Heimskringla - 16.05.1912, Blaðsíða 2

B. BLS.
WINNIPEG, 16. MAl 1912.
HEIMSKRINGLA

Skilnaðar-ávarp
í bumlim og óbundnu máli.
Til Jónasar tónfræðings Pálssonar.
Eftir Þorstein B.törnsson.
pað hefir ávalt þótt tíðindum
sæta, þegar menn, sem nokkuS
kvaS aS, yfirgáfu starf, stöSu eSa
staS, sem þeir höfSu dvaliS lengi
í. Slíkur atburSur olli aS jafnaSi
þeim, sem staSiS höföu þeim nær
aS einhverju leyti, saknaSar- eSa
tómleika-tilfinningum ; eins op
íslenzki málshátturinn lýsir svo
snildarlega : “Mönnum þótti skarS
fyrir skildi’’. I annan staS er þaS
tnannlegt eSli, aS leita sér bótar
viS hverju meini. Og bótin viS
söknuSinum er sú, aS skira fyrir
sér gildi þess, sem farinn er, hvers
virSi var. Komi þaS þá fram, aS
hann var í rauninni ekki mikils
verSur, þó aS burtför hans ylli
saknaSar í bili, þá sefast söknuS-
urinn bráSlega, og dvín innan
skamms ; líSandi atvik slétta yfir
skarSiS, sem varS af skjaldar-
hvarfinu. En ef þaS gagnstæSa
kemur í Ijós, aS Hann var í sann-
leika nokkurs verSur, þá helzt
söknuSurinn viS í minnin,gum og
þrá lengi, lengi.
HvaS þann mann snertir, sem
nú er sem bráSast aS kveSja þessa
nýju fósturjörS vora í vestrinu,
til þess aS heilsa aftur þeirri eldri :
í austrinu, þá blandast víst eng- [
um af oss, sem hér erum saman j
komin, hugur um þaS, aS viS j
söknum hans á ýmsan hátt.— ViS
fornir félagar hans og héraðs-
bræður söknum hans fvrst og
fremst sem góðs BorgfirSings. I
annan staS söknum viS hans, ;
margir af oss, sem gestrisins góS-
vinar. — Nemendur hans og listar- !
bræSur sakna hans sem góSs kenn- j
ara og ötuls framsækjanda á töfra-
landi tónanna. — Allra nánustu
vandamenn hans verða honum aS
vísu samferSa yfir hauSur og liöf.
En þó eru enn eftir náin skyld- j
menni hans, sem vafalaust sakna
hans á margvíslegan máta, sem
örSugt er, ef til vill, orSum aS
binda. Og þeim er aS sjálfsögSu
þráin mest aS sjá hann aftur.
j leyti. Hinir, sem honum voru and-
j stæSastir, geri ég ráS fyrir, aS
j fari nú hægara, þegar hann er
horfinn álengdar, og láti hann
hlu tlausari.
Ég býst við, aS flestir, sem líta
yfir æviferil mannsins, sem er aS
kveðja oss, viðurkenni, aS hann
hafi unniS mikinn lífssigur hér í
íandi. AS vísti hafa fleiri slíkt
gert ; en fáir þó, eftir ástæSum,
meiri. því, aS sjálfsögSu, hlýtur
sigurinn aS metast í sammáli viS
JiaS, sem viS er aö stríSa. — Elg
veit þaS vel, aS ýmsir, sem litla
eSa enga mentun hlutu heimaf,
hafa ekki aS eins kastaS smala-
prikinu eftir aS þeir voru komnir
á Kanada slétturnar,' heldur einn-
ig fundiS hér veldissprota auSs og
metorSa. En ]>ess fleiri torfærur,
sem voru á leiSinni aS þeim tind-
*um gæfunnar, þess meiri er sigur-
inn og sóminn. Og sá, sem kemst
óspiltur gegn um allar þær mynd-
breytiitgar, svo aS eftir verSur
góSur drengur meS göfugt hjarta,
honum sé heill og heiSur.
