Heimskringla - 16.05.1912, Blaðsíða 7

HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 16. MAl 1912,
7. BLS'
KAUPIÐ lOc ‘PLUG’ AF
*
Currency
CHEWING
TOBACCO
OG YERIÐ GLAÐIR.
Einkenni Gyðinga.
Fyrsta þjóS, sem ég heyröi tal-
að um, voru Danir, þá Englend-
ingar. En fyrsta þjóð, sem ég las
um, voru Gyðingar. Ég var sem
sé látinn stauta í Nýjatestatnent-
inu fyrst allra bóka. Á því er
stíllinn hreinn og stór. þá tók ég
íyrst eftir Gyðingum. þótt ég
hefði ei breiöar hugskotssjónir í
þá daga, þá hafði ég garnan af að
lesa um Gyðinga-þjóðina. Samt
var mér hálf-gramt í geði við
gamla A'braham forföður, þegar
hann ætlaði að fórna Isaki syni
sínum. En þá ávísaði Guð honum
hrútinn og drengurinn slapp. Mér
líkaði afar-illa við bræður Jósefs,
þegar þeir seldu hann kaupmönn-
unum. En ég gladdist, þegar hann
var orðinn ráðsmaður hjá Faraó
konungi og gaf og seldi kornið í
hallærinu mikla. Svro lærði ég
‘‘Dæmisögurnar” með þrautum og
þjáningum sumstaðar. S'íðan las
ég Biblíuna spjaldanna milli. þótti
margt vituriega og vel sagt, eink-
um hjá Salómon konungi. Eg las
margt fleira, sem lvtur að og gríp-
ur inn í sögu Gvðinga, eftir höf-
unda með mismunatuli viti og vel-
vild til Gyðinga þjóðarinnar. —
Snemma á aldri kendi é,g í brjósti
um þessa heimsráfandi þjóð, sem
sýndi það þrek og þjóðernisfestu,
sem engin þjóð í heimi hefir kom-
íst í námunda við. Meðan þeir
voru á Gyðingalandi voru þeir of-
sóttir af nálega öllum þjóðum, þó
m,est af Grikkjum og hinum harð-
snúnu Rómverjum, sem síðast
gerðu umsátrið um Jerúsalems-
borg, og eftir óteljandi fantastryk
og svívúrðingar herleiddu Gyðinga
þjóðina. Sá, sem les umsátur Jer-
risalems borgar, hefir steinhjarta,
ef hann viknar ekki þá Rómverjar
nevddu konur til að eta sin eigin
afkvæmi, ásamt öðrum svívúrðing-
um, sem hver sannur maður blygð-
ast sin að hugsa um. Eo- hefi lesið
“Umsátur Jerúsalems borgar” á
enskri tungu. A isletizku hefi ég
ekki séð hana, nema sundurtána
'og tutlaða, og riæsta fáfróða.
Ég kyntist ekki Gyðingum fyrr
en ég kom til Ameríku. Hér hefi
ég kynst verkamönnum, pröngur-
um, kaupmönnum og æðri stéttar
mönnum.
Gyðingar eru ekki einasta sér-
kennilegir að hugsunarháttum og
föstum siðum, heldur einnig að
útvortis einkennum. Flestir eru
þeir lágir vexti, breiðvaxnir og
margir feitir. þeir ertt hvítir í and ( k'u'nn';" ^um
liti, stórnefjaðir, með svart hár og
brúnt skegg. þetta er algengasti
háralitur þeirra, þó nokkurir séu
skolhærðir, og töluvert margir
rauðblendnir.
Lægri stéttirnar, verkamenn,
prangarar og smásalar, eru ó-
hreinir, órakaðir og illa hárskorn-
ir og ræfialegir í klæðaburði. —
þetta innifelst alt í lýsingarorð-
inu okkar júðalegir, sém enn-
fremttr felur í sér nurlun óg nirf-
ilshátt.
