreglustjórinn kveðst viss um að þrengi stúlkna og komi þeim til að strjúka úr fiiðurhúsum, sem vekja athygli á fréttinni, af því ílest af oss. sem komin erttm á fullorðins- árin, hafa fengið persémulega þekk- iiigu á svipuðum tilfellum, og finnum til þess, hve rétt mál lög- reglust jórinn færir. Einu hefir hann þó slept úr skýrslu sinni, sem fróðlegt hefði verið að fá vit- neskju um, og það er : hve marg- I og i sumum tilfellum alls ekki, og i börnin líða við það æfilangt tjón, ■ þáu sem ekki líða l>eint líftjón. i Slik foreldri erti villidýr í manns- ; mynd,— annað ekki. En að frá- teknum þessum dæmtim, þá á barnið frá fæðingunni bæöi laga- lega kröfu til hjúkrunar og upp- eldiskröfu til þess að verða að- njótandi þeirra gæða allra, sem mannleg eðlishvöt vísar til að ;sé þeim veitt. það er enganveginn nóg, að barnið sé fætt og klætt rétt svo það tóri. það á heimt- ingu á, að hvorttveggja þetta sé gert i fulliim mæli ; og það á heimtingu á, að fá notið þeirrar mentunar strax og það kemst á skilningsárin, sem hæfileikar þess gera það móttækilegt fyrir. í einu orði : það á heimtingu á svo góðu uppeldi, hvað framfæri og mentun snertir, að líkamleg og andleg þroskun þess fái náð háanarki ;, ogi það á heimtingu á ástúðlegri um- önntin og aðbúnaði hversdagslega, í orði og verki. það á lieimtingu á því, að foreldrarnir geri sér alt far um, að þekkja það til hlýtar, og hagi uppeldi þess í samræmi við eðli þess, líkamlegt og and- legt. það á heimtingu á, að þess veikbvgða og uppvaxandi líkama sé ekki ofþyngt með líkainlegu erf- iði itmfram þroskttn þess og þol, né að andleg ráevnsla sé af því heimtuð nntíram það, sem hugs- anamáttur )>ess fær afkastað. A öllty þessn á það heimtihg frá for- eldrtirtum, eða þeim, sem um upp- eldið annast, og þakklætisskylda Itvíljr engin á því fyrir alt þetta, því að það er bein skvlda foreldr- anna að veita það. þau skulda barninu það að eðlis- og bókstafs- liighm. Eti því miður ertt þeir alt of tnargir, foreldrarnir, sem ann- aðhvort íthlrei skilja skyldu sína í þesstt efni, eða ertt of dýrslega sinnaðir til að skevta henni, og alleiðingin er, að barnið líðltr við það. Drengir ertt yfirleitt tápmeiri en stúlkur. þær eru viðkvæmari fyrir tir, því að þar sem inikið er unn- ið, þar ætti ekki örbirgð aö þurfa að sitja í öndvegi. En þessi at- riði eru hér talin í sambandi við hvarf tingtt stúlknanna, og eru sett í samband við æfi þeirra í foreldrahúsunum. Kiiratt er þcim, er þær stálpast, þrengt til að vinna fyrir sér, en verða þó að skila foreldrunum hverju sem þeim innheimtist. Oft ast þetta af leti og ómcnsku föð- ursins, en stundum eiunig af út- sláttarfýsn og eyðslusemi móður- innar, og sturidum af hvorttveggja í seitn. Sttmir foreldrar lfta svo á, að þegar þau liafi komið börnttn- tim svo á legg, að þati fara nokk- ttð að geta starfað, þá sé sjálf- sagt, að þ r ý s t a þ e i m t i 1 a 1 m e n n i I e g r a r v i n n tl, — og að fyrir ttppeldiö — eins og það er Hka oítlega útilátið! — þá beri böruuiutm að afhenda foreldr- tintilti allau arð vinminnar ; sjálf hafa börnin þá ekkert úr býtum að bera, ttema þræíkunina og ör- birgðína. þttð er attðsannaö, að |>ítr sem þanuig er við börnin breytt, þar eru foreldrarnir jöfn- ttm höndum eins löt og eyðslusöm eius og þítit eru kærulaus ttm eig- ið yelsæmi sitt og þjóðfélagsskyld- ttr. Sti eina litigsanleg afleiðing af