Ég ávarpa þig þá þannig, Jónas
Pálsson, bæSi fyrir mína eigin og
annara hönd, sem hér eru saman
koinnir : ViS þökkum þér fyrir
samveruna, gamlir og nýjir góS-
kunningjar þínir. ViS óskum þér
gæfu og gengis, —- hvort sem þú
staðnæmist heima eSa leitar aftur
hingaS á vesturvegu. ViS óskum
vafalaust öll og vonum, aS fyrir
þér liggi enn löng framabraut ; og
aS þér gangi iafn-vel Og hingaS til
aS þjóna þeim býsna fjarskyldu
herrum : Appolló og Mammoni.
Vel sé þér og öllum þínum. Og
vel sé einnig þeim, sem meS trygS
sinni -og risnu ollu því, aS viS gát-
um komiS hér saiman í kvöld og
kvatt þig i góSvina-tómi.
Flvttu Sólevjunni kveSjti vora,
þegar þangaS kemur ; og einnig*
óskasvni hennar, Borgarfirðinum
og börnum hans.
ViS óskum þér og þíntim hins
bezta.
Nafnabreytingar og
máiskrípi.
Vestur-Islendingar skara fram
úr annara þjóSa mönnum — í aS
eins einu og þaS er aS breyta um
nöfnin sín, — kasta á burt, sem
gatslitnum skógarmi, skírnarnafn-
inu, sem foreldrarnir völdu og ,föS-
urnafninti, og taka upp önnur
ensk í staSinn. ESa, þegar bezt
gegnir, sjóSa upp nöfnin í enskum
potti Og gera úr þeim samsuSu af
íslenzku og ensku, en sem oftast
verSur málskrípi. þannig hefir þaS
gengiS og gengur enn.
þeir eru ekki fyr komnir heiman
af gamla landinu, sumir hverjir,
en algerS brevting er komin á nöfn-
in, — sérstakléga þó hafi þeir eða
þær sezt aS í borgum eSa bæjum.
Svo spígspora þessir nýkomnu
landar um göturnar og leita sér
aS vinnu undir þessum nýju nöfn-
um, glaSir og upp meS sér yfir
því, aS nú séu þeir í anda og sann-
leika Canada-menn eSa “Yankees”
Rattnar hafa fiestir þeirra fvrst í
staS aS minsta kosti gömlu ís-
lenzku nöfnin líka, svona til heima-
brúkunar, en fari þeir eitthvaS út
og hitti enskutalandi menn, þá er
sparinafninu enska slegiS upp eins
og flaggi, tii aS hvlja þjóSarein-
kenniS.
þannig er þaS til komiS, aS
margir Islendingar hafa fjögttr
nöfn, tvö fornöfn, annaS íslenzkt
og hitt enskt, og tvö eftirnöfn,
sem eins er háttaS.
En þaS sem kátbroslegast er af
ÖIlu, er aS sttmir hverjir hafa ver-
ið svo bráSir á sér, aS skifta um
nöfn, aS þó þeir geti framborið
þau nokkurnveginn skammlaust,—
geta þeir ekki skrifaS þau, Og séu
þeir beSnir um aö rita þati á blaS,
geta þeir þaS ekki. þeir kunna
ekki aS skrifa nafniS sitt upp-
tekna. Á meSal Islendinga, ítem
telja sig Aável inentaSa, er þaS
talin ærin vanvirSa, aS vita ekki,
hvernig nafn mann er ritaS, sé
maStir á annaS borS skrifandi. En
þeir, sem breyta ttm nöfnin, virS-
ast ekki líta svo á ; þeir ætlast til
að aSrir geti skrifaS nöfnin, þó
þeir geti þaS ekki sjáffir. þeir sjá
ekki lítilmenskuna viS þennan
hugsunarhátt, ov hafa heldu* ekki
gætt þess, aS fiest-allir mentuS-
ustu og merkustu íslendingarnir
hér vestra, og sem i mestu áliti
eru hjá innlendum mönnum, halda
nöfnttm sínttm óbreyttum, án
nokkurs tillits til, livort Enskin-
ttm líkar betur eSa ver.