Gyðirigar eru venjulega stiltir í
tali Og forðast blót og formæling-
ar. þó ber út af þessu, ef þeir reið-
ast í kaupum og sölum. þeir eru
frekar mannleysur, ef til áfloga
kemur. En í það heila tekið, eru
þeir allra manna stiltastir, eins
lengi og þeir hafa einhvern vonar-
neista, að koma fram kaupum eða
sölum við þá, sem þeir eru að eiga
við. það er v st óhætt að full-
yrða, að engin þjóð í heimi hefir
aðra eins veszlunar-stillingu eins
Off Gyðingar. Ef þeir reyna mann-
inn einu sinni að ráðvendni og
skilsemi, þá trúa þeir honum jafn-
an eftir það, þótt hann geti ekki !
ávalt fylgt gjalddaga. þeir eru !
(Ijótir til að hjálpa, og stundum
alveg óþektum mönnum, þó þeir
fái enga tryggingu, og yfirleitt
taka þeir ekki frekar okurrentur,
enn annara þjóða menn. Eölilega
vilja þeir fá peninga sina eins
fljótt Og auðið er.
þeir eru sparneytnir. Borða lít-
inn og ódýran hiat. Og þó hann
sé ekki sem allra hreinastur eöa
glænýr, þá fást þeir ekki mikið
um þaö. Vínnautna-menn eru þeir
ekki í réttum skilningi. þeir neyta
þess töluvert, cn verða aldrei viti
og sóma sínum fjarr. Aftur á móti
eru þeir tóbaksvargar margir. þeir
revkja mest bréfvindlinga. Jafn-
liarðan og þessi er búinn vefja þeir
annan sarnan og kveikja í honum,
og jafnt, hvort ]»eir eru við vinnu
eða utan vinnu.
þótt æðri-stéttar menn séu
nokkurn veginn klæddir og þvegn-
ir, þá má þó ævinlega sjá þjóðar-
einkennin. það er eins Og það
standi letrað utan á þeim : —
“þarna er Gvðingur”.
Gyðingar í Ameríku eru sagðir
ínikið mann^ðri og hreinni enn
víðast annarstaðar í heimi, nema
ef vera skyldi á Englandi. þar
hafa þeir komist til álits og nokk-
úra meta.
Fyrir skömtnu síðan hefir brezk-
ur Gvðingur á Englandi ritað bók
um þjóð sína. Ilún er skýr og dá-
vel rituð, og, sýnir, að höfundurinn
er meritaður í betra lagi. Hann
lieldur því fra.m, að enginn þjóð-
flokkur í heimi sé eins einkennileg-
tir scm Gyðinga þjóðin. Ilann
heldur því líka fram, að engin
þjóð eigi eins gamla og merkilega
sögu, og eins sundurleitar hugsan-
ir, sem Gyðingar. Menn geti ekki
! þurausið þessar sóreignir þcirra.
1 þó sóu þeir aldrei látnir f friði, —
i einlægt ofsóttir og hrjáðir, að
! meiru og minna lejúi, hvar sem
þeir búi í hinum mentaða heimi.
þeir njóti örsjaldan sannmœlis, og
jteim sé ekkí þakkað fyrir það
• tvent, sem þeim beri stórþakkir
' fvrir, og það sem skáldið Heine
taldi þeim til gildis í veraldarsög-
unni. Heine var sjálfur Gyðingur
I og gott skáld. Hann telur þjóð
| sinni það til ágætis, að híin hafi
fundið upp kristna trú, og að hún
þjóðum framar að
hvaða fjármunaleg hylliboð, sem
því er boðið. Gyðingar g e t a
ekki og v i 1 j a ekki vera annað
en Gyðingar. Óne}7ddir láta þeir
aldrei hlut sinn, gefa ei eftir fyrir
öðrum j)jóðernum, nema lífsnauð- |
syn knýi þá til að gera það. En
þeir komast oftast úr þeirri klípu,
því þeir nota þá yfirburði sína,
sem vart er hægt upp að telja. j
það er eins og þjóðernis yfirburð- [
ir skapist ávalt nýir og öflugir,
hvenær sem Gyðingar eru kotmnir
á glötunarbarm þjóðernisins. því
meira sem þeir reA’na, því fastara,
sem j»rengir að j»eim, jiess öflugri !
vex þeim ásmegin þjóðernisins. A
miðöldunum var Gyöingum óvíða
viðvært, nema jæir væru stórauð-
ugir eða lánardrotnar og okrarar.