þessu atferli er, að vantraust vaknar hjá börnunum til foreklr- hnna. þau hætta að geta borið nokkra virðingu fyrir þeim, og öll ást og velvild til þeirra sloknar al- gerlega, þegar þatt i litiga* sínum bera þau saman við nábúana í umhverfintt. J>ati sjá önnur börn vel alin að fæði og fötum, látin njóta algcngrar menntunar og inenning þeirra og inanndóms- þroski örfaður í hvívetna af tim- hvggjusömtim og skylduræknum foreldrnm. HtVsákvnnin unaösrík og allsnægtir á heimilunum, og dagleg viðbúð svo gersamlega ó- lík því, sem þati verða að þola, eins og svartnættis niðalhyrkur er dimmra, dapurlegra og hryllilegra húsum. 'en miðdegis sólskin. J>au sjá lif og yl og Ijós og vndi umhverfis sig á allar hliðar, en þeirrti eigin heim- kynni erti þeim í öllu atlæti kvalastaöur. Er nokkttr fttrða, þó að ungar stúlkur flýi slik heim- kvnni ófr það með þeint ásetningi, að líta þau aldrei augum framar ? Eða við liverju öðru geta heil- skvgnir foreldrar btiist af börnum sínum, en að þau flýi frá dauðan- um til lifsins eins fljótt og þau finna mátt hjá sér til þess að sjá um sig sjálf? 3. Töframagn lcikhúsanna og eðli og örðugust til taumhalds, og þess vegna liefir líka i Jæsstt blaði oftar en einu sinni verið að því vikið, hve afar- nauösynlegt það sé, að vanda sem be/t itppeldi stúlkna, aö iunræta þeiin sjálfsvirðiugu, og að glæða sejn bezt velsæmismeðvitund þeirra, og bezt verður það livoru- tveggja gert ineð því, að veita centi, l>eim unaðsrík heimili og hæfilega orsak- 1 mentitn. Eftir þvi sem þær eru ineira og betur mentaöar, eftir ]>ví þroskast hjá þeim meðvitundin ttm sannar kvendygðir Og örfur ]wer til ]>ess að rækja ]>ær dygðir, og það má óhætt ætla, að slikar kontir strjúki ekki úr foreidrahús- ttm með efskhugum sfnum, uc:«a ef vera skyldi fyrir ósaWngjörn <>i- beldisafskifti foreldraitna. Vyrst er nti það, að sauuir tnanndóms- menn lokka ekki konttr með leynd tir föðtrrhtistim, ef að nokktir er annars kostur til að geta kvong- ast þe:m ; <>g í öðru lagi láta vel uppaldar, -mentaðar konttr ekki þannig tælast, ef viðbúðin er rétt- lát heima fyrir. En mörgu foreldri fvlgir sá óheilla ágalli, að þau telja sér skylt .að hafa yfirráða af- skifti af ástamálum barna siitna. Oft lekst það með istöðulitlar dætur, en ]>ær sem httfa sjálstæða skoðun og þroskað viljaþrek, fara sítiu fram í trássi við foreldrana, ef ekki vill bettir til, — og það ertt mikilhæfnstu og beztu konttrnar, ]>egar til lengdar lætur. J>ess vegiitt ættu foreldrnr að hafa það luigfít.st, að ]>að hefir sjuldan happ í för með sér, að hefta heiðarlegan giftingar-tilgang dætra þeirra, — þótt þeitn að sjálfsögðu beri rétt- tir til þess, á sanngjarnatt liátt, ttð láta í Ijós skoðttn sína á þeim inálum. Annars ættu börnin að inega njé>ta sama frjálsræðis í þcim efmim eins og þau ættu að mega njóta vfirleitt í ölltim þeim atriðum, sem snerta þau ein- göngu. J>egar svo er tnnbúið, þá er lítil hætta á flótta frá foreldra- “ G u 1 1 (Framh. frá 28. des.). í - lega Ofurefli’’ ætlar höf. auösýni- að sýna innstreymi hinnar hærri kritikar, eða í það minsta eirthverjá nýja og háfleyga kenn- ingastefnu. Ilöf. leiðir séra þor- vald Gttnnarsson fram á sjónar- sviðið. Hann á að reisa íslenzku |>jóðiiiíi úr draumi og dvala Lút- erskuntiar. Séra þorvaldur birtist þeirra skemtana og glaðværðar, sem öndvegishöldur hinnar nýju algerlega ölliun áhrifum og