Hver er ástæSan til þessara
nafnabrey tinga ?
Margir sakna hans aS ýmsu LifSu heill!
Rendu þá heill vfir hafsins völl ; /
og hvatan lát eigi farhtig dvalinn
af fjarlægum dvn ttndan dattSans væng.
Mark þitt er ættarlands vndis-fjöll i
þú eygir í huga fósturdalinn,
þar æskan á minninga sefur sæng.
Ilún rís ttpp Og fagnar þér, — fegri nú
en fyrrttm, þegar aS litli smalinn
rann þar um ríkra bænda bú.
þó býst Y-g við, samkvæmt Mammons-trú,
aS sé fvrir löngu sýnttm falinn
smalastafurinn stutti forni,
sem studdist þti viS á æsku morgni,
Nú er þér æSri titill talinn ;
nú tala þeir um “prófessor” og ‘‘frú”.
Og sé nú ‘‘prófessorinn” litillátur,
léttur í máli viS þjóS og kátur,
og gjarn, eins og fvr, á glens og hlátur,
þá verðttr hann, áSur líSur lengi,
einsgis manns talinn eftirbátur.
Og ef hann kemtir viS'óma strengi,
þá er þaS trú mín, þeim verSi bylt ;
af fögnuði verði fólkiS trylt.
Ég á helzt von á, þaS ávalt svengi
æ þess frekara sem það fengn
af hljómleik þinttm aS heyra meira,
þú heillir sálu þess jafnt Og eyra ;
— rétt eins og túnglsins töframáttur
teygir jafnt aS sér storð og lög,
þanni<r hvetji þinn hljómasláttur
hugmóS landsins Og æðaslög.
En ef þú kemur annaS sinn
útlöndum frá ‘‘í hærra veldi”,
ég á von á því, Jónas minn,
þú liellir á fólkiS helgiim eldi ;
því finst þú rétt eins og fallinn engill ;
— þú færð svo tignina : “hljóma-þengill
Islands”, bar til þér aldur dvín.
þetta er ósk, von og meining min.
En viS hinir, sem horfttm á
þig hverfa nú burt i firðar skýjum,
þráum annaS sinn þig aS sjá,
meS þrótti forntim, í sjónhring nýjum ;
og þá ne.fni ég hel/t því stöSit-stássi
þú stritist aS sitja f : nafna þfns plássi. * )
bsiiíniJ v
í»:mz
Nema þú flýir nú Frón á ný,
Og festir hjarta þitt vestrinu í
fyrir Mammonar máttar-sæti ;
og viS fréttum : í annaS sinn
aS austan sé kominn “prófessorinn”.
þá verSum viS öll saman óS af kæti.
*) þ’.e. Jónasar Helgasonar, viS dómkirkju-organiS.
Ef maSur spyr einhvern fer-
nefndan mann aS þvf, hvers vegna
hann hafi brevtt nafni sfnu, þá er
venjulega svariS þaS, aS hérlénd-
utn mönnum gang-i svo illa aS
bera þaS fram, aS þeir hafi neySst
til.aS brevta því ; hérlendir menn
hafi svo ram-afbakaS þaS, aS þeir
breyta því til þess aS geta veriS
réttnefndur hjá hérlendum mönn-
nm.
En þetta er harla léttvæg á-
stæða. Hvenær breyta útlending-
ar, sem til Islands koma, um nafn,
þó þeir setjist þar aS ? Aldrei.
ESa, setn nær okkur liggur í svip-
inn : Hvenær breyta annara þjóSa
menn, sem hingaS flytja, um nöfn
sín ? Örsjaldan, Og hafa þó margir
þeirra nöfn, sem eru langtum örð-
ugri fvrir Enskimi aS bera fram,
en íslenzku nöfnin.
