Heimskringla - 16.07.1914, Side 1

---------------------
GIFTINGALEYFIS-1 VEL gekbur
BRYiF SELD | LETUE GEÖFTUE
Tb. Johnson
Watchmaker, Jeweler& Optician
Allar viðgerðir tíj6tt og vel af hendi
leystar
248 Main Street
Phone Maln 6606 WINNIPEG. MAN
♦ -------------------------------
♦ ......................—i■»
Fáið npplýsingar um
DUNVEGAN
PEACE RIVER HÉRAÐIÐ OG
framtíðar höfuðból héraðsina
HALLDORSON REALTY CO.
710 Jlrlntyre Block
Fhone Main 2844 WINNIPEG MAN
XXVIII. AR.
WINNIPEG, MANITOBA FIMTUDAGINN 16. JÚLl 1914.
Nr. 42
Fréttir.
MEXÍCO
Nýlega réðist Obregon hershöfð-
inggi á borgina Guadalajara, sem
áSur var um getiS, að væri þrösk-
uldur á götu hans á leiðinni til Mex-
ico. Hann réðist á hana með 10,000
mönnum, en 12,000 voru fyrir að
verja hana. Þeir börðust þar í þrjá
daga og lauk svo, að hann tók borg-
ina og 5,000 af hermönnum Huerta;
hinir lögðu á flótta, þeir, sem eftir
lifðu, því að margir féllu af hvor-
umtveggja. En Obregon sendi ridd-
arasveitir nokkrar á eftir þeim til
að ná af þeim mönöum sem hægt
væri. Eru nú minni torfærur eftir á
leið Obregons, en þó nær 400 milur
til Mexico borgar, og enn er Quere-
taro á leiðini, þar sem Maximilian
keisari veitti seinast viðnám, en var
tekinn og skotinn.
* * *
Nýlega hafði ræningja foringinn
Zapata, sem helst við í fjöllunum
suður af Mexíeoborg, náð auðmanni
einum Velasco, frönskum manni,
formanni bómullarfélags í Pueblo
<og eiganda að 20,000 ekrum, sem
eingöngu voru hafðar til að rækta
sykurrófur á og var þar sykurgjörð-
ar hús mikið.
Þeir höfðu Yelaseo í haldi um
nokkurn tíma og heimtuðu feikna-
gjald til lausnar honum, hálfa milí-
ón. Bróðir hans var að reyna að
hafa upp gjaldið, og var á leiðinni
með það, en þegar hann hitti út-
verði Zapata, var búið að skjóta
Velasco. Er þaðeitt dæmi af ótal
mörgum.
Þá má og geta þess þarna að
sunnan að Huerta lét fara fram
kosningar, og var hann forseti kos-
inn, en ekki hafa þær verið nema að
nafninu, því að fullyrt er að aðeins
3 prósent af kosningabærum mönn-
um hafa greitt atkvæði. Hefði þótt
nokkuð iftið hér í Manitoba, og
þegar svo meirihluti af þessum þrem
af hundraði liefur snöruna um háls-
inn og svipuna reidda að baki sér
þá mundi kosning sú tæplega talin
lögmæt.
Og svo segja seinustu fréttir að
Huerta sé að segja af sér og hafi
óskað eða beðið Englendinga um að
senda sveit hermanna sér til fylgdar
svo að hann geti hið fyrsta komist
burtu. Veit hann að lífið er lítils
virði ef að hann situr. En hins-
vegar vill hann gjarnan komast til
milíónanna, sem hann var búin að
skjóta til Paris.
HTJERTA
Sagt var nýlega, að Huerta hefði
ieitað til Zapata ræningjaforingjans
og viljað fá hann í lið með sér; en
hann hefir haldið til í fjöllunum
suður af Mexico borg. En ólíklegt
þykir, að það hafi tekist. Hann var
búinn að heita því, að drepa Hu-
erta, hvenær sem hann næði hon-
um.