tilfinninganæm- að fjólda arj . ]>ess vegna er uppeldi þeirra, ef það á gott að heita, talsvert vandasamara starf, en uppeldi pilta, og þó eru þau dæinin degin- um ljósari, að meiri rækt er lögð við uppeldi pilta en stúlkna. í ]>essu felst fyrsta óánægjuefnið, sem þær fiipia til í foreldrahúsum: jafnréttisbannið. J>egar þær svo nálgast fullorðinsárin og vakna fyrir alvörtt til meðvitundar um rangsleitni þá, sem þær eru beitt- jar í ýmsutn atriðum, — þegar þær fá skynjun á því, að heimkynni þeirra er úrkast annara heimila í sem umheimurinn veitir. i Töframagn leikhúsanna á aðeins við þá, sem í stórborgum búa. En skemtanir og glaðværð umheims- . ins snerta engu síöur þær stúlkur, sem heimili eiga úti á landsbygð- inni, eða öllu heldur löngunin til að fá. notið skemtana og glað- værðar umheimsins, nær ef til vill i frekar til sveitastúlkna en nokk- j ura annara. því einatt er l’f þeirra á kotbýlunum dapurra og drunga- i legra en í fjölmenni stórborganna. í raun réttri nær töframagn leikhúsanna einkanlega til þeirra, sem ekki hafa náð þroskuðum nágténninu, að faðirinn ver tím-a skilningi né sæmilegri mentun. En 1 sínum og vinmtarði — eins og alt j það skal að vísu strax játað, að of oft á sér stað — í allskyns ó- , til eru leikir, sem bæöi eru lær- reglu og svall, rúir sig sinutn eigin dómsríkir og þess vegna einnig inunndómi og virðingu, misbýður j nytsamir, en fyrir hvern einn slík- konu sinni og bornum, svo þati j an má óhætt telja hundruð eða verða að búa við sult og klæð- ■ jafnvel þtisund, sem fara í gagn- levsi og allskyns hugarangur og I stæða átt. Til þeirra má telja ná- ar ungar stúlktir ráða sér bana og gera tilraun til þess, fyrir þá skuld eina, að þeim er gert lífið ’óbærilegt t heimahúsum, j'mist fyrir allskyns óreglu foreldranna, eða grimdar-meðferð þeirra—ann- ars eða beggja. Ekki heldttr hefir hann sýnt skýrslu yfir hóp þeirra ungu stúlkna, sem orðið hafa að þrota- flökum út af vonbrigðum í ásta- málum vegna harðýð^islegrar hluttöku foreldranna í þeim. En þó þessurn síðasttöldu og ýmsum öðrum orsökum sé slept, og þær eingöngu íhugaðar, sem taldar eru tipp undir töluliðunum 1., 2., 3. og 4., þá er þar ærið nóg við- fangsefni til íhugunar, ekki síðtir fyrir íslenzk foreldri, heldur en önnur hér í landi. Og vissulega ætti þessi skýrsla lögreglustjórans að vera öllttm foreldrum alvarleg viðvörun, og verða þeim tilefni til þess, að kynna sér eðlisfar og ^ lunderni barna sinna, svo að þau j njóta þess frjálsræðis, sem þeim er i leikhús stórborganna> Iveikhúsin sor<r, — þá er tæpast við öðru að búast, en að fíngerðum, viðkvæm- ttm og tilfinninganæmum dætrum verði föðurhúsin að kvalastað, og þá verðtir flóttinn einatt handhæg- asta og eðlilegasta tirræðið. Og t lang-flestum tilfellum mega for- lega alla hrevfimymlaleiki og allra I mesta sæg af fjölbreytileikjum, og sama mii segja ttm mesta sæg af hinum algengu sjónleikum. Fólk ! sækir þá til að eyða þar tíman- J ttm, sér til Htillar eða alls engrar , ttppbyggingar, en ber ekki annað eltlrarnir sjálfum sér ttm kenna, i úr býtum en eyðslu tíma og fjár. þegar þaö kemur fvrir. þau hafa j Vér teljum algerlega óhætt að va nrækt skvldti sína jafnt |.