ViS lítum niður á Galiciu-mann-
garmana, og þykir þeir standa á
lágu stigi mentunarlega. En hve-
nær breyta þeir u-m nöfn ? Aldrei.
þeir gera sér aS góSu aS heita :
Mitzuck Tymcharok, Mias Mias-
nik, Slabinka Bachneski, eSa öðr-
um slíkum ill-frambærilegum nöfn-
úm.
ESa þá GySingarnir. Hvenær
hafa þeir breytt um nöfn ? Mér
vitanlega aldrei, og mun þó ekki
auShlaupiS aS, aS bera nöfnin
þeirra, sumra hverra, rétt fratn.
En þeir kæra sig kollótta, þó
Enskttrinn afbaki þati. þeir halda
þeim óbrevttum fyrir þaS. þeir
eru hinir sömu Letivinsky, Gea-
vacky, Reubenstein og Striowsky,
hvort sem annara þjóSa mönnum
líkar betur eSa ver.
Og Rússinn; Ekki hefir haun
beztu nöfnin. þar má líta Duyve-
jovick, Bielschowsky og Dutkie-
wicz, og önnur slík skelfingarnofn,
í okkar augum ; en ekki kemur
þeim til hugar að breyta.
HiS sama er með Frakka og
þjóSverja, ítali og jafnvel Kín-
verja greyin. þeir hafa allir meira
og minna örðug nöfn fyrir Ensk-
inn aS bera fram, en þeim kemur
ekki til hugar, aS henda skírnar-
og ættarnöfnum símim, til þess
aS gera Enskinum léttara fyrir
meS framburS þeirra. Nei, siSur
en svo. ' !;• iJliÍj'j
MILJONIR
GRÆDDAR
A
Verjið $ 300. og
fáið $1000.
Miljónir hafa verið græddar á olfu, og mil-
jönir yerða græddar af þeim fj&rhyggjumönn-
um sem kaupa olíu hlutabréf, áður pau hækka
um of í verði. /
Allir vita að Rockfeller græddi auð sinn á.
olfu. Auðæfi hans og steinolfa eru óaðskiljan-
leg f hugum manna, hvorutveggja rekur þar
annað.
8tór auðæfi liafa fengist fytir
hagsýn kaup á olíu hlutum.
Wr getið nú keypt 1,000 hluti af
McAndcrs Oil Stock
fyrir 8300, og það er engum efa bundið að Aður
árið er úti getur þér selt hlutina aftur fyrir $1000
Hvað betra getið þér óskað fyrir peninga yðar ?
Verð á olíu er að hækka, sem nemur $1.00 á tunnuna. Það merkir stærri ágóða fyrir hlut-
hafana.
Þeir sem keyptu hlutabréf f Standard Oil félaginu meðan verðið var lágt, bafa nú grætt yfir
$500 prósent á hverjum lilut, þér hafið alveg eins gott tækifæri til ap auðgast á McANDERS
OIL eins þeir á Standard.
Kaupið McAnders nú á 30c hlutinn
Og njótið gæðanna sem gefast.
Skrifið eftir upplýsingum, eða sem betra er, seiulið pantanir yður ásamt niðurborgun — án
dvalar, til
Karl K. Alhert
Phone Main 7323
Uraboðssala fél. í Canada.
708 McArthur Bldg.
W;innipe<», flan.
Islendiiigar standa þar því i;*r
einir meö góðsemina. Hjá þeim
stendur ekki lengi á að breyta Sig-
urði í ‘Sam’, Helgu í ‘Nellrc’,
Guðmundi í ‘William’, Sigríði í
‘Sarah’, Grími í ‘Geor.ge’, þor-
björgu í ‘Gertie’ og Magnúsi í
‘Mike’, o. s. frv. Bjarnason veröur
‘Anderson’, Tómasson v. ‘Thomi>-
son’, Guðmundsson v. ‘Goodman’,
Helgason v. ‘Henderson’, Gíslason
‘Gillies’, þorgrímsson v. ‘Thorp’
o;r annað þessu líkt.