Aðrir lifðu mest á ílækingi og
fltitningum frá einum stað í ann-
an, eða á ‘‘Gettóum” svo nefnd-
um. það eru sjóhverfi í stórborg- j
um. þar bjuggu þeir viö auðvirði-
legustu vinnubrögð, að tína sam-
an alls konar fataræfla og sitt-
hvað annað úr sorpi og úrgangi
borganna. þá atvinnti stunda j>eir
æðimargir hór í Winnipeg og víð- j
! ar j»ann dag í dag. Iljá Márutti
á Spáni áttu j»eir griðastað á 10.,
11., 12. og 13. ö'ldum. þó róttur
j»eirra væri ei hár, þá voru Már-
arnir svo vel að sór sjálfir, að
Jteir stóðu J»að hærra í trú og sið- j
gæði, ettn kristnir menn, að þeir !
levföu Gyðingum aðgang að há-
.skóltim sínttm, og reyndust Már- ,
ttnttm jafnsnjallir' í vizktt og vís-
indum. Gvðingar þýddu fyrstir
Aristóteles og fleiri gríska og
Rójmverska spekinga og rithöf-
unda. En jægar Márar voru
flæmdir burt af Spáni á 15. öld,
J»á J»raut Gvðingum friðaröldin j
Jiar. Ilrapaði þá nær til grunna |
siðmenning Jæssara þjóða, Már- j
J anna og Gyðinganna. þá tóku hin-
[ ar kristnu þjóðir við vizku og
J vöEtum, án þess að þakka J»ess-
ttm burthröktu þjóðum fyrtr und-
irstöðu og stofnun. þá leið fram
ttm Siðabótartímann. En hagur
Gyðincra batnaði ekki hætishótið
við Siöabótina. þeir máttu bíða
j lengi eftir hana, án þess að þeim
. hægðist ttm sambýlisvináttu við
! aðrar J»jóðir.
Nti skal aftur vikið að áðtirum-
j getinni bók, og stuttlega minst á
! J»að innihald hennar, sem höfttnd-
ttrinn álitur að þjóðerni byggist á.
Blóðið <»g merginn í þjóðerni Gyð-
I inganna álitur hann starf-
s e m i. ]>cir hera forna virðingu
fvrir öllu, sem að iðnaði lýtur og
vinnubrögð heita. Höf. segir, að
j frá því fyrir Krists daga hafi eng-
| in höföingjastótt verið til í Gvð-
í ingalandi, eftir nútíðar skilningi.
þá hafi allir verið iðnaðarmenn og
starfsræk jendttr, — höfðingjar og
höfuðprestar, jafnt sem slóttir al-
múgamenn. Að vísu vortt þeir
Kristur og lærisveinar hans iðnað-
íirntenn. Jesús, sem smiður, var
! meistari J»eirra o<r herra. ]>að er
I fjarstæða, að skoða hann og læri-
sveina hans fátæka alþýðumenn, á
j beirra tíðar vístt. Rabbíarnir eða
höftiðprestarnir voru skoðaðir sem
æöri-stóttar menn. Hvorki iðnað-
armaðnr nó fiskimaðttr vortt metn-
ir eftir iðnaði þeim, sem þeir
stunduðu. ‘‘Iðnaðttr hvorki rýrir
ttó göfgar manninn”, er máltæki
Gvðinga, ‘‘hel/lttr göfgar maðurinn
eða rýrir iðnað sinn”. Mestu höfð-
ingjar þjóðarinnar stunduðu iðn-
að. Páll postuli, sem taldist bæði
göfttgmenni og stórmenni, vatm
! sjálfur að tjaldaskurði. Og þó
hann væri ekki fæddttr i sjálfu
Gvðingalandi, J»á telst hann til
Gvðinga þjóðarinnar. Páll tók
' allra manna! harðast á Jieim mönn-
j nm, sem ekki vildu vinna, eins og
kunnugt er af pistltun hans.