„.........j— ... j.... gagn- ^ fullyrða, að hver meðalgreind vart sjálfum sér og börnum sín- manneskja, karl eða kona, fær um. Frjálsræðið er fyrsta eðlis- rneiri sannan fróðleik af þriggja hvöt hverrar hugsandi, mannlegr- | mánaða lestri góðra bóka, heldur ar veru, og börnin verða að fá;að en af tíu ára stöðugttm göngum á stefnu, gagnvart J>orbirni kaupm. Olafssyni, sem heldur römmum tökum ttm barnatrú sítia — Lút- erskuna. Lífsreynsla og elliár dept- ar honum trúarsýn á umbrotum og braski hinnar nýjtt “fálm- stefnu”. þorbjörn gerist svo gaml- aður og hrerinn, að hann eygir ekki skýjaborgir og skálaræður, sem nýustu spegilgljáandi guð- fræðingar hampa að mönnum inn- an kirkju og utan. J>að er afar- munur á aldri og ei’nkunnum þeirra Séra J>orvaldur hefir þambað ó- setta nýmjólk nýstefnunnar. Kkki einungis í einni heiinsálfu, heldur tveimur. Hann hefir sem sé runnið gandreið heimsskauta millum, og hringsólað aftur og fram um sól- kerfi hinnar hærri kritikar. Hann er innblásinn af eldmóði biblíu- ! trúar byltinganna. Hann hefir kneifað margan íleytifullan bikar j vísindanna og veigar spekinnar. Hann hefir lært á meðal hinna kritisku bræðra, jafnt vestan sem austan sólar. Augafullur af vís-_i dómi og skilningu, geysar hann um I lönd og höf heim til íslands. Hon- um stendur ofsabyr undir báða vængi, sem stóð af embættisveit- ; inga-áttinni, — dómkirkjubrauðs- j ins í Keykjavík. -‘Ofurefli” lýsir heimkomu séra ! J>orvaldar, snöggri og snerrilegri. ! T>egar klerkur skeiðrennir inn á Revkjavíkurhöfn, á dönskum eim- fáki, ber ærið margt að í senn. Ilöfuðskepnur og landvættir ærð- ust og fórtt lausar móti þorvaldi skemanni. Minnir það oss á hrakn- inga og langa éitivist, sem ske- inaðurinn fékk forðum daga í Grænlandsförinni. Gegn þorvaldi blésu yrnir og naprir vindar, sem stóðu langt af höfum utan. Skodda skautaöi fjöllum og dölum. En Alvaldur vökvadeilir var ósparr á jarð- blómamiði. Hart gnúðu Ránar- dætur rendur og rana, gnýpur og gjótur, og annað hart sem þjálft, sem fyrir þeim var. — Og sagna- ritarinn tektir það skýrt fram, að þá hafi for og aurrensli verið geig- vænlegt á götunum í Reykjavík, og hafi öiinur “galhosan” gnúzt af fæti þorvaldar. Gekk hann því berskóa í heimkynni þorbjarnar kaupmanns. — það þótti jafnan illsviti, ef plögg trosnuðu manni í heimahögum á heimferð. En von- undi er, að J>orvaldi prcsti hafi ekki dottið í liug hindurvitni og keringargrýlur, í þeim glæsimóð, sem hann var þá. Sira J>orvaldur hefir litið bjarta leið fratnundan sér, eftir þeiin starfshring, sem höf. segir að hann hafi ásett sér að starfa í. Séra I>. tná til að hafa hugsað sér á þessa leið : Jtessi nýi nýstefnu yerka- hringur er mér á Islandi sólbjart- ur og silfurtær, og framtiðin sig- urför, og æfisaga ódauðleg, eins leugi og menn ofar moldu lesa ís- lenzka tungu, og nöfnin kirkja og söfnuður ertt til. Ilann leit i anda inn í hugskot Islendinga að fornu Og nýju. Hvað sá hann ? Myrkur og, skraufþurran kærleika. Hinir gullfögru, ódauðlegtt trt'iarávextir höfðtt uldrei skotið frjóöngum djiipt í hjörtu íslcndinga. t fornöld voru ]>eir heiðingjar að nafninu til. Með t'tlfúð og þvermóðsktt tóku þeir mót Kristinni trú. Átu hrossiikjöt og bártt út afkvæmi sín, í þrjósku við landslög og trúna. Sem kaghvddir krakkar tóku þeir við Siðabótinni, úr blóðgum mundiim einveldisharðstjórans suð- ttr í Danaveldi. Trúarbragða akurlétidi þjóðar- inmtr lá óhirt og troðið, — mest af því hulið undir margstorknum hrriungrýtisbreiðum, og ballþökt- um jökuldyngjmn, trúleysis og kaldlviidis. En — nú, einmitt nti skyldu