Eins og yefur að skifja, leiða
þessar nafnbreytingar til enda-
lauss misskilnings á nöfnum
manna. Islendinorar hafa sín á mill-
um ýmist enska eða íslenzka nafn-
ið, þegar þeir eru að tala um ein-
hvern landa sinn, sem á tvö pör
af' nöfnum. Stundum er enska for-
nafnið sett frainan við íslenzka
eftirnafnið, og stundum islenzka
fornafnið framan við enska eftir-
nafnið; og þar fram eftir götun-
'um. Oft og tíðum kemur það fyr-
ir, þegar einhver Islendingur er að
spyrja uppi einhvern landa sinn,
karl eða konu, og spyr eftir hon-
um með íslenzka nafninu hans, að
sá, sem spurður er, kannast ekk-
ert við það ; en spyr aftur : —
“Veiztu enska nafniö hans (eða
hennar) ?” Ef hann veit enska
nafnið, þá getur vel verið, að
tnaðurinn( sem verið var að
spyrja um, sé þar í húsinu, án
þess að nokkur maður þar hafi
hina minstu hugmvnd um, livað
maðurinn heitir réttu nafni á ís-
lenzkn. — Viti aðspyrjandi ekki
enska nafnið, getur hæglega farið
svo, a(5 hann leiti að manínnum
árangurslaust í marga daga, hús
úr húsi, og að enginn geti gefið
honum hinar minstu upplýsingar,
— þó aldrei nema persóna sú, sem
hann er að leita að, btíi í ein-
hverju þeirra.
En auk þess, sem þessar nafna-
breytingar valda margs konar
ruglingi, geta þær orðið beint skað
legar fyrir manninn sjálfan, eða
erfingja hans þó séríla,gi. Tökum
til dæmis íslending nýkominn að
heiman, setn ttygt hefir líf sitt í
hérlendu lifsábyrgðarfélagi undir
enska nafninu sínu. Svo fer hann
í vinnu meðal Enskra, slasast þar
og er fluttur á sjúkrahús ; hann
er skrifaðtir þar sem íslendingur
undir enska nafninu sínu og deyr
síðan, án þess að hafa hitt nokk-
urn samlanda sinn. Maðurinn á
hér enga ættingja, þeir eru heima
á Fróni. Lífsábyrgðarfélagið borg-
ar svo út upphæðina, samkvæmt
dánarskírteini frá spítalanum, og
peningarnir eru sendir til íslands.
En þar finnast engir ættingjar, þó
leitað sé um alt landið þvert og
endilangt, þvi enginn þar kannast
við enska nafnið. Ef að maðurinn
hefir skrifað heim, þá gerði hann
það undir íslenzka nafninu, og
fékk svo bréf að heiman uiidir
sama nafni.
Annað dæmi má nefna, sem sýn-
ir hættuna, sem getur stafað af
nafnabreytingunni. Fasteignakaup
eru af sumum gerð undir tveimur
eða þremur mismunandi nöfnum ;
oft undir hverju sérstöku nafni, en
þó sama nafnið aldrei stafað eins,
som tæpast er heldttr von að sé,
])ví einkenni þeirra manna, sem
heita sitt á hverri stundinni, er —
að þeir vita eiginlega aldrei, hvað
þeir heita eða vilja heita, og haia
því ekki nægilega greind til að
stafa nafnið sitt rétt í nokkurt
citt skifti. þegar slíkir menn deyja
eiga erfingjarnir í hinni mestu har-
áttu, að geta sannað erfðarétt
sinn, — nema undir einu af hinum
ýmsu nöfnum, nefnilega hinu
rétta : skírnar- og föðurnafni.