Ilér greinir frá ýmsu, sem stend-
ttr i Talmitd og öðrum fornritum
Gyðinga, og orðskviðum og máls-
háttum : ‘T sveita J»íns andlitis,
, skaltu brauös þíns neyta”, J»etta
er elzta siðaregla Biblíttnnar. H|Öf-
i uðpresturinn Meir sagði : “Lær þú
: einhverja iðn, og hirð ei um þótt
hún attðgi menn misjaínlega. Seg
j ekki : ]»etta er mögur iðn, heldur
vinn þti lætur enn aðrir”. — Höf-
uðpresturinn Símon segir : “Fugl-
ar loftsins og dýr merkurinnar
hafa uppeldi sitt fvrirfram ákveð-
ið, en maðurinn á að vinna fyrir
síntt, og það er fremd, er honum
ber aÖ meðtaka fegins hendi.
handfjalla peninga.
Óvildin, eða það svo nefnda
“Gyðinga-hatur”, er eldri enn
ICristindómurinn. Margar þjóðir
báru til þeirra megnasta hatur og j'Fláðu heldur belg af hræi á miðju
sem engtim gagnar”. “Vitur mað-
ur göfgar vinnuna, sem aftur
styrkir manngöfgi hans”. “Ver
nytsamur sjálfum J»ér og öðrum í
cinhverjum störfum”. ‘‘Aldrei skal
velgengnt dvína í ísrael meðan vinn
an sannar verðleikana”. “Sá, sam
stendur að starfi sínu, á ekki að
tefja sig, og ekki skal hann hætta
vinnu til að lúta spekingnum, er
framhjá skundar”. “þótt hallæri
vari í sjö ár, fer neyðin í lengstu
lög framhfá dyrum dugnaðar-
mannsins”. “Síðar rennur upp sá
dagttr, að hver maður hættir að
lítilsvirða landið, sem ól hann og
hann á alt að þakka”. “Maðurinn
veröur aldrei sjálstæður fyrri en
hann eignast landsblett eða jarð-
arskika til að yrkja fyrir sig og
sína”. “Staðan göfgar ekki mann-
inn, heldur maðurinri stöðuna”.
“Maður, sem vinnur heiðarlega
íyrir fæðu sinni, er eins mikill og
hefði hanti skift Rauðahaftnu með
handafli sínu”.
Gyðingar ir.nrættu Jiessar og
J»ví likar reglur börnutn sínum.
þrek og þrautsegju töldu þeir
beztri kost hvers manns. — þeir
sögðu : “Trtt þtt aldrei þeim
manni, sem segir þór, að hann hafi
erfiðað og einskis aílaið ; trúðu
heldur hinum, sem kvi^ðst hafa
mikið á sig lagt, og borið sigur úr
býtum á endanum”. “Enginn mað-
ur, sem heiðvirður er, þykist öðr-
um meiri, hvort setn hann býr á
hrjóstrugri landsbygð eða í auð-
ævaborg”. Gyðingar gleyma ald-
rei, að Ilillel, höfuðsmaður hins
nafnfræga skóla, var vatnsberi. —
Höfuöpresturinn Jokanan, einna
skarpvitrastur maður, sem uppi
hefir verið, hann var skósmiður.
Mörg stórmenni Gyðinga voru
klæðskerar, garðlileðslumenn, og
beunngrafarar, kolagerðarmenn,
smiöir og briimeistarar.
Frank Delitsch, setn tnikið og
vel hefir skrifað um siðmenningu
formatnia á Austtirlöndum, getur
J»ess, að á Krists dögttm var það
alsiða hjá Gyðingum, að höfðingj-
ar qg spekingar gengu út á torgin
á kvöldin. þar kendu }»eir þeim
heilræði, sem heyra vildu, eða
leystit úr vandamálttm manna. Á
daginn gengu “háir sem lágir” að
vinnu. þá mátti sjá þann eða hinn
leggja frá sér körfu sína, viðaröxi
og önnur vinnutól, til að leysa
þar úr spurningum J»eirra, sem
eftir leituðu. Allir voru jafnir í
sjálfu sór, Og stéttamunur nær því
eriginn, þegar Jerúsalem var und-
anþegin, að sumu leyti.