dansandi páskasólir varpa vlgeishtm hinnar hærri stefnu á hin helköldu trúarhjörtu þjóðarinnar. Hvað var hans hærri stefnu ó- tnögulegt ? ITr grjótinu gat liann bálin brotið. Hvað vortt þessi and- ans mikilmenni, sem sé : Guð- brandur Hólabiskup, Hallgrímttr Pétursson sálmaskáld og meistari Jón Vidalin, — hvað vissu þeir um hærri kritisk og nýstefnnr, vesalingarnir ? ]>ó ]>eir væru frcmstir á meðal stórmenna Norð- urlanda á sinni tíð, þá gerast jæir smælingjar fvrir hugskotssjónum gæðinganna, sem búa til og fvlgja einhverri nvrri krákustiga guð- fræði, sem hvorki kcmur við him- iitn né jörð. — Margar líkur ertt til þess. að séra ]>orvaldnr liafi borið þá Guðbrand, Hallgrím og Tón sanian við það, sem hann hafði lesið í ræðum og rími eftir Einar IIjörleifssou og aðra nútim- nns fiitnálfa, þótt höf. “Ofurcflis” veigri sér við að geta uin það. — t hringabrynju hinnar nýju stefmi og tneð skjóina og skjöld hinnar vngri skáldakvnslóðar á íslandi, sá séra þorvaldur gullstevptar brautir liggja iitnað og ttppá sigttr hæðina, — prédikunarstólinn i dómkirkjunni í Reykjavík. Á mill- ttm línanna má lesa, að séra J>or- valdtir liefir hugsað um tramtið og verkahring sinn, á lieimleiðinni til brauðsins, líkt þesstt . Svo mik- ið er víst, að Ilöf. “Ofureflis” sér í anda liinn fyrirheitna Messías ís- lancls, komandi í skýjum með makt og rniklti veldi. Séra þorvaldur er ekki fyrr tek- inn til starfa í verkahring sínum, enn hin langa og stranga barátta hefst millum þeirra þorbjárnar kaupm. Ólafssonar. Sú barátta endar með skelfingu. J>vert á móti sögunni í Biblíunni yfirvinnur myrkranna höfðingi ljóssins og sannleikans engilinn. þorbjörn steypti séra J>orv. i undirdjúpin. bar ráfar hann stutta stund ein- mani. þá grípa fríkirkjuandarnir hann, og stinga honum inn í stól- inn lijá sér. — Kölluim alt þetta gott og blessað,/ á þá vísu, setn stefnan nemur enn þá. En, svo byrjum. vér á “Gulli”.— Sannarlega hefir hugsandi óg skilj- andi lesandi vonir um, að höf. unni séra þorvaldi og stefnu hans einhverrar tegundar af árangri og ( uppreisn. En í staðinn ]>ess sést ekki í ‘‘Gulli”, að hann hafi af- I kastað nokkuru á sex árum, nema j shrifa kunningja símtm í Khöfn eitt kvonbænabréf. Með því bréfi , dorgar hann Sigurlaugu heim aft- ! ttr. llún ofttrselur Frikirkjusöfnuði starfskrafta sína og líf, þessu má hver hæla, sem gettir og vill. En j frá gagnrvnislegu sjónarmiði er j þessi starfi ekki meira né minna i en ein tegund af mansali. Sanngjarnt væri að búast við> að séra þorvaldur hefði ræktað eitthvert manndygðablóm, eða háa og göfuga stefnu á meðal Frí- kirkjulima. En það er ekki sjáan- legt. Steingrímur, máttarstólpi og aðalmaður safnaðarins, kemur það aðeins fram í ‘‘Gulli”, að hann var fyrr meir trúlofaður stúlku, sem Borghildur hét, og brást henni. Af því leiddi, að hún var veikluð alla æfi á geðsmunum. Hann á son, sem þórarinn heitir. Hann kemur mikið við söguna, og á víst að sýna myndina af Fríkirkjusöfn- uði. Ilann er ofstopatnaður. Nær konurini með ofbeldi, og ógaar henni til að svíkja helg heit við móður sína og, félagsbönd viö Guð- ræknisfélagiö. — Hann spillir alt, sem honum er unt, fyrir atvinnu- vegum þorbjarnar í ræðum og riti. llann hemur bláfátækum bæj- arbúum til að selja ekki eignir sín- ar, þe,gar þeim dauð lá á> og þeir gátu fengið afarverð. Fyrir það urðu þeir öreigar og óskilamenn, Ilann smeygir