All-oft kemur það og fyrir, að
menn, eftis þriggja ára veru sína
hér, taka út borgarabréf undir
vissu nafni, og« rita ^jg svo fyrir
heimilisréttarlandi undir öðr.u. En
þegar þeir, til þess að geta fengið
fult eignarbréf fyrir landi sínu,
verða að framvísa borgarabréfinu,
þá kemur þar alt annað nafn, en
])ess, sem landið á að fá ; Og get-
ur þá hæglega farið svo, að þessi
nafnaskekkja verði til þess, að
landið fáist ekki, eða þá með tals-
verðmp örðugleikum. það hefir og
oft komið fyrir, að persónur
kaupa hluti undir einu nafni og
gera borganir undir öðru nafni,
og hefir það orðið til þess, að sá
hinn sami hefir orðið að borga tví-
vegis fyrir þennan eina Og sama
hlut.
En þetta eru að eins fá af hin-
um mörgu dæmum, sem tína má
til, til að sanna, hvað nafnabreyt-
ingarnar geta orðið til mikils ó-
gagns.
En svo að síðustu er ein hliðin
enn, sem færa má til mótmæl-
anna gegn nafnabreytingunum, og
það er þjóðernishliðin. En hún
virðist nú liggja fjöldanum í léttu
rúmi, og vilja margir losa sig við
íslenzka þjóðernið sem fyrst. En
þeim mönnum m,á segja það, að
vegur þeirra vex að engu í hér-
lendra manna augum við þá við-
leitni þeirra. í augum allra ment-
aðra manna, er sá maður mest
metinn, sem kejnur fram til dyr-
anna eins og hann er klæddur.
Sjálfuppskírðu Islendingarnir eru
ekki þannig í framkomu sinni, þeir
sigla undir fölsku flaggi.
Enn er einn lösturinn, og það
hjá þeim mönnnm, sem þykjast
nota íslenzku nöfnin : þeir breyta
rithætti þeirra, svo að móðurmál-
inu er stórum misboðið, en Ensk-
urinn litlu nær með framburðinn ;
til dæmis: Sigurðsson verður Sig-
urdson, Davíðsson verður David-
son, Friðriksson verður Frederick-
son, o. s. frv. þetta er allsendis ó-
þarfi oy ætti að leggja niður.
þá eru hér íslendingar, sem tek-
ið liafa sér al-íslenzk vlðurnefni,
og er síður en svo, að ég lasti
það. Nöfn eins og Vopni, Jökull,
Gauti eða Akraness, eru ram-
íslenzk ojr fögur. Aftur hafa sumir
landar tekig upp afskræmislega af-
káraleg> viðurnefni, sem eru rétt-
nefnd málskrípi.
É,e "Veit, að sumir landar halda,
að þeim gangi betur að komast á-
fra,m hjá hérlendum mönhum, ef
þeir breyta um nöfnin sín. En
þetta er hrapallegur misskiiningur.
Álitið stendur í engu sambandi
við nafnið. Einnig eru aðrir land-
ar, sem halda að það sé “fínna”,
að bera erlent nafn, en það er ein
sú heimskulegasta hégilja. Ekkert
nafn er öðru “fínna” í augum
fjöldans, og þess ætti hver maður
að minnast, að skírnarnafnið er
hluti af honum sjálfum, og föður-
nafnið helgur arfur.
Að endingm, landar góðirl' —
Nafnið hneykslar engan lifandi
mann, og það er skylda hv.ers
manns, að ’ verja lifi sínu svo, að
nafn hans fái það gildi, sem það
framast getur fengið eftir hæfileik-
um hans.
Gunnl. Tr. Jónsson
ISLENZKAR BIEKRR
Eg undirritaður hefi, til sölu ná-
lega allar íslenzkar bækur, sem til
eru á markaðinum, og verð að
hitta að Lundar P.O., Man.
Sendið pantanir eða' finnið.
Neils E. Hallson.