Minst Jjótti í þá spunnið, er sak-
ir vísinda eða guðræknisanna van-
rækttt að koma á almannafæri. —
þeir höfðu þá höfuðreglu, að skoða
sór ekki óviðkomandi almennings-
heill og einstakra kjör.
“T»tt skalt eta þurt brauð með
salti, áður en þú segist þekkja
1 hjarta Jtjóðar Jjinnar”, var mál-
tæki hjá J»eim.
Á vorttm tímum er ruglingur
kominn á jæssa fornu, frægu þjóð,
því samkepnis ósköpin hafa valdið
þjóöinni haturs og óvildar, sam-
fara öfundssýki og harðýðgi. Hjá
öllum þjóðum lifir Gyðinga-hatrið
! meira og minna í kolunum. þó er
! það harðvígast og blóðþvrstast á
Rússlandi og þar næst í Rúmeníu,
og í stimum héruðum á þýzka-
1 landi. En minst á Frakklandi og í
j löndum brezka veldisins, eða með-
al enskumælandi manna.
Fjöldi af Gyðingum hefir nú að
ttndattförnu flutt til gamla, helga
landsins. þó enn þá fleiri til Ame-
ríku. Fyrir stuttum tíma ráktt
! Rússar 300 fttllorðin embættis-
! mannaefni úr landi. þeir voru allir
saklausir. þeir fluttu til Suður-
Afríktt, og stunda J»ar bænda
, vinnu. /
Gvðingum er nær ómögulegt
að læra hugsunarhátt og erfða-
j skoðanir hinna kristnu þjóða, og
j nále,ra eins, þótt þeir láti skírast,
j er J»eir gera harla lítið að. þvi
• veldtir eílaust þjóðarforneskja, því
[ þeir eru elztir aflra þjóða, sem nú
cru ttppi á Stiður-, Norður- og
j Vestur-löndnm. það er engin
1 hætta á, að Gyðingar glati héðan
| af J»jó»ðerni né tungu. þeir eru
bundnir sterkari þjóðernisböndum,
rnti nokkur önnur J»jóð í heimi.
stj*rkleiki þeirra byggist óefað
mest á sögu þeirra og trúarbrögð-
um, ásamt sérkennum og vilja-
festu.
Kr. Ásg. Benediktsson
hlevpidóma löngu áður enn Kristn-
in kom til sögunnar. Mest bar á
þvl hatri hjá Grikkjum og Róm-
verjum. Telur þessi bókarhöíund-
ur, að því hatri ltafi ollað gáfur
og skjótræði Gvðinga. Og líka,
hversu þeir séu fljótir og leiknir í,
að semja sig að siðum annara
þjóða, einkum þegar um verzlun- J honum
arhvggindi og peningamál er að í ’nSfl”-
torgi og J»igg laun fyrir ; beiðst
ekki meðaumkunar og þigg ekki
ölmusu. Hinn fyrnefndi er starfs-
maður, en hinn betlari”. Finnir þú
ei vinnu í þinni borg, þá leitaðu
til annarar, þá mun J»ér betur tak-
ast”. “Hver, sem vanrækir að
kenna syni sínum vinntt, kennir
óafvitandi að verða ræn-
“Smiðurinn við hefilbekk-
ræða. þar skara þeir fram tir öll- J ’nn er æðri maður, en presturinn
um þjóðum, fvrri og síðar, eins j fvrir altarinu”. “Hver höfuðprest-
fyrir nýtum
ðjumanni”. “Uppeldi ári vinnu-
lane-t otr þjóðerni þeirra og trúar- j ur skvldi standa upp fyri
brögð leyfa. En á hinn bóginn hef- iðjumanni”. “Uppeldi ái
ir ahlrei verið skapað J»rályndara'
og fráleitara fólk, að láta undan
með að fórna sérkennum sinum,
bragða endar í óm’tjungsskap og
vesalmensku". “Að nærast af erf-
iði síntt er gagnlegra en trúrækni,
:
Y
Y
Y
Y
t
?