sér inn á Karl keis- ara, skipæsinið, þegar hann er viti sínu fjarri, og ber út banaráö eft- ir honum, sem þerbjörn hafi bruggað skipsliöfn sinni. Ilann þykist ætla að segja þorbirni og möpntim hans, að skipið. sé> ekki sæfært. En cr þá svo málóður og þreytandi, að J>. lét fleygja honum út úr veizlusalnum. J>á sýnir hann þá lævísi, að hann labbar heim til sín, og gerir hvorki yfjrvöldum' né ábyrgöarmönnum skipsins hina minstu bendingu um hættuna- — Bertdir það næstum á, afj hann hafi laskað skipið í bló,ra við Kktrl keisura. Svo ferst skipið, og ehginn veit það fvrri enn þessi Fríkirkju J>ór- arinn. Hann rýkur af stað að segja þorbirni það, og gerir það svo fantálega, aö engum dyíst, að hann er vargur í véum. Ilann er banaráðstnaður J>orbjarnar, bein- Hnis og óbeinlínis. Og þetta er að- al sögufyrirmynd handleiðslu séra |>orvaldar, sonur yfirsafnaðarlims- ins, og manndygða ávöxtur ný- stefnunnar. Ekki stráir saga, Sigurlaugar hjiikrunarkonu geislum á söfnuð séra Jtoryaldar. Prestur er við' hana, sem aðra, afskiftalítið rolu- tnenni. Hún hjúkraði safnaðarlim- um dag og nótt. þó þvottinn fyr- ir húsmæðurnar, gaf hungruðum matinn sinn. Og þá loks að hún fór að annast |>orbjörn, var húiz fvrir löngu fárveik. Prestur bjóst við, að hún legðist í rúmið á hverri stundu, en liann lét það dankast áfram, að hún þrælaði og sylti hjá söfnuði sinum. Söfnuður- inn varð henni að aldurtila. Ilún dó södd lífdaganna í safnaðar- þjónustunni. Nú fer maður að sjálfsögðu að hlakka til að lesa um fremdar- störf séra J>orvaldar. Ja, svo leit- ar hann spjaldaiina á millum í ‘‘Gulli” og finuur, — ja, hvað ? Jú, séra ]>orvaldur tekur dável á móti Sigurlaugu, og er henni hlyntur. ITann sér að hún leggur langt of mikið á sig, er nær þrot- um. En hárin kærir sig kollóttan. Biður hana að hjálpa uppá sig, og tnæla með, að hann nái, funduin J>orbjarnar, þegar J>órarinn Frí- kirkjugull(! ! ) hafði nær gert út uf við ]>orbjörn. það er hið síðasta, setn hann getur notað Sigurlaugu. ,Hún gerir það, sækir hann og ft’lgir honum til Borghildar fýrst. Borghildur var þá ærr og trufluð. þótt hún- hefði aldrei náð sér eftir brigðmælí Steingríms safnaðarforseta, þá hafði hún þó ekki örvinglast. En þegar fráfall Eyvindar sonar henn- ar bætist ofan á aðgerðir þeirra feðga, Steingrims og þórarins, þá þoldi hún ekki mátiö lengur. Sig- urlattg sótti því klerk til að hugga og tala fyrir Borghildi. Prestur vann það til funda við þorbjörn ólafsson. Herra trúr! Nú byrjar hið sál- urfræðilega ‘‘ball ’ séra ]>orvaldar. (Áframhald). K. Asg. fífinedikfs&on. — Frú de Thebes í París, ein frægasta spákona í Kvrópu, hefir nýskeð birt spádóm sinn fyrir yfir- standandi ár, og þykir hann dimm- sýnn mjög. Hún segir blóðxtga bardaga tnuni sem næst eyðileggja Evrópu á þessu ári ; þar verði satnsæri og launmorð. Parísarborg verði gersamlega et'ðilögð. J>ýzka- landskeisarj verði settur frá völd- ttln. Upphlaup verða víða í lönd- um Evrópu og drepsóttir miklar. Upphlaup og mannfall mikið á Spáni, og óhöpp mörg og stór á Englaridi, oig eymd mikil hver- vetna í Evrópu. — Parísarbúar trúa á þessa konu. Ilún hefir um morg ár fengist við spádóma, og hafa ]>eir þótt rætast. Menn þar hafa svipaða tfú á henni eins og Aineríkumenn hafa á veðurspám Fosters. Aðrar ]>',jóðir láta sér fátt um fmnast spádóma hennar.

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.