Nýlega flúði dómari einn úr
Mexico, frá Jalapa. Hafði hann
fengið skipun frá Huerta, að stýra
kosningum i kjördæmi sinu, — aug-
lýsa þær, sjá um tilbúning seðlanna
og ákveða kosningarstaði; en svo
átti hann líka að sjá um, að Huerta
fengi öll atkvæðin. Færi kosningin
öðruvísi, fengi hann múlktir og
fangelsi. Þetta líkaði lionum illa og
hafði sig i burtu, því hann vildi
ekki láta Huerta hafa hendur i hári
sér.
EMPRESS SLYSIÐ
i ~~
Nú er út kominn úrskurðurinn
um Empress slysið. Var rmálið, sem
rannsóknarnefndin átti að segja á-
lit sitt um, þetta: hvort skipið Em-
press eða Storstad hefði verið orsök
í árekstrinum.
Úrskurðurinn var sá, að Storstad
væri orsök i öllu þessu. — Áður en
þokan kom, höfðu bæði skipin haft
rétta stefnu; en þá hafði stýrimað-
urinn á Storstad breytt »tefnu skips-
ins. Hefði það ekki verið gjört,
hefðu skipin aldrei rekist á.
Þessi úrskurður er merkilegur að
raörgyi leyti. Wndir honum var það
komið, hvorir borga skyldu skaía-
bætur fyrir fjártjón þeirra manna,
sem tapað höfðu eignum sínum, og
svo fyrir alt það feykilega lífttjón,
sem þarna varð. Nú er það Stor-
stad, sem á að borga alt saman, eða
kannske þeir tveir ✓stýrimenn, sem
sagt er að hafi breytt stefnu skips-
ins. En Storstad hefir ekkert til að
borga með, nema þetta, sem skipið
var selt fyrir um daginn, sem er
sama sem ekki neitt. Allir þeir,sem
tjón biðu þarna á eignum eða lífi
eða framfærslu,, — þeir mega nú
hafa skaða sinn óbætttan. Hefði
málið failið á eigendur Empress,
hefðu skaðabætur numið mörgum
milíónum dollara og hver peningur
verið borgaður. þvi að eigendur
Empress er hið volduga, stórríka
C.P.R. félag, — með fætur sina i
gullhrúgum Englendinga og Ame-
ríkumanna.
ÍRSKU MÁLIN.
Eftir fréttum að dæma frá 10 þ.m.
hefir sjaldan staðið tæpara að allt
færi í bál og brand en einmitt nú.
Heimastjórnar frumvarp Ira liggur
nú í nefnd i lávarðastofunni. Nokk-
urir viðaukar hafa verið gjörðir
við það sem óvíst er hvort muni ná
samþykki neðri málstofunnar. Aft-
ur á móti hafa Ulster búar sjálfir
hafið það sem kalla má virkilega
uppreisn, og Englendingar mundu
ekki hafa orðið seinir að nefna því
nafni, ef öðruvísi hefði staðið á.
Skömmu eftir að heimastjórnar
frumvarpið var samþykt í neðri
málstofunni sögðu þeir Ulster búar
sig úr lögum við írland. Settu þar
á fót það sem þeir kalla “bráða-
byrgðar stjórn” er á að hafa það
eitt hugfast, að vernda þenna hluta
landsins fyrir ágangi kaþólsku
kyrkjunnar og geyma hann óflekk-
aðan og halda honum handa al-
ríkinu.
Reglugjörð þessarar bráðabyrgð-
ar stjórnar er í fimm liðum, svo-
hljóðandi:
I, —Vér viðurkennum ekki, og
viljum ekki leyfa írsku innlendu
þingi nokkur yfirráð í Ulster.
II, —Vér heitum að leggja fram alt
>að afl og verk sem krefst til þess að
viðhalda friði, góðum siðum, stjórn-
semi og vernda líf og eignir manna,
strax og alrikis stjórnin skilar frá
sér valdi síhu yfir Irlandi til írska
þingsins. En undir það gefum vér
oss aldrei. Ef til þess kemur og
þarf með tökum vér til vopna, til
þess að vernda þenna hluta land-
sins og halda honum til alríkisins.
Og um leið og alríkisstjórnin er til-
búin að taka við völdum á ný
segir bráðabyrgðar stjórnin af sér.
III, —Bráðabyrgðar stjórnin segir
strax af sér og brezka þingið verður
við kröfum Ulster.
IV, —Vér heitum því að halda
uppi öllum lögum og þingsamþykt-
um nú gildandi öðrum en heima-
stjórnarlögum írlands.
V, —Öllu réttarhaldi og dómþing-
um skal vera borgið, og heitum vér
því að aðstoða alla dómendur í
allri þeirra embættis færslu.
Þann 12. júlí var hátíðisdagur
Orange manna, sem haldin'n er
heilagur í minningu um orustuna
við Boyne. A"ar búist við megnum
uiiphlaupum ef mikið yrði um
hátíðahöld þann dag. Fór Carson
yfrum í því skyni að vera þar til
staðins ef á þyrfti að halda. En
um það kvað orðið hefir er enn ó-
frétt, en alt bendir til þess að ekki
geti lengi beðið að logi upp úr og
hafið verði innanríkis stríð.
FRÉTTIR ÚR SVÍÞJÓÐ.
Nú er lokið smíði á friðar minn-
isvarða Svía og Norðmanna, er
setja á niður í Kölen, smáþorpi við
landamærin, Svíþjóðar megin, til
minningar um 100 ára frið milli
ríkjanna.
Minnisvarðinn er höggvinn úr
hvítu granit frá Iðafirði.
— Minnisvarði á að setjast upp
í Lundi í Svíþjóð um Karl tólfta.
Er nú verið að safna gjöfum til
hans. Stetndur Carl konungsbróð-
ir fyrir samskotunum. Lokið á að
verða smíðinni árið 1918.
— Sænska eldspítna félagið
hefir sett upp verkstæði í Lundún-
um, til þess að búa til eldspítur,-—
Höfuðstóll þessa útibús er £100,-
000. Eru eldspítur þessar taldar
m'eð þeim beztu, sem búnar eru til
og hafa *elst mfkið á Englandi.
— Fiaski tónsnillingurinn frægi
Jeeui Síbelíus, hefir verið sæmdkir
heiðnraoafnbótiiai “Doctor of
M«sic”, frá Yale háskólamim í
Bandaríkjunum . Við hátíðahald
skólans, er nafnbót þessi var veitt,
og skólanum sagt upp fyrir sum-
arhvíldina, voru sungin nokkur lög
eftir Síbelíus, og þctti öllum unun,
að er heyrðu til.
— Knútur Lund, sextán ára
gamall piltur, stúdent við lærða
skólann í Kalmar, sonur Dr. Lunds
skólastjóra, hefir nýlega verið
sæmdur verðlaunastyrk Uppsala-
háskólans fyrir latínu-kveðskap.
Knútur Valdi sér nokkur kvæði eft-
ir indverska skáldið Robinda Nath
Tagores, er hann þýddi yfir á lat-
ínu. — Fáir stúdentar, þó eldri
séu, finnast nú á dögum svo vel að
sér í fornmálunum, að þeir geti
þýtt á þau sundurlaust mál, af öðr-
um tungum, því síður snúið þung-
um kvæðum. Verðlaunastyrkurinn
nemur 336 krónum á ári, og getur
sá, sem hann hlýtur, haldið honum
meðan hann stundar nám í gegnum
háskólann.
HON. H. R. EMMERSON DÁINN.
Fyrverandi járnbrautaráðgjafi í
sambandsstjórninni og þingmaður,
H. R. Emmerson, andaðist i vik-
unni sem leið (9. þ.m.). Hann var
talinn með mikilhæfari þingmönn-
um hér i landi. í vetur sem leið var
all-mjög um hann talað, af þvi hann
lagði á móti því, að landsstjórar
yfir Canada væru valdir af konungs-
ættinni brezku, taldi það bæði óholt
og óheppilegt fyrir landið. Tilefnið
var, að þá var nýkjörinn landsstjóri
bróðir Bretadrottningar. Þóttu orð
hans ganga næst landráðum, og
koinu þau sér illa hjá konungholl-
um lýð.
ALLSHERJAR KENNARA-
FUNDUR.
f Ameríku er nú haldinn þessa
daga, i borginni St. Paul i Minne-
sota, allsherjar kennarafundur. Það
helzta, sem þeir hafa afgreitt, er
fyrir lág á dagskrá, er samþykt um
almenn samtök umm launahækkun
kennara, og um að kennurum sé
veitt leyfi svo löng, að þeir geti
ferðast sér til heilsubótar og hress-
ingar. Samþykt var einnig, að fylgja
fast fram heilbrigðis-eftirliti með
skólabörnum og skylda skólastjórn-
ir til þess. Ennfremur voru sam-
þyktar meðmælis yfirlýsingar um
kvenréttindi, um allsherjar frið o.
fl. Dr. David Starr Jordan, forseti
Leland Stanford háskólans i Cali-
forniu, var kosinn forseti kennara-
samband?ins fyrir næstkomandi ár.
ELDGOS í ALASKA.
Eldfjöllin á vesturströndinni virð-
ast heldur vera að vakna nú um
þessar mundir. í Californiu er uppi
eldur og hefir eklci lint á stöðug-
um gosum nú um lengri tíma. Nú
eru eldfjöllin í Alaska farin af slað,
á Alentian skaganum, og spú eldi
og eimyrju á haf iit. Enginn skaði
hefir þó hlotist af, því land er þar
lítið bygt.
SÝNINGIN
Hún heldur áfram sýningin og
sækir hana fjöldi fólks. En dálítið
vætti regnguðinn fallegu stúlkurn-
ar og fagurbúnu drengina um tærn-
ar á laugardagskvöldið. Það fór að
hella niður vatninu og garðurinn
flóði sem engi þegar vatnsflóði er
veitt á það, og drengirnir fóru að
bretta upp buxurnar og stúlkurn-
ar að lyfta upp pilsunum, en það
dugði lítið og feita sýningarkonan
ætlaði að sökkva að hnjám upp í
hina gljúfu vatnsþrungnu jörð.
Þeir höfðu allir setið þarna og
gleymt tfmanum við það að horfa á
flugmanninn Beachey, sem allir eru
nú hrifnir yfir og þykir raeira gam-
an að horfa á hann en alt annað.
Erída flýgur hann sem fuglinn.
Stundum er hann hátt í lofti upp,
svo hátt að hann sýnist engu líkari
en hrafni á haustdag, er hann
flýgu-r liátt uppi að vita hvar hann
sjái bráð eða garnarspcftta. Svo
steyptr liann sér niður úr háa lofti,
líkt og valur rennir sér niður snar-
bratta fjallshlið að fuglum «r sitja
á tjörnum «ða ám í dalnum, og fer
svo hart að augað g«tur varla fylgt
honum á ferðinni.
Stp kemur hann niður, htt þar
sem mannlwöngin, þúsundirnar,
hefur augun á honum. Og þeim
sýnist ómögulegt annað en hann
reki sig á og mölbrjóti drekann og
sjálfan sig. Hann er kominn svo
nærri staurunum að ekki sést bil
á milli en alt í einu lyftir drekinn
sér svo ofur léttilega yfir þá og nú
fer hann hring eftir hring yfir höfð-
um múgsins, stundum liggur drek-
inn á hliðinni, eða snýst í hringa,
eins og hugur manns eða lopaband
hjá spunnakonu.
Svo tekur hann strik upp.stund-
um beint, stundum í hringum,
þangað til hann er aftur kominn
hátt í loft upp, og nú kemur hann
niður aftur, en alt í einu þegar gott
skrið er komið á hann fer hann upp
aftur og kúvendir í loftinu svo að
nú veit það upp seni áður var niður
Fætur hans spyrna við himni en
höfuð hangir til jarðar niður. Þetta
gjörir hann hvað eftir annað og svo
kemur hann niður og flýgur yfir
sýningargarðssvæðin, einn liring-
inn eftir annan frammi fyrir “Grand
Stand” og sýnist sleppa stýrinu og
bandar báðum höndum til áhorf-
endanna og þegar hann rennir nið-
ur kemur hann æ á sama blettinn
og sest þar eins og fugl í hreiður.
Þrjú eru hjól undir drekanum og
þau renna áfram, í nærri sömu hjól-
förin og stansa á sama stað einlægt.
Svo er hann orðin flínkur þessi. Og
í því drekinn er að stanza stendur
hann upp svo rólegur og fleygir af
sér húfunni í drekann og tekur upp
stráliattinn og setur á höfuð sér
og gengur inn í mannþyrpinguna.
Oftast flýgur hann tvisvar á dag.
Persaland.
Það var 20. júlf 1909, að fallbyss-
urnar drundu á torginu í höfuð-
borginni til merkis um að soldán-
inn ungi hefði gjört innreið sína f
borina. Hann hafði alt til þess verið
hjá foreldrum sínum shahinum af
Persíu, sem þá var nýlega af lífi
tekinn.
Faðir hans Shah Nasirud Din
Qaja var myrtur fyrsta maí. 1896,
þegar hann var að heimsækja must-
eri Shah Abdul Azim og var það
Mirza Muhammad Riza sem varð
banamaður hans. Hann kom til
Shahsins og rétti honum bænarskrá
en skaut hann í sömu svipan með
skammbyssu, er hann hafði undir
klæðum sér.
Amim Soldán var þá æðsti ráð-
gjafi og var með Shahnum er hann
var skotinn. Var hann síðan skot-
inn af Abbas Aga, 31. ágúst 1907.
Þeta skeði alt eftir að tóbaks
félagið enska hafði fengið einka-
leyfið 9. marz 1890 og átti það að
gilda í 50 ár, en það var mjög á móti
alþýðu.
TÓBAKSLEYFIÐ BRETA
Eins og menn vita er Persaland
víð áttumikið land og' strjálbygt og
var það lengi sem almenningur
komst ekki í skilning um það hvað
tóbaksleyfi þetta þýddi, en það
veitti þessu eina félagi einkarétt til
að kaupa og verzla með alt það
tóbak sem ræktað væri í þessu stóra
og víðlenda ríki.
Keisarinn eða Shahinn liefði ald-
rei átt að veita þetta leyfi fyrir ein
75,000 pund sterling, og Vi af gróðan-
um á hverju ári, einkum þegar leyfið
náði yfir allar útfluttar vörur og
hina miklu innanlands verzlun að
auk.
Árið 1891 tók félagið til starfa og
tóku þá kaupmenn í Telieran sig
saman og kvörtuðu undan því við
keisara, en ekkert kom af því.
Þá tók prestastéttin málin að sér
og fyrirbauð alþýðunni að reykja
hinar vfðkunnu vatnspfpur sínar.
En þær eru þannig að leggurinn er
langur og úr togleðri og látinn
margfaldur í hringum niður í vatns
flöskur kaldar, og veldur það því
að reykurinn úr pípunni er einlægt
kaldur. Allir reykja þar, jafnt kon-
ur sem karlar. Og þegar yfirprestur
Mahómetsmanna fyrirbauð öllum
reykinn, þangað til keisari sliti
samningi þessum við Englendinga,
þá fór alt í uppnám frá einum enda
landsins til annars. Prestarnir
réðu þar lögum og lofum og gátu
gjört hvað þeir vildu, rétt eins og
þeir hefðu stjórntaumanna og loks-
ins eftir stapp mikið var svo einka-
leyfið afturkaliað 28. des. 1891.
Englendingar f«úgu af þessu vfins
a miikinn og tðpuðu virðing sinni
og var Rússum kent um hvernig far-
ið liafði. Þeir höfðm sent út menn
t?l að sjá preífcana og lýðinn til þess
aö láta ekki fara þannig með sig.
En irá keivutuðu Englendimgar
*om leyfið liöfðu fuliar skaðabætur
Þær voru náttúrlega ekki smáar og
þurfti stjórn Persa að fá $2,500,000
lán til þess að borga þær. Það var
fyrsta lánið sem Persar fengu og
urðu þeir að borga 6 prósent í leigu,
sem þótti ærið hátt fyrir stjórn eina.
Áður hafði Persaland verið skuld-
laust, en nú urðu þeir Persarnir að
setja að veði fyrir leigum þessum
tolltekjurnar í höfnunum við Persa-
flóann. En lánið mátti ekki borga
aftur fyrri en eftir 40 ár.
Það er enginn efi á þvf að þetta
varð til þess að vekja Persa af svefni
aldanna, og þetta var orsökin að
því að Shah Nasirud Din Qajar var
drepinn 1896.
8. júní 1896 var Muzaffarud Din
Mirza krónprinz til keisara tekinn,
en hann var góðmenni og vesal-
menni og sjúkur svo að hann gat
sjaldan á heilum sér tekið. Hann
fékk sér ráðgjafa, sem var Rússavin
mikill og var þá í tvö horn að líta,
voru Rússar í öðru, en Englending-
ar í hinu og litu ófrýnum augum
hvor til annars.
Þá fór heilsa keisara vesnandi og
var honum ráðið að ferðast til Ev-
rópu og leita þar læknis við mein-
semd sinni; þetta kostaði peninga,
n fjárhirslan var tóm og varð nú að
fá nýtt lán upp á 1,000,000 (eina
milíón) punda sterling. Var leitað
til London en lánið fékst ekki og
varð keisari að hætta við ferðina.
En hann kunni því illa og fór að
leita fyrir sér hjá Rússum. Þeir
tóku því vel en vildu ekki gjöra það
opinberlega sjálfir, en vísuðu 'til
Belga og útveguðu peninga þar.
BELGAR ERU HAFÐIR FYRIR
Nú brá svo við að Belgíumenn
voru fengnir til þess að gæta toli-
tekjanna og hafa alla umsjón með
þeim. Árið 1900 var samið við
Rússa um lán er nam 2,400,000 pund
sterling með 5 prósent leigu og í veð
fyrir leigunni voru settar allar toll-
tekjur ríkisins nema þær við Persa-
flóann, sem Englendingar þegar
höfðu fengið. Hið enska lán upp á
hálfa milíón punda sterling skyldi
borgast af þessu láni, og voru þá
Rússar orðnir liinir einu lánveit-
endur Persa.
Nú voru öll tollhúsin fengin Belg-
íu mönnum í hendur, og urðu þeir
nú leynifulltrúar Rússa.
Loksins gat nú konungur kon-
unganna lagt upp í ferð sfna til Ev-
rópu og ferðaðist hann nú um
milli stórbúanna Miklagarðs og
Pétursborgar og víðar.
Þegar liann kom úr ferð þessari
var mikið farið að tala um laga-
bætur og var auðséð að Rússar
vildu ná fótfestu við jr’ersaflóa. Guf-
Ogilvie’s
Royal Household
Hveiti
Gjörir besta brauð hvar
sem brauð er gjört
The
Ogilvie Flour Mills Co.Ltd.
WUVJílPEG, FORT WILLIAM.
MEDICIJÍE HAT, MONTREAL,
Stærstu hveltlmölunarmenn f
brezka ríkinu. Mala dag-
lega 18,000 tunnur.
Konunglegir malarar. %
uskipalína rússnesk var á fót setti
frá Odessa á Suöur-Rússlandi 1
gegnum sundin og Zuesskurðinn og
svo til liafnanna við Persaflóann.
Persneskum kaupmönnum voru
boðin bestu kjör ef þeir vildu
senda vörur sínar með gufuskipa-
línu þessari.
Árið 1902 var tekið annað lán hjá
Rússum upp á 10,000.000 rúbla með
4 prósent leigu, og var lánið haft
aö byggja veg frá landamær.im
Rússa að norðan til höfuðborgar-
innar Teliei an.
(Framhald á 5... síðu)
Mrs. Sigríður Bergmann
Þann 4. þ. m. gaf síra Fr. J. Bergmann -amar í hjónaband
þau herra J. T. Bergmann, byggingameistara, og ungfrú Sig-
ríði Hermannsdottur Jónassonar, fvrv. alþingismanns og skóla-
stjóra að Hólum, og Guðrúnar konu hans. — Mrs. Sigríður
Bergmann er ein af íríðustu konum, sem flutt hafa Uingað
vestur frá Islandi, og prýðisvel mentuð stundaði nám á Eng-
landi svo árum skifti og var um eitt skeið á háskólanum í Ed-
inborg á Skotlandi. — Hkr. tekhr sér saamd, að fiyjtja mynd af
konu þessari og óskar henni framtíðarheília.