?

*•♦••'• ♦%«’♦ •'♦ ♦%•’♦ ♦>• > >>♦>.♦♦>♦>♦><
♦ ♦ ♦ ♦ ♦
Skriflð yður fyrir
HEIMSKRIN GLU
svo að þér getið æ-
tíð fylgst með aðal
rmílum Islendinga
hér og heima.
Flutt á samkomu Hagyrðingafélagsins
Y
X
V
❖
Man ég J»á ágætu unaðarstund,
þá óðs-vinir sóktu til Freyju
og skemtu sér ávalt und ljóð-fögrum lund
hjá listanna ágætri meyju,
glaðværðar eiglóin öllum þá skein
af almætti Fúsa og Mauitgu
ríkti J»ar friðariins einingin ein
á andlegri listanna gatingu.
Við átum og drukkum þar öll þessi kvöld
svo alsælan fyndist hin besta,
en fyrir J»að aldrei við greiddum nein gjöld
J»ví gestrisnu sýndti þau mesta.
En nti er þitt heimili hreint ekki til
og hagmælsku fundirnir smærri,
en Freyjtt má þakka það vitum við vel
að víst eru skáldin vor stærri.
Já, fyrir það hittast ntt hlagimæltir menn
í hópnum með skáldunum mestu,
við finnum það betur þeir fjölga þar enn
sem flytja oss gullkornin beztu,
ef höldttm vér áfram sem höfum við gert
af hjarta að dýrka hann Braga,
þvi hagmælsku landans er víða þess vert
að vermda og prýða og laga.
Að Ijóðin vor íslenzku beini oss braut
bregst J»að víst aungvum sem skilja,
að þiggja hinn falsaða gttðræknis graut
gerast mt færri sem vilja.
Hin ágæta mentun, sem Erlíngsson gaf,
mun alla tíð verða í minni,
hún leysti best kirkjttnnar klafana af
kúgtiðu þjóðinni minni.
Ef ætliö að halda við íslenzkri þjóð,
þá yrkið af hjarta og krapti,
hrífi það tilfinning svo titri vort blóð,
það tekur bezt landann úr hapti ;
því skáldin oft finna þá leyndustu leið,
sem liggur til sannleiks og frama,
þótt braut Jveirra oftsinnis gerist ei greið
htin gagnar J»ó ávalt hið sama.
G. J. Goodmundson.
v
v
♦:•
♦:•
•:♦
•:•
*
*
* ?
Meö þvl aö biöja æflnlega nm
‘T.L. CIGAR,” þá ertu viss aö
fá ágætan vindil.
T.L.
•' * v.
-• vAV '
(UNION MADE)

Western Cigar Faetory
Thomas Lee, eigandi Winnnipeg
TheWiiiniiwgSafeWorks,
LIMITED
50 Princess St, Wiimipeg
VERZLA MEÐ
Nýja og brúkaða öryggis skápa [safes],
Ný og brúkuð “Cash Registersv
Verðið lágt, Vægir söluskilmálar,
VÉR BJÓÐUM YÐUR AÐ SKOÐA VÖRURNAR.
^'Y^ÍTUR MAÐUR er varkár með að drekka ein-
göngu hreint öl. þér getið jafna reitt yður á.
DREWRYS REDWOOD LflGER \
það er léttur, freyöandi bjor, gerður eingöngu ♦
úr Malt og Hops. Biðjið ætíð um baun.
E. L. DREWRY, Manufacturer, WINNIPEG.
•;•
WAAAAAAAAA^WVWWWWSAAAAAWWWVWNA/VWW
LDREl SKALTU geyma til
- morguns sem hægt er að gera
s f dag. Pantið Heimskringlu f dag. g
íry) mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
©)
frAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA