Heimskringla - 28.05.1914, Side 2

Bls. 2
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 28. MAÍ, 1914
™ DOMINION BANK
Hornl Notre Darae og Sherbrooke Str.
Höfuðstóll uppb. $4,700,000.00
Varasjóður - - $5,700,000.00
Allar eignir - - $70,000,000.00
Manntal á Islandi
H. .Mannfjöldi á landinu fyrrum
og nú.
(Framhald).
Fólkið, sem flutti sig hingað til
| lands 874 og síðar, og bjó sér fríríki
| með einu löggjafar- og démþingi
yfir alt landið, hafði snemma með-
vitund um sig eins og sérstaka
þjóðarheild. Þess vegna eru ýmsar
þær upplýsingar til frá fornöldinni,
um þjóð vora og hagi hennar, sem
aðrar þjóðir hafa ékki haft eða
hafa týnt aftur. Annað atriðið í
þessu máli er, að Islendingar færðu
í sögur flest sem við bar, bæði hér
heima og á Norðurlöndum. Meðal
fólksins voru ávait vakandi menn
á þeim tímum, þegar aðrar þjóðir
— utan Rómaborgar einnar svo að
segja — áttu naumlega nokkurn
mann, sem var andlega að verki.—
Af þessum uppiýsingum leiðir, að
við vitum meira um fornöldina, en
flestar aðrar þjóðir í þesari álfu
vita nú í dag.
Af ýmsum upplýsingum frá elztu
tímum, hefir prófesor Björn AL ól-
Sérhver raanneskja.^eem ^f^kyldo g(iu rcynt rcikna út mannfjöld-
ann á landinu; útreikningarnir
eru ekki annað en getgátur, en
tveir af þeim ætla eg að séu mjög
hfearlSa^Vv*amUtndúrator^t0ofBU ‘raÞeh nœrrl Sannl- að mlnsta k0StÍ hafi
ekki verið fleira fólk á landinu, en
hann segir. Ein af áætlunum um
mannfjöldann, þegar íslendingar
Skyldur.—Sex mána?Sa ábútS á árl og „ . .. ______. .__,
rœktun á landinu í þrjú ár. Landnerai gáfu Eyvindi Finnssyni feldarduk-
Vér óskum eftir viðskiftumverz-
lunar manna og ábyrgumst ati gefa
þeim fulinægju. /Sparisjóðsdeild vor
er sú stærsta sem nokkur banki
hefir í borginni.
íbúendur þessa hluta borgarian-
ar óska að skifta við stofnun sem
þeir vita að er algerlega trygg.
Nafn vort er fulltrygging óhult-
leika, Byrjið spari innlegg fyrir
sjálfa yður, konu yðarog börn.
C. M. DENIS0N, ráðsmaður.
Phone ttarry 34 5 0
Agrip af reglugjörð
dm heimilisréttarlönd í C a n a d a
Norðvtsturlandinu.
hefir fyrir a3 sjá, og
ur, sem orSin er 18 ára, hefir heimills-
rétt til fjórSungs úr ‘section' af óteknu
stjórnarfandl i Manltobe, Saskatche
wan og Alberta. Umsækjandinn verB
ur sjálfur að koma á landskrifstofu
sérstökum skilyrBum má faBir, móBir,
sonur, dóttir, bróBur eBa systir um-
sækjandans swkja um landiB fyrir
hans hönd á hvaSa skrifstofu sem er.
inn að launum fyrir lofdrápuna
sr síður ábyggileg en hinar. Pró-
fessorinn telur mannfjölda á land-
inu þannig:
áttu að gogna)
77,520.
landl, getur keypt heimilisréttarland
f sérstökum héruoum. VerT5 $3.00 ek-
ran. skyhinr—VerðitS at5 sitja 6 mán-
ut5i á landinu á ári í 3 ár og rækta 50
reisa hús $300.00 virtSi.
W. W. CORY,
Deputy Minister of the Interior.
má þó búa á landi innan 9 mílna frá
íeimilisréttarlandinu, og ekki er minna
en 80 ekrur og er eignar og ábúbar-
Jörb hans, eöa fööur, móöur, sonar,
dóttur bróöur eöa systur hans.
1 vissum héruöum hefur landnemnn,
sem fullnwgt hefir landtöku skildum
sectionar^fjóröungl^áfosfum^^viö^^iand Árið 965 (feldardálksáætlunin)
sitt. Verö $3.00 ekran. Skyldur:— 60 000
Ver?5ur aii Nltja 6 mlÍDiitSI af Arl fl
Jandinu Í 3 ár frá því er heimiiisréttar- Urið 1096 (bændatal Gizurar bisk-
landiö var tekiö (aö þeim tima metJ- , .
töidum, er tn þess þarf ats ná eignar- ups, þeirra, er þingfararkaupi
bréfi á heimilisréttarlandinu), og 50
ekrur veröur at5 yrkjaj aukreitis.
Landtökumaöur, sem hefir þegar
notaö heimilisrétt sinn og getur ekkf
náts forkaupsrétti (pre-emption) á i Ánð 1311 (skattbændatal sama ár)
keypt heimilisréttarland „0 .00
oum. Vert5 $3.00 ek- 72,428.
Slð aít Ritla fi mán.
Árið 1402 kemur “Svarti dauði”
og með honum ákafiegur mann-
I dauði, sem iíklfegast hefir kostað
þriðja hvert mannsbarn í landinu
| lífið. 1 strjálbygðu landi fellur
færra fólk í drepsóttum, en þar sem
I þéttbýlið er. Hafi fólksfjöldinn ver-
ið 72,000 manns árið 1402, eða lítið
meira, er líklegt að “fyrri plágan”
hafi komið mannfjöldanum hér
niður fyrir 50,000 manns, og að “síð-
j ari plágan”, árin 1492—95, sem var
skæð bólusótt, hafi felt annað eins
og liin fyri.
Pegar þér viljið fá besta kjöt, fisk j _,... ,
fuglakjöt, eða garðávezti, þá heim-; -^ftlr vlta menn oít með ná-
sækið oss. Verð sanngjarnt j kvæmni, hve margt fólk hefir verið
í landinu. Milii 1670—80 hefir mann-
tal Þorleifs iögmanns Kortssonar
farið fram, ]>ótt liandrit af því sé
xarcront U\/0 í ekki svo 111,11111 viti- Hannes bisk-
O U I wUlll flVCi up Finnsson sýnir fram á, að það
^ - komi mjög vel heim við manntalið
11703. Pó er það fólksfjöidinn einn,
Dixon Bros.
KJÖT 0G MATVÖRUSALAR
Síma pantanir fá fljóta afgreiðslu.
637
Næst við Good Templar Hall
Phone Garry 273
■H-l-!■ I I » l lli l l l l I I I I H'
|:Sherwin - WiIIiams;:
AINT
P
fyrir alskonar ”
húsmálningn.
|: Prýðingar-tfmi n&lgast nú. * |
Dálftið af Sherwin-Williams I!
hústnáli getur prýtt húsið yð- * •
ar utan og innan, — B r ú k i ð
ekker annað mál en þetta. — 4*
* S.-W. húsmálið málar mest,
j: endist lengur, og er áferðar- :
'. fegurra en nokkurt annað hús i*
j ^ mál sem búið er til. — Komið
|; inn og skoðið litarspjaldið.—
I í
j
| í CAMER0N & CARSCADDEN X
QUALITY HAHDWARE
ÍWynyard, - Sask. í .. .50,700
.......................*: I Petta manntal er ausjáanlega tekið
SjLI I I jeftir prestaskýrslum af öllu land-
inu, sem biskuparnir hafa látið
taka, og Hannes Finnsson telur
það áreiðanlegt.
Eftir 1750 hefir stjórnin látið taka
öll manntölin, sem haldin hafa ver-
ið, og mannfjöldinn verður eftir
þeim þessi:
Fólkstalið 15. ágúst 1769:
46,201. —
Fólkstalið 1. febrúar 1801:
47,240.
Fólkstalið 2. febrúar 1835:
56,035.
Fólkstalið 2. nóvember 1840:
57,094.
Fúlkstalið 1. febrúar 1850:
59,157.
Fólkstalið 1. október 1860:
66,987.
Fóikstalið 1. okótber 1870:
69,763.
Fólkstalið 1. október 1880:
72,444
Sask...
jsem það gjörir. Heimilatalan sýnist
| annaðhvort að hafa verið of iág hjá
lögmanninum, eða þá að Jón sýslu-
maður Jakobsson hefir ekki mun-
j að liana eins nákvæmlega og fólks-
j fjöldann. Heimilatalan hefði átt að
: vera nær 7,500 en 7,000, eða svo sýn-
j ist nú. Líklegt er, að einhverjum
j þyki of djúpt tekið í árinni, að
: kalia manntal þetta áreiðanlegt,
j því það er skrifað upp eftir minni
Jóns sýslumanns. En hvernig er
j íslendingahók Ara fróða til orðin?
! Mest af henni er skrifað upp eftir
minni eldri manna, er söguritarinn
j hefir talað við. Mannfjöldi á land-
: inu var
1670—80 (7,000 heimili) lítið yfir
50,000...............
Næst er manntal þeirra Árna
Magnússonar og Páls Vídalíns
páskanóttina 1703, en þá voru á
iandinu 7,537 heimili
50,444...............
Næsta manntal eftir þetta getur
Hannes biskup Finnsson um (Lær-
dómslistafélr. 14. þ. bls. 114 neðan-
máls) og segir, að 1750 hafi mann-
fjöldinn verið í landinu:
í Skálhoitsbiskupsdæmi.. 36,800
og í Hólabiskupsdæmi .... 13,900
Fólkstalið 1. nóvember 1890:
70,927.
Fólkstalið 1. nóvember 1901:
78,470.
Fólkstalið 1. nóvember 1910:
85,183.
Frá 1400-1800 gengur fólksfjöldinn
upp og niður bæði hér og í öðrum
löndum. Sóttvarnir voru óþektar
þar eins og hér. Hungurvofan sýndi
sig hjá öðrum þjóðum eins og hér,
en kom oftar hér við. Eftir að sam-
göngurnar eru komnar í gott horf
annarsstaðar, flýr sá vágestur af
bygðu bóli, nema útjaðra stórbæj-
anna. Göngur gufuskipa til Islands
hafa haldið matar- og vistaskorti
hurtu héðan frá fyrstu byrjun
þeirra, og hingað til, nema hvað
þau komust ekki að Norðurlandi
sumarið 1882^Þótt ís banni sigling-
ar að Norðurlandi, getur inniend
stjórn bjargað því frá hungurdauð-
anum. Með símskeyti má panta
skip hlaðið af matvöru og fá það
á næstu íslausa höfn á 14 daga
fresti. Þaðan má flytja það á hest-
um í héraðið, þar sem þess er þörf.
Hungurvofan er fjær okkur nú en
nokkru sinni áður, og útbreiðslu
sóttnæmra sjúkdóma má fyrir-
byggja. Óhamingju Isiands yrði að
verða eitthvað annað að vopni.
Gömiu vopnin eru orðin sljó og
giftusamari tímar runnir upp, en
nokkru sinni áöur. Landið. hefir
hæli fyrir sinnisveika, holdsveika
og berklaveika, eins og mentaþjóð-
irnar.
Hvenær skiftir um fyrir iandið
frá óhamingju til hamingju? Það
er eftir aidamótin 1800. Mér finst,
að umskiftin hafi hyrjað nálægt
1815, eftir fail Napóleons, þegar
friðurinn er kominn á. Eftir það
hafa komið hingað tvær mislinga-
sóttir sem munu hafa felt 3,000
manns. Jafnframt hinni síðari
voru svo mikiir útflutningar af
landinu vegna hörðu áranna 1882—
87, að landsbúum fækkaði á 10 ár-
um um 1500. En það er annað að
sjá fólk fara af landi burt og vita
þá sem fara, verða þar sjálfum sér
og öðrum til gagns, en að missa
fólkið úr hungri og drepsóttum.
Fólkinu fjöigar vegna þess, að
dauðinn ber sjaldnar á dyr á heim-
ilunum. Hér á landi dó
1831—40 einn maður af liverjum 31.3
1851—60 —
1871—80 —
1881—90 —
1891-00 — —
1901—10 —
34.1
40.2
38.8
52.9
62.1
Auðvitað fæðast færri af þúsuiMti
síðari árin en hin fyrri. En sú fækk-
un er svo mikln minni en mannfjöig
unin, sem stafar af því, að dauð-
inn ber nú einu sinni á dyrnar þar
sem hann barði tvisvar sinnum
milli 1831—40.
Þegar fólkinu fjöigar, þurfa þeir
nýkomnu, sem ekki geta tekið upp
sömu atvinnu og feður þeirra, að
ryðja sér nýjar brautir. Þannig
koma upp nýjar atvinnugreinar og
nýjar vistarverur eins og þorp og
bæir. Fyrir 110 árum var landbún-
aðurinn alt, en nú er iiann ekki
meira en hálft. Landsmenn lifðu á
á fiski- á land búnað’
land- veiðum lifðu
biinað. eða öðru af 100
1801 . 5,134 89
18’5 . ... 48,368 7,667 86
1850 . ... 48,613 10,534 82
1880 . ... 53,044») 19,401 73
1901 . ... 49,472**) 28,998 62
1910 . ... 43,411 41,772 51
íslendingar eru algjörð bænda-
þjóð tii 1880. 1901 eru það ekki
nema Þrír fimtu hlutar af þjóðinni,
sem lifa á landbúnaði. 1910 lifir
annarhver maður á landbúnaði,
og landsmenn verða ekki kallaðir
bændaþjóð lengur, því í þessum
43,000 eru taldir kaupamenn og
kaupakonur, sem eiga heima í
kaupstöðunum, einkum Reykjavík
þrjá fjórðu hluta af árinu og hafa
þar einhverja atvinnu.
Þeir, sem lifðu á fiskiveiðum,
voru:

óskað er eftir unglingsstúlku, 12
til 14 ára að aldri, til að gæta barns j
yfir sumartímann, part úr degi eða
allan daginn.
Suite 11 Pharaoh Apts.,
652 Simcoe Street. |
1801
1835
1850
1880
. 104
847
4057
8688
1901 ................. 11671***)
1910 ................. 15890
Fyrir framkvæmdir sjávarútvegs-
ins, og þessara manna sérstaklega,
fékst 11% milíón króna árið 1911,
og allur sá fiskur, sem neytt var
hér á landi, að auki.
Árið 1880 og 1901 er fólksfjöldinn
hér um bil hinn sami sem prófessor
Björn ólsen fær út að hafi verið
hér 1311 og 1096. Hann álítur, að
fleira fólk hafi aldrei verið hér, en
hann hefir fengið út. Svo sannan-
legt sé, hefir landbúnaðurinn fram-
*) Sjávarbændur voru þá taldir
lifa af iandbúnaði.
*•) Allir, sem stunduðu búnað
og fiskiveiðar jöfnum höndum,
voru taldir til landbúnaðar.
***) Með sjómönnum eru taldir
hér þurrabúðarmenn og tómthús-
inenn.
fleytt flestu fólki 1880, eða 53,000
manns; nokkuð af þeim mönnum
stunduðu búnað og fiskiveiðar
jöfnum höndum, sem mun lengst af
hafa verið gjört hér, eipnig í forn-
öld. Eg vil ekki segja, að ómögu-
legt sé að koma fyrir til sveita og
sjávar ]>eim 19,000, sem þá gengu
af 1880. Það ár iifðu 8,700 á sjávar-
útvegi, og réru til fiskjar á bátum
eins og fornmenn, en fluttu út sem
svarar 3,000 smálestum af harðfiski,
en fornmenn munu hvorki hafa
flntt út skreið né haft flutninga-
skip undir svo mikinn farm, 10—60
skipa, sem ekki fluttu annað. Aft-
ur munu iandsmenn hafa haft
meiri fisk til matar þá, en nú. Is-
land var kaþólskt land. Að líkind-
um hefði 5,000 fiskimanna (með á-
hangendum) getað fiskifætt iandið
sjálft. Þá eru eftir óráðstafaðar 14
þúsundir manna af fólksfjöldan-
um 1880, sem verða að hafa lifað af
landbúnaði 1311, eða verið á flæk-
ingi. Hafi kornyrkja verið 'töluvert
víða, þá þurfti hún umönnun frá
fleiri höndum, en garðyrkjan þarf
enn sem komið er, og þegar öll ull
var unnin heima eins og í fornöld,
þá var meiri vetr'arvinna að ann-
ast í sveitunum, en nú cr. Það er
þvf ekki ólíklegt, að þessar 14,000
manneskjur, sem hér verða afgangs,
hefðu haft stöðuga atvinnu hjá
bændum og meðal þeirra, og að
heimilin hafi verið stæri í fornöld, I
þegar flest heimili voru verksmiðj-
ur á vetrum og vitivinna var meiri
á vori og sumri, — og svo verið á
flækingi sumir hverjii'. En þótt
landsmen hafi einhverntíma áður
verið jafnmai-gir og þeir voru 1880,
eða jafnvel 1901, þá geng eg að því
vísu, að þeir hafi aidrei verið jafn-
margir og þeir vqru 1910.
Frá því laust fyrir 1820 og þang-
að til nú hefir ekkei’t það áfall
komið, sem hefir iamað þjóðai--
þróttinn. Fóikinu hefir fjölgað á
hverjum 10 árum, nema frá 1880—
90. Þjóðin er leyst undan norna-
dóminum, sem gjörði hana magn-
lausa, lítilsiglda og fátæka kot-
ungsþjóð. Landið er komið inn í!
ríki hins eilífa þjóðafriðar, og hefir
engin útgjöld til hers né flota. Is-
lendingar ei-u ekki iengur nokkrar
mannhræður, sem sitja gleymdir á
klakaskeri norður í íshafi. Alt, sem
skeður í heiminum, fáum við að
vita samdægurs. Ef “Svarti dauði”
setti upp skóna til að fara hingað
austan af Indlandi, þá getum við
vitað það samdægurs, og höfum
langan tíma til að undirbúa við-
tökur hans héi\ Stjórn landsins er
dregin saman í einn miðdepil í j
landinu sjálfu. og getur gjört nauð- |
synlegar ráðstafanir í öllu því, sem j
stjórn hefir á hendi, á fárra daga j
fresti. Þegar við lærum að nota j
þingræðið til annars, en að steypa
ráðherrum af stóli, verða framfarir
í iandinu róiegri og vissari. í stjói'n- j
málurn og löggjöf eigum við eftir j
að læra sanngirni, að hætta að I
vera flumósa, og leggja niður aiia
hreppapólitík. Efnahaguiinn er
stórum betri en fyrir 30 árum, og j
þjóðareignin komin upp í 60 milí- j
ónir króna. Hvar, sem fóikinu fjöig-
ar, ]>ar eykst vcrðmætið. Auðvitað
getur því fjölgað of ört, en það j
skapar samt verðið. Nú á dögum
er ekki meir en hálf velgengni
iandsmanna undir iandbúnaðin-
um komin. ófarir lians að ein-
hverjn ieyti er ekki noma hálfur
þjóðarskaði, áður voru þær allur.
Velgengni og framþróun er iíka
komnar undir hugsnnarhættin-1
um. Meðan Aúð trúum þvf, að við j
séurn auðnuiaus kotungsþjóð, þá
verðum við það. Ef við tökum upp
hina hugsunarstefnuna, sem Fær-
eyingar hafa stundum á orði: “ís-
lendingar geta alt”, þá er áreiðan-
iegt, að við getum mikið. Allar lík-
ur eru til þess, að iandsmenn verði
100,000 manns nálægt 1928, og um
sama leyti er vonandi, að þjóðar-
eignin vcrði 100 milíónir króna.
HI. ManntaliS 1910.
Á aiþingi 1910 bar dr. Jón Þor- j
kelsson, Þáverandi þingmaýur J
Reykvíkinga, upp svolátándi til-
lögu til þingsályktunar:
“Neðri deiid alþingis ályktar,
að skora á landsstjórnina, að
. hún gangist sjálf fyrir því, að
taka manntai, er fram skai fara
hér á iandi 1910, og gjöri sjálf
ailar nauðsynlegar ráðstafanir
til þess, svo og að hún sjálf sjái
um, að unninn sé út úr því all-
ur sá hagfræðislegi fróðleikur,
sem þörf er á, en Hagfræðis-
>skrifstofan (Statistisk Bureau)
í Kaupmannahöfn sé upp héð-
an leyst af þeini starfa”.
Ályktunin var samþykt í neðri
deild og afgreidd til stjórnrinnar
frá þinginu.
Nokkrar bréfaski-iftir urðu milli
stjórnarráðs íslands og fjármála-
stjórnarinnar í Khöfn. Fjármála- |
stjórnin hélt því fram fyrst og I
fremst, að hér hefði átt að telja
fólkið á sama ári, sem manntalið
færi fram í Danmörku, árið 1911, en
hér hafði verið áiitið hentugra, að j
telja fólkið 1. des. 1910, þann dag
mundi verða aimennust heima-
Framhald á 7. síðu)
Ertu viðbúinn að taka á móti gestum?
Slá ekki á frest, aS kaupa þá húsmuni, sem þú þarft,
þangaö til þú ÁTT GESTA VON. Ef þú gjörir þaö, kemur
þreyta og umstang í staö ánægju af komu vinar þíns. Kauptu
nú þegar þá húsmuni, sem l ú þarfnast, og þegar gestirnir
koma muntu veröa mjög ánægö yfir útliti heimilis þíns, og
geta tekiö á móti gestunum eins og vera ber.
Ef þú kemur í okkar búö, muntu fljótt sannfærast um,
aö þú þarft ekki aö leita lengra, því þú munt vilja skifta viö
oss. Og þú munt spara peninga, því vér seljum meö sann-
gjörnu veröi. Heimili sem er uppbúiö frá búö vorri, gjörir
hamingju yöar fullkomna.
J. A. BANFIELD
» Áreiðanlegu húsgagna-salarnir
492 MAIN STREET PHONE GARRY 1580
Lesið þessi meðmæli
“MAGNET”
Rjómaskilvindunnar
The
International Dry Farming Congress
Lethbridge, 19N0V., 1912
The Petrie Manufaeturing Co., Ltd.
ClTY
Herrar:—-
Vér pökkum yðar ágætu eýningu á rjóana
skilvindu yðar á listasýningu vorri nýlega. Álit
allra viðstaddra var, að skilvindur yðar væru
þær bestu sem sýndar voru þar, og vér erum fess
fullvissir að slíkar sýningar eero fessi, gerir
mikið til þess að vekja áhuga manna fyrir mjólk-
ur búum í nágrenninu.
Sýnisgripunum var mjög smekklega niður
raðað, og eftirlit umsjónarmanna var hið besta,
svo vér erum þess fullvissir að árangurinn er hinn
besti hvað snertir aukin viðskifti yðar hér við
bændur.
Yðar einlægur,
J. W. McNICOL, forseti
ekki aöeins besta skilvindan sem sýnd
var á umræddu “Dry Farming Exposition,” heldur einnig sú
Besta sem nokkurstaðar er til sýnis
aö aöskilja mjólk og rjóma,—er sannaö af þúsundum velmeg-
andi bænda víösvegar um Canada. Vér erum reiöubúnir aö
sanna alt sem vér segjum um “MAGNET” á yöar eigin heimili
á vorn kostnaö.
The Petrie Manufacturing Co., Ltd.
Verksmiöja og aöalskrifstofa Hamilton, Ont.
Vancouver, Calgary, Regina, Winnipeg, Hamilton, Montreal, St. John
Aö “MAGNET” var

Kaupið Heimskringlu
FA R B R É F
Alex Calder & Son
General Steamship Agents
Ef pér hafið 1 liyggja að fara til gamla landsins. þá talið
við oss eða skrifið til vor.
Vér höfum hinn fullkomnasta útbúnað 1 Canada.
663 Main Street,
Phone Main 3260 Winnipeg, Man.